Ein gigantisches Hotelprojekt für Celerina - graubünden-music

12.12.2012 Aufrufe
8 Mardi, 26 favrer 2008 Premiera «mundiala rumantscha» a l’Institut Otalpin Ftan «Duos jà Lotta» per rumantsch Grazcha a la lavur da 22 scolars da l’Institut Otalpin Ftan han uffants rumantschs uossa la pussibiltà da guardar ün film cun disegns animats in lur lingua materna: Davo bundant ün on e mez da lavur intensiva es cumparüda la versiun rumantscha dal film da disegns animats «Duos jà Lotta» sün DVD. (anr/mfo) Suot la redschia da Barbara Strebel, anteriura magistra da rumantsch a l’Institut Otalpin Ftan, han realisà 22 scolaras e scolars da trais differentas classas la traducziun rumantscha dal film da disegns animats dad Erich Kästner «Das doppelte Lottchen». «La lingua discurrüda es üna lingua multifaria e viva», ha dit Barbara Strebel ed agiunt: «ingio as vezza quai meglder co pro ün film da disegns animats, i’l qual i vain schonglà cullas vuschs e cun lur caracteristicas bler plü intensivamaing co in tschels geners da film?» L’on scolastic passà s’han las trais classas da l’Institut Otalpin 4Gbil, 5Gbil e 6G occupadas da las tematicas da la lingua materna e da l’identità linguistica in texts rumantschs. «Sün quai es gnüda sviluppada l’idea da conclüder la discussiun davart quists temas cun ün proget linguistic experimental», ha declerà la magistra chi ha instrui Publicaziun uffi ciela vschinauncha da Schlarigna Pumpiers da Schlarigna Recrutaziun nouva 2008 Homens oblios da fer servezzan da pumpiers e duonnas a partir dal 18-evel an accumplieu cun domicil e lö da lavur a Schlarigna, chi vöglian fer l’an 2007 servezzan da pumpiers activ, dessan per plaschair s’annunzcher fin als 10 marz 2008 tal: Cumand da pumpiers 7505 Schlarigna tel. 081 833 47 47 fax 081 833 33 02 e-mail: r.weisstanner@bluewin.ch Schlarigna, 22 favrer 2008 176.371.258 Nouv daja l’istorgia dad Erich Kästner, «Duos jà Lotta», eir per rumantsch. fin avant pac temp las classas nomnadas. La sincronisaziun d’ün film da disegns animats in lingua rumantscha saja stat il resultat da quellas ponderaziuns. Dürant bleras uras hajan ils scolars improvisà, adattà, scrit ed exercità a discuorrer. Grazcha al sustegn da «Warner Home Video» e bundant 20 fautuors saja insomma stat pussibel da realisar l’idea nada in scoula. Il resultat da quell’idea fascinescha: «Duos jà Lotta» es unic e nu fa plaschair be als plü pitschens. Davo la premiera dal film, la quala ha gnü lö gövgia passada a l’Institut Otalpin Annunzcha da mort In granda tristezza stuvainsa piglier cumgio da nos pü cher ed inschmanchabel bap, tat e sör Robert Schmidt-Ambühl 13 november 1917 – 24 favrer 2008 Zieva cuort melesser ho’l pudieu s’indrumanzer a chesa. POSTA LADINA Bravuogn, ils 24 favrer 2008 Famiglias in led Anita e Ruedi Blatter-Schmidt cun Andreas, Turich R. Roman e Susi Schmidt-Schmid cun Reto Fadri e Malian Schmidt-Lahey cun Mario Franco Schmidt, Puntraschigna Rita Bina Schmidt, Champfèr Marco e Romy Schmidt-Stocker cun Duri, Riet, Selina, Men ed Armon, Bravuogn cun paraints ed amihs Il funeral ho lö ils 27 favrer 