Mir Sejerlänner - Klaus Schweisfurth

Mir Sejerlänner - Klaus Schweisfurth Mir Sejerlänner - Klaus Schweisfurth

klausschweisfurth.de
von klausschweisfurth.de Mehr von diesem Publisher
17.01.2013 Aufrufe

����������������<br />

�<br />

������������<br />

������������������� �<br />

�<br />

����������������<br />

�<br />

���������������<br />

����<br />

�������������������<br />


��������������������<br />

�����������������������������<br />

����Westfälischen Rundschau�<br />

��������������������������������<br />

��������������<br />

�����������������������������<br />

���������������������������������������������


Vorwort<br />

Wat de <strong>Sejerlänner</strong> so wonn<br />

Emm Stammlogal<br />

En <strong>Sejerlänner</strong> Hirte<br />

<strong>Sejerlänner</strong> Platt on Hochditsch<br />

Feine Lie on annere<br />

De Folje dr Liebe<br />

Zesaameläwe wie bie de Beamde<br />

Oos Rubens<br />

Dr arme Wirt<br />

Ordnung moss sinn<br />

Prakdisches Denken on Hanneln<br />

Itz hah de Wiebslie de Botze ah<br />

De Feierdaage<br />

Nachtruhe<br />

De Zärn<br />

De <strong>Sejerlänner</strong> Dong<br />

Alles Wurschd<br />

Inhalt<br />

Seite 5<br />

Seite 7<br />

Seite 9<br />

Seite 13<br />

Seite 14<br />

Seite 16<br />

Seite 17<br />

Seite 18<br />

Seite 19<br />

Seite 20<br />

Seite 22<br />

Seite 26<br />

Seite 28<br />

Seite 30<br />

Seite 33<br />

Seite 35<br />

Seite 37<br />

Seite 38<br />

003


Et moss gespaart wärn<br />

Besooch<br />

De <strong>Sejerlänner</strong> on de Hoarn<br />

Kurtaxe<br />

Dienst ist Dienst<br />

Emm Schohgeschäft<br />

Biem Dokter<br />

Emm Krankehus<br />

Läwensqualidäd gestern on hoh<br />

De Krinche<br />

Thekeimpressione<br />

Suurmoos met Aisbaij<br />

Doffeln on oos Sejerland<br />

Om Maard<br />

<strong>Sejerlänner</strong> Mullfullheit<br />

De Franzose emm Sejerland<br />

Oos Platt läbt<br />

Inhalt<br />

Seite 40<br />

Seite 42<br />

Seite 44<br />

Seite 47<br />

Seite 48<br />

Seite 49<br />

Seite 50<br />

Seite 53<br />

Seite 54<br />

Seite 60<br />

Seite 62<br />

Seite 66<br />

Seite 68<br />

Seite 70<br />

Seite 72<br />

Seite 74<br />

Seite 75<br />

004


Vorwort<br />

������������������und der <strong>Sejerlänner</strong> Kalänner<br />

Sie sind seit einem Vierteljahrhundert so etwas wie<br />

das Markenzeichen der Wochenendausgaben der<br />

Westfälischen Rundschau in Siegen, die Platt-<br />

Geschichten unter der Überschrift „<strong>Sejerlänner</strong><br />

Kalänner“. Nahezu geadelt werden diese Beiträge<br />

in Siegerländer Mundart seit nunmehr drei Jahren<br />

durch die teils vergnüglichen, teils nachdenklich<br />

stimmenden Zeichnungen des Mudersbachers<br />

<strong>Klaus</strong> <strong>Schweisfurth</strong>.<br />

Er veröffentlicht nun dieses Buch mit von ihm<br />

illustrierten Geschichten des unvergessenen, im<br />

vergangenen Jahr verstorbenen Hans Klappert.<br />

Der frühere Verwaltungsdirektor der Stadt Siegen<br />

und langjährige Geschäftsführer des Siegerländer<br />

Heimat- und Geschichtsvereins hat den<br />

„<strong>Sejerlänner</strong> Kalänner“ über zwei Jahrzehnte<br />

geprägt.<br />

Seine Platt-Geschichten boten Stoff für<br />

Erinnerungen an alte Zeiten, vor allem an die<br />

Jahre nach dem Zweiten Weltkrieg, die Klappert im<br />

Rathaus an wesentlichen Stellen mitgestaltet hat.<br />

Er spießte aber auch aktuelle Ereignisse in Stadt<br />

und Region in einer Sprache auf, die deftig wirkte,<br />

aber nie verletzend war. „Hal det Mull“ wirkt in<br />

seiner hochdeutschen Übersetzung „Halt’s Maul“<br />

ziemlich unfreundlich, ist aber auf Plattdeutsch<br />

eigentlich nicht mehr als die freundliche<br />

Aufforderung „Sei doch endlich still“.<br />

005


Vorwort<br />

„Plattdeutsch war einmal eine Umgangssprache,<br />

eine eigene Sprache für sich. Jede Sprache ist ein<br />

eigener Kosmos, eine eigene Welt für sich. Stirbt die<br />

Sprache, stirbt die kleine Welt gleich mit.“ hat der<br />

Sprachwissenschaftler und Dialektologe Dr. Werner<br />

Beckmann, Leiter des Mundartarchivs Sauerland in<br />

Cobbenrode, im vergangenen Jahr in einem<br />

Interview mit der WR gesagt. Dazu, diesen eigenen<br />

Kosmos, die kleine Welt im Siegerland zu erhalten,<br />

wird dieses Buch mit Sicherheit seinen Beitrag<br />

leisten wie die Serie in der WR, die auch nach dem<br />

Tod von Hans Klappert weiterlebt – mit Texten des in<br />

Eiserfeld geborenen, jetzt in Münster lebenden Dr.<br />

Alfred Kretzer und eben mit den Zeichnungen von<br />

<strong>Klaus</strong> <strong>Schweisfurth</strong>.<br />

Viel Erfolg und ein herzliches „Glück Auf“<br />

Wolfgang Thomas im August 2006<br />

006


Gonn Dach on beschuur!<br />

Wat de <strong>Sejerlänner</strong> so wonn<br />

Ech soß itz moh werer enn nemm <strong>Sejerlänner</strong> Logal.<br />

Onnerhaalung get et meisdens, weil mir <strong>Sejerlänner</strong><br />

Lie sinn, die sich emmer wat ze verzärln hah.<br />

Sso och bie mir am Näwedesch, wo ewer det Esse<br />

geschwadd wuur, wat mr jo heh baal bestelln woll.<br />

De Kaarde kohm on wuur remmgereicht. Vah doh ah<br />

wuur nur noch ewer Schnetzel, Kottlett on<br />

Gulaschsobbe geschwadd.<br />

Bis of eihmoh dr Karl meinde, häh wüür och moh<br />

gern met sinner Frau esse go, awer sso rechdich<br />

noh <strong>Sejerlänner</strong> Art:<br />

007


Wat de <strong>Sejerlänner</strong> so wonn<br />

Doffelnsobbe, Decke Boahne, eingelääde Heringe,<br />

Gequallde Gestallde, Grebbelcher on schließlich och<br />

moh Schampe. Awer dat kenn mr of keiner Kaarde meh<br />

fenne.<br />

On wieveel Lie wüürn dat gern moh esse on de Wirde<br />

hädden och wat dohvah, weil et sich emm preiswerde<br />

Gerechde hannelde.<br />

Stattdessen wird emmer ahgebore, wat nadürlich jonge<br />

Lie gern esse: Pizza, kläij oer sso groaß wie en<br />

