WOCHENBLATT.pl - Zeitung der Deutschen in Polen "Keine Subkultur" (Vorschau)

www.wochenblatt.pl 

LARES: Niniejszy materiał służy wyłącznie do czytania. Powielanie w jakikolwiek sposób zabronione. 

LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen bereitgestellt. Jegliche Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 


LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen bereitgestellt. Jegliche 8016 

Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 

7913 

Nr 35 (1169), ISSN 2082-8195, nr indeksu 368202 29 VIII – 4 IX 2014, cena 2,40 zł (VAT 5%) 

WOCHENBLATT.pl 



Zeitung der Deutschen in Polen 

Nanu? 

„Keine LARES: Niniejszy materiał 

Subkultur“ 

służy wyłącznie do czytania. Powielanie w jakikolwiek sposób zabronione. 

LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen bereitgestellt. Jegliche Vervielfältigung ist strengstens Koszmar 

untersagt. 

Początek roku szkolnego to 



dla wielu rodziców w Polsce 

koszmar. Zwłaszcza dla tych, którzy 

mają więcej niż jedno dziecko. 

Powód? Z każdym rokiem podręczniki 

drożeją, a problemu nie zmienia 

fakt, że rodziny znajdujące się w 

trudnej sytuacji materialnej mogą 

liczyć na wsparcie programu Wyprawka 

Szkolna. O dofinansowanie 

w jego ramach mogą bowiem starać 

się tylko ci rodzice, których dzieci 

rozpoczynają naukę w klasach I–III 



Szene aus dem 

Stück „Das Mädchen 

im Goldfischglas“ 

welches das Ensemble 

des Deutschen 

Staatstheaters 

aufführt. 



Werbung / Reklama 

Poszukujemy 

pracowników fizycznych ze znajomością 

języka niemieckiego do prac: 

• magazynowych 

• recyclingowych 

• na produkcji 

oraz specjalistów z j. niemieckim: 

elektryków, spawaczy, kierowców 

C+E, ślusarzy, operatorów koparek 

i ładowarek 

Bernard Czok 

warsztat 

• mechanika pojazdowa 

i V szkoły podstawowej, w klasie II 

szkoły ponadgimnazjalnej, zawodowej, 

liceum i technikum. Dodajmy, 

że dla uczniów klas pierwszych 

szkoły podstawowej dochód nie może 

przekraczać kwoty 539 zł netto na 

osobę w rodzinie, a dla uczniów pozostałych 

klas 456 zł netto! Koszmar. 

Krzysztof Świerc 

LARES: Niniejszy materiał służy wyłącznie do czytania. Powielanie w • części jakikolwiek używane 

sposób zabronione. 

• lakiernictwo 

für die Woche. 

LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen bereitgestellt. Jegliche Vervielfältigung • blacharstwo 

ist strengstens untersagt. 

Oferujemy: 

• wynajem samochodów 

• atrakcyjne wynagrodzenie 

• zakwaterowanie na terenie 

46-022 Kępa k. Opola, ul. Wróblińska 17b 

tel./fax: 77 456 86 58 

Niemiec 

CENTRUM 

kom. 602 369 462 (A4) 

• opiekę polskiego biura 

661 333 777 

7963 

LARES: Niniejszy materiał służy wyłącznie POMOCY 

Bewerbungen 

do czytania. Powielanie w 

604 jakikolwiek 

963 702 


Zainteresowanych prosimy o wysyłanie CV 

DROGOWEJ 

LARES: na e-mail: Diese export@dako.org.pl Materialien lub sind Tel. lediglich 32 279 96 80 

zum Lesen bereitgestellt. Jegliche Vervielfältigung www.autoczok.pl 


7877 


Einfühlsame, liebevolle 

Pflegerin oder Pfleger 


Temeschwar im rumänischen Banat leistet sich eine 

für jeweils 7-9 Tage 

LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen bereitgestellt. Jegliche Vervielfältigung ist strengstens (24 untersagt. 

Stunden) 

hochkarätige deutschsprachige Bühne. Dabei leben 

jeden Monat 

in der Region weniger Deutsche als in Oberschlesien. 

zur Pflege eines 

Und das Theater hat einen charismatischen Intendanten, 

Schwerstbehinderten 

der nicht vor LARES: den Niniejszy politischen materiał Eliten służy der wyłącznie Region kuscht. 

do czytania. Powielanie w jakikolwiek Lesen Sie S. sposób 11 

zabronione. (45 kg ) 

mit Haushaltsarbeiten 

LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen bereitgestellt. Jegliche Vervielfältigung ist strengstens 

in München untersagt. 

gesucht. 

Foto: Deutsches Staatstheater Temeschwar 

Tätigkeit wird mit Krankenversicherung 

angemeldet. 

Das Gehalt beträgt 100 € 

pro Tag ausbezahlt, also 700 € / 900 € 

Wohnen und Verpflegung sind frei. 

Deutschkenntnisse sind unbedingt 

erforderlich. 

mit Angaben zur Person und Foto an: 

Jeanette.Michaela@t-online.de 

8023 

Nowy punkt: 

Zakład Kamieniarski PPHU Sati 

46-073 Wrzoski, ul. Wrocławska 24 

tel. kom. 880 370 130, 784 518 593 

Oddział 

Ekspozycja nagrobków 

46-020 Krzanowice, Stara Droga 6 i 8 

tel. kom. (+48) 666 523 384 

Nagrobki 

Płytki granitowe 

LARES: Niniejszy tel. (+48) 77 546 22 materiał 78 

służy tel. (+48) 77 wyłącznie 546 21 84 

do czytania. Powielanie w jakikolwiek sposób zabronione. 

biuro@tanienagrobki.com.pl 

biuro@tanienagrobki.com.pl 

LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen bereitgestellt. 

od 1499 zł 

Jegliche 

od 76 zł/m² 

Vervielfältigung 

od 280 zł/m² od 320 ist 

zł/m² 

strengstens 

od 280 zł/m² 

untersagt. 

Schody 

Blaty 

Kominki 

Tarasy 

od 76 zł/m² 

7706 

STIEBLICH 

LARES: Niniejszy hale dla rolnictwa materiał i hangary służy samolotowe 

wyłącznie Landwirtschaftshallen do czytania. und Powielanie Flugzeughangars 

w jakikolwiek sposób zabronione. 

info@stieblich.pl www.stieblich.pl Tel. +48 77 407 60 50 

LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen bereitgestellt. Jegliche Vervielfältigung ist strengstens 

untersagt. 

HALLENBAU 

www.stieblich.de 

R 

Budujemy m.in.: 

hale przemysłowe, magazynowe, bud. 

biurowe, salony samochodowe, chłodnie, 

Wir bauen u.a.: 

Produktions- und Lagerhallen, 

Bürogebäude, Autohäuser, Kühlhallen, 

Niniejszy materiał służy wyłącznie do czytania. Powielanie w jakikolwiek sposób zabronione. 

Diese Materialien sind lediglich zum Lesen bereitgestellt. Jegliche Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 

7878 

I S S N 2 0 8 2 - 8 1 9 5




2 LARES: Wochenblatt.pl Diese Materialien sind lediglich zum Meinungen Lesen bereitgestellt. opinie Jegliche Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 

Śląsku, ojczyzno moja! 

29. August – 4. September 2014 

LARES: Niniejszy materiał służy wyłącznie 

N 


a łamach niniejszego wydania zamieszczamy 

dwie strony tematyczne, 

LARES: Diese Bewusstsein 

Materialien sind lediglich zum Lesen bereitgestellt. Jegliche Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 

Zwei Themenseiten in dieser Ausgabe 

werden dem einen oder anderen 

vielleicht die Augen öffnen. Eine mitt- 

Kulturmagazin „Aspekte“ oder auf 3sat ogromny skarb, jakim jest jej dawne znaczenie 

do kulturowe czytania. (str. 10 i 11). Powielanie Tam w jakikolwiek sposób zabronione. 

LARES: Niniejszy der materiał „Kulturzeit“ zu służy laufen. Nur wyłącznie noch 

mal zur Proportion: Das gibt es dort, wo jest tak jak na Górnym Śląsku czy Mazurach, 

bereitgestellt. gdzie w różnych miejscowościach Jegliche Vervielfältigung ist strengstens LARES: Diese Materialien in einem sind ähnlichen lediglich Einzugsbereich zum 1/10 Lesen untersagt. 

lerweile mal gerade auf 20.000 Einwohner 

geschrumpfte deutsche Minderheit 

im Banat in Rumänien genießt ein im 

Lande äußerst hohes Ansehen und kann 

einem immensen Schatz ihrer einstigen 

kulturellen Bedeutung erhalten (S. 10 

und 11). Dort geht es nicht nur, wie hierzulande 

in Oberschlesien oder Masuren 

darum, dass ein Chor oder eine Kinderkasperletheater 

spielende Truppe mal in 

diesem oder in jenem Ort auftritt und 

nach einer Woche wieder in die Bundesrepublik 

verschwindet. In der Hauptstadt 

des Banats, in Temeschwar, gibt es ein 

Deutsches Staatstheater. Das muss man 

sich insofern auf der Zunge zergehen lassen, 

weil hier nicht deutsche Stücke auf 

Rumänisch zur Aufführung kommen; 

nein – es ist eine reguläre deutsche Bühne 

sonelem i rekwizytami. Całość odbywa się 

oczywiście na wysokim poziomie, bowiem 

nie chodzi tu o wystawianie krotochwil 

adresowanych do szerokiej publiczności. 

Nie chodzi też o to, by dawać rozrywkę 

czy ukojenie żyjącej w niszy mniejszo- 

Volkstümlichen auf dem Dorf, wenngleich ści, oferując jej nieco „hopsasa-tralala”. Oczywiście jestem świadom różnic. 

LARES: Niniejszy die deutsche materiał Minderheit służy in Oberschlesien 

nicht einmal über ein stetiges Hobby- 

współczesnej kultury niemieckojęzycznej, scowa gwara zajmuje miejsce, jakie w 

wyłącznie Timisoara do trzyma czytania. wręcz rękę Powielanie na pulsie Faktem w jest, jakikolwiek że na Górnym Śląsku sposób miej- 

zabronione. 

