Mir Sejerlänner - Klaus Schweisfurth
Mir Sejerlänner - Klaus Schweisfurth Mir Sejerlänner - Klaus Schweisfurth
- Seite 2 und 3: �����������
- Seite 4 und 5: Vorwort Wat de Sejerlänner so wonn
- Seite 6 und 7: Vorwort ���������
- Seite 8 und 9: Gonn Dach on beschuur! Wat de Sejer
- Seite 10 und 11: Emm Stammlogal Wenn mr hohzedaag en
- Seite 12 und 13: Emm Stammlogal Dr Oddo on sinn Kump
- Seite 14 und 15: En Sejerlänner Hirte 013
- Seite 16 und 17: Sejerlänner Platt on Hochditsch Un
- Seite 18 und 19: De Folje dr Liebe Dr Oddo on dr Pau
- Seite 20 und 21: Oos Rubens Nohdämm kloargestalld e
- Seite 22 und 23: Dr arme Wirt E paar Gäste, die dr
- Seite 24 und 25: Ordnung moss sinn Wäh dat sso mach
- Seite 26 und 27: Ordnung moss sinn Ordnung mossde si
- Seite 28 und 29: Prakdisches Denken on Hanneln Doh a
- Seite 30 und 31: Itz hah de Wiebslie de Botze ah De
- Seite 32 und 33: De Feierdaage Demm Oddo wird dah em
- Seite 34 und 35: Nachtruhe Manche Nochbern oer Metme
- Seite 36 und 37: De Zärn Vor kurzem heeß et, dat h
- Seite 38 und 39: De Sejerlänner Dong On dohbie woar
- Seite 40 und 41: Alles Wurschd Weil de Aale sich mei
- Seite 42 und 43: Et moss gespaart wärn Wenn de Zeid
- Seite 44 und 45: Besooch Kaij Mensch indressierde, w
- Seite 46 und 47: Dr Sejerlänner on de Hoarn Ahfang
- Seite 48 und 49: Kurtaxe Dr Karl konn sich ewer sinn
- Seite 50 und 51: Emm Schohgeschäft Vor vierzich Joa
����������������<br />
�<br />
������������<br />
������������������� �<br />
�<br />
����������������<br />
�<br />
���������������<br />
����<br />
�������������������<br />
�
��������������������<br />
�����������������������������<br />
����Westfälischen Rundschau�<br />
��������������������������������<br />
��������������<br />
�����������������������������<br />
���������������������������������������������
Vorwort<br />
Wat de <strong>Sejerlänner</strong> so wonn<br />
Emm Stammlogal<br />
En <strong>Sejerlänner</strong> Hirte<br />
<strong>Sejerlänner</strong> Platt on Hochditsch<br />
Feine Lie on annere<br />
De Folje dr Liebe<br />
Zesaameläwe wie bie de Beamde<br />
Oos Rubens<br />
Dr arme Wirt<br />
Ordnung moss sinn<br />
Prakdisches Denken on Hanneln<br />
Itz hah de Wiebslie de Botze ah<br />
De Feierdaage<br />
Nachtruhe<br />
De Zärn<br />
De <strong>Sejerlänner</strong> Dong<br />
Alles Wurschd<br />
Inhalt<br />
Seite 5<br />
Seite 7<br />
Seite 9<br />
Seite 13<br />
Seite 14<br />
Seite 16<br />
Seite 17<br />
Seite 18<br />
Seite 19<br />
Seite 20<br />
Seite 22<br />
Seite 26<br />
Seite 28<br />
Seite 30<br />
Seite 33<br />
Seite 35<br />
Seite 37<br />
Seite 38<br />
003
Et moss gespaart wärn<br />
Besooch<br />
De <strong>Sejerlänner</strong> on de Hoarn<br />
Kurtaxe<br />
Dienst ist Dienst<br />
Emm Schohgeschäft<br />
Biem Dokter<br />
Emm Krankehus<br />
Läwensqualidäd gestern on hoh<br />
De Krinche<br />
Thekeimpressione<br />
Suurmoos met Aisbaij<br />
Doffeln on oos Sejerland<br />
Om Maard<br />
<strong>Sejerlänner</strong> Mullfullheit<br />
De Franzose emm Sejerland<br />
Oos Platt läbt<br />
Inhalt<br />
Seite 40<br />
Seite 42<br />
Seite 44<br />
Seite 47<br />
Seite 48<br />
Seite 49<br />
Seite 50<br />
Seite 53<br />
Seite 54<br />
Seite 60<br />
Seite 62<br />
Seite 66<br />
Seite 68<br />
Seite 70<br />
Seite 72<br />
Seite 74<br />
Seite 75<br />
004
Vorwort<br />
������������������und der <strong>Sejerlänner</strong> Kalänner<br />
Sie sind seit einem Vierteljahrhundert so etwas wie<br />
das Markenzeichen der Wochenendausgaben der<br />
Westfälischen Rundschau in Siegen, die Platt-<br />
Geschichten unter der Überschrift „<strong>Sejerlänner</strong><br />
Kalänner“. Nahezu geadelt werden diese Beiträge<br />
in Siegerländer Mundart seit nunmehr drei Jahren<br />
durch die teils vergnüglichen, teils nachdenklich<br />
stimmenden Zeichnungen des Mudersbachers<br />
<strong>Klaus</strong> <strong>Schweisfurth</strong>.<br />
Er veröffentlicht nun dieses Buch mit von ihm<br />
illustrierten Geschichten des unvergessenen, im<br />
vergangenen Jahr verstorbenen Hans Klappert.<br />
Der frühere Verwaltungsdirektor der Stadt Siegen<br />
und langjährige Geschäftsführer des Siegerländer<br />
Heimat- und Geschichtsvereins hat den<br />
„<strong>Sejerlänner</strong> Kalänner“ über zwei Jahrzehnte<br />
geprägt.<br />
Seine Platt-Geschichten boten Stoff für<br />
Erinnerungen an alte Zeiten, vor allem an die<br />
Jahre nach dem Zweiten Weltkrieg, die Klappert im<br />
Rathaus an wesentlichen Stellen mitgestaltet hat.<br />
Er spießte aber auch aktuelle Ereignisse in Stadt<br />
und Region in einer Sprache auf, die deftig wirkte,<br />
aber nie verletzend war. „Hal det Mull“ wirkt in<br />
seiner hochdeutschen Übersetzung „Halt’s Maul“<br />
ziemlich unfreundlich, ist aber auf Plattdeutsch<br />
eigentlich nicht mehr als die freundliche<br />
Aufforderung „Sei doch endlich still“.<br />
005
Vorwort<br />
„Plattdeutsch war einmal eine Umgangssprache,<br />
eine eigene Sprache für sich. Jede Sprache ist ein<br />
eigener Kosmos, eine eigene Welt für sich. Stirbt die<br />
Sprache, stirbt die kleine Welt gleich mit.“ hat der<br />
Sprachwissenschaftler und Dialektologe Dr. Werner<br />
Beckmann, Leiter des Mundartarchivs Sauerland in<br />
Cobbenrode, im vergangenen Jahr in einem<br />
Interview mit der WR gesagt. Dazu, diesen eigenen<br />
Kosmos, die kleine Welt im Siegerland zu erhalten,<br />
wird dieses Buch mit Sicherheit seinen Beitrag<br />
leisten wie die Serie in der WR, die auch nach dem<br />
Tod von Hans Klappert weiterlebt – mit Texten des in<br />
Eiserfeld geborenen, jetzt in Münster lebenden Dr.<br />
Alfred Kretzer und eben mit den Zeichnungen von<br />
<strong>Klaus</strong> <strong>Schweisfurth</strong>.<br />
Viel Erfolg und ein herzliches „Glück Auf“<br />
Wolfgang Thomas im August 2006<br />
006
Gonn Dach on beschuur!<br />
Wat de <strong>Sejerlänner</strong> so wonn<br />
