Dokumentation „Nachbarsprache in Kitas und a - Frankfurt-Słubicer ...

Język sąsiada w przedszkolach i szkołach w Słubicach i we Frankfurcie nad Odrą
Nachbarsprache in Kitas und an Schulen in Frankfurt (Oder) und Słubice
Język sąsiada
w przedszkolach i szkołach
w Słubicach i we Frankfurcie (O)
Stan: Grudzień 2011
z uwzględnieniem wyników spotkania
z dnia 28.09.2011
na Uniwersytecie Europejskim Viadrina we Frankfurcie nad Odrą
Stand: Dezember 2011
unter Einbeziehung der Ergebnisse aus der Veranstaltung
am 28.09.2011
an der Europa-Universität Viadrina, Frankfurt (Oder)
Frankfurt-Słubicer Kooperationszentrum
Słubicko-Frankfurckie Centrum Kooperacji
Holzmarkt 7 • D-15230 Frankfurt (Oder)
Tel.: +49 335 606985-11
mail@frankfurt-slubice.eu
Nachbarsprache
in Kitas und an Schulen
in Frankfurt (Oder) und Słubice
1

Treść
Język sąsiada w przedszkolach i szkołach w Słubicach i we Frankfurcie nad Odrą
Nachbarsprache in Kitas und an Schulen in Frankfurt (Oder) und Słubice
1. Wprowadzenie
2. Język sąsiada w przedszkolach
3. Język sąsiada w szkołach
4. Metody i jakość nauki języka sąsiada
5. Programy edukacyjne i wymiany
6. Podsumowanie i wyzwania
7. Liczba uczniów uczących się języka niemieckiego/polskiego
w Słubicach i we Frankfurcie
(O)
8. Program spotkania 28.09.2011
9. Lista uczestników
1. Wprowadzenie
Na Słubicko-Frankfurckiej Konferencji
Przyszłości 2020, która odbyła się w czerwcu
2009 r. przy udziale ponad 200 obywateli z obu
miast, powstała wizja dla Słubic i Frankfurtu do
2020 roku.
Wyniki Konferencji Przyszłości wypracowano
w ciągu dwóch spotkań Słubicko-Frankfurckiej
Grupy Sterującej pod kierownictwem byłych
burmistrzów dr Ryszarda Bodziackiego i
Martina Patzelta. W dniu 29 kwietnia 2010 r.
Słubicko-Frankfurcki Plan Działania 2010-
2020 - wytyczna wspólnego rozwoju miast -
został uchwalony przez obie Rady Miejskie.
W ramach Planu zostały sformułowane m.in.
następujące cele:
Dwumiasto wielojęzyczne
1. Posługiwanie się językiem sąsiada jako naturalna
umiejętność już od wczesnego wieku.
2. Umiejętność porozumiewania się ze swoimi
rówieśnikami zza Odry w ich języku po 6 klasie
szkoły podstawowej.
3. Wyposażenie nauczycieli przedszkolnych
i szkolnych w kompetencje językowe oraz
międzykulturowe.
Aby spełnić cele wymienione w Planie
Działania, 28 września 2011 r., w budynku
Uniwersytetu Europejskiego Viadrina
odbyło się spotkanie połączone z warsztatami
„Język sąsiada w przed-szkolach i szkołach w
Słubicach i we Frankfurcie nad Odrą“, na które
zaproszono wszystkie przedszkola i szkoły ze
Słubic i Frankfurtu nad Odrą oraz innych prze-
Inhalt
Frankfurt-Słubicer Kooperationszentrum
Słubicko-Frankfurckie Centrum Kooperacji
1. Einführung
2. Nachbarsprache in den Kindertagesstätten
3. Nachbarsprache an den Schulen
4. Methoden und Qualität des Fremdsprachenunterrichts
5. Bildungs- und Austauschprogramme
6. Zusammenfassung u. Herausforderungen
7. Anzahl der Polnisch-/Deutschlerner in Frankfurt
(Oder) bzw. Słubice
8. Programm der Veranstaltung 28.09.2011
9. Teilnehmerliste
1. Einführung
Auf der Frankfurt-Słubicer Zukunftskonferenz,
die im Juni 2009 mit Beteiligung von über 200
Bürgerinnen und Bürgern beider Städte stattfand,
entstand eine Vision für Frankfurt & Słubice
2020. Die Ergebnisse wurden in zwei Sitzungen
der Frankfurt-Słubicer Steuerungsgruppe unter
der Leitung der damaligen Stadtoberhäupter
Martin Patzelt und Dr. Ryszard Bodziacki weiter
ausgearbeitet und schließlich am 29. April 2010
als Frankfurt-Słubicer Handlungsplan 2010-2020
von beiden Stadtverordnetenversammlungen als
Richtlinie der gemeinsamen Stadtentwicklung
beschlossen. Hier werden u.a. als Ziele formuliert:
Mehrsprachige Doppelstadt
1. Der Umgang mit der Nachbarsprache ist bereits
ab dem frühen Kindesalter eine Selbstverständlichkeit.
2. Nach der 6. Klasse der Grundschule können
sich Schüler mit Gleichaltrigen auf der anderen
Seite der Oder in der Nachbarsprache verständigen.
3. ErzieherInnen und LehrerInnen besitzen
fremdsprachliche und interkulturelle Kompetenz.
Um die Ziele des Handlungsplans schrittweise
umzusetzen, fand am 28.09.2011 die Veranstaltung
„Nachbarsprache in Kitas und an Schulen
in Frankfurt (Oder) und Słubice“ in den Räumlichkeiten
der Europa-Universität Viadrina statt,
zu der alle Kindertagesstätten und Schulen aus
beiden Städten sowie weitere Bildungsvertreter
eingeladen waren.
2

dstawicieli z dziedziny oświaty.
Język sąsiada w przedszkolach i szkołach w Słubicach i we Frankfurcie nad Odrą
Nachbarsprache in Kitas und an Schulen in Frankfurt (Oder) und Słubice
W tym czasie rozpoczęła się również kampania
„Uczę się języka sąsiada, ponieważ...“, która
ma na celu zachęcenie jeszcze większej ilości
mieszkańców do nauki języka sąsiada. Jako
pierwszy opisał swoją drogę do języka niemieckiego
Tomasz Pilarski, dyrektor Słubickiego
Miejskiego Ośrodka Kultury. Samodzielnie napisane
teksty mieszkańców regionu publikowane są
na stronie internetowej Słubicko-Frankfurckiego
Centrum Kooperacji oraz w mediach lokalnych
(Gazeta Lubuska, Märkische Oderzeitung).
Niniejszy raport/sprawozdanie opisuje aktualną
sytuację (stan: październik/listopad 2011) oferty
języka sąsiada w obu miastach uwzględniając
wyniki z wykładów i warsztatów spotkania z dnia
28 września 2011 r.
2. Język sąsiada w przedszkolach
Od kilku lat dzieci mają możliwość wzięcia udziału
w różnorodnych projektach, które wprowadzają
je w świat dwujęzyczności, np. „Wczesny start
w język sąsiada“ organizowany przez Sprachenzentrum
Uniwersytetu Europejskiego Viadrina,
„Langar - Language Garden“ organizowany przez
DAA-Frankfurt (Oder) oraz „Siedem mostów, które
łączą“ prowadzony przez Volkshochschule
Frankfurt (Oder).
Partnerstwa między przedszkolami 1
• Przedszkole nr 1 „Jarzębinka“– Kita Bambi (od
2003 r.)
• Przedszkole nr 2 „Pinokio“ – Eurokita oraz Kita
Kinderland am Park (oba od 2009 r.)
Frankfurt-Słubicer Kooperationszentrum
Słubicko-Frankfurckie Centrum Kooperacji
Zeitgleich startete auch die Kampagne „Ich lerne
die Nachbarsprache, weil...“ mit dem Ziel, noch
mehr Bürger zum Erlernen der Nachbarsprache
zu motivieren. Den Beginn machte Tomasz Pilarski,
Leiter des Słubicer Kulturzentrums SMOK,
der seinen Weg zur Nachbarsprache Deutsch
schilderte. Die selbst verfassten Beiträge von
Bürgern aus der Region werden auf der Internetseite
des Frankfurt-Słubicer Kooperationszentrums
sowie in den lokalen Medien (Märkische
Oderzeitung, Gazeta Lubuska) abgedruckt.
Der vorliegende Bericht beschreibt die aktuelle
Situation (Stand: Oktober/November 2011) des
Nachbarsprachenangebots in beiden Städten
unter Einbeziehung der Ergebnisse aus den Vorträgen
und Workshops vom 28.09.2011.
2. Nachbarsprache
in den Kindertagesstätten
Seit mehreren Jahren gibt es diverse grenzüberschreitende
Projekte, die Kinder in die Zweisprachigkeit
einführen, z.B. „Frühstart in die
Nachbarsprache“ - Sprachenzentrum der Europa-Universität
Viadrina, „Langar - Language
Garden“ - DAA-Frankfurt (Oder), „Sieben Brücken,
die verbinden“ - Volkshochschule Frankfurt
(Oder)
Bestehende Partnerschaften 1
• Kindergarten Nr. 1 „Jarzębinka“– Kita Bambi
(seit 2003)
• Kindergarten Nr. 2 „Pinokio“ – Eurokita sowie
Kita Kinderland am Park (beide seit 2009)
• Kindergarten Nr. 3 „Miś Uszatek“ - sucht derzeit
einen Partner in Frankfurt (Oder)
• Kindergarten Nr. 4 „Krasnal Hałabała“– Kita Regenbogen
(seit 2005)
Frankfurter Kitas mit zweisprachigem
deutsch-polnischen Profil 2 :
• Eurokita
• ev. Kindergarten Gertraud-Marien
• Kita Regenbogen (Fröbel Frankfurt (O) gGmbH)
• Kita Oderknirpse (Fröbel Frankfurt (O) gGmbH)
• Kita Bambi (pewobe gGmbH)
Nach dem Motto „Die Nachbarsprache je früher,
desto besser“ wachsen die Kinder der Eurokita
Frankfurt (Oder) 3 zweisprachig auf. Die Kita
besuchen 20 Słubicer und 34 Frankfurter Kinder.
Die polnischen Erzieher begleiten alle Kinder in
3