LARES: Diese Materialien ensemble sind seichter lediglich Stücke verfügt. zum Alles Lesen prezentując bereitgestellt. własne interpretacje Jegliche utwo- 

Rumunii Vervielfältigung posiada język niemiecki, ist któ- 

strengstens untersagt. 

mit all ihrem Personal und Requisite. Das 

ganze natürlich auf hohem Niveau, denn 

es geht nicht um die Aufführung eines 

volkstümlichen Schwanks. Es geht auch 

nicht darum, einer Minderheit in ihrer 

Nische mit einem bisschen Hopsasa und 

Trallala Zerstreuung zu gönnen und sie 

so ruhig zu stellen. Temeschwar hingegen 

ist selbst am Puls der zeitgenössischen 

deutschsprachigen Kultur. Hier wird 

rego tamtejsza mniejszość nie utraciła. 

I przede wszystkim w łonie samej większości 

społeczeństwa zamieszkującego 

okolice Timisoary jest sporo osób, które z 

utęsknieniem czekają na kolejne niemieckie 

inscenizacje, a to dlatego, że niemiec- 

LARES: Niniejszy 

deutsche 

materiał 

Sprache. Vielleicht 

służy 

sollten 

wyłącznie 

wir w niemieckiej do czytania. telewizji w ramach Powielanie magazynu 

kulturalnego „Aspekte” czy też regionu. Tym bardziej otrzeźwiające jest 

kość w jest jakikolwiek cenionym elementem sposób historii zabronione. 

anfangen so ehrlich zu sein, dass Deutsch 

eben nicht die Muttersprache ist, sondern 

LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen 

w programie 

bereitgestellt. 

„Kulturzeit” nadawanym 

Jegliche 

to, jakimiż 


małostkami przychodzi 

ist 

nam 


Brecht oder Čechov in deutscher Sprache 

interpretiert. Die deutsche Sprache hat 

damit eine echte soziale Funktion und 

ist nicht abgekoppelt von der deutschen 

statt nur Schule 

Sprache im Mutterland. So etwas hat 

das Zeug, im deutschen Fernsehen beim 

deutscher Minderheitsbevölkerung lebt 

wie in Oberschlesien. 

Natürlich sind mir einige Unterschiede 

bewusst. Faktisch nimmt in Oberschlesien 

„po Śląsku“, die Stellung ein die das 

Deutsche in Rumänien als nicht verlorene 


Minderheitensprache 

materiał 

hat. 

służy 

Und vor 

wyłącznie 

allem 

wystawia do czytania. się niemieckich Powielanie sztuk po w jakikolwiek sposób zabronione. 

gibt es um Temeschwar ein Publikum in rumuńsku, lecz jest to profesjonalna niemiecka 

scena z całym przynależnym per- 

der Mehrheitsbevölkerung, das sehnsüch- 


tig auf deutsche Inszenierungen wartet 

– eben weil das Deutsche geschätzter Teil 

der Geschichte der Region ist. Dennoch ist 

es ernüchternd, mit welchem Kleinklein 

wir uns hierzulande brüsten (müssen). 

Das ist gar keine Geringschätzung des 

gehört zusammen. Das Ursprüngliche, 

aber auch die Hochkultur, die anspornt, 

den Rest mitzieht und die deutsche 

Sprache nicht rezitiert, sondern selbst 

interpretiert. Am Ende reduziert sich 

unser ganzes Drama auf die verlorene 

erst wieder werden soll. Und das beginnt 

im Bewusstsein und nicht in der Schule. 

Świadomość zamiast 

tylko szkoły 

które być może otworzą oczy niektórym 

osobom. Oto w regionie Banat w Rumunii 

żyje mniejszość niemiecka, której 

liczebność skurczyła się do zaledwie 20 

tys. osób, a mimo to cieszy się ona w tym 

kraju wielką estymą i potrafi zachować 

od czasu do czasu występują chóry czy teatrzyki 

kukiełkowe dla dzieci, by po tygodniu 

ulotnić się z powrotem do Niemiec. 

W stolicy Banatu, Timisoarze, mieści się 

bowiem Niemiecki Teatr Państwowy, w 

którym – pomyślmy tylko – bynajmniej 

rów Brechta czy Czechowa w języku 

niemieckim, który z kolei dzięki temu 

pełni autentyczną funkcję społeczną i 

nie jest odseparowany od niemczyzny 

używanej w macierzystym kraju. Coś 

takiego ma potencjał, by ukazywać się 

na kanale 3sat. A zwróćmy jeszcze raz 

uwagę na proporcje – mowa bowiem o 

regionie o wielkości mniej więcej Górnego 

Śląska, w którym żyje 10 razy mniej osób 

należących do mniejszości niemieckiej w 

stosunku do ogółu ludności. 

się przechwalać tu w Polsce. Nie jest to 

bynajmniej objaw lekceważenia kultury 

Prosto z Sejmu 

Zachować 

ciągłość 

ludowej na wsi, choć trzeba powiedzieć, 

że mniejszość niemiecka na Górnym Śląsku 

nie posiada nawet stałego amatorskiego 

zespołu, który prezentowałby choćby 

najprostsze sztuki sceniczne. Wszystko 

składa się na pewną całość – to, co pierwotne, 

ale także kultura przez duże K, 

która dodaje bodźca, jest atrakcyjna dla 

ogółu i nie ogranicza się do recytowania 

w języku niemieckim, lecz tworzy własne 

interpretacje. W ostatecznym rozrachunku 

nasz cały dramat sprowadza się do 

utraty języka niemieckiego. Może już 

czas, byśmy uczciwie przyznali, że język 

niemiecki najzwyczajniej nie jest dla nas 

ojczystym, lecz dopiero może na powrót 

nim zostać. A to jest proces, który zaczyna 

się w świadomości, nie w szkole. 

Till Scholtz-Knobloch 

Die Gedanken sind frei 



Hauptmanns Erbe 

Februar, schließt das Deutschland ab, Sein Schaffen ist so tief im schlesischen każdej inwestycji, a zwłaszcza w 

LARES: Niniejszy dem materiał ich seit 1862 służy gelebt habe, wyłącznie oder Boden do verankert, czytania. dass eine Powielanie Art von Bewahren 

des so definierten Schlesientums ciągłość, jeśli chodzi o ich realizację. 

w wodnych, jakikolwiek musi być zachowana sposób zabronione. 

sagen wir geistig bewusst gelebt habe 

LARES: Diese Materialien seit 1870, sind wo mein lediglich nationales zum deutsches Lesen ist. „Ein bereitgestellt. Mensch hat entweder seine Jegliche Welt Nie Vervielfältigung może być sytuacji, że najmniejsze ist strengstens untersagt. 

Friedrich Schlegel, Dichter der Romantik, 

hat gesagt, dass im Reisen 

die „Sehnsucht nach dem Unendlichen“ 

wohne. Im Reisen kann alles 

eine andere Ordnung haben. 

In den Bergen ist die Unendlichkeit 

fast zum Anfassen, besonders wenn 

die Weite im Nebel noch sanfte Konturen 

bekommt. Vor Jahren besuchte ich 

den Platz der ewigen Ruhe von Gerhart 

Hauptmann auf Hiddensee und dieses 

ogniwo danej inwestycji jest niedokończone, 

bo kiedy przyjdzie tzw. wysoka 

woda, może to spowodować, że praca, 

która wcześniej została wykonana, będzie 

zmarnowana. 

Dowiaduję się od osób odpowiedzial- 

LARES: Niniejszy ne deutsche materiał Identität, służy als er sagte: wyłącznie „Ich do czytania. Bernard Powielanie Gaida nych w regionie jakikolwiek opolskim za sposób realizację zabronione. 

war Europäer ebenso selbstverständlich, 

inwestycji przeciwpowodziowych, że 

LARES: Diese Materialien wie ich sind Deutscher lediglich war, und zum vielleicht Lesen bereitgestellt. Jegliche istnieją Vervielfältigung poważne problemy finansowe, ist strengstens untersagt. 

Jahr die Villa Wiesenstein in Agnetendorf, 

den Ort seines Schaffens. Dank der 

kleinen Ausstellung kommen mir besondere 

Worte des großen Schlesiers in den 

Sinn, die er seinem eigenen Bewusstsein 

gewidmet hat. Am 1. März 1933 schrieb 

er: „Mit dem Brande des Reichstagsgebäudes, 

in der Nacht vom 26. zum 27. 

Bewusstsein geweckt wurde.“ Er baute 

seine Villa so, dass er von den Fenstern 

des Arbeitszimmers aus die Schneekoppe 

sehen konnte, um das Symbol der 

Unendlichkeit nicht aus den Augen zu 

verlieren. Er überlegte weiter über sei- 

war man kein ganz richtiger Deutscher, 

wenn man sich nicht gleichzeitig als Europäer 

fühlte.“ Eine klare Linie seines 

Bewusstseins lässt er uns zurück: Schlesier, 

Deutscher und Europäer zugleich. 

oder gar keine. Und wenn er sie hat, so 

muss er sie pflegen und festhalten, weil 

sie zerstörbar ist“, schrieb er für sich 

selber, aber auch als Erbe an uns, die 

ihm ähnlich sind – Schlesier, Deutsche 

und Europäer zugleich. 

Wersja polska na blogu 

Bernarda Gaidy na www.vdg.pl 

Positive Wende 

Nachdem vor einiger Zeit berichtet 

worden war, dass die polnische 

Bahn die zweisprachigen polnisch-deutschen 

Ortsschilder von den Bahnhöfen 

der Gemeinde Chronstau entfernen ließ, 

kam es jetzt zu einer positiven Wende. 

werden. Dieses hat für erneutes Aufsehen 

gesorgt 

Zweisprachigkeit in den Vordergrund fali nam nie pomogą! 

LARES: Niniejszy materiał 

und bei manchen 

służy 

Politikern 

wyłącznie 

stellt und 

do 

die 

czytania. 