Ech soß itz moh werer enn nemm <strong>Sejerlänner</strong> Logal.<br />
Onnerhaalung get et meisdens, weil mir <strong>Sejerlänner</strong><br />
Lie sinn, die sich emmer wat ze verzärln hah.<br />
Sso och bie mir am Näwedesch, wo ewer det Esse<br />
geschwadd wuur, wat mr jo heh baal bestelln woll.<br />
De Kaarde kohm on wuur remmgereicht. Vah doh ah<br />
wuur nur noch ewer Schnetzel, Kottlett on<br />
Gulaschsobbe geschwadd.<br />
Bis of eihmoh dr Karl meinde, häh wüür och moh<br />
gern met sinner Frau esse go, awer sso rechdich<br />
noh <strong>Sejerlänner</strong> Art:<br />
007
Wat de <strong>Sejerlänner</strong> so wonn<br />
Doffelnsobbe, Decke Boahne, eingelääde Heringe,<br />
Gequallde Gestallde, Grebbelcher on schließlich och<br />
moh Schampe. Awer dat kenn mr of keiner Kaarde meh<br />
fenne.<br />
On wieveel Lie wüürn dat gern moh esse on de Wirde<br />
hädden och wat dohvah, weil et sich emm preiswerde<br />
Gerechde hannelde.<br />
Stattdessen wird emmer ahgebore, wat nadürlich jonge<br />
Lie gern esse: Pizza, kläij oer sso groaß wie en<br />
Abtreddsdeckel on sso wierer. Dat alles schmeckd, awer<br />
werrem net endlich moh <strong>Sejerlänner</strong> Gerechde.<br />
Also fängt doch moh met Rieweplätzjer on<br />
Schmatzbäckel ah.<br />
008
Emm Stammlogal<br />
Wenn mr hohzedaag enn e Logal kemmt, dah fennd mr<br />
eijendlich desälwe Atmosphäre vor, die et schoa bie oose<br />
Groaßellern goab.<br />
Mr kennt sich, schwätzt metenanner on en Stammdesch<br />
get et meisdens och. Heh kah jeder, wenn häh well, sinn<br />
Meinung ah dr Mah brenge, on ewer die Dour wuur<br />
manch einer moralisch ofgebaut for de ganze Woche.<br />
So soaßen sse moh werer zesaame, dr Oddo, dr Paul on<br />
wie sse ssost noch all heeßen.<br />
Sie soaßen emm Eckelche enn ährem Stammlogal. Baal<br />
gengen sse ah de Theke, et geng änn nix ewer det Stoh<br />
ah däh Stell.<br />
009
Emm Stammlogal<br />
Dat wär, sso meinde dr Oddo, persönlijer on mr<br />
kenn meh heärn als ssost. Die eine schwädden<br />
laud on die annern sso, dat mr sse kumm verstoh<br />
konn.<br />
On emmer werer heeß et dah ah dr Theke: "Geb<br />
mr noch aij on dah well ech go."<br />
Ewer die Dour geng dat meisdens sso bis zoo zwo<br />
Stonn. Dah geährd et nohheim, et wird gässe on<br />
ahschleeßend wärn e paar Räije geschlofe.<br />
Dat alles, sso meinden sse, wär schwer gesond.<br />
010
Emm Stammlogal<br />
Dr Oddo on sinn Kumpeln schwadden ewer<br />
Denger, die det Sejerland on de Stadt Seje<br />
ahgengen.<br />
Sie kohmen bie däh Schwätzereij dohdroff, dat<br />
onner Seje bis zur vorije Joahrhunderdwenn<br />
eijendlich nur dr Siewerich verstanne wuur.<br />
Alles annere woarn ssogenannde Vorstädte, wie dr<br />
Häh, de Hammerhedde, de Seijshedde on sso<br />
wierer. Deshalb bildeden sich dohmols de<br />
Altstärrer, die also omm Siewerich wohnden,<br />
emmer wat enn.<br />
On deshalb wuurn sse och sälwer enn Seje net<br />
emmer good geleere.<br />
011
Emm Stammlogal<br />
Et eß wie et eß, ssähde dr Oskar, on meinde<br />
besonnerschd dr "Greene Pool".<br />
Däh louj on läijd och hoh noch zwescher dr Aaale<br />
Poststroaße on dr Löhrstroaße on hädd schoa<br />
manche Sorde vah Mensche gesseh.<br />
Heh hadden sich Sejener neergeloose, die medde<br />
enn dr Stadt Landwirtschaft betreewen, wenn och en<br />
kleine.<br />
Enn de klaij Ställn woarn vor allem Zeije, awer och<br />
heh on doh moh en Koh ze fenne, die zomm weide<br />
of de Heddewees ah dr Häner Hedde getreewe<br />
wuur.<br />
012
En <strong>Sejerlänner</strong> Hirte<br />
013
<strong>Sejerlänner</strong> Platt on Hochditsch<br />
Det <strong>Sejerlänner</strong> Platt hadde for de Familie manchmoh<br />
Nohdeile. De Kenner wuurn enn ährer Familie ofgezoge,<br />
wo nur platt geschwadd wuur.<br />
Det Problem kohm dah, wenn sse enn de Schoarl<br />
mossden. Doh awer wuur hochditsch geloort.<br />
Manches Kend eß jeden Daag met dr Angst enn de<br />
Schoarl gange. Mr meinde, mr kenn sich helfe, wenn mr<br />
e besje hochditsch gemischt met plattditsch schwätze<br />
kenn.<br />
Dah goab et det ssogenannde Hochditsch met Knubbeln,<br />
e Gemeng us Hochditsch on <strong>Sejerlänner</strong> Platt.<br />
Dat hoorde sich dah ohgefähr sso ah: "Herr Lehrer, ich<br />
komme zu spät, weil wir den Aufstand und mein Vadder<br />
de Lutschen (Pantoffeln) nicht finden konnten.“<br />
014
<strong>Sejerlänner</strong> Platt on Hochditsch<br />
Und: „Gestern abend war es bei uns in derKüche so<br />
betumpen (bedombe = drückend) warm.“<br />
„Als ich eben in die Schule wollte, kam Müllers Ernst<br />
grad den Siebenreich (Siegberg) runter.“<br />
Oer: „Unser Vadder hädd emmer Ärjer, weil die<br />
Hinkelchen immer gegen den Draht flutschen. Aber<br />
unsere Oma beruhigt uns dann und sagt: Ihr Kenner,<br />
macht kaij Gedäh."<br />
Lie, die enn frehere Ziere e reines Hochditsch<br />
schwadden, wurrn bewonnerd on mr ssähde ewer<br />
sie: "Ssie schwätze noh dr Schreft.“<br />
****<br />
015
Feine Lie on annere<br />
Dr Willäm verglech det Läwe enn de drissijer<br />
Joahrn met dämm vah hoh:<br />
Enn sinner Kenner- on Jugendzitt schwadde mr<br />
vah de "feine Lie, riche Lie on vornehme Lie". Et<br />
goab dah och noch de "bessere Lie".<br />
Feine Lie woarn zwar emmer richer als bessere<br />
Lie, awer net emmer woarn all riche Lie och "fein"<br />
on och net "vornehm". Och noh onnezoo wuur<br />
onnerscheere. "Eihfache Lie" deilden sich en<br />
Onnergruppe "orndlich" on "fromm".<br />
De fromme Lie, obwohl och die orndlich woarn,<br />
stonnen enn ährer soziale Werdichkeit emm änn<br />
Stofe höjer als de orndlije Lie. Ganz onne of dr<br />
gesellschaftlije Stofeleider hadde mr et met "arme<br />
Lie" ze doh.<br />
Armut wuur dohmols allgemein als Schande<br />
ahgesseh, wenn sse net durch Frömmichkeit, Fliß<br />
on Bescheireheit geadelt woar.<br />
016
De Folje dr Liebe<br />