2008 a las 13.45 a Bravuogn. Impè da fluors giavüschains da sustgnair la cumünanza culturela da Bravuogn schec postel 70-6388-0. Ftan, s’haja dudi eir dals creschüts be pleds da lod. Chi haja bain dat minchatant mumaints ingio cha tuot il proget paraiva dad esser «ün murks», ha dit üna da las scolaras chi ha güdà a realisar il film da disegns animats. «Mo a la fin stögl eu propa dir cha quista lavur d’eira üna da las bellas cha nus vain fat in scoula», suottastrich’la. Las experienzas fattas dürant tuot las fasas da la realisaziun da la gronda sfida sajan unicas e restaran dal sgüra adüna in algordanza. «Il plü interessant esa da s’identifichar cullas figüras animadas e da tillas dar nossas vuschs», ha in quist connex agiunt ün scolar. I’l studio da tun a Cuoira sajan els stats uras a l’inlunga davant microfons ed hajan adüna darcheu dit las listessas frasas. «Repeter, repeter ed amo üna vouta repeter», agiundscha’l e ria. Il resultat saja però sensaziunal: «Tuot ils fragmaints, tuot las repetiziuns e tuot las fadias cha nus ans vain dat, han manà ad ün prodot chi fa grond plaschair», disch üna scolara. Eir la magistra, Barbara Strebel, es hoz persvasa d’avair ragiunt ün grond böt cun sias scolaras e scolars. «Adüna nu s’haja la pussibiltà da realisar sömmis», conced’la e declera cha cun prodüer «Duos jà Lotta» saja per blers bod capità ün miracul. «Nus sperain da far plaschair cun nossa lavur a blers uffants e creschüts. Lura s’accumplischa eir amo l’ultim giavüsch da nos proget», conclüd’la. Il film da disegns animats po gnir cumprà a partir dals 29 favrer illas butias da la regiun chi vendan DVDs e pro l’Uniun dals Grischs. Cun blera tecnica ed amo daplü ingaschamaint persunal han las figüras animadas surgni lur vuschs da scolars da l’Institut Otalpin Ftan. 176.507.894 Ils uffants da la prüma classa da Scuol imprendan co chi’s traversa la via. fotografia: Flurin Andry Instrucziun da trafic in scoula e scoulina in Engiadina Bassa Co as cuntgnair tanter peduns e veiculs? Minch’on survegnan ils scolarins e scolars da la primara visita da pulizists specialisats per l’instrucziun da trafic. Il böt es da sensibilisar als uffants pel privel chi exista sün via. (anr/fa) «Chi sa che chi’d es da far cur chi’s voul traversar la via?» Sco reacziun a la dumonda dal pulizist Martin Roffler as dozan ils bratschs da las scolaras e scolars da la prüma classa da Scuol: «Star salda», «Fermar», «Verer schi vegn ün auto», cloman ils uffants. Cun agüd da figüras pon els muossar co ch’els traversessan il stradun. L’instrucziun da trafic in scoula ha üna lunga tradiziun in Grischun: Cun gös, cun exercizis pratics e cun fögls da lavur imprendan ils uffants da la prüma fin sesavla classa co chi’s dess cuntgnair sün via per nun as metter in privel. «Fin avant trais ons, cur cha nos antecessur Jon Prevost es i in pensiun, survgniva eir il s-chalin ot üna jada l’on instrucziun dal pulizist», disch Roffler chi’d es creschü sü a Puntraschigna ed abita uossa ad Igis- Landquart, «causa la s-charsdà da persunal pro la pulizia nu’ns esa però plü pussibel