Język sąsiada w przedszkolach i szkołach w Słubicach i we Frankfurcie nad Odrą
Nachbarsprache in Kitas und an Schulen in Frankfurt (Oder) und Słubice
• Przedszkole nr 3 „Miś Uszatek“ - poszukuje
obecnie partnera po stronie Frankfurtu
• Przedszkole nr 4 „Krasnal Hałabała“– Kita Regenbogen
(od 2005 r.)
Frankfurckie przedszkola o dwujęzycznym,
polsko-niemieckim profilu 2 :
• Eurokita
• ev. Kindergarten Gertraud-Marien
• Kita Regenbogen (Fröbel Frankfurt (O) gGmbH)
• Kita Oderknirpse (Fröbel Frankfurt (O) gGmbH)
• Kita Bambi (pewobe gGmbH)
Zgodnie z hasłem „Język sąsiada im wcześniej,
tym lepiej” wszystkie dzieci w przedszkolu
Eurokita Frankfurt (Oder) 3 wychowują się
dwujęzycznie. Do przedszkola uczęszcza 20
dzieci ze Słubic i 34 z Frankfurtu. Polscy wychowawcy
porozumiewają się ze wszystkimi dziećmi
w języku polskim. Przedszkolaki poznają na co
dzień tradycje i kulturę sąsiada. Przedszkole
do zajęć fakultatywnych zalicza grupę taneczną
„Krakowiaki“.
To przedszkole prowadzi współpracę partnerską
z dwoma przedszkolami - ze Słubic i z Zielonej
Góry. W ramach współpracy z polskimi partnerami
odbywają się wzajemne odwiedziny, wspólne
wycieczki i święta. Na przyszłość zaplanowane
jest pogłębienie współpracy z partnerami
i stwo-rzenie polsko-niemieckiej szkoły muzycznej
i grupy teatralnej, polsko-niemieckich warsztatów
dla wychowawców i zrealizowanie projektu
„Seemanns(garn)kiste” i polsko-niemieckiej grupy
małych naukowców.
Przedszkole Samorządowe nr 1 „Jarzębinka“ 4
w Słubicach współpracuje z przedszkolem Kita
Bambi od 1992 roku, a od 2003 roku istnieje między
tymi przedszkolami porozumienie o partnerstwie.
Przedszkola organizują wspólne zajęcia, święta,
wycieczki i projekty, m.in. wspólna próba bicia rekordu
Guinnessa (plecenie długiego łańcucha z
włóczki – „łańcucha przyjaźni“).
W słubickich przedszkolach nie ma możliwości
nauki języka niemieckiego, stąd też kontakt z
językiem jest możliwy jedynie poprzez projekty i
spotkania przedszkolaków. Spotkania odbywają
się pod hasłem: „nauka przez zabawę“.
W Ewangelickim Przedszkolu Gertraud-Marien
we Frankfurcie (O) 5 jest coraz więcej dzieci
z rodzin polsko-niemieckich. Z inicjatywy rod-
Frankfurt-Słubicer Kooperationszentrum
Słubicko-Frankfurckie Centrum Kooperacji
der polnischen Sprache. Im Alltag lernen die Kinder
Tradition und Kultur des Nachbarn kennen.
Zu den offenen Angeboten zählt u.a. die Tanzgruppe
„Krakowiaki“.
Die Eurokita hat neben dem Słubicer Kindergarten
Nr. 2 noch einen Partner-Kindergarten in
Zielona Góra. Mit den polnischen Partner-Kitas
werden gegenseitige Besuche, gemeinsame
Ausflüge und Feierlichkeiten durchgeführt. In Zukunft
soll die Zusammenarbeit mit den Partner-
Kitas vertieft und eine deutsch-polnische Musikschule
und Theatergruppe, deutsch-polnische
Workshops für die Pädagogen, „Seemanns(garn)
kiste“ und deutsch-polnische Kleine Forscher angeboten
werden.
Der Słubicer Kindergarten Nr. 1 „Jarzębinka“ 4
arbeitet mit der Frankfurter Kita Bambi seit 1992
zusammen, seit 2003 gibt es eine Partnerschaftsvereinbarung.
Organisiert werden gemeinsame
Beschäftigung, Ausflüge, Feiern und Projekte.
Auch gab es den Versuch, gemeinsam einen
Guinness-Rekord aufzustellen, indem eine lange
Kette aus Wolle geflochten wurde.
In den Słubicer Kindergärten gibt es keinen regulären
Deutschunterricht, daher ist der Kontakt mit
der Sprache nur im Rahmen von Projekten und
Begegnungen möglich. Dabei wird Deutsch beim
Spielen gelernt.
Im ev. Kindergarten Gertraud-Marien Frankfurt
(Oder) 5 gibt es immer mehr Kinder aus deutschpolnischen
Familien. Aus einer Elterninitiative heraus
ist daher ein Projekt in Zusammenarbeit mit
dem Sprachenzentrum der Europa-Universität
Viadrina entstanden. Täglich ist mehrere Stunden
eine polnische Erzieherin anwesend, die mit
allen Kindern nur Polnisch spricht. Gleichzeitig
nehmen die deutschen Erzieher an Weiterbildungen
teil und lernen Polnisch. Das Projekt wird aus
4

Język sąsiada w przedszkolach i szkołach w Słubicach i we Frankfurcie nad Odrą
Nachbarsprache in Kitas und an Schulen in Frankfurt (Oder) und Słubice
ziców powstał projekt we współpracy z Centrum
Językowym (Sprachenzentrum) Europejskiego
Uniwersytetu Viadrina. W projekcie biorą udział
wszystkie dzieci z przedszkola. Każdego dnia w
przedszkolu obecna jest polska wychowawczyni,
która rozmawia z dziećmi wyłącznie po polsku.
Równocześnie także sami wychowawcy biorą
udział w seminariach i uczą się języka polskiego.
Część projektu finansowana jest ze środków
Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej, część
finansuje samo przedszkole. Obecnie projekt
rozpisany jest na 3 lata, ale w przyszłości powinna
tu powstać dwujęzyczna instytucja na stałe.
W ramach projektu „Edukacja bez granic - polsko-niemiecki
system edukacji przedszkolnej wraz
z infrastrukturą“ powstanie Polsko-Niemieckie
Przedszkole Integracyjne 6 : Utworzone zostanie
przedszkole w Słubicach, dodatkowo zaadaptowane
do celów edukacyjnych zostanie poddasze
EuroKity. Poza tym odbędzie się specjalne
kształcenie wychowawców, przygotowujące do
pracy w grupach polsko-niemieckich. Planowanych
jest stworzenie 175 miejsc dla dzieci, w tym
ok. 20 miejsc dla dzieci niemieckich w pierwszym
roku działalności przedszkola oraz rozszerzenie
tej oferty w przypadku większej ilości chętnych
po stronie niemieckiej. Frankfurccy rodzice sami
zgłosili zapotrzebowanie na tego typu ofertę.
Koszt pobytu dziecka w przedszkolu będzie
wynosił ok. 300 PLN.
Ponadto, do roku 2013 powinnien powstać plan
sieci przedszkoli miast Słubice i Frankfurt (O).
3. Język sąsiada w szkołach
Partnerstwa między szkołami
• Szkoła Podstawowa nr 1 w Słubicach – Szkoła
Podstawowa „Mitte“ we Frankfurcie (O)
• Szkoła Podstawowa nr 2 w Słubicach – Szkoła
Podstawowa „Am Botanischen Garten“ we
Frankfurcie (O)
• Szkoła Podst. nr 3 w Słubicach– Zack Zirkus w
Berlinie
• Gimnazjum nr 1 w Słubicach – Sportmuseum
we Frankfurcie (O)
• Gimnazjum nr 2 w Słubicach – Karl-Liebknecht-
Gymnasium we Frankfurcie (O)
• Liceum im. Zbigniewa Herberta w Słubicach –
Karl-Liebknecht-Gymnasium we Frankfurcie (O)
• Zespół Szkół Ekonomiczno-Rolniczych w
Słubicach - Szkoła Waldorfska we Frankfurcie
(O)
Frankfurt-Słubicer Kooperationszentrum
Słubicko-Frankfurckie Centrum Kooperacji
Mitteln der Stiftung für deutsch-polnische Zusammenarbeit
gefördert, ein Teil wird durch die Kita
bzw. die Kirchengemeinde getragen. Die Projektdauer
beträgt drei Jahre. Langfristig soll eine
zweisprachige Einrichtung geschaffen werden.
Im Rahmen des Projekts „Bildung ohne Grenzen.
Schaffung eines deutsch-polnischen Vorschulbildungssystems
samt Infrastruktur“ wird
ein Deutsch-Polnischer Integrationskindergarten
6 eingerichtet: Der Kindergarten in Słubice
wird neu gebaut und das Dachgeschosses der
Frankfurter Eurokita für Bildungszwecke umgebaut.
Daneben werden die Erzieher/innen auf die
Arbeit in deutsch-polnischen Gruppen vorbereitet.
Geplant sind 175 Plätze, im ersten Jahr davon
ca. 20 für Frankfurter Kinder, später bei Bedarf
mehr. Von Frankfurter Eltern gab es bereits
Interessenbekundungen. Die Kosten für einen
Kindergartenplatz werden rund 300 PLN betragen.
Bis 2013 soll es außerdem eine gemeinsame Kitanetzplanung
für Frankfurt (Oder) und Słubice
geben.
3. Nachbarsprache an den Schulen
Bestehende Partnerschaften
• Grundschule Nr. 1 Słubice – Grundschule Mitte
Frankfurt (Oder)
• Grundschule Nr. 2 Słubice – Grundschule Am
Botanischen Garten Frankfurt (Oder)
5