Dr Oddo on dr Paul schwadden ewer Gott on de Welt.<br />
Dohbie kohm det Thema Liebe of dr Desch: Freher<br />
wuurn de jonge Mensche nur selden ofgeklärt, ob dat nu<br />
de Ellern oer de Lehrern woarn.<br />
On sso kohm et, dat oft de Folje us dr Liebe sich<br />
bemerkbar machden. Dah stonnen, vor allem de<br />
Mäercher, vor groaße Probleme.<br />
Die trof merkwürdijerwies emmer de Schande. Manche<br />
ssähden dah: "Et woar jo schoa emmer e duchtreewenet<br />
Denge."<br />
Et goab awer och Familieväder, die de Fähltredde<br />
annerschd beurdeilden. Sso meinde dr Gustav, sälwer<br />
Vadder vah zeh mondere Kenner: "Wie de Nadur sso<br />
arbt."<br />
017
Zesaameläwe wie bie de Beamde<br />
Det Lena, e scheänes Mädche, hädd och en Primm.<br />
Seitdämm drecke sich beide, wenn sse sich treffe,<br />
bie de Ellern emm Hus remm oer mache moh e<br />
Dürche oer go och ald moh enn de Disco.<br />
Det Läwe hohzedaag fenne sse ganz scheä. Awer<br />
sie mache sich och, wie schoa emmer, Gedanke wie<br />
et wierergeährd.<br />
Freher, sso hoorden sse, hädde dat geheiße:<br />
Verlowe, bestaare, Kenner krieje on Familie. Det<br />
heudije Zesaameläwe vah jonge Mensche eß awer e<br />
besje annerschd. On dohbie geng demm Lena det<br />
Beamderächt durch dr Kopp.<br />
Zeerschd dochde ät dah moh ah e Zesaameläwe<br />
met demm leewe Schatz of Probe. Wenn dat sso<br />
klabbde, kenn mr joh vielleicht ah e Zesaameläwe of<br />
Zitt denke on dohnoh schließlich zesaamebliewe of<br />
Läwenszitt.<br />
018
Oos Rubens<br />
Nohdämm kloargestalld eß, dat dr Peter Paul<br />
Rubens nu wirklich enn dr Sejener Oawerstadt<br />
geborn eß, mosse mr änn nu quasi als ehemolijer<br />
Metbirjer betrachde.<br />
Vor zich Joahrn goab et jo dohrewer e langer Stritt,<br />
awer dah wuur festegestalld, net enn de<br />
konkurrierende Städte Köln oer Antwerpen, sonnern<br />
bie oos enn Seje wuur häh geborn.<br />
019
Dr arme Wirt<br />
Wenn mr de Mensche nur nohm Isserlije beurdeild,<br />
kah mr manchmoh schwer drnäwer packe.<br />
Dat zeijt och det Beispiel ah nemm Mah, däh als Wirt<br />
enn sinner Wirtschaft schwer Geld gemacht hadde.<br />
Of sinn Isseres läähde häh dohgäije wärnijer Wert.<br />
Sso bassierde et eines Daages, dat häh enn nemm<br />
mäckesije Ofzooch enn sinner Wirtschaft enn nemm<br />
Eckelche soaß on de Zeidung loos.<br />
Sinn Tochder machde sich am Bierhah ze schaffe.<br />
020
Dr arme Wirt<br />
E paar Gäste, die dr Wirt enn sinnem Ofzoch sohen,<br />
erbarmden sich on reefen dr Tochder zoo, sie soll<br />
dämm arme Kalle em Eckelche moh wat rechdijes ze<br />
esse gäwe on e paar Biercher drbie.<br />
Dr "arme Wirt" hadde nix drgäije, wuur satt, ohne wat<br />
ze bezahln on woar usserdämm gäije Meddag voll<br />
wie en Haubitze.<br />
Ob häh et of die Dour nochmoh versoocht hädd,<br />
weiß mr net.<br />
****<br />
021
Ordnung moss sinn<br />
Bie oos emm Sejerland mossde schoa emmer alles<br />
sinn Ordnung hah, wenn dat och manchmoh<br />
ewertreewe wuur.<br />
On dat betrof enn frehere Ziere och dr Wäschdaag,<br />
ah dämm de gewäschene Wäsch emm Gaarde<br />
ofgehange wuur, dohmet de Lie sseh konn, dat mr<br />
emm Hushalt alles am Ort hadde.<br />
Doh herrschde Ordnung, on die speelde sich am<br />
Wäschseil ab.<br />
Sso wuur heh on doh de gewäschene Wäsch am<br />
Seil noh Farwe ofgehange. Enn dr Rejel woar alles<br />
dr Räij noh: Bloh bie bloh, rosa bie rosa, gääl bie<br />
gääl on gree bie gree.<br />
022
Ordnung moss sinn<br />
Wäh dat sso machde, däh wuur als ordenlich ahgesseh<br />
on wuur vah dr Nochberschaft geachded.<br />
Det Lydia meinde, enn ooser Zitt wär de Wäscheräij,<br />
emm Gäijesatz zoo freher, bedeudend eihfacher.<br />
Renn enn de Wäschmaschin on werer ruß, on<br />
dohmet wär de Wäsch raij.<br />
Wenn ät dah ah freher dächde, als sinn Modder<br />
schoa Daage vorher vahm Wäschdaag schwadde.<br />
Dr ganze Daag stonn sse enn dr Wäschkeche on<br />
meddags goab et Kappes on Doffeln onnernanner.<br />
Gewäsche wuur nur alle vier Woche. Sso lang heel<br />
mr dat met dr Wäsch us. Dat woar och deshalb<br />
möchlich, weil dr Obba sinn besonnere Sparmethode<br />
hadde.<br />
023
Ordnung moss sinn<br />
Wenn häh det Onnerhemd durchgeschweißt<br />
hadde, heng häh et ewer dr Herd ah e Wäscheseil,<br />
wo et dah triede.<br />
Of die Dour wuur det Hemd en ganze Woche<br />
ahgedoh. On schlemm wuur et for de ganze<br />
Familie, wenn dr Obba dr Schnobbe hadde.<br />
Wenn de Nas dah sso rechdich leef, mossden veel<br />
Däschedecher herbie. Dohvah goab et enn veele<br />
Familie net allzeveel.<br />
Deshalb heng dr Obba och de gebruchde<br />
Däschedecher ah det Seil ewerm Herd, ssodat<br />
sich de Bazilln sso rechdich wohl feehlden.<br />
Det Enn vahm Leed woar: De ganze Familie kräij<br />
dr Schnobbe.<br />
Good, dat et hohzedaag Babierdäschedecher get.<br />
024
Ordnung moss sinn<br />
Ordnung mossde sinn, och dah, wenn et samsdaags<br />
emm det Kehrn vah de Droddoarn geng. Also heeß<br />
et, samsdaags memm Rieserbäsem ze kehrn. Däh<br />
bestonn us gebonnene Rieser us demm Hauberch.<br />
Gekehrt wuur awer net eihfach sso, sonnern dr<br />
Usdrock vah höchster Reinlichkeit woar, dat det<br />
Droddoar emm Feschgroatmoster gekehrt wuur, wo<br />
och de Lie droff guckden.<br />
On gekehrt wärn mossde möglichst met nemm<br />
Bäsem ohne Steel, dohmet mr sich becke mossde.<br />
Hadde einer en Bäsem met nemm Steel, woar dat<br />
äwe e fuller Hond.<br />
****<br />
025
Prakdisches Denken on Hanneln<br />
Dr Paul woll nu dem Henner beibrenge, dat dr<br />
<strong>Sejerlänner</strong> prakdisch denkt on och hannelt.<br />
Häh brochde dah glich e scheänes Beispeel dohfor.<br />
Vah sinnem Groaßvadder hadde häh gehoort, dat<br />
däh bie Verwandte of Besooch gewäse woar, die<br />
dohmols noch en ahstännije Bureräij betreewen.<br />
Weil die en Masse Veeh hadden, goab et doh och bie<br />
warmem Wärer veel Fleije.<br />