da far las visitas eir al s-chalin ot da las scoulas.» Insembel cun seis collega Daniel Tscholl da Trimmis es el respunsabel per l’educaziun da trafic illas scoulas grischunas. Martin Roffler instruischa il s-chalin bass e seis collega il s-chalin ot da la scoula primara. Instrucziun in tuot ils idioms «Causa la situaziun linguistica in Grischun vaina dabsögn dal sustegn eir dad instructuors auxiliars», manzuna Tscholl, «pels differents idioms rumantschs vaina in Surselva ün ed in Surses ün oter pulizist chi instruischan ils uffants, in Engiadina fa quai meis collega Martin Roffler.» Per l’instrucziun in lingua tudais-cha sta a disposiziun ün instructer a Tavo e per quels da lingua taliana ün instructer chi visitescha las scoulas in Bergiaglia e Puschlav ed ün oter quellas i’l Mesocco. «Lura vaina amo ün instructer chi’ns sustegna schi fa dabsögn illa Bulletin da lavinas telefon 187 regiun dals Tschinch Cumüns», manzuna Daniel Tscholl. La pulizia da cità da Cuoira pissera svessa per l’instrucziun da trafic. «D’utuon cumanzaina cun noss’instrucziun il prüm illas 200 scoulinas, e vers la mità da november lura cullas 165 scoulas primaras i’l chantun», agiundscha’l. «Per part delegià a la scoula» Es l’educaziun da trafic propcha necessaria? «Nus vain fat l’experienza cha blers dals genituors delegeschan quista part da l’educaziun simplamaing a la scoula», respuonda Tscholl, «quai imprendast lura a scoula, dischna.» L’intent da la pulizia es invezza, sco chi manzuna Martin Roffler, «da repeter pro mincha visita darcheu las reglas dal trafic, minch’on ün pa plü exactamaing.» Il böt es tenor el cha’ls uffants hajan a la fin las cugnuschentschas necessarias per cumanzar ad ir cul velo, cul töf e plü tard cun l’auto. Il material d’instrucziun, p.ex. fögls da lavur, signals, films etc. vegnan sponsurats impustüt da l’Uffizi federal per la prevenziun d’accidaints, in tudais-ch BfU, e dals clubs d’automobil ACS e TCS. Confuorm a l’età dals uffants In scoulina muossan ils pulizists als uffants co chi pon traversar la via sainza as metter in privel e tils muossan eir co chi’s dessan cuntgnair sül marchapè – na cuorrer, giovar e neir siglir. In prüma classa approfundischna quel savair. Cun exercizis pratics vegnan sensibilisats ils uffants pel privel chi imnatscha cun traversar la via. In seguonda classa vain trattà l’equipamaint dal velo, declerà perche chi douvran ün numer, ingio chi’s das-cha circular cun veiculs specials sco assas cun roudas etc. ed ils signals ils plü importants. In terza classa as cuntinuescha culs signals, ils uffants exerciteschan eir praticamaing co ch’els han da’s cuntgnair sün via, sco peduns ed eir sco velocipedists. In quarta classa imprendan ils uffants tanter oter eir che chi’d es l’angul mort, e perche cha’l schofför d’ün camiun nu tils vezza adüna i’ls spejelins. In tschinchavla classa decleran ils pulizists las reglas e’ls signals da precedenza ed eir perche chi’d es important da metter sü la tschinta da sgürezza. In sesavla classa vain tematisà eir il privel da l’alcohol ed otras drogas i’l trafic sün via.