Język sąsiada w przedszkolach i szkołach w Słubicach i we Frankfurcie nad Odrą
Nachbarsprache in Kitas und an Schulen in Frankfurt (Oder) und Słubice
• Zespół Szkół Ekonomiczno-Rolniczych w
Słubicach - Konrad-Wachsmann-Oberstufenzentrum
(Oddział nr 5: Ekonomia i Administracja)
we Frankfurcie (O)
Język niemiecki oferowany jest we wszystkich
trzech słubickich szkołach podstawowych
w formie dobrowolnych zajęć pozalekcyjnych
(język angielski jako przedmiot obowiązkowy od
klasy pierwszej); w szkołach podstawowych w
Golicach i Kunowicach w ramach pierwszego
języka obcego naucza się języka niemieckiego.
Od poziomu gimnazjum obowiązkowo naucza
się dwóch języków obcych - angielskiego i niemieckiego.
Na poziomie szkół średnich, szczególny nacisk
na naukę języków kładzie Liceum im. Zbigniewa
Herberta, oferując naukę na dwóch poziomach, w
małych grupach, oraz współpracując z Karl-Liebknecht-Gymnasium
we Frankfurcie nad Odrą.
Każdego roku słubiccy uczniowie z gminy i powiatu
biorą udział w projekcie EuroCamp. 7
Szkoła Podst. nr 1 im. M. Kopernika w
Słubicach współpracuje ze Szkołą Podstawowa
Mitte we Frankfurcie (O) od roku 1994, a
współpraca ta rozpoczęła się w ramach projektu
„Spotkanie heißt Begegnung“. W ciągu ostatnich
lat przeprowadzone zostały liczne wspólne
projekty (publikacje, filmy), spotkania oraz tygodniowa
wymiana nauczycieli. Obecnie nadal
odbywają się wspólne spotkania (np. wspólne
święta, czy Dzień Sąsiada). W słubickiej Szkole
Podstawowej nr 1 język niemiecki od roku szkolnego
2011/12 oferowany jest jedynie w formie
zajęć pozalekcyjnych, pierwszym językiem obcym
jest język angielski. Obowiązkowa nauka
języka niemieckiego rozpoczyna się dopiero na
poziomie gimnazjum.
Spora ilość dzieci ze szkoły podstawowej Grundschule
Mitte uczęszczała wcześniej do przedszkola
Eurokita, więc miała już kontakt z językiem
polskim. W Grundschule Mitte, już w pierwszej
klasie uczniowie oraz ich rodzice decydują o
tym, czy oprócz języka angielskiego chcieliby
się uczyć także języka polskiego. Obecnie już
ponad 40% uczniów uczy się języka polskiego z
wzrastającą tendencją. Uczniowie klas 1 i 2 mają
jedną lekcję polskiego, w klasach 3 i 4 trzy lekcje,
a w klasach 5 i 6 cztery lekcje języka polskiego.
Koncepcję nauczania języka polskiego należy
złożyć jako wniosek w Schulamt (kuratorium) we
Frankfurcie (O), istnieje ramowy plan nauczania.
Frankfurt-Słubicer Kooperationszentrum
Słubicko-Frankfurckie Centrum Kooperacji
• Grundschule Nr. 3 Słubice – Zack Zirkus Berlin
• Gimnazjum Nr. 1 Słubice – Sportmuseum
Frankfurt (Oder)
• Gimnazjum Nr. 2 Słubice – Karl-Liebknecht-
Gymnasium Frankfurt (Oder)
• Zbigniew-Herbert-Liceum – Karl-Liebknecht-
Gymnasium Frankfurt (Oder)
• Schule für Wirtschaft und Landwirtschaft Słubice
- Waldorfschule Frankfurt (Oder)
• Schule für Wirtschaft und Landwirtschaft Słubice
- Konrad-Wachsmann-Oberstufenzentrum (Abteilung
Nr. 5: Wirtschaft und Verwaltung) Frankfurt
(Oder)
Deutsch wird an den drei Słubicer Grundschulen
als freiwillige AG im Nachmittagsbereich angeboten
(Englisch als Unterrichtsfach ab Klasse
1); an den Grundschulen Golice und Kunowice
wird Deutsch als erste Fremdsprache unterrichtet.
Ab Klassenstufe 7 (Gimnazjum) sind zwei
Fremdsprachen - Englisch und Deutsch - obligatorisch.
Von den weiterführenden Schulen legt das Zbigniew-Herbert-Liceum
besonderen Wert auf die
Sprachvermittlung, bietet u.a. zwei verschiedene
Lernniveaus in kleinen Gruppen an und kooperiert
mit dem Karl-Liebknecht-Gymnasium Frankfurt
(Oder).
Jährlich nehmen Słubicer Schüler aus der Gemeinde
und dem Landkreis am internationalen
Projekt Eurocamp teil. 7
Zwischen der Grundschule Mitte Frankfurt
(Oder) und der Grundschule Nr. 1 Słubice
besteht seit 1994 eine Zusammenarbeit, die im
Rahmen des Projekts „Spotkanie heißt Begegnung“
begonnen wurde. Zahlreiche gemeinsame
Projekte (Publikationen, Filme), Begegnungen,
ein wöchentlicher Lehreraustausch wurden in
den letzten Jahren durchgeführt. Heute finden
noch regelmäßige Begegungen (z.B. gemeinsame
Feiern, Tag des Nachbarn) statt.
In der Słubicer Grundschule Nr. 1 wird Deutsch
seit dem Schuljahr 2011/12 ausschließlich in
Form von AG´s angeboten, Englisch ist die erste
Fremdsprache. Deutsch erlernen alle Schüler ab
Klasse 7 am Gimnazjum.
Zahlreiche Kinder in der Grundschule Mitte haben
vorher die Eurokita besucht und daher bereits
schon Kontakt mit der polnischen Sprache
gehabt. In der Grundschule Mitte entscheiden
sich die Eltern und Schüler in der ersten Klas-
6

Język sąsiada w przedszkolach i szkołach w Słubicach i we Frankfurcie nad Odrą
Nachbarsprache in Kitas und an Schulen in Frankfurt (Oder) und Słubice
Duży problem stanowił dotychczas brak odpowiednich
materiałów do nauki, w międzyczasie
jednak powstaje coraz więcej podręczników,
także dla poziomu szkół podstawowych. Przy
planowaniu godzin lekcyjnych zwraca się uwagę
na to, żeby język polski nie był oferowany jedynie
podczas końcowych godzin lekcyjnych. 8
Szkoła podstawowa Mitte jest jedyną szkoła
podstawową we Frankfurcie, która oferuje uczniom
możliwość nauki języka polskiego jako
przedmiot nauczania. W trzech innych szkołach
podstawowych („Lenné-Schule“, „Am Mühlenfließ“,
„Erich Kästner“) języka polskiego można
się uczyć w ramach dobrowolnych zajęć pozalekcyjnych.
W Karl-Liebknecht-Gymnasium 9 we Frankfurcie
nad Odrą język polski nauczany jest od
1958 roku. Od roku szkolnego 2011/12 istnieje
możliwość nauki języka polskiego od klasy 7 na
dwóch poziomach (podstawowym i rozszerzonym).
W ramach projektu „Latarnia” uczniowie
z klas 8 i 9 razem z uczniami słubickiego Gimnazjum
nr 2 mają wspólne zajęcia po niemiecku
lub po polsku. Od klasy 10 polscy uczniowie mają
możliwość nauki w Karl-Liebknecht-Gymnasium
aż do samej matury. Uczniowie niemieccy tej
szkoły mogą zdawać egzamin maturalny również
z języka polskiego.
W Szkole Waldorfskiej we Frankfurcie (O)
język polski może być wybierany jako przedmiot
nauczania od klasy 7. W Zespole Szkół Ekonomiczno-Rolniczych
w Słubicach (oferującym
różnorodne profile kształcenia zawodowego)
naucza się języka niemieckiego. W ostatnich
latach zrealizowane zostały liczne wspólne projekty:
warsztaty bożonarodzeniowe, zawieranie
przyjaźni listownych, warsztaty językowoartystyczne,
Andrzejki, eTwinning (współpraca
internetowa) oraz projekt teatralny „W labiryncie“.
10
W szkole zawodowej Konrad Wachsmann
Oberstufenzentrum Frankfurt (Oder) język polski
jest obowiązkowy dla uczniów uczących się
w zawodzie handlu detalicznego. Od bieżącego
roku istnieje współpraca pomiędzy tą szkołą, a
Zespołem Szkół Ekonomiczno-Rolniczych, w ramach
której uczniowie mają możliwość wymiany
i wspólnej nauki języka.
Frankfurt-Słubicer Kooperationszentrum
Słubicko-Frankfurckie Centrum Kooperacji
se, ob sie neben Englisch auch Polnisch als
erste Fremdsprache lernen wollen. Mittlerweile
lernen mehr als 40 % der Schüler Polnisch, mit
steigender Tendenz. Die Schüler lernen in Klassenstufe
1+2 je eine Unterrichtsstunde Polnisch,
in Klassenstufe 3+4 werden jeweils drei Unterrichtsstunden
und in der 5.+6. Klassenstufe je
vier Unterrichtsstunden Polnisch. Das Konzept
muss beim Schulamt Frankfurt (Oder) beantragt
werden, es gibt einen Rahmenlehrplan. Ein Problem
stellte lange fehlendes Unterrichtsmaterial
dar, mittlerweile gibt es jedoch immer mehr Lehrwerke
auch für den Grundschulbereich. Bei der
Unterrichtsplanung wird sich darum bemüht, den
Polnischunterricht nicht nur in den Randstunden
anzubieten. 8
Die Grundschule Mitte ist die einzige Frankfurter
Grundschule, die den Schülern Polnisch als
Unterrichtsfach anbietet. An drei anderen Grundschulen
(Lenné-Schule, Grundschule Am Mühlenfließ,
Erich-Kästner-Grundschule) gibt es im
laufenden Schuljahr Polnisch-AG´s als freiwilliges
Angebot im Nachmittagsbereich.
Am Karl-Liebknecht-Gymnasium 9 wird seit
1958 Polnisch als Fremdsprache unterrichtet.
Seit dem Schuljahr 2011/12 gibt es in Jahrgangsstufe
7 zwei Niveaustufen für Polnisch (Anfänger
+ Fortgeschrittene). Im Projekt „Latarnia“ haben
Schüler der 8./9. Jahrgangsstufe mit Schülern
des Słubicer Gimnazjums Nr. 2 auf Polnisch
bzw. Deutsch wöchentlich gemeinsam Unterricht.
Ab Jahrgangsstufe 10 besuchen polnische Schüler/innen
das Karl-Liebknecht-Gymnasium bis
zum Abitur. Es können auch Schüler im Fach Polnisch
die Abiturprüfung ablegen.
An der Waldorfschule Frankfurt (Oder) kann
Polnisch ab Klasse 7 als Unterrichtsfach gewählt
werden. An der Schule für Wirtschaft und Landwirtschaft
in Słubice (mit unterschiedlichen beruflichen
Profilen) wird Deutsch unterrichtet. In
den letzten Jahren wurden zahlreiche gemeinsame
Projekte realisiert: Weihnachtsworkshops,
Brieffreundschaft, Sprach- und Kunstworkshops,
Andrzejki, eTwinning (Internet-Kooperationen),
Theaterprojekt „Im Labyrint“. 10
Am Konrad Wachsmann Oberstufenzentrum
Frankfurt (Oder) ist Polnischunterricht obligatorisch
für Auszubildende im Einzelhandel. Hier
gibt es seit dem laufenden Schuljahr eine Koope-
7