Dr Groaßvadder mossde, nohdämm häh orndlich<br />
Kaffie getronke hadde, moh of dr Abtredd, däh, wie<br />
dohmols üblich, enn nemm Hiesje omm Hoff<br />
onnergebrocht woar.<br />
026
Prakdisches Denken on Hanneln<br />
Doh awer konn häh vor ludder Fleije kumm zur Sache<br />
komme.<br />
Also beschwerde häh sich bie sinner Kusine.<br />
Die ssähde ämm: "Secher, mir hah veel Fleije, awer of<br />
dr Abtredd mossde meddags go, dah sinn die all enn<br />
dr Keche."<br />
****<br />
027
Itz hah de Wiebslie de Botze ah<br />
Demm Joast sinn Omma hädd en scheäne klaij<br />
Wohnung enn dr Medde vah Seje.<br />
Weil sse en nemm scheäne Aaler eß, sezt sse de<br />
meisde Zitt am Fenster on mosterd de Lie, die ah<br />
ährem Fenster vorbiezeh.<br />
Dohzoo hädd sse äwe Zitt, weil de Kenner all us<br />
demm Hus sinn on de Groaßellern, net meh wie<br />
freher, noch en Ofgab hah.<br />
Freher wuur den Enkelcher us nemm Booch<br />
vorgeläse on dr Obba hadde emmer Haamer on<br />
Zang enn dr Hand.<br />
On de Omma schwätzd emmer werer dohvah, dat<br />
ähr Omma freher gessähd hädd, wenn de Wiebslie<br />
Botze ahhädden, dah währ det Enn dr Welt doh.<br />
028
Itz hah de Wiebslie de Botze ah<br />
De Omma woar e gläubije Frau on woll dat alles enn<br />
dr Bibel gelääse hah.<br />
Nu guckd de Omma hohzedaag us demm Fenster on<br />
sitt sich de jonge Denger ah, nadürlich och de<br />
Wiebslie, de enn nr Botze remmlaufe.<br />
Bie de jonge Mäercher sitt dat, sso meinde de<br />
Omma, net schleecht us, wenn die enn nr Botze ähr<br />
scheä Figürche zeije.<br />
Awer bie manche Wiebslie, die etwas äller sinn on<br />
och e besje decker wurrn sinn, moss de Omma<br />
manchmoh emm Stelle lache: „Wie krieje die<br />
eijendlich ähr decker Hennern enn de Botze?“<br />
029
De Feierdaage<br />
Jede Zitt hädd ähr Besonnerheide. Och de heudije.<br />
Dr Oddo räijt sich allmählich enn jeder Stonn eihmoh<br />
of. On wenn mr änn froujd, worewer, weiß häh dat<br />
sälwer net.<br />
Awer häh meind, dat läij och dohdrah, dat de<br />
Mensche emmer gecker wüürn. De heudije Zitt wär<br />
hekdisch, kumm einer kenn noch wat ruhich mache.<br />
Worah dat eijendlich läij, weßde häh och net.<br />
Wenn mr de Lie ssäh, wie sse enn de Geschäfde<br />
remmleefen, enn de Verkaufsregale am menge wärn<br />
on sich öfdersch ssogar ahbrellden, dah kenn mr nur<br />
noch fortlaufe. Besonnerschd schlemm wär et vor de<br />
Feierdaage.<br />
030
De Feierdaage<br />
Demm Oddo wird dah emmer komisch, weil sinn<br />
Frau, on beide hah zeh Enkelkenner, alles for de<br />
Feierdaage zerechde mache moss, weil se all<br />
komme wonn.<br />
On dah geährd et loß, schoa am Engang. De<br />
Flurgarderobe eß meisdens ze klaij. Enn der Stoawe<br />
nämme de Kennercher direkt Ziel of de wertvolle<br />
Vase on det ewrije goore Porzellan. De Angst<br />
grassiert.<br />
Biem Kaffietrenke geährd et dah besonnerschd<br />
ofräijend zoo. De Kennercher schmisse de Dasse<br />
emm, beschlabbern sich on fänge sich schließlich<br />
och noch ah ze zänke.<br />
031
De Feierdaage<br />
Biem Oawendesse detsälwe Bild, nur met demm<br />
Onnerschied, dat et itz och noch enn de Bädder<br />
geährd.<br />
Morjens enn aller Frehde sinn de Kennercher ald<br />
wach on mache wahne Damp.<br />
De Omma kah met Noat noch dr Frehstecksdesch<br />
decke on dah geährd detsälwe Theader am Desch<br />
werer loss. Dat gelt dah och for det Meddagesse.<br />
Awer wat ess ze mache on wie ssähde dr Oddo:<br />
"Ech seh sse gern komme, awer noch leewer all go.“<br />
****<br />
032
Nachtruhe<br />
Manche Nochbern oer Metmensche kenn einem ab<br />
on zoo wahne ärjern.<br />
Manch einer kriejt de Wut, wenn häh grad emm<br />
erschde Schloof eß on of eihmoh dr Nochber sinn<br />
Schalosie enn einem durch of de Fensterbank knalln<br />
läßt.<br />
Dat heärt sich dah ah wie e schwerer Gewehrknall.<br />
Det Melanie moss daagsewer schwer arwe on fräijd<br />
sich, wenn ät memm Hennern enn det Bädde kemmt.<br />
Och sinn Schwiejermodder macht dat Denge met dr<br />
Schalosie.<br />
033
Nachtruhe<br />
Dah setzt det Melanie strack emm Bädde, eß<br />
hellwach on emm Kopp ganz verworrn.<br />
Bie ämm kohm dr Gedanke ah Rache.<br />
Eines Morjens stallde ät enn sinner Wohnung all<br />
Geräde, wie Wäschmaschien, Trockner,<br />
Kaffiemaschien, Fernsehn on sso wierer ah, ssodat<br />
ät en gewaldije Geräuschkulisse emm Hus<br />
erreichde.<br />
Nu soß de Schwiejermodder strack emm Bädde on<br />
woar verdutzt.<br />
Vah doh ah hädd mr awer känn Schalosie meh<br />
gehoord.<br />
****<br />
034
De Zärn<br />
Vor kurzem heeß et, dat hohzedaag jeder Fenfde net<br />
nohm Zahnarzt geährd.<br />
Dohzoo meinde dr Jupp, dat wärn awer gäijenewer<br />
freher nur wärnije. Häh weiss noch, on dat feng bie<br />
dr Omma on biem Obba ah, dat bis enn de vierzijer<br />
Joahrn nur wärnich Lie nohm Zahnarzt gengen.<br />
Die hadden dohmols genau so wie hoh Angst vorm<br />
Boern on Zeh. Besonnerschd de Aale behannelden<br />
sich gern sälwer.<br />
Doh wuur met Filln ah de Zärn remmgearbt on weil<br />
de Zärn emm Läwe kumm gebotzt wuurn, leeß mr de<br />
Zärn ssozesäh wächfulln.<br />
035
De Zärn<br />
Mr ssähde dohmols zoo dämm, wat hoh<br />
Paradondose heeßt: "Emm Aaler wärn die Zärn äwe<br />
länger."<br />
On sso geng dr Gang dr Zitt freher: De Zärn wuurn<br />
waggelich, einer nohm annern feel us, bis dat endlich<br />
nur noch e paar emm Mull ewerich bleewen.<br />
Met dr Kaueräij wuur et dah schwierich, awer mr<br />
wossde sich ze helfe. Broat met harder Kroste on<br />
och sostije härdere Esseräij wuur gestibbt on dat bie<br />
jeder Mohlzitt.<br />
Deshalb woar dr Kaffie, nadürlich dr Muggefuck,<br />
manchesmoh wichdijer om Desch als det Esse.<br />
036
De <strong>Sejerlänner</strong> Dong<br />
On dohbie woar de Zitt on Stonn for dr Henner<br />
komme. Häh schwadde nu ewer det Thema<br />