Abtreddsdeckel on sso wierer. Dat alles schmeckd, awer<br />

werrem net endlich moh <strong>Sejerlänner</strong> Gerechde.<br />

Also fängt doch moh met Rieweplätzjer on<br />

Schmatzbäckel ah.<br />

008


Emm Stammlogal<br />

Wenn mr hohzedaag enn e Logal kemmt, dah fennd mr<br />

eijendlich desälwe Atmosphäre vor, die et schoa bie oose<br />

Groaßellern goab.<br />

Mr kennt sich, schwätzt metenanner on en Stammdesch<br />

get et meisdens och. Heh kah jeder, wenn häh well, sinn<br />

Meinung ah dr Mah brenge, on ewer die Dour wuur<br />

manch einer moralisch ofgebaut for de ganze Woche.<br />

So soaßen sse moh werer zesaame, dr Oddo, dr Paul on<br />

wie sse ssost noch all heeßen.<br />

Sie soaßen emm Eckelche enn ährem Stammlogal. Baal<br />

gengen sse ah de Theke, et geng änn nix ewer det Stoh<br />

ah däh Stell.<br />

009


Emm Stammlogal<br />

Dat wär, sso meinde dr Oddo, persönlijer on mr<br />

kenn meh heärn als ssost. Die eine schwädden<br />

laud on die annern sso, dat mr sse kumm verstoh<br />

konn.<br />

On emmer werer heeß et dah ah dr Theke: "Geb<br />

mr noch aij on dah well ech go."<br />

Ewer die Dour geng dat meisdens sso bis zoo zwo<br />

Stonn. Dah geährd et nohheim, et wird gässe on<br />

ahschleeßend wärn e paar Räije geschlofe.<br />

Dat alles, sso meinden sse, wär schwer gesond.<br />

010


Emm Stammlogal<br />

Dr Oddo on sinn Kumpeln schwadden ewer<br />

Denger, die det Sejerland on de Stadt Seje<br />

ahgengen.<br />

Sie kohmen bie däh Schwätzereij dohdroff, dat<br />

onner Seje bis zur vorije Joahrhunderdwenn<br />

eijendlich nur dr Siewerich verstanne wuur.<br />

Alles annere woarn ssogenannde Vorstädte, wie dr<br />

Häh, de Hammerhedde, de Seijshedde on sso<br />

wierer. Deshalb bildeden sich dohmols de<br />

Altstärrer, die also omm Siewerich wohnden,<br />

emmer wat enn.<br />

On deshalb wuurn sse och sälwer enn Seje net<br />

emmer good geleere.<br />

011


Emm Stammlogal<br />

Et eß wie et eß, ssähde dr Oskar, on meinde<br />

besonnerschd dr "Greene Pool".<br />

Däh louj on läijd och hoh noch zwescher dr Aaale<br />

Poststroaße on dr Löhrstroaße on hädd schoa<br />

manche Sorde vah Mensche gesseh.<br />

Heh hadden sich Sejener neergeloose, die medde<br />

enn dr Stadt Landwirtschaft betreewen, wenn och en<br />

kleine.<br />

Enn de klaij Ställn woarn vor allem Zeije, awer och<br />

heh on doh moh en Koh ze fenne, die zomm weide<br />

of de Heddewees ah dr Häner Hedde getreewe<br />

wuur.<br />

012


En <strong>Sejerlänner</strong> Hirte<br />

013


<strong>Sejerlänner</strong> Platt on Hochditsch<br />

Det <strong>Sejerlänner</strong> Platt hadde for de Familie manchmoh<br />

Nohdeile. De Kenner wuurn enn ährer Familie ofgezoge,<br />

wo nur platt geschwadd wuur.<br />

Det Problem kohm dah, wenn sse enn de Schoarl<br />

mossden. Doh awer wuur hochditsch geloort.<br />

Manches Kend eß jeden Daag met dr Angst enn de<br />

Schoarl gange. Mr meinde, mr kenn sich helfe, wenn mr<br />

e besje hochditsch gemischt met plattditsch schwätze<br />

kenn.<br />

Dah goab et det ssogenannde Hochditsch met Knubbeln,<br />

e Gemeng us Hochditsch on <strong>Sejerlänner</strong> Platt.<br />

Dat hoorde sich dah ohgefähr sso ah: "Herr Lehrer, ich<br />

komme zu spät, weil wir den Aufstand und mein Vadder<br />

de Lutschen (Pantoffeln) nicht finden konnten.“<br />

014


<strong>Sejerlänner</strong> Platt on Hochditsch<br />

Und: „Gestern abend war es bei uns in derKüche so<br />

betumpen (bedombe = drückend) warm.“<br />

„Als ich eben in die Schule wollte, kam Müllers Ernst<br />

grad den Siebenreich (Siegberg) runter.“<br />

Oer: „Unser Vadder hädd emmer Ärjer, weil die<br />

Hinkelchen immer gegen den Draht flutschen. Aber<br />

unsere Oma beruhigt uns dann und sagt: Ihr Kenner,<br />

macht kaij Gedäh."<br />

Lie, die enn frehere Ziere e reines Hochditsch<br />

schwadden, wurrn bewonnerd on mr ssähde ewer<br />

sie: "Ssie schwätze noh dr Schreft.“<br />

****<br />

015


Feine Lie on annere<br />

Dr Willäm verglech det Läwe enn de drissijer<br />

Joahrn met dämm vah hoh:<br />

Enn sinner Kenner- on Jugendzitt schwadde mr<br />

vah de "feine Lie, riche Lie on vornehme Lie". Et<br />

goab dah och noch de "bessere Lie".<br />

Feine Lie woarn zwar emmer richer als bessere<br />

Lie, awer net emmer woarn all riche Lie och "fein"<br />

on och net "vornehm". Och noh onnezoo wuur<br />

onnerscheere. "Eihfache Lie" deilden sich en<br />

Onnergruppe "orndlich" on "fromm".<br />

De fromme Lie, obwohl och die orndlich woarn,<br />

stonnen enn ährer soziale Werdichkeit emm änn<br />

Stofe höjer als de orndlije Lie. Ganz onne of dr<br />

gesellschaftlije Stofeleider hadde mr et met "arme<br />

Lie" ze doh.<br />

Armut wuur dohmols allgemein als Schande<br />

ahgesseh, wenn sse net durch Frömmichkeit, Fliß<br />

on Bescheireheit geadelt woar.<br />

016


De Folje dr Liebe<br />

Dr Oddo on dr Paul schwadden ewer Gott on de Welt.<br />

Dohbie kohm det Thema Liebe of dr Desch: Freher<br />

wuurn de jonge Mensche nur selden ofgeklärt, ob dat nu<br />

de Ellern oer de Lehrern woarn.<br />

On sso kohm et, dat oft de Folje us dr Liebe sich<br />

bemerkbar machden. Dah stonnen, vor allem de<br />

Mäercher, vor groaße Probleme.<br />

Die trof merkwürdijerwies emmer de Schande. Manche<br />

ssähden dah: "Et woar jo schoa emmer e duchtreewenet<br />

Denge."<br />

Et goab awer och Familieväder, die de Fähltredde<br />

annerschd beurdeilden. Sso meinde dr Gustav, sälwer<br />

Vadder vah zeh mondere Kenner: "Wie de Nadur sso<br />

arbt."<br />

017


Zesaameläwe wie bie de Beamde<br />

Det Lena, e scheänes Mädche, hädd och en Primm.<br />

Seitdämm drecke sich beide, wenn sse sich treffe,<br />

bie de Ellern emm Hus remm oer mache moh e<br />

Dürche oer go och ald moh enn de Disco.<br />

Det Läwe hohzedaag fenne sse ganz scheä. Awer<br />