Język sąsiada w przedszkolach i szkołach w Słubicach i we Frankfurcie nad Odrą
Nachbarsprache in Kitas und an Schulen in Frankfurt (Oder) und Słubice
4. Metody i jakóść nauczania języków
obcych
O uczestnictwie i motywacji uczniów, szczególnie
podczas zajęć pozalekcyjnych, decyduje w dużej
mierze jakość nauczania języka obcego.
Czy istnieje recepta na dobre nauczanie
języków obcych?
dr Rosemarie Beck, Instytut Szkół i Mediów Berlina
i Brandenburgii
Dobra lekcja języka obcego
• współgra z innymi przedmiotami;
• przekazuje wiedzę o tym, co w innych kulturach
jest „normalne“ i oczywiste;
• umożliwia pośredniczenie między językami/kulturami;
• zajmuje się m.in. aspektem wielojęzyczności,
rolą danego języka obcego w Europie, ewentualnie
w porównaniu do języka angielskiego...;
• w dużym stopniu włącza do nauki zdobyte poza
szkołą umiejętności językowe.
Więcej informacji:
www.lisum.berlin-brandenburg.de
Wczesna nauka języków – nowe pomysły i
materiały Instytutu Goethego z Warszawy
Michael Falz, Goethe-Institut w Warszawie
Język niemiecki jest zaraz po języku angielskim
najczęściej wybieranym przez polskich uczniów
językiem obcym. Instytut Goethego promuje
naukę języka niemieckiego w Polsce, opracowuje
materiały dydaktyczne do nauki w przedszkolach
i szkołach, przeprowadza projekty jak np.
„Deutsch-Wagen-Tour” w Polsce. Poza tym organizuje
także kursy dokształcające dla nauczycieli
języka niemieckiego.
Więcej informacji:
www.goethe.de/warschau
5. Programy edukacji i wymiany dla
przedszkoli i szkół
Szkolna współpraca międzynarodowa w obszarze
edukacji europejskiej
Radosław Wróblewski, Kuratorium Oświaty w
Gorzowie Wlkp.
Program Comenius - Edukacyjny program UE
„Uczenie się przez całe życie“
Grupy docelowe: Program jest skierowany do
uczniów korzystających z edukacji szkolnej do
Frankfurt-Słubicer Kooperationszentrum
Słubicko-Frankfurckie Centrum Kooperacji
ration mit Schülern der Słubicer Schule für Wirtschaft
und Landwirtschaft mit regelmäßigem
Austausch und gemeinsamem Sprachenlernen.
4. Methoden und Qualität des Fremdsprachenunterrichts
Über Teilnahme und Motivation der Schüler,
besonders auch bei freiwilligen Arbeitsgemeinschaften,
entscheidet die Qualität des Fremdsprachenunterrichts.
Gibt es Rezepte/Empfehlungen für einen guten
Fremdsprachenunterricht?
Dr. Rosemarie Beck, Landesinstitut für Schule
und Medien Berlin-Brandenburg
Guter Fremdsprachenunterricht
• kooperiert mit anderen Fächern;
• vermittelt Wissen darüber, was in anderen Kulturen
als „normal“ und selbstverständlich gilt;
• befähigt zum Vermitteln zwischen den Sprachen/Kulturen;
• thematisiert u.a. Mehrsprachigkeit, die Rolle der
jeweils anderen Sprache in Europa ggf. im Vergleich
mit Englisch ...;
• bezieht außerschulisch erworbene Sprachkenntnisse
in besonderem Maße ein.
Weitere Informationen:
www.lisum.berlin-brandenburg.de
Frühes Fremdsprachenlernen - neue Ideen
und Materialien des Goethe-Instituts Warschau
Michael Falz, Goethe Institut Warschau
Deutsch ist nach Englisch die am meisten an polnischen
Schulen gelernte Sprache. Das Goethe-
Institut setzt sich für die Verbreitung der deutschen
Sprache in Polen ein, stellt didaktische
Materialien für Kitas und Schulen zur Verfügung,
führt Projekte, u.a. die „Deutsch-Wagen-Tour“ in
Polen, durch. Darüber hinaus werden Kurse und
Weiterbildungen für Deutschlehrer/innen angeboten.
Weitere Informationen:
www.goethe.de/warschau
5. Bildungs- und Austauschprogramme
für Kitas und Schulen
Europäische Bildungsprogramme zur schuli-
8

Język sąsiada w przedszkolach i szkołach w Słubicach i we Frankfurcie nad Odrą
Nachbarsprache in Kitas und an Schulen in Frankfurt (Oder) und Słubice
końca szkoły średniej oraz do instytucji i organów
administracyjnych szkół i kształcenia nauczycieli.
Działania wspierane w ramach Programu:
• dwustronne oraz wielostronne wymiany uczniów
i kadry oraz mobilność uczniów;
• regionalne oraz gminne partnerstwa w obszarze
szkolnym;
• wizyty przygotowawcze oraz seminaria poznawcze;
• staże w zagranicznych szkołach dla studentów
kierunków nauczycielskich;
• zagraniczne szkolenia dla nauczycieli;
Do centralnie zarządzanych działań w ramach
programu COMENIUS zaliczają się:
• projekty współpracy instytucji kształcących i
dokształcających nauczycieli
• tematyczne sieci instytucji oświatowych
Więcej informacji: www.comenius.org.pl
Wymiana dzieci i młodzieży w regionie przygranicznym
- Polsko-Niemiecka Wymiana
Młodzieży
Dorota Bastos, PNWM
Celem projektu są spotkania między dziećmi i
młodzieżą z Polski i Niemiec. Tematy spotkań
można wybierać dowolnie, PNWM jest otwarta
na innowacyjne projekty.
Dla regionu przygranicznego obowiązują specjalne
kryteria wsparcia:
• Spotkania krótkoczasowe podlegają możliwości
wsparcia, np. spotkania popołudniowe lub
jednodniowe, maksymalnie 24 dni (wyjątek
stanowią praktyki)
• Wiek uczestników spotkania w przedziale od
przedszkolaków do 26 roku życia
Również osoby prywatne mogą złożyć wniosek o
dofinansowanie, warunkiem jest posiadanie partnera
w kraju sąsiedzkim. Odnośnie kosztów programu
ustalane są kwoty stałe.
Projekty warte szczególnej uwagi:
• projekty dla dzieci w rejonie przygranicznym
• programy wspierające naukę języka sąsiada
• projekty wymiany zawodowej
Indywidualne praktyki dla młodzieży z kraju
sąsiedzkiego (od 1 do 3 miesięcy przy
comiesięcznym wsparciu)
Projekt modelowy 4x1 jest łatwiejszy!
– dotuje w sposób uproszczony mniejsze projekty,
które nie będąc spotkaniem, nie mogły dotąd
Frankfurt-Słubicer Kooperationszentrum
Słubicko-Frankfurckie Centrum Kooperacji
schen Zusammenarbeit“
Radosław Wróblewski, Bildungskuratorium
Gorzów Wlkp.
Programm Comenius
– EU-Bildungsprogramm
für lebenslanges
Lernen
Zielgruppen:
COMENIUS richtet
sich an vorschulische
Einrichtungen
und Schulen bis zum
Ende des Sekundarbereichs
II sowie an
Einrichtungen und
Organisationen der
Schulverwaltung und
der Lehreraus- und
-fortbildung.
Geförderte Aktivitäten:
• multilaterale und bilateraleSchulpartnerschaften
und die Mobilität von Schülern;
• Regio-Partnerschaften im schulischen Bereich
zwischen Regionen und Gemeinden;
• Vorbereitende Besuche und Kontaktseminare
• Assistenzzeiten von Studierenden der Lehramtsfächer
an Schulen im Ausland;
• Fortbildungskurse für Lehrkräfte im Ausland.
Zu den zentral verwalteten Maßnahmen unter
COMENIUS zählen:
• Projekte für die Zusammenarbeit von Einrichtungen
der Lehreraus- und -fortbildung
• thematische Netzwerke von Bildungseinrichtungen
Weitere Informationen: www.kmk-pad.org
Kinder- und Jugendaustausch im grenznahen
Raum - Deutsch-Polnisches Jugendwerk
Dorota Bastos, DPJW
Im Vordergrund steht der Begegnungscharakter
zwischen Kindern und Jugendlichen aus Deutschland
und Polen. Die Themen können frei gewählt
werden, innovative Projekte sind willkommen.
Auch Privatpersonen können einen Förderantrag
stellen, es muss einen Projektpartner im Nachbarland
geben. Für Programmkosten sind Festbeträge
festgelegt.
Für den grenznahen Raum gelten besondere
Förderkriterien:
9