"Donge" on sse wuurn sich schnell einich:<br />
De <strong>Sejerlänner</strong> Dong, wenn sse denn geschneere<br />
eß, heißt se "Ranke", eß net ze ewerbeere.<br />
Besonnerschd det fresche Schanzenbroat, nur met<br />
Bodder bestreche, verleidet einen dohzoo, memm<br />
Esse net meh ofzeheärn<br />
On nu mossde dr Jupp ah frehere Ziere denke, wo<br />
veel Mensche, weil sse arm woarn, det Broat emm<br />
Keller enn nemm ssogenannde Fleijeschrank, dat<br />
woar en Schrank met nemm engmoschije<br />
Gidderdroht, obbewahrden.<br />
On us däh Zitt stammt och noch dr Spruch, weil de<br />
Abtredde emm Trebbehus loujen: "Henner, wenn<br />
de dah vahm Abtredd kemmst, breng e Broat met."<br />
037
Alles Wurschd<br />
„Et geährd emm de Wurschd!“ - dat eß en Ussproch,<br />
däh bessähd, dat mr bie nr Sache emm entscheidende<br />
Stadium ahkomme eß.<br />
On och ssost woar on eß de Wurschd emm Läwe dr<br />
Mensche kumm wächzedenke.<br />
En de aale Ziere goab et enn de Familie nur ab on<br />
zoo Wurschd. Det Geld woar meisdens knapp on<br />
mossde jeden Monat engedeilt wärn.<br />
De Donge woarn meisdens schleckerisch belääd.<br />
Manch e Familievadder woar deshalb dohdroff<br />
erpicht, de Wurschd of de Donge möchlichst bellich<br />
ze krieje.<br />
Wenn dr Metzeler Wurschd gemacht hadde, woar mr<br />
droff uß, kabuddgegangene Stecker Wurschd ze<br />
krieje. Mr nannde die och Wurschdegebreckel.<br />
038
Alles Wurschd<br />
Weil de Aale sich meisdens schämden, biem<br />
Metzeler dat ze forrern, wuurn de Kenner gescheckt.<br />
Die kräijen vah de Aale gessähd, wat sse ze ssäh<br />
hadden.<br />
On sso kohm et, dat det klaij Lieselche biem<br />
Metzeler erscheen on ssähde: "Ech hädde gern<br />
Wurschdegebreckel for oos Hond, awer känn<br />
Bloodwurschd, die eßt oos Babbe net."<br />
Die Lie emm Laare mossden lache, det Lieselche<br />
kräij en rorer Kopp, kräij awer trotzdem<br />
Wurschdegebreckel.<br />
039
Et moss gespaart wärn<br />
For de Sparsamkeit, besonnerschd enn frehere Ziere,<br />
eß dr <strong>Sejerlänner</strong> bekannt. Die Äijeart geng durch all<br />
Bevölkerungskreise, also ob riche oer arme.<br />
Als eihmoh jemand gefroujd wuur, wie häh dat<br />
gemacht hädde, dat häh so riche wurrn eß, goab häh<br />
zur Antword: "Dat hah mir net vahm usgäwe, sonnern<br />
vahm behaale."<br />
Vor zich Joahrn ref e Jong us demm nördlije<br />
Sejerland: "Mamme, mir hah jo Babier om Abtredd,<br />
hah mir Besooch?"<br />
Dr Gustav doochde dohbie ah frehere Joahrn bie oos<br />
emm Sejerland, wo det Klosettbabier wie hoh och enn<br />
wichdije Roll speelde, wat det Geld dohfor ahgeng.<br />
040
Et moss gespaart wärn<br />
Wenn de Zeidung kohm, kräij die als Erschde de<br />
Omma ze läse. Ahschleeßend durfde dr Rest dr<br />
Familie renn gucke.<br />
Dohnoh nohm dr Obba de Zeidung on de Scheer on<br />
schneh det Babier en glichgroaße Stecker enn<br />
Blattgreäße.<br />
Die kohmen dah of dr Abtredd ah en<br />
handgemachder Hoach on det Babier erfellde nu e<br />
wiererer netzlijer Zweck:<br />
Dohmet botzde mr sich dr Hennern ab on hadde det<br />
glecklije Gefehl, dat mr Geld for rechdijes Klobabier<br />
gespaart hadde. Net sso e glecklijes Gefehl woar dat<br />
for dr Hennern.<br />
041
Besooch<br />
Dr Besooch woar doh, mr hadde good gässe on<br />
goorer Kaffie getronke.<br />
Dohnoh lääde mr sich zefreere zerecke omm Sofa<br />
oer enn de Sesseln.<br />
Dr ssost drheim ensetzende Schlof kohm net of bis<br />
zoo dämm Aujebleck, wo det Ingrid on det Ruth<br />
ahfengen, ze erzärln.<br />
Det Ingrid woar noh Joahrn noch moh emm Kino<br />
gewääse on erzärlde nu dr ganze Film on wat et de<br />
Woche enn dr Illustrierde on enn dr Zeidung gelääse<br />
hadde.<br />
Dr Höhepunkt sadde en, als det Ruth dr ganze<br />
Urlaubsverlauf bis enn det Kleinste verkleckerde.<br />
042
Besooch<br />
Kaij Mensch indressierde, wo sse of Mallorca memm<br />
Fahrrad platt gefahrn on ahschleeßend enn nemm<br />
kleine Cafe Kaffie getronke hadden.<br />
Keiner hoorde meh zoo, als et vahm Gerhard,<br />
sinnem leewe Mah on dämm sinnem daagelange<br />
Durchfall schwadde.<br />
Allmählich, während dr Schwätzeräij, feel einer nohm<br />
annern of Sofa on Sesseln enn e gesonnes<br />
Neckerche, wobie de Keppe emmer werer vah vorn<br />
noh henne retschden.<br />
Als mr met demm Geläll ferdich woar, meinde det<br />
Ingrid: "Et woar doch e scheäner Nohmeddag"<br />
043
Dr <strong>Sejerlänner</strong> on de Hoarn<br />
Dr Paul kemmt met dr heudije Zitt net meh sso ganz<br />
met.<br />
Ämm geährd et besonnerschd emm de Hoartracht bie<br />
de Mannslie.<br />
On dohbie dochde häh an de Männerfrisurn, die jo enn<br />
dr Vergangeheit sich bis of de Zitt biem Kaiser on<br />
dohnoh emmer werer geännert hah.<br />
Enn dr Kaiserzitt troujen de Mannslie dr ssogenannde<br />
"Pesspott-Hoarschnett", däh sich ergob, weil de Hoarn<br />
zoo desser Zitt moh onner nemm Debbe, wat omm<br />
Kopp ofgesatt wuur, geschneere wuurn.<br />
044
Dr <strong>Sejerlänner</strong> on de Hoarn<br />
Ahfang dr foffzijer Joahrn kohm dah en Durchbruch.<br />
Einzelne Mannslie woujden et, sich de Hoarn bis enn det<br />
Gnecke waase ze lose. Dat nannde mr biem Frisör<br />
"Fassongschnett".<br />
Awer dohnoh kohmen erschd de welle Joahrn, wat de<br />
Männerfrisurn ahgeng, Pilzkeppe, Keppe met nemm<br />
Zopp on sso wierer.<br />
Nu sinn mr, wie et schinnt, offebar werer zur<br />
Kurzhoarfrisur zereckegekehrt.<br />
En ganze Masse jonge Mannskarle träh hoh werer kurze<br />
Hoarn, emm allgemeine "Bürstenhaarschnitt" on bie oos<br />
och oft "Stefdekopp" genannt.<br />
045
Dr <strong>Sejerlänner</strong> on de Hoarn<br />
On mr sitt och enn Masse Mannslie, die met nemm<br />
wonnerbare Keppche ohne Hoarn emherlaufe.<br />
Mr merkt änn ah, dat sse wahne stolz of sich sälwer<br />
sinn. Dr Kopp glänzt wie Aalekirche on enn de<br />
Gesechder sitt mr e gesteijerdes Selbstbewoßtsinn.<br />
