MATERIAŁY POKONFERENCYJNE Zabytki Sakralne - Starostwo ...

Mgr. Květoslav Growka
Państwowe Powiatowe Archiwum, Jeseník
MIEJSCE ODPUSTOWE KŘÍŽOVÝ VRCH
NAD JESENIKIEM
Rok 1848 uczynił z Jeseníka oprócz centrum uzdrowiskowego (Vincenz
Priessnitz, Gräfenberk), centrum przemysłowego (fabryka włókiennicza fi rmy
Regenhart & Raymann) również centrum administracyjne. Zostały tu przeniesione
wszystkie urzędy nowo utworzonego powiatu politycznego, w skład którego wchodziły
powiaty sądowe Jeseník, Zlaté Hory, Javorník i Vidnava.
Dlatego Jeseník stał się w 2 połowie XIX wieku modnym ośrodkiem nie tylko
w całej Monarchii Habsburskiej. Przypływ pacjentów, którzy przebywali na leczeniu
w uzdrowisku Gräfenberk trwającym długie miesiące czy lata wraz z własną liczną
świtą, miał bezpośredni wpływ na rozwój miasta. Zostały zbudowane: miejski kurort,
wieża ciśnień, wodociąg, kanalizacja, ale również szpital (1891), utworzono kilka instytucji
socjalnych (zakład dla ubogich, sierociniec) oraz rozwijało się szkolnictwo
(konwent i ośrodek kształcenia Urszulanek, które nawet założyły prywatną szkołę
handlową i rodzinną; powstało niemieckie Reformacyjne Gimnazjum Realne itd.).
Koniunktura budowlana w mieście była spowodowana także rozkwitem turystyki.
Zięć Priessnitza Johann Ripper założył w 1881 roku w Jeseníku Morawsko-
Śląskie Sudeckie Towarzystwo Górskie (Moravsko-slezský sudetský horský spolek),
które w Jeseníkách (Altvatergebirge) znakowało trasy turystyczne, budowało schrony,
schroniska i wieże widokowe. W 1888 roku linia kolejowa Hanušovice - Jeseník -
Gluchołazy połączyła Jesenicko z Morawami oraz Niemcami. Turystyka zagraniczna
spowodowała rosnące zapotrzebowanie na zakwaterowanie w mieście - wprost
w centrum budowano nowe hotele, do zabawy zapraszały kawiarnie, sale koncertowe,
miejscowa strzelnica. Już w 1905 roku zostało założone Muzeum Miejskie, zaś
w 1914 roku w mieście pojawiło się pierwsze kino.
Rok 1848 przyniósł w porównaniu z dawniejszymi czasami jeszcze jedną dużą
zmianę, a mianowicie żywy ruch społeczny. Wkrótce było można znaleźć w miastach
i wsiach setki różnych stowarzyszeń począwszy od społecznych aż do religijnych.
Duży udział w ich zakładaniu mieli również księża katoliccy. Na przykład
w 1855 roku jesenicki wikary Jan Göttlicher założył w mieście Katolickie
Stowarzyszenie Czeladników. Z drugiej strony rozwój produkcji przemysłowej
spowodował wzmożoną ruchliwość ludności we wszystkich kierunkach. Do miasta
przybywali fachowcy, zwłaszcza przybysze z Saksonii, którzy znajdowali pracę
59