sie mache sich och, wie schoa emmer, Gedanke wie<br />

et wierergeährd.<br />

Freher, sso hoorden sse, hädde dat geheiße:<br />

Verlowe, bestaare, Kenner krieje on Familie. Det<br />

heudije Zesaameläwe vah jonge Mensche eß awer e<br />

besje annerschd. On dohbie geng demm Lena det<br />

Beamderächt durch dr Kopp.<br />

Zeerschd dochde ät dah moh ah e Zesaameläwe<br />

met demm leewe Schatz of Probe. Wenn dat sso<br />

klabbde, kenn mr joh vielleicht ah e Zesaameläwe of<br />

Zitt denke on dohnoh schließlich zesaamebliewe of<br />

Läwenszitt.<br />

018


Oos Rubens<br />

Nohdämm kloargestalld eß, dat dr Peter Paul<br />

Rubens nu wirklich enn dr Sejener Oawerstadt<br />

geborn eß, mosse mr änn nu quasi als ehemolijer<br />

Metbirjer betrachde.<br />

Vor zich Joahrn goab et jo dohrewer e langer Stritt,<br />

awer dah wuur festegestalld, net enn de<br />

konkurrierende Städte Köln oer Antwerpen, sonnern<br />

bie oos enn Seje wuur häh geborn.<br />

019


Dr arme Wirt<br />

Wenn mr de Mensche nur nohm Isserlije beurdeild,<br />

kah mr manchmoh schwer drnäwer packe.<br />

Dat zeijt och det Beispiel ah nemm Mah, däh als Wirt<br />

enn sinner Wirtschaft schwer Geld gemacht hadde.<br />

Of sinn Isseres läähde häh dohgäije wärnijer Wert.<br />

Sso bassierde et eines Daages, dat häh enn nemm<br />

mäckesije Ofzooch enn sinner Wirtschaft enn nemm<br />

Eckelche soaß on de Zeidung loos.<br />

Sinn Tochder machde sich am Bierhah ze schaffe.<br />

020


Dr arme Wirt<br />

E paar Gäste, die dr Wirt enn sinnem Ofzoch sohen,<br />

erbarmden sich on reefen dr Tochder zoo, sie soll<br />

dämm arme Kalle em Eckelche moh wat rechdijes ze<br />

esse gäwe on e paar Biercher drbie.<br />

Dr "arme Wirt" hadde nix drgäije, wuur satt, ohne wat<br />

ze bezahln on woar usserdämm gäije Meddag voll<br />

wie en Haubitze.<br />

Ob häh et of die Dour nochmoh versoocht hädd,<br />

weiß mr net.<br />

****<br />

021


Ordnung moss sinn<br />

Bie oos emm Sejerland mossde schoa emmer alles<br />

sinn Ordnung hah, wenn dat och manchmoh<br />

ewertreewe wuur.<br />

On dat betrof enn frehere Ziere och dr Wäschdaag,<br />

ah dämm de gewäschene Wäsch emm Gaarde<br />

ofgehange wuur, dohmet de Lie sseh konn, dat mr<br />

emm Hushalt alles am Ort hadde.<br />

Doh herrschde Ordnung, on die speelde sich am<br />

Wäschseil ab.<br />

Sso wuur heh on doh de gewäschene Wäsch am<br />

Seil noh Farwe ofgehange. Enn dr Rejel woar alles<br />

dr Räij noh: Bloh bie bloh, rosa bie rosa, gääl bie<br />

gääl on gree bie gree.<br />

022


Ordnung moss sinn<br />

Wäh dat sso machde, däh wuur als ordenlich ahgesseh<br />

on wuur vah dr Nochberschaft geachded.<br />

Det Lydia meinde, enn ooser Zitt wär de Wäscheräij,<br />

emm Gäijesatz zoo freher, bedeudend eihfacher.<br />

Renn enn de Wäschmaschin on werer ruß, on<br />

dohmet wär de Wäsch raij.<br />

Wenn ät dah ah freher dächde, als sinn Modder<br />

schoa Daage vorher vahm Wäschdaag schwadde.<br />

Dr ganze Daag stonn sse enn dr Wäschkeche on<br />

meddags goab et Kappes on Doffeln onnernanner.<br />

Gewäsche wuur nur alle vier Woche. Sso lang heel<br />

mr dat met dr Wäsch us. Dat woar och deshalb<br />

möchlich, weil dr Obba sinn besonnere Sparmethode<br />

hadde.<br />

023


Ordnung moss sinn<br />

Wenn häh det Onnerhemd durchgeschweißt<br />

hadde, heng häh et ewer dr Herd ah e Wäscheseil,<br />

wo et dah triede.<br />

Of die Dour wuur det Hemd en ganze Woche<br />

ahgedoh. On schlemm wuur et for de ganze<br />

Familie, wenn dr Obba dr Schnobbe hadde.<br />

Wenn de Nas dah sso rechdich leef, mossden veel<br />

Däschedecher herbie. Dohvah goab et enn veele<br />

Familie net allzeveel.<br />

Deshalb heng dr Obba och de gebruchde<br />

Däschedecher ah det Seil ewerm Herd, ssodat<br />

sich de Bazilln sso rechdich wohl feehlden.<br />

Det Enn vahm Leed woar: De ganze Familie kräij<br />

dr Schnobbe.<br />

Good, dat et hohzedaag Babierdäschedecher get.<br />

024


Ordnung moss sinn<br />

Ordnung mossde sinn, och dah, wenn et samsdaags<br />

emm det Kehrn vah de Droddoarn geng. Also heeß<br />

et, samsdaags memm Rieserbäsem ze kehrn. Däh<br />

bestonn us gebonnene Rieser us demm Hauberch.<br />

Gekehrt wuur awer net eihfach sso, sonnern dr<br />

Usdrock vah höchster Reinlichkeit woar, dat det<br />

Droddoar emm Feschgroatmoster gekehrt wuur, wo<br />

och de Lie droff guckden.<br />

On gekehrt wärn mossde möglichst met nemm<br />

Bäsem ohne Steel, dohmet mr sich becke mossde.<br />

Hadde einer en Bäsem met nemm Steel, woar dat<br />

äwe e fuller Hond.<br />

****<br />

025


Prakdisches Denken on Hanneln<br />

Dr Paul woll nu dem Henner beibrenge, dat dr<br />

<strong>Sejerlänner</strong> prakdisch denkt on och hannelt.<br />

Häh brochde dah glich e scheänes Beispeel dohfor.<br />

Vah sinnem Groaßvadder hadde häh gehoort, dat<br />

däh bie Verwandte of Besooch gewäse woar, die<br />

dohmols noch en ahstännije Bureräij betreewen.<br />

Weil die en Masse Veeh hadden, goab et doh och bie<br />

warmem Wärer veel Fleije.<br />

Dr Groaßvadder mossde, nohdämm häh orndlich<br />

Kaffie getronke hadde, moh of dr Abtredd, däh, wie<br />

dohmols üblich, enn nemm Hiesje omm Hoff<br />

onnergebrocht woar.<br />

026


Prakdisches Denken on Hanneln<br />

Doh awer konn häh vor ludder Fleije kumm zur Sache<br />

komme.<br />

Also beschwerde häh sich bie sinner Kusine.<br />

Die ssähde ämm: "Secher, mir hah veel Fleije, awer of<br />

dr Abtredd mossde meddags go, dah sinn die all enn<br />

dr Keche."<br />

****<br />

027


Itz hah de Wiebslie de Botze ah<br />

Demm Joast sinn Omma hädd en scheäne klaij<br />

Wohnung enn dr Medde vah Seje.<br />

Weil sse en nemm scheäne Aaler eß, sezt sse de<br />

meisde Zitt am Fenster on mosterd de Lie, die ah<br />

ährem Fenster vorbiezeh.<br />

Dohzoo hädd sse äwe Zitt, weil de Kenner all us<br />