Vorurteile zur 

Powielanie 

Seite legt. Dlatego 

w jakikolwiek 

też, jako przewodniczący 


sowie auf verschiedenen Internetforen Wie man das manchen kann, zeigen Parlamentarnego Zespołu Przyjaciół 


Nach mehreren Protesten vonseiten der 

Gemeindeverwaltung und Organisationen 

der deutschen Minderheit sowie 

nach einer erneuten Erklärung des polnischen 

Verwaltungsministeriums hat 

der Pressesprecher der polnischen Bahn 

nun zugesagt, dass die Zweisprachigkeit 

auf die Bahnhöfe zurückkehren wird. 

Diese Wende ist positiv zu bewerten, 

geöffnet hat, und dabei nicht nur die der hoffen, dass manche der Kritiker der są te inwestycje i jaka jest pewność, że 

LARES: Niniejszy deutschen materiał Minderheit, służy um die wyłącznie Zweisprachigkeit 

auch aus dem Zugfenster auch diese Bereitschaft zeigen werden. są te inwestycje, niech świadczy fakt, że 

polnisch-deutschen do czytania. Zweisprachigkeit Powielanie zostaną w wykonane. jakikolwiek A o tym, sposób jak ważne zabronione. 


auch wenn ich es äußert bedauernswert 

empfinde, dass es überhaupt zu dieser 

erneuten Diskussion kommen musste. 

Nachdem schon alle Fragen der Bahn 

geklärt schienen, die in den Jahren 2010 

bis 2012 der Gemeinde Chronstau gestellt 

worden sind, mussten die gleichen 

Antworten nun noch einmal vorgelegt 

auch mal wieder „alte Geister“ aufleben 

lassen. 

Es bleibt jetzt zu hoffen, dass die jetzige 

Auseinandersetzung, die nun wie es 

scheint doch einen positiven Abschluss 

erlebt, den Weg für andere Gemeinden 

sichtbar zu machen. In vielen Regionen 

Europas ist Zweisprachigkeit, sowie die 

Anwesenheit einer Minderheit längst 

zu einem Markenzeichen geworden. 

Dies könnte auch in Oberschlesien der 

Fall sein, wenn man nur die Vorteile der 

immer mehr die Kaschuben, die es allerdings 

ein bisschen leichter haben, 

weil sie keine nationale sondern eine 

sprachliche Minderheit sind. Die Bahn 

hat gezeigt, dass sie zu Meinungsänderung 

bereit ist und so kann man auch 

Rafał Bartek 

Der Mensch ist das, woran er glaubt. 

Anton Pavlovič Čechov (1860-1904), russischer impressionistischer Erzähler 

Widać więc, że trzeba uczynić wszystko, 

Człowiek LARES: jest tym, Niniejszy w co wierzy. materiał służy wyłącznie do czytania. Powielanie aby władze w jakikolwiek województwa opolskiego sposób zabronione. 

Anton Pawłowicz Czechow (1860–1904), rosyjski nowelista impresjonistyczny 

i jego posłowie zadbali o zachowanie der Projekte sorgen. 

LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen bereitgestellt. Jegliche ciągłości Vervielfältigung tych inwestycji. ist strengstens untersagt. 

Rys. Andrzej Sznejweis 

W 

które mogą spowodować, że już rozpoczęte 

procedury przetargowe mogą 

być unieważnione ze względu na brak 

środków finansowych. Do tego inwestor, 

który ma realizować budowę zbiornika 

w Raciborzu, zszedł z budowy! Jest to 

Bartek konkret 

LARES: Niniejszy materiał służy wyłącznie do czytania. Powielanie moim w zdaniem jakikolwiek bardzo niebezpieczne, sposób zabronione. 

mimo że dzisiaj nie mamy bezpośredniego 

LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen bereitgestellt. Jegliche Vervielfältigung 

zagrożenia powodzią. Jeśli 

ist 

jesz- 


cze dołożymy do tego niedokończoną 

budowę wałów przeciwpowodziowych 

w gminach Cisek i Bierawa, to można 

stwierdzić, że wielomilionowe inwestycje, 

które przez wiele lat były wykonywane 

na Odrze, w chwili przyjścia wysokiej 

Odry, na najbliższym jego posiedzeniu 

podejmę ten temat, aby w obecności 

przedstawicieli ministerstw środowiska i 

finansów o tym problemie porozmawiać 

i zapytać urzędników najwyższych szczebli, 

na jakim obecnie etapie realizowane 

np. obwałowania, które mają być budowane 

na wysokości gminy Dobrzeń 

Wielki, będą miały istotny wpływ na 

bezpieczeństwo największej obecnie 

inwestycji w Polsce – nowych bloków 

energetycznych w Elektrowni Opole. 

Poseł Ryszard Galla 

Kontinuität wahren 

Bei jeder Investition, auch und gerade 

bei Wasserprojekten, muss bei der 

Umsetzung Kontinuität gewahrt werden. 

Nicht einmal das kleinste Kettenglied 

darf da ausfallen. Denn wenn das große 

Wasser kommt, ist alles vorherige Bemühen 

womöglich umsonst gewesen. 

Von Verantwortlichen für Hochwasserschutzprojekte 

in der Region 

Oppeln habe ich auch über ernsthafte 

Finanzprobleme erfahren, die bereits 

begonnene Ausschreibungsverfahren 

wegen finanzieller Engpässe wieder 

ungültig machen könnten. Zudem hat 

der Bauherr, der das Hochwasserbecken 

Ratibor errichten soll, die Baustelle 

verlassen! Das könnte sehr gefährlich 

werden, auch wenn derzeit noch keine 

direkte Hochwassergefahr besteht. 

Fügt man dem noch die unvollendeten 

Hochwasserdeiche in den Gemeinden 

Czissek und Birawa hinzu, so kann 

man getrost sagen, dass die jahrelangen 

Millionen-Investitionen an der Oder 

bei einer richtigen Flutwelle keine Hilfe 

sein werden! 

Deshalb will ich als Vorsitzender 

der Parlamentarischen Arbeitsgruppe 

„Freunde der Oder“ in deren nächste 

Sitzung das Thema im Beisein von 

Vertretern des Umwelt- und des Finanzministeriums 

aufgreifen, um das 

Problem vor Augen zu führen und mich 

nach dem bisherigen Umsetzungsfortschritt 

und den Aussichten für einen 

baldigen Abschluss erkundigen. Wie 

wichtig die Projekte sind, zeigt sich nun 

nicht zuletzt daran, dass beispielsweise 

die in der Gemeinde Groß Döbern 

vorgesehenen Hochwasserdeiche sich 

wesentlich auf die Sicherheit von Polens 

derzeit größtem Bauprojekt – den 

neuen Kraftwerksblöcken im Kraftwerk 

Oppeln – auswirken werden. Es muss 

daher alles dafür getan werden, dass die 

Oppelner Regionalregierung und die 

Parlamentsabgeordneten aus der Woiwodschaft 

für eine zügige Fortführung 

Notiert von Krzysztof Świerc




LARES: Diese Materialien sind Politik lediglich und zum Gesellschaft 

Lesen bereitgestellt. Polityka Jegliche i społeczeństwo 


Z Vaterlandu 

Kommunalwahlen: Bündnis am linken Rand 


Europejskiej 

materiał 

w konferencji 

służy wyłącznie 

weźmie ukazał 

do 

się na 

czytania. 

łamach „WAZ”, 

Powielanie 

czytamy: 


udział Władysław Piskorz. Informacji „W okresie plebiscytu, jaki odbył się po 

LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen bereitgestellt. Jegliche „Bündnis Vervielfältigung macht die Schwachen ist strengstens untersagt. 

Nr. 35/1169 Wochenblatt.pl 3 

Angielski językiem sądownictwa? 

Niemiecki Bundesrat złożył w Bundestagu 

projekt ustawy przewidujący 

utworzenie przy sądach krajowych izb 

do spraw handlu międzynarodowego, 

w których istniałaby możliwość wyboru 

języka angielskiego jako języka prowadzonych 

rozpraw. Niezbędną przesłanką 

wyboru miałby być międzynarodowy 

LARES: Niniejszy materiał służy wyłącznie raport do wymienia czytania. trzy zasadnicze Powielanie cele: mit der w Partei jakikolwiek „Unia Pracy“ (Union sposób der zabronione. 

1. Wspieranie wzrostu zatrudnienia w Arbeit) und dem Gewerkschaftsverband 

LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen branży bereitgestellt. informatycznej w Niemczech. Jegliche 2. „OPZZ“ Vervielfältigung eine gemeinsame Wahlliste ist strengstens untersagt. 

kontekst sporu prawnego, np. fakt 

zawarcia przez zainteresowane firmy 

umów w języku angielskim, a także 

zgoda obu stron na posłużenie się językiem 

angielskim. Autorzy projektu 

argumentują, iż w toku globalizacji spory 

między przedsiębiorstwami toczą się 

coraz częściej w Stanach Zjednoczonych 

i Wielkiej Brytanii, co sprawia, że niemieckie 

stanowiska prawne tracą grunt. 

Projekt spotkał się z wyraźną krytyką 

ze strony „Towarzystwa na rzecz Języka 

Niemieckiego”, którego zdaniem sprzyja 

on utracie znaczenia rodzimego języka. 

Konferencja ws. funduszy strukturalnych 

w Dreźnie 

Również 24 września w Dreźnie 

odbędzie się specjalna konferencja pt. 

„Pozycjonowanie regionów miejskich 

w ramach strategii europejskich”, stanowiąca 

zakończenie projektu INTERREG 

pn. „City Regions”. Miejscem konferencji 

jest zamek Albrechtsberg, mieszczący się 

przy Bautzner Strasse 130. Od 2012 roku 

regiony miejskie Halle/Lipsk, Wrocław, 

Praga, Graz oraz Turyn, działając pod 

przewodnictwem władz miasta Lipska, 

Malakow-Turm der Zeche Prosper II Foto: Wikipedia 

W sierpniu na łamach „Westdeut- 


sche Allgemeine 

materiał 

Zeitung” 

służy 

można 

wyłącznie 

było mysłowo-Handlowej 

do czytania. 

