Nummer 162 - Nordfriisk Instituut

Ferteel
iinjsen!
Beseek
Foon Sönnich Volquardsen
Äs börn froit hum häm, wän dir
beseek oont hüs känt, oors dat gjift
uk oor „beseek“.
Di iirste beseek, wät ik tanke kuon,
kum koort jiter jül 1944 oon brün
kluure, än üüs määm begänd
fertwiiweld to skraien. Dat was e
Goldfasan fuon Hoorbel mä dat
beskiis, dat üüsen tääte ai mur üt e
krich tobäägkum än dat üüs määm
nü aliining säie skuuil än fou här
börne grot.
Koort jitert kum di däi, wir määm
än här hjilpere stäl än soner ferkloaring
üüsen sleepdörnsk in oon
en oor rüm fleerten. Hir skuuiln nü
oor mänskne booge, würd üs säid,
wi skuuiln „beseek“ hji. Dat woard
uk ai long, dä hülen bait weerwleers
hu grote woine mä ploone
aarwäch, än fomiili Böttcher tuuch
in oon üüsen sleepdörnsk.
E aaltääte ging iirst iinjsen bai än
kläpt e hiile börnerä (dringe än
fumle) resoluut et heer uf. Jä würn
je fuon wid wäch kiimen, än ääw jü
long rais häin’s jäm lüse äpsumeld.
Zu Hause, wir’s ine würn, booged
nü e Russe, än jä fertjilden fole
fuon Beschuss, Flak, übers Eis än
sok mur.
Wän didir „beseek“ ai to üs kiimen
was, wiilj ik woorskiinlik ai mur
lääwe. Äm uuisem breek ik ääw e
pompsluuit in oont is, än wän en
flüchtlings-dring mi ai en stook
hänehülen häi, was ik wäs drangd.
Nü kum uk di däi, wir ale börne
fuon di „beseek“ hir oon e Wiringhiird
to skool gonge skuuiln. Aar
160 börne klaamden jäm tohuupe
oon dä tou klasrüme, wät foor 60
börne bäged würden was. E ljis-
buke würn man wät knap, häin uk
niin ämsliike mur, än dir breeken
mäning side. (Iirst iirnge bitjitert
ging’t äp foor mi, dat e Führerworte
hir rütfläägen würn).
E „liirerin“ was en buinewüf üt
di naie kuuch, e muon was oon
Gefangenschaft (uk sü’n nai uurd).
Wät ääw to skriuwen, geef’t ai; sü
hjit’s e klas bloot mä schongen än
fuon büten liiren oon e gong huuile
skuuilt.
Ik kum datgong, 1947, jüst to
skool än hääw skriuwen liird ääw
en skiiferploar, wät e stoorm bai
män onkel oon Äärstäär fuon e
taage blain was än wir sü üüsen
smäs ääw e Guurd bai Tiirsbel en
raame trinäm tämerd häi. Schokiird
was ik aar jü brutalitäät, wät
oon e skofttide twäske e loogerbörne
(üt dat uuil RAD-looger bai e
schörk) än üs ütbreek. Uk e spreek
würd brukeder, än män onkel, wät
dirääw hül, dat ik freesk snaake
skuuil, hiird ferwonerd äp, hü
glat mi woarpoolske buonuurde üt
Oberschlesien fuon e tong gingen.
Häin e loogerbörne uk knap wät
ääw to skriuwen än oofte niks aar
e fäite – en konsärwendoos häi
ärk börn bai häm. Diip ferwonerd
kiikeden wi hiisie to, wän e Hoover-
Speisung üt grote täne ütdiild würd.
13 Farbaufnahmen von
Sönnich Volquardsen
stammt aus
der Wiedingharde,
lebt in Eiderstedt
und wurde für
sein vielfältiges
Engagement für
die friesische
Sprache und für die Geschichtsforschung
in Nordfriesland 2007 mit
dem Hans-Momsen-Preis des Kreises
Nordfriesland ausgezeiuchnet
(vgl. NORDFRIESLAND 160). Mit dieser
Geschichtsbetrachtung beteiligte
er sich an dem Wettbewerb „Ferteel
iinjsen!“, den die NDR 1 Welle
Nord auch 2006 wieder in Zusammenarbeit
mit der Nord-Ostsee
Sparkasse, der Spar- und Leihkasse
zu Bredstedt AG und dem Nordfriisk
Instituut ausgerichtet hatte.
(Adresse: Rehmstackerdeich 15,
25882 Tetenbüll, NF.)
Dat was je hiil ünbekaand iir, än
sämtens hääw ik wät dirfuon muit
min skoolbörske intuusked.
Niimen hjit datgong to di „beseek“
säid, dat didir tostand aacht bit tiin
iir woare skuuil än dat’r oler mur
tobääg nach Hause kum. – Sämtens
äs’t swoarer än wjis to beseek äs en
hääw beseek.
Vormerken!
Jarling 2009
Martin Stock
Kalendarium in den
nordfriesischen Dialekten
und in Plattdeutsch
Erscheinen: Juli 2008
Nordfriesland 162 – Juni 2008 27
Foto: Volkert Bandixen