demm Hus sinn on de Groaßellern, net meh wie<br />

freher, noch en Ofgab hah.<br />

Freher wuur den Enkelcher us nemm Booch<br />

vorgeläse on dr Obba hadde emmer Haamer on<br />

Zang enn dr Hand.<br />

On de Omma schwätzd emmer werer dohvah, dat<br />

ähr Omma freher gessähd hädd, wenn de Wiebslie<br />

Botze ahhädden, dah währ det Enn dr Welt doh.<br />

028


Itz hah de Wiebslie de Botze ah<br />

De Omma woar e gläubije Frau on woll dat alles enn<br />

dr Bibel gelääse hah.<br />

Nu guckd de Omma hohzedaag us demm Fenster on<br />

sitt sich de jonge Denger ah, nadürlich och de<br />

Wiebslie, de enn nr Botze remmlaufe.<br />

Bie de jonge Mäercher sitt dat, sso meinde de<br />

Omma, net schleecht us, wenn die enn nr Botze ähr<br />

scheä Figürche zeije.<br />

Awer bie manche Wiebslie, die etwas äller sinn on<br />

och e besje decker wurrn sinn, moss de Omma<br />

manchmoh emm Stelle lache: „Wie krieje die<br />

eijendlich ähr decker Hennern enn de Botze?“<br />

029


De Feierdaage<br />

Jede Zitt hädd ähr Besonnerheide. Och de heudije.<br />

Dr Oddo räijt sich allmählich enn jeder Stonn eihmoh<br />

of. On wenn mr änn froujd, worewer, weiß häh dat<br />

sälwer net.<br />

Awer häh meind, dat läij och dohdrah, dat de<br />

Mensche emmer gecker wüürn. De heudije Zitt wär<br />

hekdisch, kumm einer kenn noch wat ruhich mache.<br />

Worah dat eijendlich läij, weßde häh och net.<br />

Wenn mr de Lie ssäh, wie sse enn de Geschäfde<br />

remmleefen, enn de Verkaufsregale am menge wärn<br />

on sich öfdersch ssogar ahbrellden, dah kenn mr nur<br />

noch fortlaufe. Besonnerschd schlemm wär et vor de<br />

Feierdaage.<br />

030


De Feierdaage<br />

Demm Oddo wird dah emmer komisch, weil sinn<br />

Frau, on beide hah zeh Enkelkenner, alles for de<br />

Feierdaage zerechde mache moss, weil se all<br />

komme wonn.<br />

On dah geährd et loß, schoa am Engang. De<br />

Flurgarderobe eß meisdens ze klaij. Enn der Stoawe<br />

nämme de Kennercher direkt Ziel of de wertvolle<br />

Vase on det ewrije goore Porzellan. De Angst<br />

grassiert.<br />

Biem Kaffietrenke geährd et dah besonnerschd<br />

ofräijend zoo. De Kennercher schmisse de Dasse<br />

emm, beschlabbern sich on fänge sich schließlich<br />

och noch ah ze zänke.<br />

031


De Feierdaage<br />

Biem Oawendesse detsälwe Bild, nur met demm<br />

Onnerschied, dat et itz och noch enn de Bädder<br />

geährd.<br />

Morjens enn aller Frehde sinn de Kennercher ald<br />

wach on mache wahne Damp.<br />

De Omma kah met Noat noch dr Frehstecksdesch<br />

decke on dah geährd detsälwe Theader am Desch<br />

werer loss. Dat gelt dah och for det Meddagesse.<br />

Awer wat ess ze mache on wie ssähde dr Oddo:<br />

"Ech seh sse gern komme, awer noch leewer all go.“<br />

****<br />

032


Nachtruhe<br />

Manche Nochbern oer Metmensche kenn einem ab<br />

on zoo wahne ärjern.<br />

Manch einer kriejt de Wut, wenn häh grad emm<br />

erschde Schloof eß on of eihmoh dr Nochber sinn<br />

Schalosie enn einem durch of de Fensterbank knalln<br />

läßt.<br />

Dat heärt sich dah ah wie e schwerer Gewehrknall.<br />

Det Melanie moss daagsewer schwer arwe on fräijd<br />

sich, wenn ät memm Hennern enn det Bädde kemmt.<br />

Och sinn Schwiejermodder macht dat Denge met dr<br />

Schalosie.<br />

033


Nachtruhe<br />

Dah setzt det Melanie strack emm Bädde, eß<br />

hellwach on emm Kopp ganz verworrn.<br />

Bie ämm kohm dr Gedanke ah Rache.<br />

Eines Morjens stallde ät enn sinner Wohnung all<br />

Geräde, wie Wäschmaschien, Trockner,<br />

Kaffiemaschien, Fernsehn on sso wierer ah, ssodat<br />

ät en gewaldije Geräuschkulisse emm Hus<br />

erreichde.<br />

Nu soß de Schwiejermodder strack emm Bädde on<br />

woar verdutzt.<br />

Vah doh ah hädd mr awer känn Schalosie meh<br />

gehoord.<br />

****<br />

034


De Zärn<br />

Vor kurzem heeß et, dat hohzedaag jeder Fenfde net<br />

nohm Zahnarzt geährd.<br />

Dohzoo meinde dr Jupp, dat wärn awer gäijenewer<br />

freher nur wärnije. Häh weiss noch, on dat feng bie<br />

dr Omma on biem Obba ah, dat bis enn de vierzijer<br />

Joahrn nur wärnich Lie nohm Zahnarzt gengen.<br />

Die hadden dohmols genau so wie hoh Angst vorm<br />

Boern on Zeh. Besonnerschd de Aale behannelden<br />

sich gern sälwer.<br />

Doh wuur met Filln ah de Zärn remmgearbt on weil<br />

de Zärn emm Läwe kumm gebotzt wuurn, leeß mr de<br />

Zärn ssozesäh wächfulln.<br />

035


De Zärn<br />

Mr ssähde dohmols zoo dämm, wat hoh<br />

Paradondose heeßt: "Emm Aaler wärn die Zärn äwe<br />

länger."<br />

On sso geng dr Gang dr Zitt freher: De Zärn wuurn<br />

waggelich, einer nohm annern feel us, bis dat endlich<br />

nur noch e paar emm Mull ewerich bleewen.<br />

Met dr Kaueräij wuur et dah schwierich, awer mr<br />

wossde sich ze helfe. Broat met harder Kroste on<br />

och sostije härdere Esseräij wuur gestibbt on dat bie<br />

jeder Mohlzitt.<br />

Deshalb woar dr Kaffie, nadürlich dr Muggefuck,<br />

manchesmoh wichdijer om Desch als det Esse.<br />

036


De <strong>Sejerlänner</strong> Dong<br />

On dohbie woar de Zitt on Stonn for dr Henner<br />

komme. Häh schwadde nu ewer det Thema<br />

"Donge" on sse wuurn sich schnell einich:<br />

De <strong>Sejerlänner</strong> Dong, wenn sse denn geschneere<br />

eß, heißt se "Ranke", eß net ze ewerbeere.<br />

Besonnerschd det fresche Schanzenbroat, nur met<br />

Bodder bestreche, verleidet einen dohzoo, memm<br />

Esse net meh ofzeheärn<br />

On nu mossde dr Jupp ah frehere Ziere denke, wo<br />

veel Mensche, weil sse arm woarn, det Broat emm<br />

Keller enn nemm ssogenannde Fleijeschrank, dat<br />

woar en Schrank met nemm engmoschije<br />

Gidderdroht, obbewahrden.<br />

On us däh Zitt stammt och noch dr Spruch, weil de<br />

Abtredde emm Trebbehus loujen: "Henner, wenn<br />

de dah vahm Abtredd kemmst, breng e Broat met."<br />