(IHK) 

Powielanie 

w Dreźnie ter eine 

w 

Zusammenarbeit 

jakikolwiek 

zwischen 

sposób 

den 

zabronione. 

przeczytać, że w westfalskim mieście odbędzie się IX Konferencja Gospodarcza 

IHK, na której przedstawiciele allem wegen persönlicher Differenzen 

Fraktionen von Palikot und Miller vor 

Bottrop znajduje się osiedle o nazwie 


prowadzą wymianę informacji mającą 

na celu poprawę współpracy miast 

z okolicznymi terenami. W ramach 

konferencji partnerzy dokonają podsumowania 

wyników swojej pracy oraz 

przedyskutują sposoby wykorzystania do 

realizacji wspólnych celów możliwości, 

jakie dają unijne fundusze strukturalne 

przewidziane w latach 2014–2020. 

(wydawnictwo Klartext Verlag) opisuje 

specyfikę materiał środowiska służy „hanysów” wyłącznie wchodzące do czytania. na rynek zaprezentuje Powielanie spółka Polen“ w (SP) jakikolwiek und Jaroslaw Gowins sposób „Polen zabronione. 

nicht reif. 

biznesowej w Polsce. Aktualne projekty Zusammenarbeit von PiS, „Solidarisches 


żyjących w Bottrop. W artykule, który Wirtschaftsförderung Sachsen GmbH. Gemeinsam“ (PRJG) wird der rechten 


Ze strony Generalnej Dyrekcji Polityki 

Regionalnej i Rozwoju Miast Komisji 


dotyczących konferencji udziela Regina 

Hille z Referatu ds. Europejskiego 

Planowania Przestrzennego i Rozwoju 

Regionalnego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych 

Saksonii (Regina.Hille@ 

smi.sachsen.de). 

Radlin. Pisze o tym dr Lutz Budrass, 

historyk Uniwersytetu Zagłębia Ruhry 

w Bochum, który w tekście własnego 

autorstwa zamieszczonym w niedawno 

opublikowanej książce pt. „Industrialisierung 

und Nationalisierung” 

I wojnie światowej (…), Górnoślązacy 

z Bottrop wykazywali raczej orientację 

proniemiecką. Ci, którzy wracali, głosowali 

raczej za Polską, a ci, którzy zostali 

w Bottrop, raczej za Niemcami – pisze 

Budrass. – Z liczby 26 000 górników, 

Cyfrowa Agenda 2014–2017 

W minionym tygodniu rząd federalny 

zaprezentował swoją „Cyfrową Agendę 

2014–2017“, dzięki której Niemcy mają 

stać się liderem w dziedzinie technologii 

informacyjnych. Przedstawiony 

Rozbudowa na szeroką skalę wysokowydajnych 

sieci informatycznych zwłaszcza 

na obszarach wiejskich. 3. Poprawa sytuacji 

w zakresie bezpieczeństwa i ochrony 

systemów i usług informatycznych. 

Założenia Agendy natrafiają jednak na 

kontraproduktywne, jak można przeczytać 

na portalu digitalegesellschaft.de. 

Adrian M. Darr 

Konferencja gospodarcza w Dreźnie 

24 września w siedzibie Izby Prze- 

ambasady RP, Polsko-Niemieckiej Izby 

Przemysłowo-Handlowej (AHK), Urzędu 

Marszałkowskiego Województwa 

Dolnośląskiego oraz Dolnośląskiej Izby 

Gospodarczej przedstawią przyszłe kierunki 

rozwoju współpracy i działalności 

(K)eine Ehe mit Hindernissen 

stark“, lautet ein Sprichwort. Aus 

diesem Grund ist dieser Tage am 

linken politischen Rand ein neues 

Wahlbündnis für die anstehenden 

Kommunalwahlen im Herbst ent- 

którzy w latach 1875–1908 znaleźli 

LARES: Niniejszy Radlin materiał w Westfalii służy wyłącznie zatrudnienie do czytania. w Bottrop, 14 Powielanie 000 osób standen. w jakikolwiek sposób zabronione. 

pochodziło z Górnego Śląska”. 

LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen bereitgestellt. Jegliche „Lewica Vervielfältigung razem“ (Gemeinsame ist Lin- 


ke) nennt sich die Allianz, die linke 

Gruppierungen vereint. Doch wirklich 

gemeinsam und vor allem geschlossen 

stehen die Parteien am linken Spektrum 

zurzeit noch nicht. Während die postkommunistische 

Linkspartei SLD die 

aufstellen will, ist die Zusammenarbeit 

mit „Twój Ruch“ (Deine Bewegung, TR) 

fraglich. TR-Vorsitzender Janusz Palikot 

verwarf den Vorschlag auf Zusammenarbeit 

wegen der Namensgebung des 

Wahlbündnisses: „SLD-Lewica razem“, 

LARES: Niniejszy materiał służy wyłącznie krytykę do ze czytania. strony aktywistów Powielanie sieciowych, 

którzy uznają część wytyczonych im Namen dagegen nicht vor. 

heißt w es jakikolwiek offiziell. Palikots Partei sposób kommt zabronione. 

LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen celów bereitgestellt. za zbyt krótkowzroczne, Jegliche a nawet SLD-Chef Vervielfältigung Leszek Miller hat unterdes- 


sen öffentlich linke Gruppierungen zu 

einem Kongress kommende Woche nach 

Warschau eingeladen. Ebenso Palikot 

und seine Gefolgsleute. Ob diese der 

Einladung folgen, bleibt offen. Noch vor 

wenigen Monaten schlossen Beobach- 

der beiden Parteichefs aus. Doch ein 

Bündnis von rechten Parteien unter 

dem Mantel von Jarosław Kaczyńskis 

Recht und Gerechtigkeit (PiS) brachte 

die kleinen Parteien am linken Spektrum 

in Zugzwang. Spätestens seit der 

Beleidigt: Janusz Palikot (TR) Foto: Adrian Grycuk/Wikipedia 

Opposition in Sonntagsfragen gar eine 

Mehrheit gegen die Regierung von Premier 

Donald Tusk vorhergesagt. 

Beobachter spekulieren nun über die 

politische Zukunft von Palikot und seiner 

Partei. Der Politiker ist ehemaliger 

Tusk-Vertrauter und Abtrünniger der 

Regierungspartei „Bürgerplattform“ 

(PO). Bei den vergangenen Parlamentswahlen 

gelang seiner Gruppierung mit 

linksliberalen und antiklerikalen Parolen 

der Einzug als drittstärkste Kraft in 

den Sejm. Das war im Oktober 2011. 

Bei den diesjährigen Europawahlen im 

Mai schaffte es TR jedoch nicht über die 

Fünf-Prozent-Hürde. Ein Bündnis mit 

weiteren Linksparteien wäre vor allem 

für Palikots-Gruppierung von Vorteil, 

sehen Beobachter. Anders als etwa die 

SLD, ist die TR in der Region nur wenig 

verankert. Doch für eine Ehe zwischen 

beiden Parteien scheint die Zeit noch 

Markus Nowak 



MASZ 

15-30 LAT 

LARES: Niniejszy materiał służy wyłącznie do czytania. Powielanie w Proponujemy jakikolwiek sposób staż/praktykę 

zabronione. 

LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen bereitgestellt. Jegliche Vervielfältigung w Niemczech ist w strengstens zawodach: untersagt. 

NIE MASZ PRACY 

JESTEŚ MIESZKAŃCEM OPOLSZCZYZNY 

Bist Du zwischen 15 

und 30 Jahre alt 

Hast Du keinen Job 

Bist Du Einwohner der Oppelner Region 


Zdobądź nowe 

służy 

doświadczenie 

wyłącznie 

wyjeżdżając 

do czytania. 

na staż/praktykę 

Powielanie w 

samochodowy, 

jakikolwiek 

mechatronik 

sposób 

samochodowy, 

zabronione. 

elektryk sam., 

do Niemiec i uzyskaj certyfikat. 

elektrotechnik sam. (obsługa pojazdów hybrydowych), blacharz 

LARES: Diese Materialien sind lediglich Nie musisz znać zum biegle Lesen języka bereitgestellt. niemieckiego!!! Jegliche Vervielfältigung sam., lakiernik sam. ist strengstens untersagt. 

Złóż dokumenty rekrutacyjne do 15 września 2014 r. 

LARES: Niniejszy materiał służy wyłącznie do czytania. Powielanie w monter jakikolwiek sprzętu elektronicznego sposób zabronione. 

(monter tzw. inteligentnych 

Weź udział w Projekcie 

systemów), monter systemów radiowo-telewizyjnych, monter 


Wsparcie 

kompetencji 

na starcie 

„Wsparcie kompetencji na starcie” 

realizowanym przez Wojewódzki Urząd Pracy 

w Opolu w partnerstwie z Handwerkskammer 

Mannheim Rheim-Neckar-Odenwald. 

Szczegóły dostępne są w Biurze Projektu 

lub na stronie 

LARES: Niniejszy materiał służy www.kompetencje.wup.opole.pl 

wyłącznie do czytania. Powielanie w jakikolwiek sposób zabronione. 

LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen bereitgestellt. Jegliche Vervielfältigung W ramach projektu ist strengstens zapewniamy: untersagt. 

BIURO PROJEKTU: 45-231 Opole 

ul. Oleska 127 IIp. 

tel. 77 44 231 44 

www.kompetencje.wup.opole.pl 

Projekt jest 

realizowany w okresie: 

Unterstützung 

der Kompetenzen 

am Start 

Branża budowlana: murarz, kafelkarz (glazurnik), sztukator, 

zbrojarz, malarz, tapeciarz, hydraulik i monter instalacji sanitarnych, 

monter instalacji klimatyzacyjnych i grzewczych. 

Branża mechaniki pojazdowej i serwisu pojazdów: mechanik 

Branża przemysł drzewny i meblarstwo: stolarz, cieśla, lakiernik 

drzewny. 

Branża obróbka metali i spawalnictwo: tokarz, frezer, ślusarz, 

spawacz, szlifierz metali, lakiernik, operator CNC, pneumatyk. 

Branża elektryczna i elektroniczna: elektryk, monter elektronik, 

i serwisant urządzeń elektronicznych. 

Branża administracja i zarządzanie: pracownik obsługi biurowej. 

Branża piekarniczo-cukiernicza: piekarz, cukiernik, sprzedawca. 

Branża fryzjerstwo i kosmetologia: fryzjer, kosmetyczka, 

manikiurzystka. 