Język sąsiada w przedszkolach i szkołach w Słubicach i we Frankfurcie nad Odrą
Nachbarsprache in Kitas und an Schulen in Frankfurt (Oder) und Słubice
otrzymać dotacji według stawek ryczałtowych
PNWM. Są to np. publikacje, wystawy, koncerty
oraz inne imprezy otwarte. Maksymalna kwota
dofinansowania: 1000 euro lub 3000 zł
• min. 10% wkładu własnego
• Wniosek: bez specjalnego formularza (opis projektu
oraz plan kosztów i finansowania).
• Rozliczenie: sprawozdanie, liczbowe zestawienie
wydatków i źródeł finansowania
• oraz ewentualne przykładowe egzemplarze
Więcej informacji: www.pnwm.org
6. Podsumowanie i cele
Polsko-niemieckie działania oraz współpraca
są widoczne w Słubicach i we Frankfurcie. Na
przyszłość pojawiają się trzy wyzwania dot. oferty
języka sąsiada.
Wyzwanie nr 1:
Stworzenie szerokiej oferty nauki języka
sąsiada o wysokiej jakości
Podczas gdy w Słubicach wszyscy uczniowie,
najpóźniej od 1 klasy gimnazjum uczą się języka
niemieckiego, nauka języka polskiego we Frankfurcie
jest możliwa jedynie w pojedyńczych
szkołach lub przedszkolach. Na poziomie szkół
podstawowych, wraz z zakończeniem projektu
„Spotkanie znaczy Begegnung“ (1994-2009)
przestała istnieć współpraca z polskimi szkołami,
zajęcia pozalekcyjne zostały wstrzymane z
powodu braku zasobów personalnych i finansowych.
Celem jest stworzenie szerokiej oferty nauki
języka polskiego o wysokiej jakości w jeszcze
większej ilości szkół w przedziale od szkół podstawowych
do samej matury.
W związku z rosnącą liczbą powiązań w dziedzinach
gospodarki, polityki i administracji oraz
Frankfurt-Słubicer Kooperationszentrum
Słubicko-Frankfurckie Centrum Kooperacji
•Kurzzeitprojekte sind förderfähig, z.B. Nachmittags-/Tagesbegegnungen
bis max. 24 Tage
(Ausnahme: Praktika)
•Alter der Teilnehmer: Kindergartenalter bis 26
Jahre
Projekte von besonderer Aufmerksamkeit:
• Projekte für Kinder im grenznahen Raum
• Projekte, die das Sprachlernen des Nachbarn
förden
• Austauschprojekte in der Berufsausbildung
Individuelle Praktika für Jugendliche aus dem
Nachbarland (1-3 Monat bei monatlicher Förderung)
Modellprojekt 4x1 ist einfacher!
– fördert vereinfacht kleinere Projekte, die nicht
wie ein Begegnungsprojekt im bisherigen Festbetragsverfahren
beantragt werden können, z.B.
Publikationen, Ausstellungen, Konzerte, andere
offene Veranstaltungen mit einer maximalen Fördersumme
von 1.000 EUR bzw. 3.000 PLN
• mindestens 10% Eigenmittel
• Antrag: formlos (Projektbeschreibung & Kosten-
und Finanzierungsplan)
• Abrechnung: Sachbericht, zahlenmäßige Aufstellung
der Ausgaben und Einnahmen und ggf.
Belegexemplare
Weitere Informationen: www.dpjw.org
6. Zusammenfassung und Zielsetzungen
Deutsch-polnische Kontakte und Kooperationen
sind in Frankfurt (Oder) und Słubice sichtbar. Für
die Zukunft stellen sich folgende Herausforderungen
in Bezug auf das Nachbarsprachenangebot:
Herausforderung 1:
Schaffung eines breiten und hochwertigen
Angebots der Nachbarsprache
Während in Słubice alle Schüler spätestens ab
Klasse 7 Deutsch lernen, ist der Polnischunterricht
bzw. der Umgang mit der Sprache in Frankfurt
(Oder) nur an wenigen Schulen bzw. Kitas
möglich. Im Grundschulbereich wurden mit Beendigung
des Projekts „Spotkanie heißt Begegnung“
(1994-1999, RAA Brandenburg) zahlreiche
Kooperationen mit polnischen Schulen und AG´s
wieder eingestellt. Es fehlen personelle wie auch
finanzielle Ressourcen.
Erreicht werden soll ein breites und qualitativ
hochwertiges Angebot an Polnischunterricht an
10

Język sąsiada w przedszkolach i szkołach w Słubicach i we Frankfurcie nad Odrą
Nachbarsprache in Kitas und an Schulen in Frankfurt (Oder) und Słubice
wspólnym rynkiem pracy znajomość języka
sąsiada coraz częściej okazuje się być nie tylko
atutem w życiu zawodowym, lecz już oczywistym
wymogiem.
Wyzwanie nr 2:
Stworzenie systematycznej i zróżnicowanej
oferty języka sąsiada
Ciągłość oferty nauki języka sąsiada (szczególnie
jeśli chodzi o język polski) na wszystkich
stopniach edukacji od przedszkoli aż do
szkół średnich oraz zawodowych jest obecnie
niewystarczająca. W sprawie nauki języka polskiego
wybór pomiędzy szkołami we Frankfurcie
praktycznie nie istnieje. W obecnym roku szkolnym
(2011/12), w Karl-Liebknecht-Gymnasium
wprowadzono nauczenie pasmowe języka polskiego
na poziomie podstawowym oraz rozszerzonym.
W obydwu szkołach Oberschulen (kl. 7-10)
nie ma oferty języka polskiego w ogóle (do wyboru
jest język rosyjski i francuski).
W Słubicach, od 1 klasy gimnazjum nauka języka
niemieckiego jest obowiązkowa oraz kontynuowana
w liceum lub technikum.
Wyzwanie nr 3:
Zapewnienie wsparcia finansowego oraz politycznego
Znajomość języka sąsiada jest nie tylko szansą,
ale przede wszystkim koniecznością w regionie
przygranicznym. Znaczenie języka sąsiada powinno
zostać, szczególnie po stronie frankfurckiej,
uwidocznione i podkreślone.
Wraz z językiem poznaje się również kulturę, zwyczaje
i struktury kraju sąsiedzkiego - dla rozwoju
regionu taka znajomość jest nieodzowna.
„Dwumiasto wielojęzyczne“, czyli jeden z celów
Słubicko-Frankfurckiego Planu Działania, oznacza
ogromny potencjał dla miasta, a przede
wszystkim dla ludzi. Do realizacji celu potrzebne
jest jednak większe wsparcie, zarówno finansowe,
jak i polityczne.
Frankfurt-Słubicer Kooperationszentrum
Słubicko-Frankfurckie Centrum Kooperacji
noch mehr Schulen in der Primar- und Sekundarstufe.
In Hinsicht auf zunehmende Verflechtungen in
Wirtschaft, Politik und Verwaltung sowie den gemeinsamen
Arbeitsmarkt sind Kenntnisse der
Nachbarsprache nicht mehr nur ein Pluspunkt im
späteren Berufsleben, sondern mittlerweile immer
häufiger Bedingung.
Herausforderung 2:
Schaffung eines kontinuierlichen und differenzierten
Angebots der Nachbarsprache
Die Kontinuität des Nachbarsprachenangebots
in den unterschiedlichen Lernphasen (Kindertagesstätte
– Grundschule – weiterführende
Schule – berufliche Bildung) ist momentan nur
unzureichend gegeben. Hinsichtlich des Polnischunterrichts
in Frankfurt (Oder) gibt es kaum
Wahlmöglichkeiten zwischen den Schulen. Im
laufenden Schuljahr (2011/12) wurde durch das
K.-Liebknecht-Gymnasium eine Differenzierung
nach Anfänger- und Fortgeschrittenen-Niveau
eingeführt. An den Oberschulen gibt es kein
Polnischangebot (im Wahlpflichtbereich werden
Französisch und Russisch angeboten).
In Słubice ist Deutsch ab dem Gimnazjum (Kl. 7)
als zweite Fremdsprache für alle Schüler obligatorisch
und wird am Liceum bzw. am Technikum
fortgeführt.
Herausforderung 3: Sicherung finanzieller
und politischer Unterstützung
Die Kenntnis der Nachbarsprache ist nicht nur
eine Chance, sondern vor allem auch ein Erfordernis
in der Grenzregion. Die Bedeutung der
Nachbarsprache muss, v.a. auf Frankfurter Seite,
verdeutlicht und anerkannt werden. Mit der Sprache
lernt man auch die Kultur, Sitten und Strukturen
im Nachbarland kennen - für die Entwicklung
der Region sind diese Kenntnisse unabdingbar.
Hierfür bedarf es verstärkt finanzieller und politischer
Unterstützung. Denn eine „mehrsprachige
Doppelstadt“, wie sie im Frankfurt-Słubicer Handlungsplan
als Ziel gefordert wird, bietet ein bedeutendes
Potenzial für die Stadt und vor allem
ihre Bürger.
Dieses Projekt wird aus Mitteln des Europäischen Fonds für Regionale Entwicklung (EFRE) im Rahmen des Operationellen Programms der
grenzübergreifenden Zusammenarbeit Polen (Wojewodschaft Lubuskie) – Brandenburg 2007-2013 gefördert. Grenzen überwinden durch
gemeinsame Investition in die Zukunft
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu
Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Polska (Województwo Lubuskie) – Brandenburgia 2007-2013.
Pokonywać granice poprzez wspólne inwestowanie w przyszłość
11