037


Alles Wurschd<br />

„Et geährd emm de Wurschd!“ - dat eß en Ussproch,<br />

däh bessähd, dat mr bie nr Sache emm entscheidende<br />

Stadium ahkomme eß.<br />

On och ssost woar on eß de Wurschd emm Läwe dr<br />

Mensche kumm wächzedenke.<br />

En de aale Ziere goab et enn de Familie nur ab on<br />

zoo Wurschd. Det Geld woar meisdens knapp on<br />

mossde jeden Monat engedeilt wärn.<br />

De Donge woarn meisdens schleckerisch belääd.<br />

Manch e Familievadder woar deshalb dohdroff<br />

erpicht, de Wurschd of de Donge möchlichst bellich<br />

ze krieje.<br />

Wenn dr Metzeler Wurschd gemacht hadde, woar mr<br />

droff uß, kabuddgegangene Stecker Wurschd ze<br />

krieje. Mr nannde die och Wurschdegebreckel.<br />

038


Alles Wurschd<br />

Weil de Aale sich meisdens schämden, biem<br />

Metzeler dat ze forrern, wuurn de Kenner gescheckt.<br />

Die kräijen vah de Aale gessähd, wat sse ze ssäh<br />

hadden.<br />

On sso kohm et, dat det klaij Lieselche biem<br />

Metzeler erscheen on ssähde: "Ech hädde gern<br />

Wurschdegebreckel for oos Hond, awer känn<br />

Bloodwurschd, die eßt oos Babbe net."<br />

Die Lie emm Laare mossden lache, det Lieselche<br />

kräij en rorer Kopp, kräij awer trotzdem<br />

Wurschdegebreckel.<br />

039


Et moss gespaart wärn<br />

For de Sparsamkeit, besonnerschd enn frehere Ziere,<br />

eß dr <strong>Sejerlänner</strong> bekannt. Die Äijeart geng durch all<br />

Bevölkerungskreise, also ob riche oer arme.<br />

Als eihmoh jemand gefroujd wuur, wie häh dat<br />

gemacht hädde, dat häh so riche wurrn eß, goab häh<br />

zur Antword: "Dat hah mir net vahm usgäwe, sonnern<br />

vahm behaale."<br />

Vor zich Joahrn ref e Jong us demm nördlije<br />

Sejerland: "Mamme, mir hah jo Babier om Abtredd,<br />

hah mir Besooch?"<br />

Dr Gustav doochde dohbie ah frehere Joahrn bie oos<br />

emm Sejerland, wo det Klosettbabier wie hoh och enn<br />

wichdije Roll speelde, wat det Geld dohfor ahgeng.<br />

040


Et moss gespaart wärn<br />

Wenn de Zeidung kohm, kräij die als Erschde de<br />

Omma ze läse. Ahschleeßend durfde dr Rest dr<br />

Familie renn gucke.<br />

Dohnoh nohm dr Obba de Zeidung on de Scheer on<br />

schneh det Babier en glichgroaße Stecker enn<br />

Blattgreäße.<br />

Die kohmen dah of dr Abtredd ah en<br />

handgemachder Hoach on det Babier erfellde nu e<br />

wiererer netzlijer Zweck:<br />

Dohmet botzde mr sich dr Hennern ab on hadde det<br />

glecklije Gefehl, dat mr Geld for rechdijes Klobabier<br />

gespaart hadde. Net sso e glecklijes Gefehl woar dat<br />

for dr Hennern.<br />

041


Besooch<br />

Dr Besooch woar doh, mr hadde good gässe on<br />

goorer Kaffie getronke.<br />

Dohnoh lääde mr sich zefreere zerecke omm Sofa<br />

oer enn de Sesseln.<br />

Dr ssost drheim ensetzende Schlof kohm net of bis<br />

zoo dämm Aujebleck, wo det Ingrid on det Ruth<br />

ahfengen, ze erzärln.<br />

Det Ingrid woar noh Joahrn noch moh emm Kino<br />

gewääse on erzärlde nu dr ganze Film on wat et de<br />

Woche enn dr Illustrierde on enn dr Zeidung gelääse<br />

hadde.<br />

Dr Höhepunkt sadde en, als det Ruth dr ganze<br />

Urlaubsverlauf bis enn det Kleinste verkleckerde.<br />

042


Besooch<br />

Kaij Mensch indressierde, wo sse of Mallorca memm<br />

Fahrrad platt gefahrn on ahschleeßend enn nemm<br />

kleine Cafe Kaffie getronke hadden.<br />

Keiner hoorde meh zoo, als et vahm Gerhard,<br />

sinnem leewe Mah on dämm sinnem daagelange<br />

Durchfall schwadde.<br />

Allmählich, während dr Schwätzeräij, feel einer nohm<br />

annern of Sofa on Sesseln enn e gesonnes<br />

Neckerche, wobie de Keppe emmer werer vah vorn<br />

noh henne retschden.<br />

Als mr met demm Geläll ferdich woar, meinde det<br />

Ingrid: "Et woar doch e scheäner Nohmeddag"<br />

043


Dr <strong>Sejerlänner</strong> on de Hoarn<br />

Dr Paul kemmt met dr heudije Zitt net meh sso ganz<br />

met.<br />

Ämm geährd et besonnerschd emm de Hoartracht bie<br />

de Mannslie.<br />

On dohbie dochde häh an de Männerfrisurn, die jo enn<br />

dr Vergangeheit sich bis of de Zitt biem Kaiser on<br />

dohnoh emmer werer geännert hah.<br />

Enn dr Kaiserzitt troujen de Mannslie dr ssogenannde<br />

"Pesspott-Hoarschnett", däh sich ergob, weil de Hoarn<br />

zoo desser Zitt moh onner nemm Debbe, wat omm<br />

Kopp ofgesatt wuur, geschneere wuurn.<br />

044


Dr <strong>Sejerlänner</strong> on de Hoarn<br />

Ahfang dr foffzijer Joahrn kohm dah en Durchbruch.<br />

Einzelne Mannslie woujden et, sich de Hoarn bis enn det<br />

Gnecke waase ze lose. Dat nannde mr biem Frisör<br />

"Fassongschnett".<br />

Awer dohnoh kohmen erschd de welle Joahrn, wat de<br />

Männerfrisurn ahgeng, Pilzkeppe, Keppe met nemm<br />

Zopp on sso wierer.<br />

Nu sinn mr, wie et schinnt, offebar werer zur<br />

Kurzhoarfrisur zereckegekehrt.<br />

En ganze Masse jonge Mannskarle träh hoh werer kurze<br />

Hoarn, emm allgemeine "Bürstenhaarschnitt" on bie oos<br />

och oft "Stefdekopp" genannt.<br />

045


Dr <strong>Sejerlänner</strong> on de Hoarn<br />

On mr sitt och enn Masse Mannslie, die met nemm<br />

wonnerbare Keppche ohne Hoarn emherlaufe.<br />

Mr merkt änn ah, dat sse wahne stolz of sich sälwer<br />

sinn. Dr Kopp glänzt wie Aalekirche on enn de<br />

Gesechder sitt mr e gesteijerdes Selbstbewoßtsinn.<br />

Awer de Glatze hädd och noch annere Sidde:<br />

De Frisörn konn ah de Glatzkeppe nix meh verdeen,<br />

weil de meisde Glatzkeppe sich drheim dr Kopp<br />

rasiern.<br />

On wat stark emm Reckgang eß: Mannslie, die<br />

freher stolz e Tupee troujen, konn itz ofräächt de<br />

Glatze zeije. Manch einer ssoh met demm Tupee<br />

ssowiesso us, als wenn häh us nr annern Welt kähm.<br />

046


Kurtaxe<br />

Dr Karl konn sich ewer sinn Liesel wahne ärjern.<br />

Die Zwo woarn zur Kur of dr Westerwald gefahrn,<br />