Awer de Glatze hädd och noch annere Sidde:<br />
De Frisörn konn ah de Glatzkeppe nix meh verdeen,<br />
weil de meisde Glatzkeppe sich drheim dr Kopp<br />
rasiern.<br />
On wat stark emm Reckgang eß: Mannslie, die<br />
freher stolz e Tupee troujen, konn itz ofräächt de<br />
Glatze zeije. Manch einer ssoh met demm Tupee<br />
ssowiesso us, als wenn häh us nr annern Welt kähm.<br />
046
Kurtaxe<br />
Dr Karl konn sich ewer sinn Liesel wahne ärjern.<br />
Die Zwo woarn zur Kur of dr Westerwald gefahrn,<br />
wohnden enn nr ahstännije Pansion on fehlden<br />
sich onner de gebildede Kurgäste wie drheim.<br />
Eines Daages kohm die Hodelschefin on woll e<br />
paar Personaliee ofnämme. Nu mossden Frouje<br />
beantworded wärn.<br />
Am Schluss wuur det Liesel gefroujd: "Wir<br />
berechnen dann noch die Kurtaxe." Det Liesel<br />
antwordede nu ganz verdadderd: "Bruche sse net,<br />
mir sinn emm äijene Audo komme."<br />
047
Dienst ist Dienst<br />
Et geährd doch nix ewer Pflechtbewosstsinn on<br />
Genauichkeit.<br />
Dat zeichnet emmer werer oos Metmensche us. On<br />
die Äijeschafde woarn och biem Karl vah dr<br />
dohmolije Kleinbahn Wierenau-Ditze ze fenne. Häh<br />
machde dohmols dr Zuchschaffner bie dr Bah.<br />
Eines Daages woll sinn Frau zomm Enkaufe noh dr<br />
Stadt on fräijde sich, dat sse, weil dr Karl ähr Mah<br />
woar, emmesosst fahrn kenn.<br />
Awer gepeffe. Dr Karl als Schaffner kohm zoo ähr on<br />
ssähde met starrem Bleck on met ernster Miene:<br />
"Ihre Fahrkarte." De Frau erschrook on ssähde<br />
ämm: "Karl, Du kennst mich doch." Awer dr Karl<br />
bleeb ohgerührt on ssähde: "Ich bin im Dienst, ich<br />
kenne Sie nicht."<br />
Schließlich mossde sinn Frau och noch en<br />
Strofgebühr berappe.<br />
048
Emm Schohgeschäft<br />
Vor vierzich Joahrn ald geng e Mannskarle enn e<br />
Schohgeschäft on woll e paar näije Schoh kaufe.<br />
Häh hadde awer fürchderlije Schweißfeeße. De<br />
Verkäuferin konn et vah dämm Geroch net ushaale on<br />
reef dr Geschäftsführer.<br />
Och dämm steij dr Schweißgeroch sso enn de Nas, dat<br />
häh schließlich ssähde: "Nämme sse de Schoh on go<br />
sse, sie bruche net zoo bezahln."<br />
Dr Konne, dohdurch gewitzt, leeß vorm Usgang noch änn<br />
fahrn on reef: "Konn sse mr hehfor noch e<br />
Schächdelsche Wechse gäwe?"<br />
049
Biem Dokter<br />
Dr Gustav begrifft de Welt net meh, seitdämm häh<br />
läse mossde, dat "pupsen" schädlich eß.<br />
Bie veele Produkde, die dr Mensch esst oer trenkt,<br />
entstährd emm Darm Methangas, dat sich, ssolang et<br />
Mensche get, dr Wääch enn det Fräije soocht.<br />
De Folje eß dat, wat dr Mediziner als "Flatulenz"<br />
bezeichnet.<br />
On itz kemmt dr Haamer: Det Methangas, dat demm<br />
menschlije Körper entwicht on enn de Loft geährd,<br />
trääd met zoo dr Zerstörung dr Ozonschecht bie.<br />
Nu wesse mr et.<br />
050
Biem Dokter<br />
Dr Gustav, däh em Läwe schoa emmer Blähunge<br />
hadde, kräijt et met dr Angst ze doh.<br />
Häh konn ewerall e paar fahrn lose.<br />
De Ärzde froujden änn emmer: "Wie gehen die<br />
Winde?" On dr Gustav woar emmer stolz, wenn häh<br />
ssäh konnde: "Sso good, dat ech en Loftballong<br />
ofblose kah".<br />
De Ärzde kloppden ämm dah of de Scholler:<br />
"Weitermachen, der Gesundheit zuliebe."<br />
Nu weiß dr Gustav net, wie häh sich verhaale soll,<br />
dohmet häh känn Emmwelt-Schuldgefehle kriejt.<br />
051
Biem Dokter<br />
Dat Lottche feehlde sich enn froher Erwardung, weil<br />
sinn Buch emmer decker wuur.<br />
Det langersehnde Kendche mossde also baal<br />
komme, meinde et.<br />
Also geng et och nohm Dokder on schwadde met<br />
ämm ganz ofgeräijt.<br />
Dr Dokder hädd det Lottche kurz onnersoocht on am<br />
Enn dr Onnersochung gob häh dr Befund bekannt:<br />
Biem Lottche woar nur veel Loft emm Buch, ssost<br />
nix.<br />
Dat sofort trapp nohheim on klääde bie sinnem Mah<br />
sinn Zoostand on wat dr Dokder gesääd hadde.<br />
Däh rannde sofort nohm Dokder on ssähde nur kurz:<br />
"Ähr Befund kah net stemme oer mein Sie, minn<br />
Denge wär en Loftbombe?"<br />
052
Emm Krankehus<br />
053
Läwensqualidäd gestern on hoh<br />
Dr Rolf mossde sich itz ewer zwo Foddos<br />
verwonnern. Dat eine zeijde en Familie, Vadder on<br />
Modder met ning Kennern.<br />
Dat woar enn de zwanzijer Joahrn - on dat annere<br />
Foddo stammde us dr heudije Zitt on zeijde Mah on<br />
Frau on e Hond.<br />
Dat, sso meinde dr Rolf, wär e scheäner Verglich dr<br />
Familiebolledick vah gestern on hoh.<br />
Dohmols mossden sich Vadder on Modder jeden<br />
Daag emm dr Erhalt dr groaße Familie kemmern on<br />
Geld woar nur wärnich doh.<br />
Hohzedag bruche sich manche Ehelie nur emm dr<br />
Hond on sich sälwer ze kemmern. Dat alles nennt mr<br />
hoh gehoarwene Läwensqualidäd.<br />
Mr kah, wenn och erscht sitt kurzem, beobachde, wie<br />
aale Ehepaare on jonge Lie, die verliebt sinn, Hand<br />
enn Hand ewer de Stroaße go.<br />
054
Läwensqualidäd gestern on hoh<br />
Dr Ernst meinde hehzoo, dat wär en näije<br />
Zitterscheinung, awer en goore.<br />
Mr kenn dohdrah erkenn, dat de Nächstenliebe doch<br />
noch net erlosche wär.<br />
Selbst aale Ehekrecke go met nemm lewe<br />
Gesechde on sso, als wenn et de erschde Liebe<br />
wär, durch de Stadt.<br />
On dah komme Erennerunge of ah de frehere Zitt.<br />
Dohmols geng mr per Arm, also engehookt on zeijde<br />
dohmet jedem, dat mr wat vorhadde oer dat mr de<br />
Bestaareräij grad henner sich hadde.<br />
055
Läwensqualidäd gestern on hoh<br />
Dr Rainer konn sich dohdrah erennern, dat det per<br />
Arm go for änn on sinn Frau bie nemm Usfloch enn<br />
de Dolomiten eijendlich net sso vordeilhaft gewäse<br />
wär.<br />
Als sse per Arm on verliebt durch Iß on kleine<br />
Schneefeller gengen, retschde einer vah änn us on<br />
beide doen en Schlaach.<br />
On dr Rainer meinde dohmols, dat, wenn sse einzeln<br />