Mardi, 26 favrer 2008 9 Men Bischoff, veterinari ed inspecter da charn «Nolla ris-chs nu daja» Controllas d’alimaints sun, per garantir prodots da buna qualità, indispensablas. Il veterinari ed inspecter da charn Men Bischoff da Sent es üna da bleras persunas chi pissera cha’ls prodots chi vegnan süls plats han üna buna qualità. Davart seis manster ha el referi d’incuort a Ftan. (anr/mfo) Men Bischoff da Sent es veterinari e daspö duos ons inspecter da charn cun diplom federal. Expressiuns sco «salmonellas», «bacterias», «bulais» e «virus» toccan pro seis minchadi. Cun premura s’ingascha’l pel bainstar da bes-chas ed umans. «Nus stuvain controllar e promouver las premissas e’ls criteris da la qualità da la producziun d’alimaints da lat e charn in tuot la Svizra, in Grischun e natüralmaing eir in nossas regiuns», ha’l declerà in occasiun da seis referat ch’el ha tgnü marcurdi passà a l’Institut Otalpin Ftan. Sco ch’el ha declerà vegnan mazzadas in Grischun minch’on circa 20 000 bes-chas da maz ed in tuot vain chaschunada üna quantità da s-chars 70 000 tonnas lat l’on. La producziun da lat e l’elavuraziun da la charn da maz vain tenor sias explicaziuns fatta in Grischun in gestiuns pitschnas o da grondezza media. «Perquai vain fatta la controlla da la producziun d’alimaints in Grischun ün zich otra co in pajais o lös ingio cha la producziun dals prodots vain fatta da firmas grondas», ha’l declerà. La garanzia da «l’ota qualità» saja però sgürada eir in quists cas. Sco cha l’expert in chosa ha declerà, vain la qualità dals alimaints s-chaffida pro sia producziun. «Nus nu controllain il toc charn chi vain sün maisa», ha’l declerà. Cun pisserar cha l’igiena in stalla saja buna, cun controllar che pavel cha’l muvel survain, cun controllar üna pruna factuors biologics chi influenzeschan il standard da viver da las bes-chas e cun far ponderaziuns che medicamaints chi vegnan prescrits e dats ad armaints amalats, as possa garantir a la fin ün prodot da qualità. Natüralmaing gnia controllà eir il möd da maz, il transport da las bes-chas mazzadas e l’elavuraziun da quellas. «Però üna chosa nu pudaina schmanchar», ha intunà Concertins da la scoula da musica Bischoff, «alimaints sterils nu daja». Las controllas rigurusas chi vegnan fattas pro mincha bes-cha da maz redüan tenor el però ils factuors da privel uschè ferm, cha la valur dal ris-ch dvainta «tolerabla». Che chi capita culla charn o culs prodots da lat davo chi sun vendüts, dependa dal consüment. «Minchün e minchüna as sto esser consciaint cha tuot tenor sco ch’el conserva ed elavura la charn o ils prodots da lat, as müda la qualità dal prodot relativamaing svelt». Scha qualchün cumpra p.ex. üna giallina chi vain vendüda explicitamaing sco charn per brassar e gnir cotta, saja’l svess la cuolpa sch’el tilla mangia crüja. In quist cas saja la «valur tolerabla» dal prodot gnüda eruida cun resguardar il fat cha cun couscher il prodot gnia eir «quel ultim rest ris-ch» eliminà. «Ils producents dals alimaints comunicheschan als consüments in che maniera cha’ls prodots ston gnir elavurats e conservats per chi mantegnan la qualità garantida», ha’l declerà ed ha in quist mumaint appellà fermamaing a l’aigna respunsabiltà dals consüments. La qualità dals prodots da charn e da lat svizzers es ota. «Nus Svizzers eschan adüsats da tegner aint reglas e perquai as suottamettan eir tuot ils producents als standards da qualità chi vegnan dictats», ha dit Bischoff. Uschè as possa dir cun buna conscienzcha cha quels prodots chi vegnan vendüts in butia, correspuondan a las otas pretaisas da las ledschas. Per che predsch cha’l prodot gnia vendü nu dependa perquai neir da la qualità. «Il predsch vain dictà da las pretaisas dals consüments», ha’l declerà in seguit. Charn zappada sainza grass cuosta insomma daplü co quella chi cuntegna grass. Il predsch vain però eir dictà da factuors socials. «Persunas main benestantas nu pon as prestar be la megldra e la plü buna charn», ha’l dit. Grazcha a la qualità da la charn, la quala vain garantida in Svizra pro mincha toc charn chi vain sül marchà, possan eir persunas chi nun han ils raps per cumprar filets e charn