wohnden enn nr ahstännije Pansion on fehlden<br />

sich onner de gebildede Kurgäste wie drheim.<br />

Eines Daages kohm die Hodelschefin on woll e<br />

paar Personaliee ofnämme. Nu mossden Frouje<br />

beantworded wärn.<br />

Am Schluss wuur det Liesel gefroujd: "Wir<br />

berechnen dann noch die Kurtaxe." Det Liesel<br />

antwordede nu ganz verdadderd: "Bruche sse net,<br />

mir sinn emm äijene Audo komme."<br />

047


Dienst ist Dienst<br />

Et geährd doch nix ewer Pflechtbewosstsinn on<br />

Genauichkeit.<br />

Dat zeichnet emmer werer oos Metmensche us. On<br />

die Äijeschafde woarn och biem Karl vah dr<br />

dohmolije Kleinbahn Wierenau-Ditze ze fenne. Häh<br />

machde dohmols dr Zuchschaffner bie dr Bah.<br />

Eines Daages woll sinn Frau zomm Enkaufe noh dr<br />

Stadt on fräijde sich, dat sse, weil dr Karl ähr Mah<br />

woar, emmesosst fahrn kenn.<br />

Awer gepeffe. Dr Karl als Schaffner kohm zoo ähr on<br />

ssähde met starrem Bleck on met ernster Miene:<br />

"Ihre Fahrkarte." De Frau erschrook on ssähde<br />

ämm: "Karl, Du kennst mich doch." Awer dr Karl<br />

bleeb ohgerührt on ssähde: "Ich bin im Dienst, ich<br />

kenne Sie nicht."<br />

Schließlich mossde sinn Frau och noch en<br />

Strofgebühr berappe.<br />

048


Emm Schohgeschäft<br />

Vor vierzich Joahrn ald geng e Mannskarle enn e<br />

Schohgeschäft on woll e paar näije Schoh kaufe.<br />

Häh hadde awer fürchderlije Schweißfeeße. De<br />

Verkäuferin konn et vah dämm Geroch net ushaale on<br />

reef dr Geschäftsführer.<br />

Och dämm steij dr Schweißgeroch sso enn de Nas, dat<br />

häh schließlich ssähde: "Nämme sse de Schoh on go<br />

sse, sie bruche net zoo bezahln."<br />

Dr Konne, dohdurch gewitzt, leeß vorm Usgang noch änn<br />

fahrn on reef: "Konn sse mr hehfor noch e<br />

Schächdelsche Wechse gäwe?"<br />

049


Biem Dokter<br />

Dr Gustav begrifft de Welt net meh, seitdämm häh<br />

läse mossde, dat "pupsen" schädlich eß.<br />

Bie veele Produkde, die dr Mensch esst oer trenkt,<br />

entstährd emm Darm Methangas, dat sich, ssolang et<br />

Mensche get, dr Wääch enn det Fräije soocht.<br />

De Folje eß dat, wat dr Mediziner als "Flatulenz"<br />

bezeichnet.<br />

On itz kemmt dr Haamer: Det Methangas, dat demm<br />

menschlije Körper entwicht on enn de Loft geährd,<br />

trääd met zoo dr Zerstörung dr Ozonschecht bie.<br />

Nu wesse mr et.<br />

050


Biem Dokter<br />

Dr Gustav, däh em Läwe schoa emmer Blähunge<br />

hadde, kräijt et met dr Angst ze doh.<br />

Häh konn ewerall e paar fahrn lose.<br />

De Ärzde froujden änn emmer: "Wie gehen die<br />

Winde?" On dr Gustav woar emmer stolz, wenn häh<br />

ssäh konnde: "Sso good, dat ech en Loftballong<br />

ofblose kah".<br />

De Ärzde kloppden ämm dah of de Scholler:<br />

"Weitermachen, der Gesundheit zuliebe."<br />

Nu weiß dr Gustav net, wie häh sich verhaale soll,<br />

dohmet häh känn Emmwelt-Schuldgefehle kriejt.<br />

051


Biem Dokter<br />

Dat Lottche feehlde sich enn froher Erwardung, weil<br />

sinn Buch emmer decker wuur.<br />

Det langersehnde Kendche mossde also baal<br />

komme, meinde et.<br />

Also geng et och nohm Dokder on schwadde met<br />

ämm ganz ofgeräijt.<br />

Dr Dokder hädd det Lottche kurz onnersoocht on am<br />

Enn dr Onnersochung gob häh dr Befund bekannt:<br />

Biem Lottche woar nur veel Loft emm Buch, ssost<br />

nix.<br />

Dat sofort trapp nohheim on klääde bie sinnem Mah<br />

sinn Zoostand on wat dr Dokder gesääd hadde.<br />

Däh rannde sofort nohm Dokder on ssähde nur kurz:<br />

"Ähr Befund kah net stemme oer mein Sie, minn<br />

Denge wär en Loftbombe?"<br />

052


Emm Krankehus<br />

053


Läwensqualidäd gestern on hoh<br />

Dr Rolf mossde sich itz ewer zwo Foddos<br />

verwonnern. Dat eine zeijde en Familie, Vadder on<br />

Modder met ning Kennern.<br />

Dat woar enn de zwanzijer Joahrn - on dat annere<br />

Foddo stammde us dr heudije Zitt on zeijde Mah on<br />

Frau on e Hond.<br />

Dat, sso meinde dr Rolf, wär e scheäner Verglich dr<br />

Familiebolledick vah gestern on hoh.<br />

Dohmols mossden sich Vadder on Modder jeden<br />

Daag emm dr Erhalt dr groaße Familie kemmern on<br />

Geld woar nur wärnich doh.<br />

Hohzedag bruche sich manche Ehelie nur emm dr<br />

Hond on sich sälwer ze kemmern. Dat alles nennt mr<br />

hoh gehoarwene Läwensqualidäd.<br />

Mr kah, wenn och erscht sitt kurzem, beobachde, wie<br />

aale Ehepaare on jonge Lie, die verliebt sinn, Hand<br />

enn Hand ewer de Stroaße go.<br />

054


Läwensqualidäd gestern on hoh<br />

Dr Ernst meinde hehzoo, dat wär en näije<br />

Zitterscheinung, awer en goore.<br />

Mr kenn dohdrah erkenn, dat de Nächstenliebe doch<br />

noch net erlosche wär.<br />

Selbst aale Ehekrecke go met nemm lewe<br />

Gesechde on sso, als wenn et de erschde Liebe<br />

wär, durch de Stadt.<br />

On dah komme Erennerunge of ah de frehere Zitt.<br />

Dohmols geng mr per Arm, also engehookt on zeijde<br />

dohmet jedem, dat mr wat vorhadde oer dat mr de<br />

Bestaareräij grad henner sich hadde.<br />

055


Läwensqualidäd gestern on hoh<br />

Dr Rainer konn sich dohdrah erennern, dat det per<br />

Arm go for änn on sinn Frau bie nemm Usfloch enn<br />

de Dolomiten eijendlich net sso vordeilhaft gewäse<br />

wär.<br />

Als sse per Arm on verliebt durch Iß on kleine<br />

Schneefeller gengen, retschde einer vah änn us on<br />

beide doen en Schlaach.<br />

On dr Rainer meinde dohmols, dat, wenn sse einzeln<br />

gange wärn, nur einer gefalln wär.<br />

****<br />

Dat Emma ssähde zomm Liesje: "Alles wird emmer<br />

dierer on deshalb wird det Portmannee emmer<br />

schmaler. Woher sell mr dah de Grosche eijendlich<br />

noch nämme?"<br />

056


Läwensqualidäd gestern on hoh<br />

Dohbie vergoos et awer ze ssäh, dat oos Ahsprüche<br />

hohzedaag emmer höher wärn.<br />

Et wärn Sache gekauft, ah die enn frehere Ziere keiner<br />