gange wärn, nur einer gefalln wär.<br />
****<br />
Dat Emma ssähde zomm Liesje: "Alles wird emmer<br />
dierer on deshalb wird det Portmannee emmer<br />
schmaler. Woher sell mr dah de Grosche eijendlich<br />
noch nämme?"<br />
056
Läwensqualidäd gestern on hoh<br />
Dohbie vergoos et awer ze ssäh, dat oos Ahsprüche<br />
hohzedaag emmer höher wärn.<br />
Et wärn Sache gekauft, ah die enn frehere Ziere keiner<br />
gedoocht hädde. On det Geld soll dah emmer reiche.<br />
Det Liesje meinde dah och, dat sinn Ellern känn<br />
Urlaubsreise, kaij Audo on net jeden Daag goore Bodder<br />
of de Donge gekannt hädden.<br />
Vah de Brocke woll ät erschd garnet schwätze.<br />
Det Geld enn veel Familie, vor allem enn dänn met veele<br />
Kenner, woar eijendlich emmer knapp.<br />
057
Läwensqualidäd gestern on hoh<br />
Aij- oer zwomoh emm Joahr wuur sich moh wat<br />
Besonnerschdes geleisted.<br />
De Mannslie kräijen enn näijer Ahzoch, däh awer<br />
zich Joahrn haale mossde.<br />
Veel Fraue machden sich ähr Klärer sälwer oer<br />
kräijen sse vahm Näjmädche gemachd, dat alle paar<br />
Woche durch de Nochberschaft zouj.<br />
Näije Schoh for de Mannslie goab et erschd dah,<br />
wenn die aale dräijmoh besohlt woarn.<br />
Ze Esse goab et wat Eihfaches, mr nannde dat<br />
kurzerhand "Husmannskost".<br />
058
Läwensqualidäd gestern on hoh<br />
Oft goab et Doffeln met Gemees onnernanner, wie mr<br />
dohmols ssähde. Dohzoo gehorden Kabbes, Boahne,<br />
Murrn on Kohlrawe.<br />
Aij Beispeel us dr dohmolije arme Zitt, die Gott sei<br />
Dank vorewer eß, zeijt de dächliche Erbärmlichkeit:<br />
De Modder hadde for dr Vadder änn Hering gekauft<br />
on däh sollde dr Vadder zoo de Doffeln esse, wat häh<br />
dah och doh.<br />
De Kenner kräijen vorher dr Fisch gezeijt on änn wuur<br />
de Heringsbreh ewer de Doffeln geschott, dohmet sse<br />
och vahm Heringsgeschmack wat metkräijen.<br />
****<br />
059
De Krinche<br />
Bis henne enn de vierzijer Joahrn ssoh mr bie veele<br />
<strong>Sejerlänner</strong> en Krinchestall henner demm Hus.<br />
De Dierer wuurn ahstännich gehaale. Sie wurrn good<br />
gefoert on gemested on mr schwadde ssogar met<br />
änn.<br />
Ab on zoo kohmen sse of de Wees, wenn mr en<br />
hadde.<br />
Nohm Nochber sinnem Bock wuur de Häsin gebrocht<br />
on dohnoh wuur gespannd of dr Nohwuchs<br />
gewarded.<br />
De Rammeläij hadde also for eihfache Lie on<br />
Krincheshaaler en groaße Bedeudung.<br />
Wenn et dah ssowitt woar, dat det Moerdier werfe<br />
mossde, dah guckde mr schoa enn aller Frehde enn<br />
det Ställche, emm ze sseh, ob wat rußkomme woar.<br />
060
De Krinche<br />
On eines Daages loujen sse dah emm Nest, sso<br />
zwescher vier on acht Stecker. Woar dat for de<br />
ganze Familie en Spass.<br />
Wenn sse dah greäßer wuurn, dah wuur allmählich<br />
dohdrewer geschwadd, wann det erschde Dierche<br />
sich vah dr Welt verabschiede mossde.<br />
Wenn et dah als Broare omm Deller louj, hädd sich<br />
keiner geschämt, vah ämm ze esse. Awer gedocht<br />
ah et wuur emmer.<br />
****<br />
061
Thekeimpressione<br />
Biem Biertrenke komme manche Zittgenosse de<br />
komischde Gedanke. On dat eß dr Bewies dohfor,<br />
dat och det Bier e Mensch geistich irjendwie<br />
ahmacht.<br />
Of welche Dour, dat eß en annere Frouje.<br />
Sso hadden et e paar vah Thomas Lui sinne<br />
Zittgenosse droff abgesseh, änn moh sso rechdich<br />
vorzeführn.<br />
Noh reichlich Bier erzärlden sse ämm, dat<br />
Fräijmaurer emmessost met dr Isebah fahrn<br />
kennen.<br />
Dr Lui hoorde gespannt zoo, weil häh enn de<br />
nächste Daage noh Köln wollde. De Kumpels<br />
ssähden ämm, häh messde am Bahnhofsschalder<br />
nur ssäh: "Einmal Köln Dritter" on ahschleeßend e<br />
Piffton vah sich gäwe.<br />
062
Thekeimpressione<br />
De Kumpels gowen dem Bahnbeamde vorher<br />
zwanzich Mark.<br />
Dr Lui kohm on ssähde och sinn Spruch. Häh fuhr,<br />
sso meinde häh, tatsächlich emmessost noh Köln.<br />
Vor dr Reckfahrt gob häh am Schalder enn Köln<br />
dersälwe Spruch vah sich. Noh längerem<br />
Schwätze hoarlde dr Beamde de Bahnbollezäij.<br />
Det Verhängnis woar, dat dr Lui sinn Portmannee<br />
vergässe hadde.<br />
Dohmet häh werer nohheim kohm, mossde<br />
telegrafisch Geld ahgeforrerd wärn.<br />
063
Thekeimpressione<br />
Et begob sich vor Joahrn enn nemm Sejener<br />
Altstadtlogal, dat dechdije Handwerksgeselln noh<br />
Feieroawend kurz änn zoo sich nämme wollden. Us<br />
demm kurz wour et länger.<br />
Det Geläll wuur emmer indensiver on wuur och<br />
lauder.<br />
Schließlich drähde sich dr Ewald, e dechdijer<br />
Schrinner, ab on zoo vor dr Theke emm sinn äijene<br />
Achse, wenn häh och emmer noch en ruhije Hand<br />
biem Härwe vahm Glass hadde.<br />
Awer met dr Zitt wuur dr Ewald doch emmer<br />
durmelijer, ssodat dr Gerhard, e versierder<br />
Dachdecker, beschloss, dr Ewald ah dr Theke<br />
festezenäln, dohmet häh wärnigstens for dr Rest dr<br />
Zitt secher stoh konn.<br />
064
Thekeimpressione<br />
Met nemm 65er Näl schlouj häh nu sinn Jacke enn<br />
de Theke on vah nu ah konn dr Ewald ruhich on<br />
secher sinn Bier trenke. Of de gelongene<br />
Handwerksarwet wuur dah noch en orndlijer<br />
gehoawe, bis dat dr Ewald ohne Näl enn dr Jacke<br />
nohheim durmeln konn.<br />
Dr Kurt schodde zoo sinne Läbziere emm Logal<br />
emmer alles zesaame, wat heeß, Bier on Schnaps<br />
enn aij Glass on dat e paar Moh, on dah merkde mr<br />
alsbaal de Wirkung.<br />
Häh wuur dah lauder on feng sich ah ze zänke.<br />
Biem Kurt konn mr dah erläwe, dat häh emm<br />
Rucksäckelche zwo Packunge Deefkühlkost hadde.<br />
Demm Wirt ssähde häh ah dr Theke: "Wenn et<br />
ahfangt ze dribbeln, dah moss ech go."<br />
065
Suurmoos met Aisbaij<br />
Dämm Äwert de Sinne sooßen am Meddagsdesch<br />
on et goab reichlich Suurkrutt.<br />
De Kenner verzoujen moh werer de Schnudde on<br />