sainza grass, esser persvas d’avair cumprà charn d’ota qualità. «In quist cas s’adattan las pretaisas als fats», ha conclüs Bischoff ed ha intunà amo üna vouta cha la qualità da la charn nu stopcha però neir in quists cas patir. nba. La Scoula da musica Engiadina Bassa/Val Müstair instruischa quist on a raduond 420 uffants. Illa scolaziun vain fat la differenza tanter ün’instrucziun fundamentala per uffants plü pitschens ed ün’instrucziun singula individuala ed in gruppas ed ensembles. Daspö il mais schner han lö mincha marcurdi a las 18.30 ils concertins da la scoula da musica, mincha jada in ün oter lö. In quist’occasiun pon ils giuvens musicants preschantar lur savair in lur lös d’abitar. Ils concertins a Tarasp, Zernez, Lavin, Ardez e Tschlin han fi ngià gnü lö. Daman, marcurdi, ha lö il concertin a Scuol ed in seguit a Ftan, Tschierv, Sent e Samignun. Als 13 avrigl ha lö lura il concert dal cor d’uffants dal cuors fundamental a Lavin ed als 27 avrigl ün concert da la scoula da musica in collavuraziun cullas Ouvras electricas Engiadina a Martina. Il cuors fundamental da Ramosch e Tschlin-Strada-Martina s’ha preschantà marcurdi passà cun musica, chant e trategnimaint ad ün grond publicum illa sala polivalenta da Tschlin. fotografi a: Nicolo Bass POSTA LADINA Interessantas cugnuschentschas da la geologia da l’Engiadina Bassa Plüs lais suogliaivan la soula da la val L’anteriur geolog austriac Peter Schlusche ha perscrutà ed analisà la situaziun geologica da l’Engiadina Bassa. Rufus J. Bertle, geolog da Schruns, ha referi a Scuol davart l’ouvra da Schlusche. (anr/map) La società per perscrutaziun da la natüra da l’Engiadina Bassa ha invidà ad ün referat chi ha miss in evidenza la gronda lavur cha’l scienzià viennais Peter Schlusche ha fat pro nus. Al cuntrari da la gronda part dals geologs s’ha Schlusche interessà fingià avant 50 ons per la correlaziun tanter l’archeologia, la per- Peter Schlusche, il scienzià serius La perscrutaziun da la geologia quartara nu vaiva s’occupada da l’Engiadina Bassa fin cha Peter Schlusche ha cumanzà dal 1959 a ramassar ed a notar prunas da datas. El vaiva il dun artistic da disegnar cartas e profils da maniera chi fan ün effet dinamic. Schlusche savaiva leger illa fuorma da la morfologia e nu spiegaiva be ils fenomens a la surfatscha da la terra ma savaiva perfin trar conclusiuns a reguard il svilup casual dürant ils spazis da temp geologics. El d’eira ün scienzià chi savaiva cha sias retscherchas pudaivan gnir correttas. Perquai nu tillas ha’l neir publichadas. Sia metoda da perscrutar d’eira da cumbinar la geologia quartara culla stratigrafia, la sedimentologia e la tectonica. Peter Schlusche ha examinà fingià avant 50 ons il müdamaint climatic, ün dals temas ils plü importants da la geologia actuala. L’Implant da sport SA Val Müstair/Minschuns po s’allegrar quist on: Grazcha a la mantunera da naiv chi ha dat fingia in november ed a las temperaturas fraidas dürant la not, as preschaintan las pistas da skis amo adüna in ün fich bun stadi. (anr/mfo) «A quist bunischem inviern pudaina ingrazchar cha nos implant da sports d’inviern s’ha pudü remetter ün zich», disch il president da l’Implant da sport SA Val Müstair/ Minschuns, Vito Stupan, da Sta. Maria. La gestiun chi nu staiva fin avant ün on finanzialmaing propa bain, ha survivü ün ulteriur inviern. «Eu sper fermamaing cha quist inviern es il prüm segn d’ün bun avegnir e na l’ultim segn d’ün nosch passà», accentuescha Stupan. Fat saja però cha blera naiv pretenda daplü chüra da las pistas e dals runals. Uschè as stopcha «per la paja» investir blers raps in carburant per las maschinas da far loipa o otras maschinas per la preparaziun da las pistas. «Intant funcziuna però tuot amo bain», ha’l dit ed ha declerà cha schi nu detta uossa propcha temperaturas da stà, schi po Minschuns tegner avert sias pistas fin a la fin da marz. «Nus vain perfin amo ün zich aua aint in nos lajet», ha’l agiunt. Per far naiv, stopchan las nots però esser fraidas. «Insomma», ha’l conclüs ed ha cumanzà a rier, «Minschuns Chi sa da’s metter avant cha quia d’eira üna jada ün lai? fotografia: Mario Pult scrutaziun dal clima e