X - Alatoran

seçmişdilər…. Önəmli məsələlərdən biri də başda
hesablama qabiliyyəti idi. 1982-ci ilə kimi rus kosmik
proqramında praktik olaraq elektron hesablama maşınlarından
istifadə olunmurdu. Sərəncamda olan
avadanlıq “Robotron” müəssisəsinin istehsalı idi ki,
o da öz növbəsində hər şeyi Qərbdən oğurlayırdı və
bu maşınlara tam etibar etmək mümkün deyildi.
Loqarifm xətkeşi ilə işləməyi bacarmaq lazım idi.
Hər bir astronavtın müvafiq fəza geyiminin üzərində
belə bir xətkeşin saxlanılması üçün xüsusi
uzunsov cib nəzərdə tutulmuşdu.
HERRNDORF: Bu gün əl telefonlarında olduğu
kimi?
JASCHKE: Düzgün bənzətmədir. Və bu işin ustası
olmaq, onunla əsl möcüzələr yaratmaq lazım
gəlirdi. Qaqarindən tutmuş Dobrovolskiyə kimi,
yəni 1971-ci ilə, “Soyuz 11” raketlərinin istifadəyə
verilməsinə qədər demək olar ki, bütün naviqasiya
işləri belə bir loqarifm xətkeşi vasitəsilə hesablanırdı.
Bu maşınlara etibar etməkdən daha təhlükəsiz
idi. Müəyyən baza hərəkətləri maşınlar
tərəfindən idarə olunsa da, mürəkkəb manevrlərin
gedişi başda hesablanırdı. Bu da bizim hazırlığın
tərkib hissəsi idi. Onlar yalnız rəqəmlərlə yaxşı
işləməyi bacaranları götürürdülər. İmtahan zamanı
səkkiz rəqəmdən ibarət mürəkkəb rəqəmin kökünü
çıxartmaq tələb olunurdu. Bu əməliyyata yarım saniyədən
artıq zaman sərf edənlər şələ-küləsini yığıb
qonur kömür mədənlərində işləməyə gedə bilərdi.
HERRNDORF: Siz başda hesablamaq lazım
gəldiyini nəzərdə tuturdunuz? Siz səkkiz
rəqəmdən ibarət mürəkkəb rəqəmin kökünü
başda hesablayıb çıxarda bilərsiniz?
JASCHKE: Bəli
HERRNDORF: Məsələn bir milyon altı yüz
səksən üç minin kökü....
JASCHKE: Bir milyon yeddi rəqəmdən ibarətdir.
HERRNDORF: Nə?
JASCHKE: Yeddi rəqəm. Bir milyonun içində
yeddi rəqəm var.
HERRNDORF: Yaxşı olsun Siz deyən kimi. Elə isə
on beş milyon altı yüz səksən üç min dörd yüz iyirmi
doqquzun kökünü hesablayıb, deyə bilərsiniz?
JASCHKE: Üç yüz, hmm.... üç min doqquz yüz
altmış və nə isə.... Hə, vergüldən sonra iki, üç və sıfır.
Mən artıq əvvəlki kimi sürətlə hesablaya bilmirəm.
Əvvəllər mən daha sürətli idim. Mən
Jähndən iki dəfə sürətlə hesablayırdım. Amma
Jähn sevilirdi.
den Rechenschieber.
HERRNDORF: So wie heute für das Handy?
JASCHKE: Genau. Und da mußte man
Virtuose drauf sein. Da mußte man zaubern
können. Von Gagarin bis Dobrowolski, also ‘71,
also bis Sojus 11 wurde praktisch alle
Navigation mit dem Rechenschieber gemacht.
Das war sicherer, als sich auf die Maschinen
verlassen. Die Maschinen haben eine gewisse
Grundsteuerung gemacht, aber die komplexeren
Manöver wurden im Kopf gerechnet. Und
das war auch so eine Sache bei der Ausbildung.
Die haben nur Zahlengenies genommen. Bei
der Prüfung mußte man die Wurzel aus einer
achtstelligen Zahl ziehen. Wer da länger als eine
halbe Sekunde gebraucht hat, konnte gleich in
die Braunkohle.
HERRNDORF: Sie meinen, im Kopf? Sie können
die
Wurzel aus einer achtstelligen Zahl im Kopf
ausrechnen?
JASCHKE: Ja.
HERRNDORF: Was ist denn zum Beispiel die
Wurzel aus einer Million sechshundertdreiundachtzigtausend
...
JASCHKE: Million hat sieben. HERRNDORF:
Was?
JASCHKE: Sieben Stellen. Million hat sieben.
HERRNDORF: Also schön, die Wurzel aus fünfzehn
Millionen sechshundertdreiundachtzigtausendvierhundertneunundzwanzig?
JASCHKE: Dreihundert, äh ... dreitausendneunhundertsechzig
Komma irgendwas ...
Komma zwei drei null. Ich bin heute nicht mehr
so schnell, früher war ich schneller. Ich war doppelt
so schnell wie Jähn. Aber Jähn war auch der
Liebling.
HERRNDORF: Der Liebling? JASCHKE:
Parteiliebling.
HERRNDORF: Sie wollen sagen, er wurde
bevorzugt? JASCHKE: Ich will gar nichts sagen.
Ich will mich da juristisch
nicht ... ich kann mal soviel sagen: Ich
war sehr enttäuscht. Ich war kurz vorm All, und
ich hatte mit Abstand die besten Leistungen.
ÀËÀÒÎÐÀÍ ¹18 / OKTYABR 2012
47
×ÀÜÄÀØ ÀËÌÀÍ ßÄßÁÈÉÉÀÒÛ