Język sąsiada w przedszkolach i szkołach w Słubicach i we Frankfurcie nad Odrą
Nachbarsprache in Kitas und an Schulen in Frankfurt (Oder) und Słubice
7. Polnischlerner/innen an Frankfurter Kitas 11 (Stand: 11/2011)
Liczba przedszkolaków uczących się jęz. polskiego we Frankfurcie 11 (stan:
11/2011)
Kita Przedszkole Anzahl Polnischlerner
Liczba uczących się jęz.
polskiego
Eurokita 34 insgesamt, davon 9
Vorschulkinder w sumie
34 dzieci, w tym 9 dzieci w
zerówce
ev. Kindergarten Gertraud-Marien 45 Kinder, davon 12 Vorschulkinder
45 dzieci, w
tym 12 dzieci w zerówce
Kita Regenbogen 27 Kinder + 18 Vorschulkinder
27 dzieci, w tym 18
dzieci w zerówce
Kita Oderknirpse 64, davon 12 Vorschulkinder
64 dzieci, w tym 12
dzieci w zerówce
Frankfurt-Słubicer Kooperationszentrum
Słubicko-Frankfurckie Centrum Kooperacji
Bemerkung uwagi
Alle 34 Frankfurter Kinder lernen Polnisch, 20
Slubicer Kinder lernen Deutsch. Wszystkie
34 frankfurckie dzieci uczą się j.polskiego, 20
słubickich dzieci uczy się j.niemieckiego.
Alle Kinder haben Kontakt zu der polnischen
Betreuungsperson. Wszystkie dzieci mają
kontakt z polskojęzyczną opiekunką.
Zwei polnischsprachige Erzieherinnen betreuen
27 Kinder (1-3 Jahre), haben aber
auch zu anderen Kindern Kontakt. Dwie
polskojęzyczne wychowawczynie opiekują
się 27 dziećmi (w wieku od 1-3), a także mają
kontakt z dziećmi z innych grup.
Zwei polnische Erzieherinnen haben Kontakt
zu allen Kindern. Dwie polskie wychowawczynie
mają kontakt z wszystkimi dziećmi.
Kita Bambi 13 Seit zwei Jahren gibt es eine Gruppe (derzeit
4-Jährige) mit bilingualer Erzieherbesetzung.
Od dwóch lat jest grupa (w tej chwili
w wieku 4 lat) z dwujęzycznym zespołem
opiekuńczym.
Polnischlerner/innen an Frankfurter Schulen (Stand: 11/2011)
Liczba uczniów uczących się jęz. polskiego we Frankfurcie (stan: 11/2011)
Schule Szkoła Anzahl Polnischlerner
Gesamt-Schülerzahl
Liczba uczących się jęz.
polskiego/suma uczniów
Bemerkung uwagi
Astrid-Lindgren-Grundschule 0 / 359 Interesse, AG einzurichten
chęć, aby wprowadzić zajęcia pozalekcyjne
Friedensgrundschule 0 / 251 keine AG mehr nie ma już zajęć pozalekcyjnych
Grundschule Am Botanischen
Garten
0 / 305 momentan keine AG, Interesse zur Wiedereinrichtung
und Wiederbelebung des Kontakts
mit Słubicer Partnerschule obecnie nie
ma zajęć pozalekcyjnych, ale istnieje chęć
wprowadzenia ich ponownie oraz ożywienia
kontaktów ze słubicką szkołą partnerską
Grundschule Erich Kästner ca. 10 / 338 (3 %) Arbeitsgemeinschaft (Kl. 1-6)
zajęcia pozalekcyjne dla klas 1-6
Grundschule „Am Mühlenfließ“ ca. 15 / 166 (9 %) Arbeitsgemeinschaft (2 Gruppen für Kl. 1-4);
Interesse, weitere AG für Kl. 5+6 einzurichten
zajęcia pozalekcyjne (2 grupy dla klas 1-4),
chęć wprowadzenia zajęć pozalekcyjnych dla
klas 5+6
12

Język sąsiada w przedszkolach i szkołach w Słubicach i we Frankfurcie nad Odrą
Nachbarsprache in Kitas und an Schulen in Frankfurt (Oder) und Słubice
Schule Szkoła Anzahl Polnischlerner/
Gesamt-Schülerzahl
Liczba uczących się jęz.
polskiego
Bemerkung uwagi
Grundschule Mitte 189 / 422 (45 %) Unterrichtsfach (Kl. 1-6) zajęcia dla klas 1-6
Hansaschule - sonderpäd. Förderschwerpunkt
geistige Entwicklung
Lenné-Schule - Grundschule mit
angegliederten Förderklassen,
sonderpäd. Förderbedarf Sprache
Lessingschule I - sonderpäd.
Förderschwerpunkt Lernen
0 / 72 Beratung über Einführung einer Polnisch-AG
pomysł wprowadzenia zajęć pozalekcyjnych
ca. 10 / 325 (3 %) Arbeitsgemeinschaft (Kl. 1-6) zajęcia pozalekcyjne
dla klas 1-6
0 / 180
Evangelische Grundschule 0 / 203 derzeit keine AG, Interesse, einen polnischen
Projekttag durchzuführen obecnie nie
ma zajęć pozalekcyjnych, ale jest chęć, aby
zorganizować i przeprowadzić „polski dzień“
Freie Waldorfschule 60 / 249 (24 %) Unterrichtsfach in Jahrgangsstufen 7-12
zajęcia w klasach 7-12
Oberschule „Ulrich von Hutten“ 0 / 384 Interesse, Polnisch-AG einzurichten chęć, aby
wprowadzić zajęcia pozalekcyjne
Oberschule „Heinrich v. Kleist“ 0 / 273 Interesse, Polnisch-AG einzurichten oder Polnisch
als 2. Fremdsprache anzubieten chęć,
aby wprowadzić zajęcia pozalekcyjne lub
wprowadzić j. polski jako drugi język obcy
Sportschule Frankfurt (Oder) -
Gesamtschule mit gymnasialer
Oberstufe
0 / 550
Städtisches Gymnasium I Europaschule
Karl-Liebknecht
Städtisches Gymnasium IV Carl
Friedrich Gauß
Konrad Wachsmann Oberstufenzentrum
Gesamt Razem ca. 664 / 8070 (ca. 8,2 %)
240 / 876 (27 %) Jahrgangsstufen 7-13, seit Schuljahr 2011/12
in Kl. 7 Polnisch für Anfänger und Fortgeschrittene
w klasach 7-13, od roku 2011/12 j.
polski dla początkujących i zaawansowanych
0 / 538
140 / 2579 (5 %) Auszubildende Verkäufer + Einzelhandelskaufleute,
alle Jahrgänge uczniowie w zawodach
handlu detalicznego, wszystkie klasy
Frankfurt-Słubicer Kooperationszentrum
Słubicko-Frankfurckie Centrum Kooperacji
13

Język sąsiada w przedszkolach i szkołach w Słubicach i we Frankfurcie nad Odrą
Nachbarsprache in Kitas und an Schulen in Frankfurt (Oder) und Słubice
Deutschlerner/innen an Słubicer Schulen 12 (Stand: 10/2011)
Liczba uczniów uczących się jęz. niemieckiego w Słubicach 12 (stan: 10/2011)
Schule Szkoła Anzahl Polnischlerner
(Anteil an Gesamt-Schülerzahl)
Liczba uczniów
uczących się języka
niemieckiego/ procent
(w stosunku do liczby
uczniów w szkole)
Bemerkung uwagi
Szkoła Podstawowa nr 1 w
Słubicach
101 (32%) Arbeitsgemeinschaft Zajęcia pozalekcyjne
Szkoła Podstawowa nr 2 w
Słubicach
52 (19%) Arbeitsgemeinschaft Zajęcia pozalekcyjne
Szkoła Podstawowa nr 3 w
Słubicach
58 (17%) Arbeitsgemeinschaft Zajęcia pozalekcyjne
Szkoła Podstawowa w Kunowicach
50 (100%) Pflichtfach Obowiązkowy przedmiot
Szkoła Podstawowa w Golicach 50 (100%) Pflichtfach Obowiązkowy przedmiot
Gimnazjum nr 1 w Słubicach 359 (100%) Pflichtfach Obowiązkowy przedmiot
Gimnazjum nr 2 w Słubicach 216 (100%) Pflichtfach Obowiązkowy przedmiot
Zespół Szkół Licealnych
335 (100%) Allgemeinbildendes Liceum für Jugendliche,
im. Zbigniewa Herberta
Allgemeinbildendes Liceum für Erwachsene
liceum ogólnokształcące dla młodzieży, liceum
ogólnokształcące dla dorosłych
Zespół Szkół Ekonomiczno-Rolniczych
346 (100%) Technikum technikum
Zespół Szkół Technicznych 407 (100%) Technikum, grundlegende Berufsschule, Gim-
im. inż.
nazjum für Erwachsene
Tadeusza Tańskiego
technikum, zasadnicza szkoła zawodowa,
gimnazjum dla dorosłych
Specjalny Ośrodek Szkolno-Wy- 65 (100%) Fördergrundschule, Förder-Gimnazjum,
chowawczy
Förder-Berufsschule
w Słubicach
specjalna szkoła podstawowa, specjalne
gimnazjum, specjalna zasadnicza szkoła
zawodowa
Frankfurt-Słubicer Kooperationszentrum
Słubicko-Frankfurckie Centrum Kooperacji
14

