88iudicas, id est qui iudicium rationis et discretionis boni habes et mali. Ab hoc quippecontemptu, paruuli qui nondum discretionem habent liberi sunt. In quo enim uereinexcusabilis? quia etiam proprio iudicio tuo condemnandus, cum in aliis reprehendas eademquae facis, aut similia. Hoc autem maxime spectat ad superbam Romanorum contentionem,qua se alterutrum praeponere uolebat, et se ipsos singuli defendentes, alios criminososiudicibant. ...” s. 76; (Rm 2:20) “Sic continua: quare per legem compesci a sua gloriationehomines debeant? Quia per eam inexcusabiles de peccatis suis maxime redduntur quae peream cognouerunt potius quam amiserunt, immo etiam auxerunt ut in sequentibus dicturusest: Vt fiat supra modum peccans peccatum per mandatum.” XI s. 111; — Petrus Abelardus,Theologia Christiana, V 4 / Theologia “Scholarium” III, 4 “Hoc quidem modo et ipse perhibetApostolus / apostolus Deum / deum sui notitiam / reprobis quoque contulisse, iuxta quod adRomanos scribens, inexcusabilem omnem hominem esse convincit et de contemptu suicontidorius arguendum, cum eius notitiam / noticiam lex ipsa naturalis, quae in rationeconsistit, etiam sine scripto in ipsa operum eius exhibitionem omnibus afferret.” CCCM XII,348 / XIII, 500; – Ruperti Tuituensis, De sancta Trinitate et operibus eius 2 102 “Est eniminexcusabilis, cum ad Dei similitudinem non peruenerit: quia uidilicet bono instrumento adhoc, propter quod sibi datam est, uti noluit.” CCCM XXI—XXIV, 187; 10 1769—71 “Primum inanimalia uindicta grassatur, non repente irruens sed paulatim adipsos usque progrediens acpedetemptim corripiens peccatores, ut inexcusabiles sint.” CCCM XXI—XXIV, 628; 20 869—71“Pro hoc, inquam, amplius iudicandi sunt, et pro hoc multo maxime inexcusabiles erunt.”CCCM XXI—XXIV, 1141; 30 902—6 “Non ignorabat Dominus Deus quod nec ipsi audirent necquiescerent, sicut nec patres eorum audierant aut quieuerant, sed illis oportebat primum lociverbum Dei, ut essent inexcusabiles, scire nolentes, quod proheta ille, de quo praedixeratMoyses, fuerit in medio eorum.” CCCM XXI—XXIV, 1665; – Ruperti Tuituensis, De gloria ethonore Filii Hominis super Mt 10:5–8 8 640—642 “Haec facite in testimonium, ut de uisitatione suagaudeant quidem oues, sint autem hirci inexcusabiles. In his autem omnibus aliena sitintentio cupiditatis ab uirtutis” CCCM.XXIX, 245; Mt 11:16–19 9 564—6 “Nonne ergoinexcusabilis est generatio haec? Plane inexcusabilis, ut stulti pueri, Deus autem, uelsapientia Dei non est unde arguatur, ita ut constanter dicere possit: Quid ultra debui facere tibi,et non feci?” CCCM XXIX, 280; Mt 12:14 9 1005—7 “Superesti enim et ueritate sermonis etpotentia uirtutis, atque ideo de ignorantia inexcusabiles, consilium faciebant quomodo eumperterent:” CCCM XXIX, 292; – Galteri a Sancto Victore et quorundam aliorum. Sermones ineditestriginta sex. Sermo XVIII, 11 (Sermo de Epiphania Domini) “Nos iam cognouimus ueritatem,et ideo inexcusabiles erimus si tantam contempserimus salutem.” CCCM .XXX, 159; –Guilelmi a Sancto Theodorico, Expositio super epistolam ad Romanos. Rm 2:1 “Inexcusabilis est,quem non latet ueritas, et perseuerat in eo iniquitas. ... Propterea, o homo, qui ex lege iudicas,inexcusabilis es, sed et tu, omnis homo, qui nec legem nosti, nec iudicas, nichilominusinexcusabilis es. Non enim admittit excusationem, qui scit se hominem rectum fecisse, etinsuper obedientiae dedisse praeceptum et testimonium conscientiae in lege naturae. Inneutro ergo iusta est excusatio; sed in utrumque iusta damnatio. Si enim inexcusabiles illi,qui inuisibilia Dei a creatura mundo per ea quae facta sunt intelligere non potuerunt, quantomagis qui ex lege eius instructi, confidunt se esse duces caecorum et lumen eorum qui intenebris sunt? Ad eos quippe proprie hic sermo dirigitur: O, homo, non spiritus, humanaquippe superbia excusare te niteris, humana sapiens, et secundum hominem iudicans.”