la geologia. Il geolog Rufus J. Bertle ha preschantà üna survista da las retscherchas da Schlusche chi’d es mort dal 1981. Prunas da detagls Bod tuot chi sa cha la geologia da l’Engiadina Bassa vain dominada da la «Fanestra engiadinaisa» chi s’extenda dad Ardez fin a Prutz illa Val da l’En tirolaisa. Las muntognas sun gnüdas creadas grazcha a la forza da las plattas oceanicas chi s’han fuadas suot las plattas continentalas aint. Quistas forzas tillas fuorman amo adüna uschè ch’ellas erodeschan o creschan per alch pacs millimeters o centimeters l’on. Peter Schlusche ha tut suot ögl tuot las vals lateralas da la Val S-charl e da Valsuot. El ha constatà cha la sedimentaziun pro Sasstaglià in Val S-charl stopcha esser üna consequenza d’ün terratrembel chi ha provochà üna bouda. Quista ha fuormà ün lai, quai chi tenor Schlusche pudess esser capità in connex cun la fuormaziun da l’isla Santorin in Gre- L’Implant da sport SA Val Müstair/Minschuns viva e surviva dad evenimaints specials Buna stagiun per Minschuns ha survivü fingià invierns cun paca o ingüna naiv, e perquai nu pudaina quista vouta plondscher massa ferm.» Cun l’ingaschamaint da la populaziun jaura, cun la lavur d’üna pruna voluntaris e natüralmaing eir cul sustegn da la politica e dal turissem, s’haja tenor Stupan quist on pudü muossar chi’s po far our da pac magara bler. «Minschuns viva e surviva però be cun organisar evenimaints specials», declera’l. Predgias sül lö, cuorsas da snowboard e skis o l’ir culs skis pro glüna plaina, attiran tenor el adüna darcheu a blera glieud. Ün evenimaint tuot special es gnü organisà eir in sonda passada. La cuorsa cia, 1670 avant Cristus. I sto avair dat dürant il temp da bruonz üna seguonda bouda cun gronds blocs da grip chi ha provochà ün’uonda da flüss chi ha miss suot aua la cuntrada da Gurlaina a Scuol. Ulteriuras boudas proruottas dals pizs han probabelmaing fuormà amo oters lais in Valsuot sco p.ex. ün a Parnarsura sün territori da Sent ingio cha Schlusche ha chattà sablun tipic. Ma eir pro Martina sarà stat ün lai. «Il spejel da l’aua da quel lai pudess esser stat ad ün’otezza da 1100 meters», ha manià Bertle. La gronda lavur da Peter Schlusche es statta d’examinar manüdamaing las differentas vettas da crappa, gera e sablun in numerus lös. El ha fat prunas da skizzas e disegns, ha documentà detagliadamaing ils chats e tils ha commentats perfin eir in rumantsch. Il tom «Zur Quartärgeologie und Neotektonik im Unterengadin» chi cuntegna il stüdi da Peter Schlusche ha cumpilà Rufus J. Bertle e po gnir retrat pro l’Academia Engiadina a Samedan. da skis da «Jumbo» ha gnü lö per la sesavla vouta ed es intant cuntschainta in Val Müstair. Quia as tratta d’üna cuorsa organisada da Markus e Doris Demuth. Il pêrin da la Bassa, chi passainta daspö 15 ons lur vacanzas in Val Müstair, s’ha «inamurà in Minschuns». A la cuorsa ch’els organiseschan fan minch’on part in media circa 60 skiunzas e skiunzs oriunds da la Bassa. A la fin da la cuorsa daja premis cha affars e persunas privatas da la Val Müstair mettan a disposiziun. Il sustegn da la populaziun indigena saja fich grond e motivescha da cuntinuar cun lur ingaschamaint persunal, ha manià il pêr Demuth. «Far bler our da pac» es üna da las devisas da Minschuns. Ils resultats da quist on muossan chi funcziuna, ma be scha tuots tiran vi da la listessa sua. fotografia: Martina Fontana

Seite 1 und 2: AZ 7500 St. Moritz 115. Jahrgang Nr

Seite 3 und 4: Dienstag, 26. Februar 2008 3 60 Pro

Seite 5 und 6: Dienstag, 26. Februar 2008 Vermisch

Seite 7: Dienstag, 26. Februar 2008 Die Eish

Seite 11 und 12: Dienstag, 26. Februar 2008 11 Traur

moritz

celerina

engiadina

hotel

engadin

samedan

februar

pontresina

dals

moritzer

gigantisches

hotelprojekt

www.graubuenden-music.ch

Ein gigantisches Hotelprojekt für Celerina - graubünden-music

Ein gigantisches Hotelprojekt für Celerina - graubünden-music ... Mehr anzeigen Ein gigantisches Hotelprojekt für Celerina - graubünden-music

Template löschen?

Als Template speichern ?

Ein gigantisches Hotelprojekt für Celerina - graubünden-music Ein gigantisches Hotelprojekt für Celerina - graubünden-music