• stypendium stażowe oraz stypendium szkoleniowe 

• zwrot kosztów dojazdu na spotkanie z doradcą zawodowym, 

psychologiem, pośrednikiem pracy oraz warsztat aktywnego 

poszukiwania pracy 

• ubezpieczenie na wypadek leczenia i NNW 

• transport, noclegi, wyżywienie na stażu/praktyce w Niemczech 

e-mail: kompetencje@wup.opole.pl 

LARES: Niniejszy materiał służy wyłącznie marzec do czytania. 2013 – czerwiec Powielanie 2015 w jakikolwiek sposób zabronione. 

LARES: Diese Materialien sind Projekt lediglich współfinansowany zum Lesen przez Unię bereitgestellt. Europejską w ramach Jegliche Europejskiego Vervielfältigung Funduszu Społecznego ist strengstens untersagt. 

8020




4 LARES: Wochenblatt.pl Diese Materialien sind lediglich Aus zum den Lesen Regionen bereitgestellt. Z regionów 

Jegliche Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 

Osterode: Festival der Nationen „Unter einem gemeinsamen Himmel“ zum achten Mal gemeinsam gefeiert 

NotizenNotatki 

QQGrünes Festival LARES: in Allenstein: Niniejszy materiał służy wyłącznie do czytania. Powielanie w jakikolwiek sposób zabronione. 

Am 6. und 7. September findet in Allen- 


stein zum ersten Mal das Green Festival 

am Ufer des Ukiel Sees statt. Neben Konzerten 

von Künstlern wie Artur Rojek, Hey 

und Kayah wird es Veranstaltungen für 

die ganze Familie geben, mit Workshops, 

Filmen und Aktivitäten rund um Natur 


Eine Bühne, ein See und dutzende Trachten 

Am 23. August fand im Amphitheater 

in Osterode das achte Festival 

der Nationen Europas „Unter einem 

gemeinsamen Himmel“ statt. Für 

das Publikum gab es eine reiche 

LARES: Niniejszy Palette materiał an Trachten służy und Musikstilen 

– und eine wunderbare Aussicht. 

wyłącznie do czytania. Powielanie w jakikolwiek sposób zabronione. 


Publikum blickte über den in 

Q 

der Sonne funkelnden Drewenzsee. 

und Ökologie. Mehr Informationen gibt 

es im Internet unter www.facebook.com/ 

olsztyngreenfestival 

Q Neuer Park in Allenstein: In 

Allenstein sind neue Parkanlagen entstanden. 

Ende Juli wurde der südöstlich 

der Altstadt gelegene Zentralpark (park 

centralny) eröffnet, das berichtet das 

Das Diese besondere Aussicht verlangte etwas 

Mut von den Veranstaltern ab, dem 

Verband der deutschen Gesellschaften 

in Ermland und Masuren und die Al- 

Die jüngste Tänzerin der Tataren. 

Zu Beginn des Festivals liefert die Tanzgruppe Kolos einen schwungvollen Auftritt ab. 

LARES: Niniejszy lensteiner materiał Abteilung des służy Verbands wyłącznie der do czytania. Powielanie w jakikolwiek sposób zabronione. 

Ukrainer Polen. Statt in geschlossene Während der 

LARES: Diese Materialien Säle wagte sind man lediglich sich in das (zumindest 

Lesen bereitgestellt. Jegliche Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 

Ermland-Masuren Journal. Bis Herbst 

sollen nun auch die Arbeiten am Schlosspark 

(Park Podzamcze) unterhalb des 

mittalterlichen Schlosses abgeschlossen 

werden. Beide Parks am Flusslauf der Alle 

(Łyna) bilden dann einen grünen Ring 

zwischen der Altstadt und neueren Stadtvierteln. 

Bei den Arbeiten im Schlosspark 

überdachte) Amphitheater von Osterode. 

Den ersten farbenfrohen und energiegeladene 

Auftritt absolvierte die vielköpfige 

Volksmusik- und –tanzgruppe „Kołos“ 

aus Torczyn in der Ukraine. Der Landrat 

des Kreises Osterode, Włodzimierz 

LARES: Niniejszy Brodiuk, materiał spielte in seiner służy Ansprache wyłącznie do czytania. Powielanie w jakikolwiek sposób zabronione. 

ebenso wie Stefan Migus vom Verband Ermland-Masuren, für 

LARES: Diese Materialien der Ukrainer sind auf lediglich die Ereignisse zum in der Lesen bereitgestellt. seine Arbeit geehrt. Jegliche Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 

stießen Archäologen auf Reste von Befestigungsanalgen, 

die vom damaligen 

Burg-Verwalter Nikolaus Kopernikus um 

1520 angelegt wurden. 

QQTheaterfestival in Stettin: Vom 

5. bis 7. September treffen sich in Stettin 

Theatergruppen aus Polen, Spanien, 

England, Russland, Ukraine, Deutschland 

Ukraine und den Unabhängigkeitstag am 

24. August an: „Wir kämpfen um unsere 

Freiheit, wie Sie um die ihre gekämpft 

haben.“ Doch an diesem Abend sollte 

es nicht um Politik gehen, sondern um 

Kultur unter dem gemeinsamen Himmel 


beziehungsweise 

materiał 

unter 

służy 

einem Dach. 

wyłącznie 

dem Festival 

do czytania. 

trug die tatarische 

Powielanie 

Gruppe 


Dafür sorgten die auftretenden Künstler 

in bunten Trachten und die Musik. scher und musikalischer Vielfalt bei. 

„Buńczuk“ zu dessen besonderer opti- 


und Griechenland zum internationalen 

Festival Pro-Contra. Präsentiert werden 

die neusten Trends in der Theaterkunst, 

außerdem gibt es Konzerte, Ausstellungen 

und Filmvorführungen. Mehr Infos 

unter teatrniema.pl. 

Jp 

Q Reiseführer-App: Urlauber in 

Veranstaltung wurde 

Viktor Marek Leyk, 

Minderheitenbeauftragter 

des Marschalls 

der Wojewodschaft 

schuhen, andererseits eine Sängerin, die 

mit gewaltiger Stimme klassische Musik 

vortrug. Bei ihrem ersten Besuch auf 

Bei einem Buńczuk handelt es sich, wie 

am Informationsstand der Gruppe zu 

erfahren war, um eine Standarte ähnlich 

der römischen Legionärsadler, die tatarische 

Truppen früher in der Schlacht 

vorantrugen. 

Jung und flott: Die Tänzer der Gruppe Saga 

zek und Mateusz Gawroński auf Deutsch 

sowie die Allensteiner Schüler der Gruppe 

„Suzirjaczko“ auf Ukrainisch für gute 

Stimmung. Als Kontrast zur erfahrenen 

Neulinge ihr Programm. Und während 

der Wind auffrischte und die geplante 

Zeit längst überschritten war, brachte die 

regionale ukrainische Folk-Rock-Gruppe 

„Berkut“ zum Abschluss noch einmal 

Dabei vertrat die Gesangsgruppe „Ligockie 

Wrzosy“ aus Ellguth Proskau mit 

deutschen und schlesischen Liedern 

die Deutschen im Oppelner Schlesien. 

Den größten Kontrast innerhalb eines 

Programms boten die „Bernsteinblu- 

Q 

men“ vom Deutsch-Russischen Haus Neben verschiedenen Chören sorgten Roma-Gruppe „Hitano“ aus Allenstein 

LARES: Niniejszy Königsberg: materiał einerseits służy Volksmusik wyłącznie die Sieger do des czytania. Wettbewerbs Powielanie des deutschen 

Liedes in Osterode Monika Krzen- 

Tanzgruppe „Saga“ aus Bartenstein als 

bot die w inzwischen jakikolwiek dritte Generation sposób der zabronione. 

ukrainische Musikkultur. 

mit Jodeln und einem Tanz mit Holz- 


der Woiwodschaft Ermland-Masuren 

können ab sofort mit dem „my guide“, 

einem mobilen Reiseführer, alle wichtigen 

Informationen über die Region auf 

dem Smartphone abrufen. Das Projekt 

wurde durch die Europäische Union gefördert, 

berichtet das Ermland-Masuren 

Journal. Mit der App können Touren 

Uwe Hahnkamp 

Sętal: Fajrowanie geburstagu 

Ostpreußen: 

Kamień, tort i zabawa 

Kinofilm „Wolfskinder“ 

LARES: Niniejszy materiał służy wyłącznie do czytania. Powielanie w jakikolwiek sposób zabronione. Natur als 


geplant und Informationen können mit 

anderen Nutzern geteilt werden. Durch 

eine Offline-Funktion ist der Nutzer nicht 

unbedingt auf eine Internetverbindung 

angewiesen. „my guide“ gibt es in polnischer, 

deutscher und englischer Sprache. 

Sie kann als Android-Version kostenlos 

heruntergeladen werden. Mehr Informationen 

gibt es unter www.my-guide. 

Verbündeter 

Nach dem Ende des Zweiten Weltkrieges 

kämpften in Ostpreußen 

tausende elternlose Kinder um ihr 

Überleben. Das Schicksal der „Wolf- 

LARES: Niniejszy mieszkańców. materiał służy wyłącznie do czytania. Powielanie w jakikolwiek sposób zabronione. 

LARES: Diese Materialien sind Dolina lediglich – kto, kiedy zum i dlaczego 

tak pięknie nazwał tę wieś, Q 


nie 

warmia.mazury.pl 

Q Przypomnienie o „babci Kinski” 

z Prus Wschodnich: Portal internetowy 

„derwesten.de”, prowadzony 

przez redaktorów gazety „Westdeutsche 

Allgemeine Zeitung” (WAZ), pisze o wyremontowanym 

właśnie pomniku „babci 

skinder“ wurde von dem Berliner 

Regisseur Rick Ostermann verfilmt 

und läuft ab dem 28. August im Kino. 