Język sąsiada w przedszkolach i szkołach w Słubicach i we Frankfurcie nad Odrą
Nachbarsprache in Kitas und an Schulen in Frankfurt (Oder) und Słubice
1 Informacja: Jolanta Skręty, Zespół Administracyjny
Oświaty w Słubicach
2 wg wykazu przedszkoli z lipca 2011
3 Informacja: Marina Hendel/Julia Wagner-Krawczyk,
Eurokita Frankfurt (Oder)
4 Informacja: Jadwiga Grabowska, Przedszkole
Samorządowe nr 1 „Jarzębinka“
5 Informacja: Daniel Werner/Dorota Gic, Ewang.
Przedszkole Gertraud-Marien
6 Informacja: Przemysław Karg, Urząd Miejski w
Słubicach
7 Informacja: Jolanta Skręty, Zespół Administracyjny
Oświaty w Słubicach/Urszula Zakowicz,
Zespół Ekonomiczno-Administracyjny Szkół w
Słubicach
8 Informacja: Petra Stiller, Szkoła Podstawowa
Mitte we Frankfurcie (O)/Jerzy Grabowski, Szkoła
Podstawowa nr 1 w Słubicach
9 Informacja: Krzysztofa Grelka, Karl-Liebknecht-
Gymnasium we Frankfurcie (O)
10 Informacja: Anna Makosch, Szkoła Waldorfska
we Frankfurcie (O) i Zespół Szkół Ekonomiczno-
Rolniczych w Słubicach/Agata Prokop, Zespół
Szkół Ekonomiczno-Rolniczych w Słubicach
11 Liczby uczących się języka polskiego pochodzą
z przedszkoli oraz szkół, sumy uczniów pojedynczych
szkół są przedstawione na serwerze ds.
edukacji „Bildungsserver Berlin-Brandenburg“
(http://bildungsserver.berlin-brandenburg.de) Instytutu
Szkół i Mediów Berlina i Brandenburgii.
Rozróżnienie według dzieci wychowujących się
dwujęzycznie już w domu rodziców nie zostało
przeprowadzone.
12 Informacja: Jolanta Skręty, Zespół Administracyjny
Oświaty w Słubicach/Urszula Zakowicz,
Zespół Ekonomiczno-Administracyjny Szkół w
Słubicach
Frankfurt-Słubicer Kooperationszentrum
Słubicko-Frankfurckie Centrum Kooperacji
1 Information: Jolanta Skręty, Bildungsverwaltung
ZAO Słubice
2 lt. Kitabetreuungswegweiser Frankfurt (Oder),
Juli 2011
3 Information: Marina Hendel/Julia Wagner-Krawczyk,
Eurokita Frankfurt (Oder)
4 Information: Jadwiga Grabowska, Kindergarten
Nr. 1 „Jarzębinka“ Słubice
5 Information: Daniel Werner/Dorota Gic, ev. Kindergarten
Gertraud-Marien Frankfurt (Oder)
6 Information: Przemysław Karg, Stadtverwaltung
Słubice
7 Information: Jolanta Skręty, Bildungsverwaltung
ZAO Słubice/Urszula Zakowicz, Schulverwaltung
ZEAS Słubice
8 Information: Petra Stiller, Grundschule Mitte
Frankfurt (Oder)/Jerzy Grabowski, Grundschule
Nr. 1 Słubice
9 Information: Krzysztofa Grelka, Karl-Liebknecht-
Gymasium Frankfurt (Oder)
10 Information: Anna Makosch, Waldorfschule
Frankfurt (Oder) und Schule für Wirtschaft und
Landwirtschaft Słubice/Agata Prokop, Schule für
Wirtschaft und Landwirtschaft Słubice
11 Die Zahlen der Polnischlerner wurden direkt
in den Kindertagesstätten bzw. Schulen erhoben,
die Gesamt-Schülerzahlen sind auf dem
„Bildungsserver Berlin-Brandenburg“ (http://
bildungsserver.berlin-brandenburg.de) des
Landesinstituts für Schule und Medien Berlin-
Brandenburg aufgeführt.
Eine Differenzierung nach Kindern, die bereits
im Elternhaus zweisprachig aufwachsen, wurde
nicht vorgenommen.
12 Information: Jolanta Skręty, Bildungsverwaltung
ZAO Słubice/Urszula Zakowicz, Schulverwaltung
ZEAS Słubice
15

10.30 Przyjazd uczestników i rejestracja
11.20 Wystąpienie dzieci z przedszkola Eurokita we Frankfurcie nad Odrą
11.30 Powitanie
Sören Bollmann, Słubicko-Frankfurckie Centrum Kooperacji
11.40 Szanse, jakie daje znajomość języka sąsiada
Tomasz Pilarski, Słubicki Miejski Ośrodek Kultury SMOK
Oferta nauki języka niemieckiego w Słubicach
12.00 Jolanta Skręty, Zespół Administracyjny Oświaty w Słubicach: Przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja
12.15 Urszula Zakowicz, Zespół Ekonomiczno-Administracyjny Szkół w Słubicach: Szkoły ponadgimnazjalne
Oferta nauki języka polskiego we Frankfurcie nad Odrą
Język sąsiada w przedszkolach i szkołach w Słubicach i we Frankfurcie nad Odrą
Nachbarsprache in Kitas und an Schulen in Frankfurt (Oder) und Słubice
8. Programm der Veranstaltung (28.09.2011) Program spotkania (28.09.2011)
Holzmarkt 7 • D-15230 Frankfurt (Oder)
Kontakt:
Katrin Becker
tel.: +49 335 606985-11
e-mail: katrin.becker@frankfurt-slubice.eu
12:30 Krzysztofa Grelka, Karl-Liebknecht-Gymnasium Frankfurt (O)/doradca ds. jęz. polskiego: Język polski w szkołach ponadpodstawowych
12.45 Współpraca międzynarodowa w obszarze edukacji w jednoczącej się Europie
Radosław Wróblewski, Kuratorium Oświaty w Gorzowie Wlkp.
Warsztat nr 2 (sala 03): Język sąsiada w szkołach
Oferta języka sąsiada, formy kontaktu, kontynuacja, pomysły i cele
Jerzy Grabowski, Szkoła Podstawowa nr 1 im. M. Kopernika w Słubicach
Anna Makosch/Agata Prokop, Szkoła Waldorfska we Frankfurcie (O)/Zespół
Szkół Ekonomiczno-Rolniczych w Słubicach
Petra Stiller, Szkoła Podstawowa Mitte we Frankfurcie (O)
Moderacja: Katrin Becker, Słubicko-Frankfurckie Centrum Kooperacji
Podział na warsztaty (sala 03 / 104)
13.00-14.15
Warsztat nr 1 (sala 104): Język sąsiada w przedszkolach
Formy kontaktu z jęz. sąsiada, realizacja projektów, kontynuacja, pomysły i cele
Marina Hendel/Julia Wagner-Krawczyk, Eurokita we Frankfurcie (O)
Jadwiga Grabowska, Przedszkole Samorządowe nr 1 „Jarzębinka“ w Słubicach
Daniel Werner, Ewang. Przedszkole Gertraud-Marien we Frankfurcie (O)
Przemysław Karg, Urząd Miejski w Słubicach
Moderacja: Sören Bollmann, Słubicko-Frankfurckie Centrum Kooperacji
14.15-14.45 Przerwa z poczęstunkiem
Warsztat nr 4 (sala 03):
Możliwości kooperacji pomiędzy Słubicami a Frankfurtem nad Odrą
Wymiana dzieci i młodzieży w regionie przygranicznym
Dorota Bastos, Polsko-Niemiecka Wymiana Młodzieży
14.45-15.45
Warsztat nr 3 (sala 104):
Metody i jakóść nauki języków obcych
Czy jest recepta na naukę języków obcych?
dr Rosemarie Beck, Instytut szkół i mediów Berlina i Brandenburgii
Frankfurt-Słubicer Kooperationszentrum
Słubicko-Frankfurckie Centrum Kooperacji
Moderacja: Sahra Damus, Uniwersytet Europejski Viadrina/Towarzystwo
Polsko-Niemieckie w Brandenburgii
Wczesna nauka języków – nowe pomysły i materiały Goethe-Institut
Michael Falz, Goethe-Institut w Warszawie
Moderacja: dr Przemysław Chojnowski, Collegium Polonicum w Słubicach
15.45-16.00 Podsumowanie
Kawa & ciasto
JęZyK SąSiADA W PRZEDSZKOLACH i SZKOłACH
W SłUBiCACH i WE FRAnKFURCiE nAD ODRą
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej
Polska (Województwo Lubuskie) – Brandenburgia 2007-2013.
Pokonywać granice poprzez wspólne inwestowanie w przyszłość
28.09.2011, godz. 10.30-16.45
Uniwersytet Europejski Viadrina, Audimax Sala 03, Logenstr. 2, Frankfurt (O)
16

