You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
LAMHIL SEPTEMBER <strong>2012</strong> COLUMN<br />
19<br />
KUTPI KIBOL DAN - Dr. T. Lunkim<br />
1. Innson -<br />
(a). mipan belpenga juchih dimset akidop a,<br />
(b). minun Haidip a juchih dimset akidop a,<br />
(c). Insung mi nu-ngah golhang chapangin<br />
achan cheh a ju-um a ju adopkhom diu ahi,<br />
(d). Haosa Inpia khosung mi kimkeiya<br />
kikhom diu.<br />
2. Khosunga cheng, Belpeng le Haidip<br />
dom louva, chule Haosa Inpia gapang lou<br />
chu ama le ama kipai, khomia kisimtha lou<br />
ding ahi.<br />
3. Kutpi nikho, judon masanga -<br />
I. Achesa kumsunga kho kivaipohna apha<br />
ase,<br />
(a). Semangpun - kivaipohna aseiya,<br />
(b). Pachongpan - kiventup (Defence) leh<br />
loulho thu asei ding,<br />
(c). Lhangsampan - khosung (village) thusoh,<br />
Lhang (District) thusoh, Gamkai (State)<br />
thusoh le Inpi (Chinlushaikuki Inpi) thusoh<br />
asei ding ahi.<br />
II. Kho Haosapun, atohpi (a). Semangpa,<br />
(b). Pachongpa le (c). Lhangsampa thulhut<br />
kichai teng athu lhut ho aheitoh a, achunguva<br />
kipa thu sei to lhon a midang aseinauva seibe<br />
nom adoh a, akichai tengleh khopi kihouna<br />
aneiyu ahi.<br />
III. Kum sunga tohdoh tei ding -<br />
(a). Loulho mun aseitoh-uva,<br />
(b). Lompi lom lhang le chang lom a pansoh<br />
hel a natong lou thase khosunga umsah lou<br />
dia aseiyu,<br />
(c). Lamlhah jouse semtoh a, kemdo, khomol<br />
semthah ding kihou uva,<br />
(d). Kho vaipoh loi (i) Semang, (ii) Pachong<br />
chule (iii) Lhangsam kin atoh diu cheh mipi<br />
phasah chu Haosan aphondoh a !Kutpi"<br />
kichai ahi.<br />
Hetcheh dia pha: Kutpi nikhoa<br />
mipi kihoutohna kigah chahna abei<br />
phat a, nam (National Spirit) ngailutna<br />
le kipumkhatna lhasam, manthahna lam<br />
jon ihitauve. Ahiti dinga chu Britishten<br />
anabol ahi. Khahdoh phat ahitai.<br />
4. Kho kivaihomna ding jouse akiseitoh<br />
jou teng, kho mite hetsahna dia Kho-<br />
Lhangsampan Lhang asap khum ding<br />
chutah leh -<br />
(a). Inson a mipa jousen Belpenga<br />
ahindop u juchih adon khom uva La asah<br />
theiyu La asah diu, golnop abol diu ahi.<br />
(b). Inson a minu jousen jong Haidip a<br />
juchih ahindop chengseu adon khom uva,<br />
golnop abol diu, La asah nom u leh asah<br />
diu,<br />
(c). Nu-ngah gollhang chapang<br />
kitolchem jousen jong agol apaitoh ju<br />
adonkhom uva golnop abol diu ahi,<br />
(d). Pachong Pa lamkaiya, kho mite<br />
kipumkhat leh kilung to vetsahna lamkol<br />
abol uva pasal le numei khat khat a<br />
kilhauva lam diu ahi. Japi lam chaina a<br />
Hoasapu alam tengleh Khosunga<br />
Lompia aneiyu numei lamkai nu-ngah<br />
chun akhen (lam) ding, ama ni lam chai<br />
teng leh !Kutpi" khum khana Kho<br />
Thempun abol a, Kutpi kichai ding ahi.<br />
Christian ihiphat uva judon khel a<br />
nehkhom bol thei, cha (theitui) don thei<br />
ahi.<br />
Tulaiya !Kutpi" iman thei<br />
bangun, pute pate kilungtona a nei ding,<br />
chule khamna thei mang louva, tahsa<br />
damna le hatna thei neh khom bol a,<br />
kipapia lampi theiya bol ding akitoh joi.