gedoocht hädde. On det Geld soll dah emmer reiche.<br />

Det Liesje meinde dah och, dat sinn Ellern känn<br />

Urlaubsreise, kaij Audo on net jeden Daag goore Bodder<br />

of de Donge gekannt hädden.<br />

Vah de Brocke woll ät erschd garnet schwätze.<br />

Det Geld enn veel Familie, vor allem enn dänn met veele<br />

Kenner, woar eijendlich emmer knapp.<br />

057


Läwensqualidäd gestern on hoh<br />

Aij- oer zwomoh emm Joahr wuur sich moh wat<br />

Besonnerschdes geleisted.<br />

De Mannslie kräijen enn näijer Ahzoch, däh awer<br />

zich Joahrn haale mossde.<br />

Veel Fraue machden sich ähr Klärer sälwer oer<br />

kräijen sse vahm Näjmädche gemachd, dat alle paar<br />

Woche durch de Nochberschaft zouj.<br />

Näije Schoh for de Mannslie goab et erschd dah,<br />

wenn die aale dräijmoh besohlt woarn.<br />

Ze Esse goab et wat Eihfaches, mr nannde dat<br />

kurzerhand "Husmannskost".<br />

058


Läwensqualidäd gestern on hoh<br />

Oft goab et Doffeln met Gemees onnernanner, wie mr<br />

dohmols ssähde. Dohzoo gehorden Kabbes, Boahne,<br />

Murrn on Kohlrawe.<br />

Aij Beispeel us dr dohmolije arme Zitt, die Gott sei<br />

Dank vorewer eß, zeijt de dächliche Erbärmlichkeit:<br />

De Modder hadde for dr Vadder änn Hering gekauft<br />

on däh sollde dr Vadder zoo de Doffeln esse, wat häh<br />

dah och doh.<br />

De Kenner kräijen vorher dr Fisch gezeijt on änn wuur<br />

de Heringsbreh ewer de Doffeln geschott, dohmet sse<br />

och vahm Heringsgeschmack wat metkräijen.<br />

****<br />

059


De Krinche<br />

Bis henne enn de vierzijer Joahrn ssoh mr bie veele<br />

<strong>Sejerlänner</strong> en Krinchestall henner demm Hus.<br />

De Dierer wuurn ahstännich gehaale. Sie wurrn good<br />

gefoert on gemested on mr schwadde ssogar met<br />

änn.<br />

Ab on zoo kohmen sse of de Wees, wenn mr en<br />

hadde.<br />

Nohm Nochber sinnem Bock wuur de Häsin gebrocht<br />

on dohnoh wuur gespannd of dr Nohwuchs<br />

gewarded.<br />

De Rammeläij hadde also for eihfache Lie on<br />

Krincheshaaler en groaße Bedeudung.<br />

Wenn et dah ssowitt woar, dat det Moerdier werfe<br />

mossde, dah guckde mr schoa enn aller Frehde enn<br />

det Ställche, emm ze sseh, ob wat rußkomme woar.<br />

060


De Krinche<br />

On eines Daages loujen sse dah emm Nest, sso<br />

zwescher vier on acht Stecker. Woar dat for de<br />

ganze Familie en Spass.<br />

Wenn sse dah greäßer wuurn, dah wuur allmählich<br />

dohdrewer geschwadd, wann det erschde Dierche<br />

sich vah dr Welt verabschiede mossde.<br />

Wenn et dah als Broare omm Deller louj, hädd sich<br />

keiner geschämt, vah ämm ze esse. Awer gedocht<br />

ah et wuur emmer.<br />

****<br />

061


Thekeimpressione<br />

Biem Biertrenke komme manche Zittgenosse de<br />

komischde Gedanke. On dat eß dr Bewies dohfor,<br />

dat och det Bier e Mensch geistich irjendwie<br />

ahmacht.<br />

Of welche Dour, dat eß en annere Frouje.<br />

Sso hadden et e paar vah Thomas Lui sinne<br />

Zittgenosse droff abgesseh, änn moh sso rechdich<br />

vorzeführn.<br />

Noh reichlich Bier erzärlden sse ämm, dat<br />

Fräijmaurer emmessost met dr Isebah fahrn<br />

kennen.<br />

Dr Lui hoorde gespannt zoo, weil häh enn de<br />

nächste Daage noh Köln wollde. De Kumpels<br />

ssähden ämm, häh messde am Bahnhofsschalder<br />

nur ssäh: "Einmal Köln Dritter" on ahschleeßend e<br />

Piffton vah sich gäwe.<br />

062


Thekeimpressione<br />

De Kumpels gowen dem Bahnbeamde vorher<br />

zwanzich Mark.<br />

Dr Lui kohm on ssähde och sinn Spruch. Häh fuhr,<br />

sso meinde häh, tatsächlich emmessost noh Köln.<br />

Vor dr Reckfahrt gob häh am Schalder enn Köln<br />

dersälwe Spruch vah sich. Noh längerem<br />

Schwätze hoarlde dr Beamde de Bahnbollezäij.<br />

Det Verhängnis woar, dat dr Lui sinn Portmannee<br />

vergässe hadde.<br />

Dohmet häh werer nohheim kohm, mossde<br />

telegrafisch Geld ahgeforrerd wärn.<br />

063


Thekeimpressione<br />

Et begob sich vor Joahrn enn nemm Sejener<br />

Altstadtlogal, dat dechdije Handwerksgeselln noh<br />

Feieroawend kurz änn zoo sich nämme wollden. Us<br />

demm kurz wour et länger.<br />

Det Geläll wuur emmer indensiver on wuur och<br />

lauder.<br />

Schließlich drähde sich dr Ewald, e dechdijer<br />

Schrinner, ab on zoo vor dr Theke emm sinn äijene<br />

Achse, wenn häh och emmer noch en ruhije Hand<br />

biem Härwe vahm Glass hadde.<br />

Awer met dr Zitt wuur dr Ewald doch emmer<br />

durmelijer, ssodat dr Gerhard, e versierder<br />

Dachdecker, beschloss, dr Ewald ah dr Theke<br />

festezenäln, dohmet häh wärnigstens for dr Rest dr<br />

Zitt secher stoh konn.<br />

064


Thekeimpressione<br />

Met nemm 65er Näl schlouj häh nu sinn Jacke enn<br />

de Theke on vah nu ah konn dr Ewald ruhich on<br />

secher sinn Bier trenke. Of de gelongene<br />

Handwerksarwet wuur dah noch en orndlijer<br />

gehoawe, bis dat dr Ewald ohne Näl enn dr Jacke<br />

nohheim durmeln konn.<br />

Dr Kurt schodde zoo sinne Läbziere emm Logal<br />

emmer alles zesaame, wat heeß, Bier on Schnaps<br />

enn aij Glass on dat e paar Moh, on dah merkde mr<br />

alsbaal de Wirkung.<br />

Häh wuur dah lauder on feng sich ah ze zänke.<br />

Biem Kurt konn mr dah erläwe, dat häh emm<br />

Rucksäckelche zwo Packunge Deefkühlkost hadde.<br />

Demm Wirt ssähde häh ah dr Theke: "Wenn et<br />

ahfangt ze dribbeln, dah moss ech go."<br />

065


Suurmoos met Aisbaij<br />

Dämm Äwert de Sinne sooßen am Meddagsdesch<br />

on et goab reichlich Suurkrutt.<br />

De Kenner verzoujen moh werer de Schnudde on<br />

meinden, ssowat kenn mr hohzedaag net allze oft<br />

esse.<br />

Et messde och moh allmählich eurobäische Esse of<br />

dr Desch, wie Pizza, Spagheddi, Schewabb-Tschi-<br />

Tschi oer französische Feschsobbe. Dohbie<br />

scheänes Wißbroat on dah wär de Welt enn<br />

Ordnung, meinden de Kenner wieer.<br />