Holzmarkt 7 • 15230 Frankfurt (Oder)
Kontakt:
Katrin Becker
Tel.: +49 335 606985-11
E-Mail: katrin.becker@frankfurt-slubice.eu
10.30 Eintreffen/Registrierung
11.20 Auftritt der Kinder der Eurokita Frankfurt (Oder)
11.30 Begrüßung
Sören Bollmann, Frankfurt-Słubicer Kooperationszentrum
11.40 Chancen durch die Nachbarsprache
Tomasz Pilarski, Leiter des Słubicer Kulturzentrums SMOK
Deutschangebot in Słubice
12.00 Jolanta Skręty, Bildungsverwaltung ZAO Słubice: Kitas, Grundschulen, Gymnasium
12.15 Urszula Zakowicz, Schulverwaltung ZEAS Słubice: Weiterführende Schulen
Polnischangebot in Frankfurt (Oder)
Język sąsiada w przedszkolach i szkołach w Słubicach i we Frankfurcie nad Odrą
Nachbarsprache in Kitas und an Schulen in Frankfurt (Oder) und Słubice
12:30 Krzysztofa Grelka, Karl-Liebknecht-Gymnasium Frankfurt (Oder)/Fachberaterin Polnisch: Polnisch an weiterführenden Schulen
12.45 Europäische Bildungsprogramme zur schulischen Zusammenarbeit
Radosław Wróblewski, Bildungskuratorium Gorzów Wlkp.
Workshop 2 (Raum 03): Nachbarsprache an den Schulen
Fremdsprachenangebot, Kontaktformen, Kontinuität, Ideen & Ziele
Jerzy Grabowski, Grundschule Nr. 1 Słubice
Anna Makosch/Agata Prokop, Waldorfschule Frankfurt (Oder)/Schule für Wirtschaft
und Landwirtschaft in Słubice
Petra Stiller, Grundschule Mitte Frankfurt (Oder)
Moderation: Katrin Becker, Frankfurt-Słubicer Kooperationszentrum
Aufteilung in Workshops (Raum 03 / 104)
13.00-14.15
Workshop 1 (Raum 104): Nachbarsprache in den Kitas
Projektumsetzung, Umgang mit der Nachbarsprache, Kontinuität, Ideen &Ziele
Marina Hendel/Julia Wagner-Krawczyk, Eurokita Frankfurt (Oder)
Jadwiga Grabowska, Kindergarten Nr. 1 in Slubice „Jarzębinka“
Daniel Werner, ev. Kindergarten Gertraud-Marien Frankfurt (Oder)
Przemysław Karg, Stadtverwaltung Słubice
Moderation: Sören Bollmann, Frankfurt-Słubicer Kooperationszentrum
14.15-14.45 Pause mit Imbiss
Workshop 4 (Raum 03):
Kooperationsmöglichkeiten zwischen Frankfurt (Oder) und Słubice
14.45-15.45
Workshop 3 (Raum 104):
Methoden und Qualität des Fremdsprachenunterrichts
Gibt es Rezepte für einen guten Fremdsprachenunterricht?
Dr. Rosemarie Beck, Landesinstitut für Schule und Medien Berlin-Brandenburg
Frankfurt-Słubicer Kooperationszentrum
Słubicko-Frankfurckie Centrum Kooperacji
Kinder- und Jugendaustausch im grenznahen Raum
Dorota Bastos, Deutsch-Polnisches Jugendwerk
Moderation: Sahra Damus, Europa-Universität Viadrina/Deutsch-Polnische
Gesellschaft Brandenburg
Frühes Fremdsprachenlernen – neue Ideen und Materialien des Goethe-Instituts
Michael Falz, Goethe Institut Warschau
Moderation: Dr. Przemysław Chojnowski, Collegium Polonicum Słubice
15.45-16.00 Abschlussplenum
anschließend: Kaffee & Kuchen
NACHBARSPRACHE IN KITAS UND AN SCHULEN
IN FRANKFURT (ODER) UND SŁUBICE
Dieses Projekt wird aus Mitteln des Europäischen Fonds für Regionale Entwicklung
(EFRE) im Rahmen des Operationellen Programms der grenzübergreifenden
Zusammenarbeit Polen (Wojewodschaft Lubuskie) – Brandenburg 2007-2013
gefördert. Grenzen überwinden durch gemeinsame Investition in die Zukunft
28.09.2011, 10.30-16.45 Uhr
Europa-Universität Viadrina, Audimax Raum 03, Logenstr. 2, Frankfurt (Oder)
17

Język sąsiada w przedszkolach i szkołach w Słubicach i we Frankfurcie nad Odrą
Nachbarsprache in Kitas und an Schulen in Frankfurt (Oder) und Słubice
9. Teilnehmerliste (28.09.2011) Lista uczestników (28.09.2011)
Nr. Einrichtung / Instytucja Name / Nazwisko, Imię
1 Stadt Frankfurt (Oder) Baldauf, Klaus
2 Deutsch-Polnisches Jugendwerk Bastos, Dorota
3 Landesinstitut für Schule und Medien Berlin-Brandenburg Beck, Rosemarie Dr.
4 Frankfurt-Słubicer Kooperationszentrum Becker, Katrin
5 Konrad-Wachsmann-Oberstufenzentrum Benkert, Astrid
6 Frauen für Frankfurt Böhm-Spohn, Rosemarie
7 Frankfurt-Słubicer Kooperationszentrum Bollmann, Sören
8 IHK Ostbrandenburg Braun, Pedro
9 Dolmetscher Bucholska, Natalia
10 Dolmetscher Bucholski, Paweł
11 Zespół Szkół Licealnych im. Zbigniewa Herberta w Słubicach Chojnowska, Joanna
12 Collegium Polonicum Chojnowski, Przemysław
13 Europa-Universität Viadrina / DPG Brandenburg Damus, Sahra
14 Zespół Ekonomiczno-Administracyjny Szkół ZEAS Słubice Drzewiecki, Jarosław
15 Goethe Institut Warschau Falz, Michael
16 ev. Kindergarten Gertraud-Marien Frankfurt (Oder) Gic, Dorota
17 Frankfurt-Słubicer Kooperationszentrum Ginter, Anna
18 Przedszkole nr 1 w Słubicach „Jarzębinka“ Grabowska, Jadwiga
19 Szkoła Podstawowa nr 1 w Słubicach Grabowski, Jerzy
20 Karl-Liebknecht-Gymnasium Frankfurt (Oder) Grelka, Krzysztofa
21 Europa-Universität Viadrina, Studentin Grzywacz, Zuzanna
22 Eurokita Frankfurt (Oder) Hendel, Marina
23 Stadt Frankfurt (Oder) Horn, Bettina
24 Kita "Finkenhäuschen" Jedamzik, Monika
25 Stiftung SPI Hort "Nordlicht" Jur, Heike
26 Administracja Miejska w Słubicach Karg, Przemysław
27 Konrad-Wachsmann-Oberstufenzentrum Kriwalski, Kordula Dr.
28 DAA Kuczmanska, Katharina
29 Wohnungswirtschaft Frankfurt (Oder) GmbH Lange, Anja
30 Zespół Szkół Ekonomiczno-Rolniczych Lisik, Bożena
31 Fundacja na rzecz Collegium Polonicum Majchrzak, Natalia
32 Waldorfschule Frankfurt (Oder) Makosch, Anna
33 Kinderhaus am Südring Melchert, Katrin
34 Frankfurt-Słubicer Kooperationszentrum Mermer, Kaja
35 Pewobe gGmbH Kita Bambi Frankfurt (Oder) Metz, Katarzyna
36 DAF-Lehrer Michael, C.
37 Zespół Szkół Licealnych im. Zbigniewa Herberta w Słubicach Orłowska, Barbara
38 Sport- und Schulverwaltungsamt Frankfurt (Oder) Otto, Ellen
39 Frankfurt-Słubicer Kooperationszentrum Pawelczyk, Ariel
40 Słubicki Miejski Ośrodek Kultury (SMOK) Pilarski, Tomasz
41 Zespół Szkół Ekonomiczno-Rolniczych Prokop, Agata
42 Konrad-Wachsmann-Oberstufenzentrum Purps, Barbara
43 Urząd Miejski w Słubicach Pyrgiel, Joanna
44 Europa-Universität Viadrina / Lektorat Polnisch Rajewicz, Tomasz Dr.
45 Lebenshilfe Frankfurt (Oder) e.V. Reimann, Jolanta
46 Stiftung SPI Hort "Nordlicht" Riske, Bärbel
47 Frankfurt-Słubicer Kooperationszentrum Rutka, Hanna
48 Stadt Frankfurt (Oder), Amt für Jugend und Soziales Schulz, Karola
49 Pewobe gGmbH Kita Bambi Frankfurt (Oder) Schulz, Ute
Frankfurt-Słubicer Kooperationszentrum
Słubicko-Frankfurckie Centrum Kooperacji
18

Język sąsiada w przedszkolach i szkołach w Słubicach i we Frankfurcie nad Odrą
Nachbarsprache in Kitas und an Schulen in Frankfurt (Oder) und Słubice
50 Zespół Szkół Ekonomiczno-Rolniczych Skalniak, Maria
51 Zespół Administracyjny Oświaty ZAO Słubice Skręty, Jolanta
52 Frankfurt-Słubicer Kooperationszentrum Stanieczek, Agnieszka
53 Frankfurt-Słubicer Kooperationszentrum Staven, Astrid
54 Grundschule Mitte Frankfurt (Oder) Stiller, Petra
55 Rodzic Szurka, Daniel
56 Eurokita Frankfurt (Oder) Wagner-Krawczyk, Julia
57 Oberschule U. v. Hutten Weiß, Angelika
58 ev. Kindergarten Gertraud-Marien Frankfurt (Oder) Werner, Daniel
59 Kuratorium Oświaty w Gorzowie Wlkp. Wróblewski, Radosław
60 Zespół Ekonomiczno-Administracyjny Szkół w Słubicach Zakowicz, Urszula
Frankfurt-Słubicer Kooperationszentrum
Słubicko-Frankfurckie Centrum Kooperacji
19