meinden, ssowat kenn mr hohzedaag net allze oft<br />
esse.<br />
Et messde och moh allmählich eurobäische Esse of<br />
dr Desch, wie Pizza, Spagheddi, Schewabb-Tschi-<br />
Tschi oer französische Feschsobbe. Dohbie<br />
scheänes Wißbroat on dah wär de Welt enn<br />
Ordnung, meinden de Kenner wieer.<br />
Dr Obba scherrelde dr Kopp wäije demm Geläll on<br />
kohm of det us aale Ziere bekannde Suurmoos ze<br />
schwätze.<br />
Häh erennerde ah frehere Ziere, enn dänn<br />
Suurmoos met Aisbaij dat Esse gewääse wär. De<br />
ganze Familie hädde sich dohdrah knebbelrond<br />
gässe.<br />
066
Suurmoos met Aisbaij<br />
Deshalb wuur freher emm Herbst en Ohmenge<br />
Kabbes geschnebbeld, enn e groaßes irden Fass<br />
geschechded, gesalze on emm Fass riffe wärn<br />
loase.<br />
Emm Fass woar vorher det Krutt met nemm Dooch<br />
abgedeckt wuurn on dohdroff wuur dah en<br />
Schewwerstaij gelääd.<br />
On of die Duur goab et emm ganze Herbst on<br />
Wender emmer moh werer Suurmoos, wat ewrijens<br />
schwer gesond eß.<br />
Enn dänn Ziere goab et och noch en Spruch, däh<br />
veel Lie kannden on däh heeß: „Wer im Sommer<br />
Kappes klaut, hat im Winter Sauerkraut.“<br />
****<br />
067
Doffeln on oos Sejerland<br />
Doffeln on oos Sejerland! Dat sinn zwo Begreffe, die<br />
bieennanner geheärn.<br />
Bie oos hadde de Doffel, on dat eß och hoh noch<br />
sso, en hoher Stellnwert, wie mr sso ssähd.<br />
Däh woar freher noch höher als hoh, weil de<br />
Mensche net allzeveel Grosche, dohfor awer veel<br />
Kenner hadden, die satt wärn mossden.<br />
Freher goab et sso en Art geheime Wettbewerwe<br />
emm de beste Doffeln omm Feld. Vah dohher<br />
stammt och dr Spruch: "De demmste Buurn hah<br />
emmer de deckste Doffeln". Dat woar awer nur dr<br />
blanke Neid, denn ob domm oer net, dr Buur hadde<br />
jo känn Enfluss of det Wachstum.<br />
068
Doffeln on oos Sejerland<br />
Bie däh Geläijenheit feng dr Henner ah, sich mem<br />
Oddo ze desbediern.<br />
Dr Oddo meinde, ah de Broatsdoffeln gehärden<br />
emmer Zwebbeln. Dr Henner woar doh annerer<br />
Ahsecht. Rechdije Broatsdoffeln wüürn met Speck,<br />
awer net met Zwebbeln gebroare.<br />
Änn Stonn lang hah sse sich beinah gezänkt on<br />
wuurn sich och net einich, nur dohdrenn, dat om<br />
Deller möchlichst veel Broatsdoffeln ze sseh sinn.<br />
Die messden sso good schmecke, dat mr net emmer<br />
wat drbie hah messde.<br />
069
Om Maard<br />
Dr Paul weiß noch us sinner Jugend, dat for sinn<br />
groaße Familie em Herbst foffzich Zentner Doffeln<br />
gelewwert wuurn, die em Keller Platz fonnen.<br />
Hoh hädd mr dat net meh.<br />
Em Keller sinn sse bie de meisde Mensche net meh<br />
ze fenne on deshalb wärn sse vah Zitt zoo Zitt enn<br />
fenf- oer zeh-Ponds-Päckelcher em Lare oer om<br />
Wochemaard gekauft on nohheim geschlebbt.<br />
Om Maard eß jede Woche meddewochs on<br />
samsdaags dr einzije Meinungsusdusch vah de<br />
Bürjer.<br />
Deshalb wird doh och emmer wahne geschwadd on<br />
gelällt.<br />
070
Om Maard<br />
Zeerschd schwätzt mr ewer Gemees, Äijer, Bodder<br />
on Wurschd on dah ewer dat, wat enn dr Stadt on<br />
enn dr Welt sso abläijft.<br />
Doh heärt mr Meinunge, wo mr manchmoh platt eß.<br />
Doh sprieße de Gedanke on Idee nur sso ewer de<br />
Stadtplanung, Kuldur on de Preise emm allgemeine.<br />
Indressand eß, dat de ganze Schwätzeräij meh oer<br />
wärnijer of Platt zomm Usdrock kemmt. On dah kah<br />
mr manchmoh de Metmensche, die det <strong>Sejerlänner</strong><br />
Platt noch net sso emm Greff hah, beduurn.<br />
071
<strong>Sejerlänner</strong> Mullfullheit<br />
Zur Zitt konn mir erläwe, dat en schlichdere<br />
Grammatik of dem Vormarsch ess. Modeworder<br />
vereihfache oos Sproche. Worder wie cool, super<br />
oer geil.<br />
Hehzoo ess ze säh, dat de <strong>Sejerlänner</strong> Mullfullheit of<br />
ähr Aijeart schoa längst oos Sproche vereihfacht<br />
hädd. Oftmols wird bie oos emm Sejerland net meh<br />
als ohbedengt noatwennich geschwadd.<br />
Hehzoo hah ech e paar Beispeele parat Et begob<br />
sich vor einijer Zitt, dat dräij Rendnern ähr dächlijer<br />
Spaziergang machden.<br />
On dohbie onnerhält m'r sich jo och. E vierder kohm<br />
hinzoo on däh ssähde nur: „Höh hah m'r awer scheä<br />
Wärer."<br />
On dah gob et en groaße Pause, bis dat häh sich<br />
schließlich verabschiedete. Dohnoh ssähde einer<br />
vah denn Dräij: „Däh Lälles."<br />
072
<strong>Sejerlänner</strong> Mullfullheit<br />
Zwo <strong>Sejerlänner</strong> fuhrn noh Köln, wat jo schoa emmer<br />
of <strong>Sejerlänner</strong> en groaße Ahziehungskraft hadde.<br />
D'r Eine ssähde enn Neerschelde: „Heh stährd det<br />
Korn awer echt." Kurz henner Siechburch ssähde d'r<br />
Annere dah: „Heh och."<br />
Wenn sich <strong>Sejerlänner</strong> treffe, dah heißt et "Schuur,<br />
wie dah?" Däh annere ssähd dah fast emmer: "Echt."<br />
On met "Nodda" geährd mr usennanner.<br />
Itz froujde mich wälche, wat eijendlich "schuur" heeß.<br />
Met demm "schuur", dat konn ech änn kurz erklärn.<br />
073
De Franzose emm Sejerland<br />
Oos "schuur" kemmt us dem franzosische "bon jour".<br />
Dat Wort wuur met "schuur" allmählich geborn, als<br />
de Franzose emm 1800 remm bie oos emm<br />
Sejerland sso en Art Besatzung darstallden.<br />
On dah geng et bie oos wierer met "schuur" on<br />
"beschuur" also of <strong>Sejerlänner</strong> verditscht.<br />
Dat gelt jo och hoh noch for manche französische<br />
Worder, die sich gehaale hah, wie Schossee,<br />
Droddoar, Portmannee, Cupee on sso wierer.<br />
074
Oos Platt läbt<br />
Et geheärt eihfach zomm dächlije Läwe, dat de<br />
Mundart gefläijt wird, on heh on doh kah mr dat bie<br />
oos och merke.<br />
Ech moss ssäh, enn letzder Zitt heärt mr öfdersch<br />
"schuur" oer "nodda", on dohzoo ssähde dr Frieder:<br />
"Oos Platt läbt wierer."<br />
On dat eß good sso!<br />
****<br />
075
076
077
078
079
080
080
080