Dr Obba scherrelde dr Kopp wäije demm Geläll on<br />

kohm of det us aale Ziere bekannde Suurmoos ze<br />

schwätze.<br />

Häh erennerde ah frehere Ziere, enn dänn<br />

Suurmoos met Aisbaij dat Esse gewääse wär. De<br />

ganze Familie hädde sich dohdrah knebbelrond<br />

gässe.<br />

066


Suurmoos met Aisbaij<br />

Deshalb wuur freher emm Herbst en Ohmenge<br />

Kabbes geschnebbeld, enn e groaßes irden Fass<br />

geschechded, gesalze on emm Fass riffe wärn<br />

loase.<br />

Emm Fass woar vorher det Krutt met nemm Dooch<br />

abgedeckt wuurn on dohdroff wuur dah en<br />

Schewwerstaij gelääd.<br />

On of die Duur goab et emm ganze Herbst on<br />

Wender emmer moh werer Suurmoos, wat ewrijens<br />

schwer gesond eß.<br />

Enn dänn Ziere goab et och noch en Spruch, däh<br />

veel Lie kannden on däh heeß: „Wer im Sommer<br />

Kappes klaut, hat im Winter Sauerkraut.“<br />

****<br />

067


Doffeln on oos Sejerland<br />

Doffeln on oos Sejerland! Dat sinn zwo Begreffe, die<br />

bieennanner geheärn.<br />

Bie oos hadde de Doffel, on dat eß och hoh noch<br />

sso, en hoher Stellnwert, wie mr sso ssähd.<br />

Däh woar freher noch höher als hoh, weil de<br />

Mensche net allzeveel Grosche, dohfor awer veel<br />

Kenner hadden, die satt wärn mossden.<br />

Freher goab et sso en Art geheime Wettbewerwe<br />

emm de beste Doffeln omm Feld. Vah dohher<br />

stammt och dr Spruch: "De demmste Buurn hah<br />

emmer de deckste Doffeln". Dat woar awer nur dr<br />

blanke Neid, denn ob domm oer net, dr Buur hadde<br />

jo känn Enfluss of det Wachstum.<br />

068


Doffeln on oos Sejerland<br />

Bie däh Geläijenheit feng dr Henner ah, sich mem<br />

Oddo ze desbediern.<br />

Dr Oddo meinde, ah de Broatsdoffeln gehärden<br />

emmer Zwebbeln. Dr Henner woar doh annerer<br />

Ahsecht. Rechdije Broatsdoffeln wüürn met Speck,<br />

awer net met Zwebbeln gebroare.<br />

Änn Stonn lang hah sse sich beinah gezänkt on<br />

wuurn sich och net einich, nur dohdrenn, dat om<br />

Deller möchlichst veel Broatsdoffeln ze sseh sinn.<br />

Die messden sso good schmecke, dat mr net emmer<br />

wat drbie hah messde.<br />

069


Om Maard<br />

Dr Paul weiß noch us sinner Jugend, dat for sinn<br />

groaße Familie em Herbst foffzich Zentner Doffeln<br />

gelewwert wuurn, die em Keller Platz fonnen.<br />

Hoh hädd mr dat net meh.<br />

Em Keller sinn sse bie de meisde Mensche net meh<br />

ze fenne on deshalb wärn sse vah Zitt zoo Zitt enn<br />

fenf- oer zeh-Ponds-Päckelcher em Lare oer om<br />

Wochemaard gekauft on nohheim geschlebbt.<br />

Om Maard eß jede Woche meddewochs on<br />

samsdaags dr einzije Meinungsusdusch vah de<br />

Bürjer.<br />

Deshalb wird doh och emmer wahne geschwadd on<br />

gelällt.<br />

070


Om Maard<br />

Zeerschd schwätzt mr ewer Gemees, Äijer, Bodder<br />

on Wurschd on dah ewer dat, wat enn dr Stadt on<br />

enn dr Welt sso abläijft.<br />

Doh heärt mr Meinunge, wo mr manchmoh platt eß.<br />

Doh sprieße de Gedanke on Idee nur sso ewer de<br />

Stadtplanung, Kuldur on de Preise emm allgemeine.<br />

Indressand eß, dat de ganze Schwätzeräij meh oer<br />

wärnijer of Platt zomm Usdrock kemmt. On dah kah<br />

mr manchmoh de Metmensche, die det <strong>Sejerlänner</strong><br />

Platt noch net sso emm Greff hah, beduurn.<br />

071


<strong>Sejerlänner</strong> Mullfullheit<br />

Zur Zitt konn mir erläwe, dat en schlichdere<br />

Grammatik of dem Vormarsch ess. Modeworder<br />

vereihfache oos Sproche. Worder wie cool, super<br />

oer geil.<br />

Hehzoo ess ze säh, dat de <strong>Sejerlänner</strong> Mullfullheit of<br />

ähr Aijeart schoa längst oos Sproche vereihfacht<br />

hädd. Oftmols wird bie oos emm Sejerland net meh<br />

als ohbedengt noatwennich geschwadd.<br />

Hehzoo hah ech e paar Beispeele parat Et begob<br />

sich vor einijer Zitt, dat dräij Rendnern ähr dächlijer<br />

Spaziergang machden.<br />

On dohbie onnerhält m'r sich jo och. E vierder kohm<br />

hinzoo on däh ssähde nur: „Höh hah m'r awer scheä<br />

Wärer."<br />

On dah gob et en groaße Pause, bis dat häh sich<br />

schließlich verabschiedete. Dohnoh ssähde einer<br />

vah denn Dräij: „Däh Lälles."<br />

072


<strong>Sejerlänner</strong> Mullfullheit<br />

Zwo <strong>Sejerlänner</strong> fuhrn noh Köln, wat jo schoa emmer<br />

of <strong>Sejerlänner</strong> en groaße Ahziehungskraft hadde.<br />

D'r Eine ssähde enn Neerschelde: „Heh stährd det<br />

Korn awer echt." Kurz henner Siechburch ssähde d'r<br />

Annere dah: „Heh och."<br />

Wenn sich <strong>Sejerlänner</strong> treffe, dah heißt et "Schuur,<br />

wie dah?" Däh annere ssähd dah fast emmer: "Echt."<br />

On met "Nodda" geährd mr usennanner.<br />

Itz froujde mich wälche, wat eijendlich "schuur" heeß.<br />

Met demm "schuur", dat konn ech änn kurz erklärn.<br />

073


De Franzose emm Sejerland<br />

Oos "schuur" kemmt us dem franzosische "bon jour".<br />

Dat Wort wuur met "schuur" allmählich geborn, als<br />

de Franzose emm 1800 remm bie oos emm<br />

Sejerland sso en Art Besatzung darstallden.<br />

On dah geng et bie oos wierer met "schuur" on<br />

"beschuur" also of <strong>Sejerlänner</strong> verditscht.<br />

Dat gelt jo och hoh noch for manche französische<br />

Worder, die sich gehaale hah, wie Schossee,<br />

Droddoar, Portmannee, Cupee on sso wierer.<br />

074


Oos Platt läbt<br />

Et geheärt eihfach zomm dächlije Läwe, dat de<br />

Mundart gefläijt wird, on heh on doh kah mr dat bie<br />

oos och merke.<br />

Ech moss ssäh, enn letzder Zitt heärt mr öfdersch<br />

"schuur" oer "nodda", on dohzoo ssähde dr Frieder:<br />

"Oos Platt läbt wierer."<br />

On dat eß good sso!<br />

****<br />

075


076


077


078


079


080


080


080

Hurra! Ihre Datei wurde hochgeladen und ist bereit für die Veröffentlichung.

Erfolgreich gespeichert!

Leider ist etwas schief gelaufen!