Die Brüder Hans (Levin Liam) und 

Fritzchen (Patrick Lorenczat) versuchen 

sich nach dem Tod ihrer Mutter 

nach Litauen durchzuschlagen. Dort 

hoffen sie, Essen und eine Bleibe zu 

Słodka wiadomo. Wiadomo tylko, że pierwszy 

raz wspomniana jest w dokumentach 

w 1344 r. Dlatego też tę datę sętalacy 

przyjęli za datę założenia wsi i dlatego 

świętowali jej 670. urodziny. Rozpo- 

LARES: Niniejszy częła je materiał msza św. Po mszy, służy na wyłącznie skwerze do czytania. Powielanie w jakikolwiek sposób zabronione. 

w środku wsi uroczyście odsłonięto 

LARES: Diese Materialien 

tablicę 

sind 

upamiętniającą 

lediglich 

670. 

zum 

rocznicę 


Kinski” (Anny Kinski, z domu Rekowski) 

w Gelsenkirchen-Horst. Była to znana w 

całym mieście handlarka rybami, żona 

górnika, która urodziła się w 1882 roku 

w Prusach Wschodnich w ubogiej rodzinie 

chłopskiej, a na przełomie stuleci wyemigrowała 

do Zagłębia Ruhry. Zmarła w 

1956 roku matka dwanaściorga dzieci 

założenia Sętala. 

Na tablicy wyryty został napis „Mieszkańcom 

Sętala z okazji 670. rocznicy 

założenia wsi”. Jej fundatorem było sołectwo, 

a odsłonięcia dokonała m.in. 

Frieda Marcinkowska – najstarsza sętalanka 

urodzona w Sętalu. 

Niemczech, w wykonaniu aktorskich wiedziała, że tak tu teraz będzie, tobym 


Po tym 

materiał 

uroczystym 

służy 

momencie 

wyłącznie 

podzielono 

olbrzymi urodzinowy tort. kulturowości wsi i było bogato przepla- 

miałam trudny – zwierza się Agnieszka 

talentów 

do 

z Sętala. 

czytania. 

Opowiadało 

Powielanie 

o wielo- 

nie wyjechała, 

w jakikolwiek 

bo początek w 

sposób 

Niemczech 

zabronione. 


handlowała początkowo pasmanterią, 

wyrobami bieliźnianymi i wełnianymi, 

a ostatecznie rybami – między innymi 

na targu w Horst. Dziś jest symbolem 

masowej imigracji z Prus Wschodnich. 

QQWasser vom Meeresgrund: 

Eine Mineralwasserflasche aus der Zeit 

zwischen 1806 und 1830 haben polnische 

Wissenschaftler bei Tauchgängen 

aus einem Schiffswrack vor Danzig aus 

dem Meer gezogen. Das aus dem Taunus 

stammende noch original verkorkte Mineralwasser 

ist nach Angaben des Danziger 

Meeresmuseums eines der ältesten Mineralwässer 

Europas. Die Selters-Prägung 

des Unternehmens aus dem hessischen 

finden. Sie hungern, fliehen vor Soldaten, 

werden getrennt und finden wieder 

zusammen. Das Schicksal der Brüder 

ist beispielhaft für tausende Kinder, die 

in den ersten Nachkriegsjahren um ihr 

Überleben kämpfen mussten. 

Er habe die Geschichte der Wolfskinder 

jetzt erzählen wollen, so lange noch 

Zeitzeugen am Leben sind, sagt Regisseur 

Rick Ostermann in einem Interview 

mit dem Magazin Focus. Auch die Mutter 

des Berliners floh nach dem Zweiten 

Weltkrieg aus Ostpreußen. Über seine 

Familiengeschichte sei er auf die Wolfskinder 

gestoßen. Ostermann führte Gespräche 

mit ehemaligen Wolfskindern. 

„All diese Geschichten habe ich als 

Fundament für meinen Film benutzt. 

Lucernie w Szwajcarii. Chociaż władze diecezji warmińskiej starały się ją odzyskać 

LARES: Niniejszy Organizatorzy materiał festynu służy – Stowarzyszenie 

Przyjaciół Sętala i sołtys Sętala gwarą zwaną Heilsberger Platt. 

wyłącznie – do do Sętala czytania. nie wróciła. W Powielanie Sętalu przeważała ludność w jakikolwiek niemiecka. Posługiwała sposób się zabronione. 

kk 

LARES: Diese Materialien – przygotowali sind lediglich dla dzieci i dorosłych zum Lesen bereitgestellt. Jegliche Vervielfältigung ist strengstens Deutschland ist untersagt. 

der 28. August. 

Landkreis Limburg-Weilburg sei noch 

ausgezeichnet zu erkennen. 

Fajrowanie geburstagu Sętala (czyli 

świętowanie urodzin, bo tak się 

kiedyś we wsi mówiło) odbyło się 

w niedzielę 3 sierpnia. We wspólnej 

zabawie połączyło nowych i starych 

Uczestnicy festynu wraz z kapelą ludową 

odśpiewali Sętalowi „1000 lat”. 

Życzenia urodzinowe i dobrej zabawy na 

festynie mieszkańcom Sętala złożyli goście 

– przedstawiciele władz gminy oraz 

Jan Hacia, członek zarządu Wspólnoty 

byłych mieszkańców powiatu olsztyńskiego 

materiał z Niemiec. służy wyłącznie Irlandii, do a nawet czytania. Hiszpanii. Powielanie w jakikolwiek sposób lek zabronione. 

z Niemiec, ale też np. z Holandii, Anglii, gminy Dywity. 


Jak to na urodzinach, nie mogło za- 


braknąć jadła i napojów, przyrządzonych 

głównie przez mieszkańców Sętala. 

Można było skosztować pierogów, krokietów, 

bigosu, pysznych ciast, gofrów 

i wędlin. Kusiły miody z sętalskich pól, 

domowe nalewki o zaskakujących smakach 

i piwo. 

Na całe gardło: Podczas konkursu krzyku zrobiło się naprawdę głośno. 

różne konkursy. Gwoździem programu 

stało się przedstawienie „Na Warmii” wg 

wiersza Elzy Wohlgemuth, byłej sętalanki, 

obecnie mieszkającej w Mülheim w 

tane piosenkami typowymi dla każdej 

narodowości. Wątkowi niemieckiemu 

towarzyszyła piosenka „Junge kommt 

bald wieder nach Hause”. 

Na festyn przyjechali dawni i obecni 

parafianie z niemal całej Europy, głównie 

Foto lech 

– Przyjechałam tutaj za namową 

koleżanki po 40 latach, pierwszy raz 

od wyjazdu. Jestem pod wrażeniem. 

Dużo się tu zmieniło. Gdybym wtedy 

Kolodzińska, obecnie Schiller, z Duisburga, 

a kiedyś z Rozgit. 

Dochód z festynu w wysokości 3,5 

tys. zł zasilił fundusz remontowy zabytkowego 

kościoła św. Mikołaja w Sętalu. 

Festyn był dofinansowany z budżetu 

Sętal – wieś w pow. olsztyńskim. Jej nazwa wywodzi się z języka niemieckiego – 

Süβenthal. Pierwszy kościół mieszkańcy zbudowali już w XV w., ale został zniszczony, 

prawdopodobnie w czasie wojny polsko-krzyżackiej w latach 1519–21, wraz z 

całą wsią. W XVI w. kościół został odbudowany. Spalił się w 1908 r. Obecny kościół 

powstał w 1910 r. Z pożarem kościoła w 1908 r. wiąże się niewyjaśniona historia 

monstrancji z 1595 r. Monstrancja ta w latach 30. XX w. pojawiła się na aukcji w 

Fotos: Uwe Hahnkamp 

Die Schicksale waren jedoch so schlimm 

und ergreifend, dass sie für die Ki nolein 

wand zu hart gewesen wären“, sagt 

Rickmann. Und deshalb konzentriert 

sich der 35-jährige Filmemacher auf 

Bilder. Neben den Kindern spielt die 

Natur eine Hauptrolle. Sie ist Beschützer, 

Ernährer und Spielkamerad der 

Wolfskinder. Ostermann lässt die Bilder 

wirken, gesprochen wird fast gar 

nicht. Filmstart von „Wolfskinder“ in 

jp




LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen Schlesien bereitgestellt. śląsk Jegliche Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 

Upamiętnienia: Pierwszy Niemiec, który poległ w I wojnie światowej, pochodził z Mąkolna 


To tu się urodził 

W artykule pt. „Wo Grun ruht” (Tam, 

gdzie spoczywa Grun), który ukazał 

się w „Wochenblatt.pl” nr 1165, pisaliśmy 

o pierwszym Niemcu, który 

poległ w I wojnie światowej – był 





nim Ślązak, którego grób do dziś 

zachował się w Bodzanowicach 

(od 1936 r. Grunsruh). 

Na jego tablicy nagrobnej widnieje 

nazwa miejscowości Mittelfritzwalde, 

gdzie jakoby miał się on urodzić. We 

wspomnianym artykule napisaliśmy: 



Dom, w którym urodził 

Jegliche 

się Paul Grun. 


Tablica znajdowała się po lewej stronie między 


„Oprócz kwestii dokładnego przebiegu 

zdarzeń, które towarzyszyły śmierci 

Gruna, pytania rodzi też samo miejsce 

jego urodzenia, bowiem według informacji 

Bernharda Kussa miejscowość 

Mittelfritzwalde ponoć leży na Śląsku 

w okolicach Kamieńca Ząbkowickiego, 

jednak na historycznych mapach czy 

wykazach adresów miejscowość taka nie 

występuje. Możemy więc spekulować, 

nieistniejącej miejscowości Mittelfritzwalde, 

lecz z Mąkolna (Maifritzdorf), 

położonego nieopodal Złotego Stoku 

(Reichenstein) w powiecie ząbkowickim, 

dostarcza jednak fotografia wy- 

LARES: Niniejszy konana materiał w okresie międzywojennym 

służy wyłącznie dentnie do błędną czytania. inskrypcję nagrobkową Powielanie w jakikolwiek sposób zabronione. 

przez Arthura Lasricha, opublikowana o korygującą tablicę pamiątkową. Bądź nagrobkową 

LARES: Diese Materialien na łamach sind wydania lediglich nr 7/1997 zum „Fran- 

Lesen co bądź bereitgestellt. także np. w internecie Jegliche nazwa Vervielfältigung o korygującą tablicę ist strengstens untersagt. 

czy Mittelfritzwalde nie było przypadkiem 

częścią miejscowości „Fritzwald 

(unel Tanga)”, czyli dzisiejszego Mkumburu 

w dawnej Niemieckiej Afryce 

Wschodniej (Tanzania)”. 