894.1.2. Dualistisches MenschenbildDer Mensch besteht laut <strong>Calvin</strong> aus zwei Substanzen: aus dem Körper(corpus) und aus der Seele (anima). 151 Die Teile sind selbstständig, aber siekönnen nicht allein leben. Der Seele Kräfte sind organisch und verbindendie Seele mit dem Körper, so dass die Seele ohne Körper nicht existierenkann. 152 Die <strong>bei</strong>den Teile haben ihre Eigenart, die sie nicht verlieren, wennsie mit dem anderen zusammengebunden sind. Sie werden nichtidentisch. So ist es möglich, über den Körper oder die Seele etwasExklusives zu sagen. Die <strong>bei</strong>den sind geschaffen, aber sie habenverschiedene Dimensionen. 153 Die Seele ist mächtig, auch unsichtbareDinge zu begreifen, wogegen der Körper mit seinen Sinnen nur materielleDinge ergreifen kann. 1 5 4 Die Seele ist auch der noblere Teil desCCCM LXXXVI, 27151 “Porro hominem constare anima et corpore, extra controversiam esse debet” Ixv2 —Backus 2003, 85 berichtet, dass <strong>Calvin</strong> erst in der letzten Ausgabe der Institution eine Lehreüber die Seele entfaltet.152 "Nam quia organicae sunt animae facultates, hoc preatextu alligant eam corpori, utsine eo non substistat;" Iv5153 “Neque enim aut anima corpus, aut corpus anima est. Quare et de anima seorsumdicitur quod in corpus nullo modo cadere potest: et de corpore rursus, quod nulla rationeanimae conveniat: de toto homine, quod nec de anima seorsum, nec de corpore, nisi inepte,accipi possit. Postreme animi propria transferuntur ad corpus, et propria corporis ad animam;qui tamen iis constat, unus homo est, non plures.” IIxiv1, “Porro hominem constareanima et corpore, extra controversiam esse debet; atque animae nomine essentiamimortalem, creatam tamen intelligo, quae nobilior eius pars est.” Ixv2, “quando scimus noneam esse animae dimensionem quam corporis.” IIIxxv6 — Babelotzky 1977, 105–108 überlegt,ob <strong>Calvin</strong> den Menschen trichotomisch oder dichotomisch sieht. Er stützt sich auf Kruscheund sieht <strong>bei</strong> <strong>Calvin</strong> grundsätzlich eine dichotomische Aufteilung des Menschen, obwohl<strong>Calvin</strong> sich gelegentlich trichotomischer Terminologie bedient.154 “Nam qui brutis animalibus inest sensus, extra corpus non egreditur: vel saltem nonlongius se extendit quam ad res sibi obiectas. Mentis vero humanae agilitas caelum et terrae,naturaeque arcana perlustrans, et ubi secula omnia intellectu et memoriam complexa est,singula digerens sua serie, futuraque ex praeteritis colligens, clare demonstrat latere inhomine aliquid a corpore separatum. Deum invisibilem et Angelos intelligentia concipimus,quod minime in corpus competit.” Ixv2
- Seite 1:
Kalle ElonheimoDas Universale Recht
- Seite 4:
4.2.3. Von der Erkenntnis zur Aktio
- Seite 7 und 8:
31. EINLEITUNG“Porro haec ipsa qu
- Seite 9 und 10:
5Von Orléans wechselte der junge H
- Seite 11 und 12:
7Studien die Denkweise der Rechtswi
- Seite 13 und 14:
9selben Zeit erschien auch die erst
- Seite 15 und 16:
11bachtung wird dadurch bestätigt,
- Seite 17 und 18:
13zum Naturrecht zu rekonstruieren.
- Seite 19 und 20:
15Prinzipien, die dem Menschen inne
- Seite 21 und 22:
17Ebenso gibt er zu, dass Calvin si
- Seite 23 und 24:
19positiven, insbesondere staatlich
- Seite 25 und 26:
21und miteinander verglichen. Dabei
- Seite 27 und 28:
23Wie schon der Name des Werkes ver
- Seite 29:
25Kommentare und Predigten zu Mose-
- Seite 35 und 36:
31Seine weiteren Quellen hat Gratia
- Seite 37 und 38:
33Einrichtung kann zum Naturrecht i
- Seite 39 und 40:
35ist. 20 So sind in seinem Denken
- Seite 41 und 42: 37Der freie auf das Gute um des Gut
- Seite 43 und 44: 39unveränderlich, aber was die Hin
- Seite 45 und 46: 41Sinne ist: in Bezug zu Gott und i
- Seite 47 und 48: 43Naturrechtslehren, die einzelne R
- Seite 49 und 50: 45Dinge außerhalb Gottes betrachte
- Seite 51 und 52: 47Fragen, die man mit Hilfe der ant
- Seite 53 und 54: 49beschädigen, wenn man dem Naturr
- Seite 55 und 56: 51Menschen dazu bringt, dass er dem
- Seite 57 und 58: 53Erkenntnisse teilt er noch in zwe
