X - Alatoran

Biliyin ötürülməsi
Rudolf Borchardt çox böyük və eyni zamanda
az oxunulan yazıçı olub və qalmaqda davam edir.
Onun şəxsiyyətinin heç də bütün xüsusiyyətlərini
bəyənmir və nəhayət legitim hökmranlıq,
idarəetmə, nüfuz, ənənə, tərbiyə və intizam
barədə siyasi baxışlarını tam bölüşmürəm.
Nasistlərin qəbul etdiyi Nürnberq irqi qanunlarına
əsasən digər az saylı yazıçılar kimi dilini
sevdiyi Almaniyada yəhudi sayıldığından (dil
də onu sonralar yenidən sevməyə başlamışdı,
yoxsa onun miras qoyub getdiyi və onların birlikdə
yaratdığı çox sayda möcüzə mümkün olmazdı),
o burada qala bilməmiş və 1933-cü ildən
sonra ölkəni tərk etməyə məcbur olmuşdu.
Uşaqları onların məktəbdə oxumalı olduğu
gözəlliklər barədə şair qismində məlumatlandırmaq
əvəzinə o qürbətdə öz xidmətlərini özəl
müəllim kimi təklif etməyə məcbur olmuş, tədris
məqsədi ilə öz övladları, “on bir yaşlı oğlan və
doqquz yaşlı qızı” ola-ola, evində digər uşaqları
da qəbul etmək istəmişdi. Yazıçı tərəfindən
şəxsən tərtib olunan məlumat vərəqindən də göründüyü
kimi onun təklif etdiyi tədris planı nasist
çevrilişindən əvvəlki Bavariya məktəblərinin
yuxarı sinifləri üçün hazırlanmış tədris planına
əsaslanırdı. Burada niyyət imkan daxilində
alman dilində bir qədər savad qalıqlarını qoruyub
saxlamaqdan ibarət idi.
Və əlbəttə o öz məqsədinə nail ola bilmədi.
Bundan sonra dünyaya gələn və alman dilində
nə isə öyrədilən uşaqlar heç Borchardtın
həyatı üçün qorxusundan itirəcəyini düşündüyü
bilik xəzinəsinin qırıntılarını belə mənimsəmək
imkanına malik deyildi. Burada hər şey günügündən
daha da cahilləşir; bu da bir cəzadır və
əslində çox yüngül cəzadır.
Siyahılar
Axşam saat on birin yarısıdır. Balaca Marie
başqa bir yerdə yatır. İçinə parça tısbağanı yerləşdiryimiz
alabəzək plastmas təyyarə xalçanın üzərindədir
və mənə baxır, çünki onun da bir siması
Weitergabe von Wissen
Rudolf Borchardt war und bleibt ein sehr
großer, viel zu wenig gelesener Schriftsteller,
außerdem ein nicht in allen Zügen sympathischer
Mensch und schließlich jemand, dessen
politische Anschauungen über legitime
Herrschaft, Führung, Autorität, Tradition, Zucht
und Ordnung mir nicht durchaus einleuchten.
Weil er nach den Nürnberger Rassegesetzen der
Nazis als Jude in Deutschland, einem Land, dessen
Sprache er liebte wie wenige andere
Schriftsteller (sie hat ihn übrigens zurückgeliebt,
sonst hätten die beiden miteinander nicht die
vielen Wunder zeugen können, die er hinterließ),
nicht bleiben konnte, blieb er nach 1933 im
Ausland, und statt den Kindern die Schönheiten,
von denen er wußte, als Dichter zu vermitteln,
den sie etwa in ihren Schulen würden lesen müssen,
war er gezwungen, sich in der Fremde als
Privatlehrer anzubieten, der zu den Kindern im
eigenen Haushalt, „einem Knaben von elf Jahren
und einem neunjährigen Mädchen“, andere zu
Unterrichtszwecken hinzunehmen wollte. „Der
zu Grunde gelegte Lehrplan“, erläuterte ein
selbstverfaßter Prospekt, „ist derjenige der bayrischen
höheren Schulen, wie er vor dem
Umsturze bestand.“
Es ging darum, ein bißchen Bildung am
Leben zu erhalten, wenn möglich auf Deutsch.
Natürlich gelang das nicht.
Alle späteren Kinderjahrgänge, die auf
Deutsch irgend etwas beigebracht bekamen,
dürften nicht einmal den schwächsten Abglanz
der Wissensschätze empfangen haben, die
Borchardt vor lauter Existenzangst selbst zu verlieren
gefürchtet haben muß. Es wird hier alles
einfach immer blöder; das ist die Strafe, und die
ist eigentlich zu mild.
Verzeichnisse
Es ist halb elf Uhr abends. Die kleine Marie
schläft woanders. Auf dem Teppich steht das
bunte Plastikflugzeug, in das wir die
Stoffschildkröte gesetzt haben, und schaut
ÀËÀÒÎÐÀÍ ¹18 / OKTYABR 2012
9
×ÀÜÄÀØ ÀËÌÀÍ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