Josef Bögner, przewodniczący federalnego 

zarządu grupy byłych mieszkańców 

(Heimatgruppe) powiatu 

ząbkowickiego i jednocześnie redak- 

kenstein-Münsterberger Heimatblatt”, 

która pokazuje tablicę upamiętniającą 

pierwszego poległego w I wojnie światowej, 

odsłoniętą w Mąkolnie, co zgodnie 

z zamieszczonym obok tekstem miało 

miejsce w czerwcu 1936 roku z inicja- 


tywy miejscowych 

materiał 

kombatantów. 


W Weltkriegstote 

do czytania. 

stammte aus 

Powielanie 

Maifritzdorf Geburtsort 

w jakikolwiek 

des Toten Fragen 

sposób 

auf. Nach 

zabronione. 

swoim piśmie z 13 sierpnia Josef Bögner – Falscher Geburtsort entlarvt 

Kenntnis von Bernhard Kuss soll Mittelfritzwalde 

nahe Kamenz (Kamieniec 

wyjaśnia: „W Mąkolnie nie było też 


tor czasopisma „Frankenstein-Münsterberger 

Heimatblatt”, nawiązując do 

powyższego tekstu, przesłał nam dwa 

fragmenty artykułów zamieszczonych 

na łamach jego czasopisma. W wydaniu 

nr 5/1999 Alfons Welzel w wiarygodny 

sposób objaśnił, iż przyczyną całego 

zamieszania był fakt, że po śmierci Gruna 

do Bodzanowic przekazano błędną 

folwarku ani zamieszkanego miejsca o 

takiej nazwie (od red.: Mittelfritzwalde). 

Dom, w którym urodził się Paul Grun, 

znajdował się w centralnej części wsi 

Mąkolno, co wczoraj jednoznacznie 

potwierdziła w rozmowie ze mną pochodząca 

z Mąkolna Inge Schwarzer, ben ist. 

im einstigen Deutsch Ostafrika (Tansania) 

w gemeint jakikolwiek sein könnte.“ sposób zabronione. 

LARES: Niniejszy obecnie materiał mieszkanka służy Essen. Mąkolno wyłącznie Auf do seiner czytania. Grabtafel ist als Powielanie Geburtsort 

jest rozciągającą się na sporej długości Mittelfritzwalde angegeben. Das Wo- 

Josef Bögner, der Vorsitzende der träge über Paul Grun. 


informację co do nazwy miejscowości, 

w której się urodził. Autentycznego 

dowodu, iż Paul Grun nie pochodził z 

Tablica upamiętniająca miejsce, w którym urodził się Paul Grun. Foto: Arthur Lasrich † 

wsią leśno-łanową (tzw. łańcuchówką), 

Lähn: Das Städtchen am Bober feierte sein 800. Jubiläum 

którą powszechnie dzielono na część 

dolną, środkową i górną”. 

Nasuwa się wniosek, że korzystając 

z rocznicy stulecia wybuchu I wojny 

światowej, warto byłoby uzupełnić ewi- 

„Mittelfritzwalde” już od dawna żyje 

własnym życiem, aczkolwiek wpisując tę 

nazwę, natrafimy oczywiście wyłącznie 

na teksty dotyczące Paula Gruna. 

Gedenken: Der erste deutsche 

obydwoma oknami pierwszego piętra. Foto: Arthur Lasrich † 

Im Wochenblatt 1165 hatten wir unter 

dem Titel „Wo Grun ruht“ über den 

ersten deutschen Gefallenen im Ersten 

Weltkrieg berichtet – einen Schlesier, 

dessen Grab bis heute in Botzanowitz 

(ab 1936 Grunsruh) erhalten geblie- 

chenblatt schrieb: „Neben dem genauen 

Stadt der Taubenmärkte 

Nasuwa się wniosek, 

że warto byłoby 

uzupełnić ewidentnie 

błędną inskrypcję 

pamiątkową. 

Todesgeschehen wirft übrigens auch der 

Ząbkowicki) in Schlesien liegen. Doch 

historische Karten und Adressverzeichnisse 

weisen einen solchen Ort nicht aus. 

Es darf also spekuliert werden, ob mit 

Mittelfritzwalde ein Teil von „Fritzwald 

(unel Tanga)“, dem heutigen Mkumburu 

Bundesheimatgruppe Kreis Frankenstein 

und Schriftleiter vom Frankenstein-Münsterberger 

Heimatblatt, sandte 

uns aufgrund dieser Berichterstattung 

zwei Ausschnitte seiner Schrift zu. In 

Ausgabe 5/1999 hatte Alfons Welzel eine 

falsche Übermittlung des Geburtsortes 

nach dem Tode Gruns nach Botzanowitz 

glaubwürdig als Grund der Verwirrung 

dargelegt. Den eigentlichen 

Beweis, dass Paul Grun nicht aus einem 

nicht existenten Mittelfritzwalde, 

sondern aus Maifritzdorf (Mąkolno) 

unweit von Reichenstein (Złoty Stok) 

im Kreis Frankenstein stammt, liefert 

jedoch ein Foto von Arthur Lasrich 

aus der Zwischenkriegszeit in Ausgabe 

7/1997 des Frankenstein-Münsterberger 

Heimatblatts, das eine Gedenktafel an 

den ersten deutschen Weltkriegstoten in 

Maifritzdorf zeigt und die laut nebenstehenden 

Text von der örtlichen Kriegergemeinschaft 

im Juni 1936 angebracht 

wurde. Josef Bögner klärte in seinem 

Schreiben vom 13. August auf: „Es gab 

in Maifritzdorf auch keinen Gutshof 

oder einen Wohnplatz mit einem solchen 

Namen (AdR.: Mittelfritzwalde). 

Das Geburtshaus von Paul Grun lag im 

Mitteldorf von Maifritzdorf. Das hat mir 

Inge Schwarzer aus Maifritzdorf, jetzt 

wohnhaft in Essen, gestern ausdrücklich 

bestätigt. Maifritzdorf ist ein langgezogenes 

Waldhufendorf und wurde im 

allgemeinen Sprachgebrauch unterteilt 

in Unterdorf, Mitteldorf und Oberdorf.“ 

Was läge also näher, die offenkundig 

falsche Grabinschrift im Jahr des 100. 

Jahrestages des Ausbruchs des Ersten 

Weltkrieges durch eine richtigstellende 

Gedenktafel zu ergänzen? Immerhin 

hat sich z.B. auch im Internet „Mittelfritzwalde“ 

längst verselbstständigt. Bei 

Eingabe eines solchen Namens stößt 

man natürlich ausschließlich auf Bei- 

Leserbrief 

Till Scholtz-Knobloch 

Steilvorlage 




Miroslav Klose 




Die Mauer- oder Bobertalsperre unweit von Lähn 

Das malerisch am Bober (Bóbr) gelegene Städtchen Lähn (Wleń) im niederschlesischen 

Landkreis Löwenberg (Lwówek) hat im Sommer seinen 

800. Geburtstag gefeiert. 

Die Stadt erhielt 1214 durch den Erst die 

Fürsten Heinrich I. von Schlesien, 

Überschwemmungen 

dem Bärtigen (Henryk I Brodaty) Stadtrecht. 

Dominiert wird die Stadt durch die der Jahre 1997 

Burgruine Lehnhaus auf einem 360 m und 2012 führten 

hohen Basaltberg. Sie wurde bereits im 

bei Mauer (Pilchowice) besserte sich berühmten Taubenmärkte abgehalten. 

LARES: Niniejszy materiał zum Überlauf służy der wyłącznie die Lage. do Erst czytania. bei Überschwemmungen Powielanie Dieses w Denkmal jakikolwiek wurde vor 100 sposób Jahren zabronione. 

Bobertalsperre. 

in den Jahren 1997 und 2012 kam es zur 700 Jahrfeier eingeweiht. Trotz eines 


LARES: Niniejszy begann. materiał Wobei im Gegensatz służy wyłącznie zu anderen 

Palästen am Bober im wesentlichen Eduard Eppner, ein gebürtiger Hal- 

Tage hin. 

noch heute do czytania. existiert. Powielanie zogen w sich jakikolwiek die Feierlichkeiten sposób über drei zabronione. 

den Ball ins Tor zu schießen. 

LARES: Diese Materialien ohne Fördermittel sind lediglich auskommen zum musste. Lesen lenser, bereitgestellt. gründete 1852 mit finanzieller Jegliche Vervielfältigung Heinz ist Noack strengstens untersagt. 

12. Jahrhundert (1154) erwähnt und gilt 

als eine der ältesten Burgen Schlesiens. 

Durch die Hussiten und im Dreißigjährigen 

Krieg wurde sie zerstört und ist seit 

1653 eine Ruine. Der einstige Bergfried 

wird jetzt als Aussichtsturm genutzt. Der 

Aufstieg lohnt sich auf jeden Fall, denn 

eine Schneise gibt bei schönem Wetter 

den Blick bis zur Schneekoppe frei. Unterhalb 

der Burg befindet sich ein Palast, 

der jetzt in belgischer Hand ist und eine 

gründliche Renovierung erfahren hat. 

Foto: René Theo Klein 

Für die Stadt war es ein Glück, dass Lug 

Vanhauwaert, ein flämischer Unternehmer, 

an dem Areal Gefallen fand und mit 

viel Kraft und eigenem Geld die Rettung 

Der Belgier Luk Vanhauwaert hat sich der Rettung des Schlosses 

angenommen. 

Foto: Heinz Noack 

Der Bober, der durch steile Täler 

fließt und bei Lähn eine Ausbuchtung rung eine Uhrenfabrik, deren Taschenuhren 


bildet, 

do 

hat den 

czytania. 

Charakter der 

Powielanie 

Stadt geprägt, 

denn zahlreiche Überschwem- 

genießen. Zu Spitzenzeiten gab es 300 Steilvorlage! 

w 

bis 

jakikolwiek 

heute hohen Sammlerwert 



mungen führten zu Zerstörungen. Kriege 

und Feuersbrünste taten ihr Übriges. 