- Seite 59 und 60: 55Der schöpfende Gott ist der drei
- Seite 61 und 62: 57glauben. Wer nicht glaubt, denkt,
- Seite 63 und 64: 59vollen Wirken ist Gott eine absol
- Seite 65 und 66: 61ordo naturae, kann aber auch bede
- Seite 67 und 68: 63erstreckt. 50 Er begründet sein
- Seite 69 und 70: 65schriften über sexuelle Sittlich
- Seite 71 und 72: 67In einer tieferen Bedeutung zeigt
- Seite 73 und 74: 69Doppelgebot der Liebe bringt die
- Seite 75 und 76: 71Katechismus vom Jahre 1537 hat Ca
- Seite 77 und 78: 733.2.5. Fokussiertes GesetzGott ha
- Seite 79 und 80: 75Die Rechtsvorschriften des Alten
- Seite 81 und 82: 77- potentia ordinata Dei: ob Gott
- Seite 83 und 84: 79v. Chr.) nennt. 127 Die Aufkläru
- Seite 85 und 86: 81Zeremoniegesetz, dessen Gültigke
- Seite 87 und 88: 83Wenn es um die Folgen des Sünden
- Seite 89 und 90: 85vieler Völker besser ist, ein st
- Seite 91: 87erhaltenen Fähigkeiten sind dem
- Seite 95 und 96: 91Seele ist unsterblich 160 und der
- Seite 97 und 98: 93wenn er über “unsterblichen Ge
- Seite 99 und 100: 95Menschen zur Erfüllung der irdis
- Seite 101 und 102: 97aber die Einteilung in zwei Teile
- Seite 103 und 104: 99dem Bild Gottes und der Vernunft
- Seite 105 und 106: 101Bild, in dem zwei Welten mit je
- Seite 107 und 108: 103kunst, die zum Vorschein bringen
- Seite 109 und 110: 105Oben haben wir schon festgestell
- Seite 111 und 112: 1074.2.2. Der WilleDie andere Fähi
- Seite 113 und 114: 109leitende Königin für den Wille
- Seite 115 und 116: 111Wirken hat, aber auch diese Frei
- Seite 117 und 118: 113Begriffsgeschichte anhand der Li
- Seite 119 und 120: 115In das mittelalterliche Denken k
- Seite 121 und 122: 117nicht unter das Gewissen (syneid
- Seite 123 und 124: 119ein Empfinden über das Urteil G
- Seite 125 und 126: 121seinen Sitz im Menschen und wirk
- Seite 127 und 128: 123Obwohl das Gewissen für Calvin
- Seite 129 und 130: 125nehmen, aber anderseits kann er
- Seite 131 und 132: 127verdorben, nicht kann. 289 Der V
- Seite 133 und 134: 129Gerechtigkeit des Gesetzes in ih
- Seite 135 und 136: 131stellungen billigen und mit Belo
- Seite 137 und 138: 133Im Lichte jener Predigt scheint
- Seite 139 und 140: 1355. WIRKSAMKEIT DES UNIVERSALEN R
- Seite 141 und 142: 137bedeutet, dass der Mensch sie au
- Seite 143 und 144:
139Nicht-Gläubige können moralisc
- Seite 145 und 146:
141gemeinschaftliche Gebrauch des G
- Seite 147 und 148:
143zusammen betrachte, komme ich zu
- Seite 149 und 150:
145der vollständigen Einhaltung de
- Seite 151 und 152:
147geholfen wird. 41 Die Menschlich
- Seite 153 und 154:
149Fluch und den Tod. Nach Calvin i
- Seite 155 und 156:
151der negativen Form und in der In
- Seite 157 und 158:
153untergeordnete Stellung als Ausd
- Seite 159 und 160:
155alterliche weltliche als auch ka
- Seite 161 und 162:
157versuche ich, die Stellung des N
- Seite 163 und 164:
159stück oder Gebäude und hält e
- Seite 165 und 166:
161denken viele, dass sie frei und
- Seite 167 und 168:
163Wenn Calvin, anders als es im Ch
- Seite 169 und 170:
165keitsbild von ihm: in der Lehre
- Seite 171 und 172:
167Die Richtschnur für Gesetze bes
- Seite 173 und 174:
169Calvin schließt sich der Tradit
- Seite 175 und 176:
171Das Gesetz hat im Denken Calvins
- Seite 177 und 178:
173gerechnet. Obwohl die ganze Natu
- Seite 179 und 180:
175Entscheidung entzogen werden, we
- Seite 181 und 182:
177Gewissen vor allem ein geistlich
- Seite 183 und 184:
179Lage eines Menschen aus zu sagen
- Seite 185 und 186:
181Zinsnahmeverboten verpflichten n
- Seite 187 und 188:
1837. QUELLEN, LITERATUR UND ANHANG
- Seite 189 und 190:
185CCCM Corpus Christianorum, Conti
- Seite 191 und 192:
1871963 L'homme et la femme dans la
- Seite 193 und 194:
189VJean Calvin. Les hommes et les
- Seite 195 und 196:
191Lane, A.N.S.1981 Calvin's Use of
- Seite 197 und 198:
193Exiztenz heute, N.F. 152. Münch
- Seite 199 und 200:
195Positionen. Opladen.Veijola, Tim
- Seite 201 und 202:
197Aristoteles . . . . . . . . . .
- Seite 203 und 204:
1997.5. Anhang: Calvins Gliederung
- Seite 205 und 206:
201Lev 19:17 / Lev 19:18 / Lev 19:1
- Seite 207:
"Porro haec ipsa quae ex duabus tab