Sie verhinderten, dass sich der Ort ähnlich 

den Nachbarstädten Löwenberg und 

Hirschberg entwickeln konnte. Mit dem 

Bau der Bober- oder Mauertalsperre 

zum Überlauf. So ist das Städtchen zu 

einem Kur- und Erholungsort geworden 

– ein Eldorado für Kanuten und 

Angler. In der Umgebung von Lähn gibt 

es Forellen und Äschen, in der Talsperre 

Karpfen, Plötze, Bleie und Hechte. 1893 

entstand am Bober ein Sanatorium, das 

Die „Taubengustl“ verrichtet ihre Arbeit direkt vor dem 

Rathaus. 

Foto: Heinz Noack 

Unterstützung der preußischen Regie- 

Mitarbeiter. Die Fabrik wurde später 

nach Silberberg (Srebrna Góra) verlegt 

und bestand noch bis 1945. 

Das Wahrzeichen der Stadt steht direkt 

am Ring – das Denkmal der „Taubengustl“, 

denn in Lähn wurden die 

engen finanziellen Rahmens organisierte 

Bürgermeister Bogdan Moscicki zur 

800-Jahrfeier eine feierliche Stadtratssitzung, 

neun Ausstellungen, einen Kostümball 

und ein Orgelkonzert. Die Stadt 

hat also ihre Lebensfreude und Geselligkeit 

behalten. Um die „Taubengustl“ 

Foto: Michael Kranewitter/Wikipedia 

Seit 8 Jahren besuche ich Oppeln aus 

familiären Gründen jährlich. Jedes 

Mal lese ich gerne Artikel im Wochenblatt. 

Positiv finde ich, dass viele Texte 

zweisprachig sind und dass viel über die 

Region und auch aus Deutschland berichtet 

wird. 

Bei der Diskussion über eine mögliche 

Ehrenbürgerschaft von Klose möchte ich 

folgendes zu bedenken geben: Miroslav 

Klose hat, wie kaum jemand vor ihm, 

Oppeln in positiver Weise weltweit 

bekannt(er) gemacht. Allein dieser Werbeeffekt 

ist unbezahlbar! Durch seinen 

Manager hat Klose ja schon verlauten 

lassen, dass eine Ehrenbürgerschaft „eine 

große Ehre“ für ihn darstellen würde 

(Wochenblatt 1163). Das ist doch eine 

Durch seine sportlichen Verdienste und 

seinen tollen Charakter (er bekam von der 

Deutschen Olympischen Gesellschaft die 

„Fair-Play-Plakette des deutschen Sports“, 

vom Verband Deutscher Sportjournalisten 

(VDS) die „Fairplay-Trophäe“, vom 

DFB zwei Mal die DFB-Medaille „Fair ist 

mehr“ und vom AC Florenz die „Violette 

Karte“, eine Auszeichnung für Ehrlichkeit 

und Fairness im Sport. Er ist ein Vorbild 

für alle Kinder und Jugendlichen. 

Die Stadt (gemeinsam mit Odra?) 

könnten mit ihm Oppeln wieder populärer 

machen, eventuell mit einem 

Fussballzentrum?! Oppeln hat jetzt die 

Chance, diese Steilvorlage zu nutzen und 

Andreas Winterhalder 

Rodgau (Hessen)




6 LARES: Wochenblatt.pl Diese Materialien sind lediglich zum Lesen Schlesien bereitgestellt. śląsk Jegliche Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 

Nesselwitz: 10. Kreisjugendwettbewerb der altertümlichen Löschfahrzeuge 






Wasser marsch auf alte Art und Weise 

Feuerlöschen ist Schwerstarbeit. 

Besonders wenn Fahrzeuge benutzt 

werden, die eigentlich ins Museum 

gehören. Die jungen Feuerwehrkräfte 

legten sich in Nesselwitz (Pokrzywnica) 

beim Kreisugendwettbewerb 

der altertümlichen Löschfahrzeuge 

kräftig ins Zeug. 

Nichts mit Blaulicht und hochmodernem 

Einsatzwagen. Wenn nur zwei 

Pferdestärken zum Einsatz kommen, 

kann es etwas länger dauern. Und die 


„Spritzenverband 

materiał 

Nesselwitz“ steht 

służy 

auf dem 

wyłącznie 

alten Löschfahrzeug geschrieben, 

do czytania. 

was nun die Jugend 

Powielanie 

bedienen muss. 


LARES: Diese Materialien Insgesamt sind 240 lediglich junge Feuerwehrleute zum Lesen Der bereitgestellt. Jüngste war gerade einmal Jegliche zwei Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 

zwei Vierbeiner lassen sich auf dem Weg 

zum Nesselwitzer Sportplatz nicht aus 

der Ruhe bringen. 

Dort fand vergangenen Sonntag 

bereits zum zehnten Mal der Kreisjugendwettbewerb 

der altertümlichen 

Löschfahrzeuge statt. Organisiert wurde 

die Veranstaltung von der Freiwilligen 

Feuerwehr Nesselwitz, dem Landratsamt 

Kandrzin-Cosel und der Deutschen 

bis 18 Jahre aus ganz Schlesien nahmen 

teil. Folgende Freiwillige Feuerwehren 

schickten ihre Jugendmannschaften ins 

Rennen: Nesselwitz, Trawniki, Bojanow, 

Benkowitz, Zabelkau, Groß Neukirch, 

Luboschütz, Ujest, Dobersdorf, Gut- 

LARES: Niniejszy tentag, materiał Luboschütz, służy Autischkau wyłącznie und jeder der do Teilnehmer czytania. eine Powielanie kleine Auszeichnung. 

Mariusz Wiecha Zielen mit Wasser war eine Disziplin des Wettbewerbs. 


Crossen an der Oder. 


Minderheit. 

Silesiaca (63): Alfred Kerr 

Krytyk ze zdrowym poczuciem własnej wartości 


też prozę, której tematem były podróże, 


Był jednym z najbardziej wpływowych niemieckich krytyków teatralnych 

epoki naturalizmu, któremu nawet Gerhart Hauptmann w dużej mierze 

zawdzięczał swój literacki sukces. Mowa o Alfredzie Kerrze, który urodził 

się w 1867 roku we Wrocławiu pod nazwiskiem Alfred Kempner. 

Ojciec Alfreda Kerra był winiarzem 

oraz fabrykantem. Po ukończeniu 

nauki szkolnej we Wrocławiu Alfred 

LARES: Niniejszy materiał krytykę jako służy odrębną 

autorstwa tkwiło mnóstwo ironii i sarkazmu: 

w jakikolwiek „Taormina to taka namiastka sposób zabronione. 

wyłącznie do czytania. Powielanie 

dziedzinę sztuki, 

Akropolu, podobnie jak jezioro Königs- 


Kempner podjął studia z zakresu historii, 

filozofii i germanistyki, które 

później kontynuował w Berlinie. Studia 

zakończył w 1894 roku uzyskaniem 

tytułu doktora filozofii na Uniwersytecie 

w Halle. Tematem jego dysertacji 

był poemat pt. „Godwi. Ein Kapitel 

deutscher Romantik”, pochodzący z 

see jest fiordem po zniżkowej cenie. Zaś 

Włochy to Hellada dla ubogich”. 

Alfred Kerr pragnął być zaliczany do 

wielkich pisarzy Niemiec, czego jednak 

nie udało mu się osiągnąć. Niemniej 

jako krytyk zyskał sobie wielką renomę. 

Według jego słów, krytyka teatralna 

LARES: Niniejszy materiał służy wyłącznie do czytania. Powielanie powinna w jakikolwiek być równa rangą dramaturgii, sposób zabronione. 

epice, liryce: „Odtąd należy mówić, że 

LARES: Diese Materialien się przy sind tym specyficzną lediglich formą zum ironii. Lesen bereitgestellt. Jegliche poezja Vervielfältigung dzieli się na epikę, lirykę, ist drama- 


młodzieńczego okresu twórczości Clemensa 

Brentano. Począwszy od 1891 

roku, pisał artykuły, głównie krytyki 

teatralne, dla różnych gazet i czasopism, 

do których zaliczały się: „Magazin für 

Literatur”, „Vossische Zeitung”, „Neue 

Rundschau”, „Berliner Tageblatt” oraz 

„Breslauer Zeitung”. 

Alfred Kerr pojmował krytykę jako 

odrębną dziedzinę sztuki, posługując 

Wiycie znani temat, a bych nawet pedziała, że 

tera to jeszcze corołz to barzi na topie. 

A chodzi mi o bezstresowy wychowaniy 

dzieci. Corołz to czynści widzi se, jak 

to rodzice bezstresowo wychowujům 

swojy dzieci, a przinajmnij próbujům, 

abo jeszcze lepi bych padała, że bardzo 

chcům dzieci bezstresowo wychować, a 

jak by to padać, nie zawsze to przinosi 

taky skutki, jaky by miało prziniyść. Już 

rozmajty przikłady widziałach, wy pewnie 

tyż, abo nie upůminajům dziecka, 

jak lołce po rozmajtych restauracjach, 

a do tygo wrzeszci, abo jak bawi se jedzyniym, 

abo jak co gorsza jeszcze tym 

jedzyniym na przikład ciepie. Ostatnio 

Karolin łůnaczi 

8021 

LARES: Niniejszy no, dobra, materiał może idzie służy to nie widzieć, wyłącznie ale rodzicy do se sům czytania. winni sami, Powielanie ale możno Fa. w Leski: jakikolwiek Tel. 0049-7051-12340 sposób zabronione. 

jak tyn synek już przekroił ta świyczka 

to wszystko jakojś zmiyni. q 

LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen bereitgestellt. Jegliche Vervielfältigung E-Mail: erle@firma-leski.de ist strengstens untersagt. 

z mojym chopym byli my świadkoma 

takygo bezstresowego wychowania, ale 

Alfred Kerr pojmował 

posługując się przy 

tym wyjątkowo 

ciekawą i specyficzną 

formą ironii. 

Nierzadko zarzucano mu próżność oraz 

zbyt wysokie mniemanie o sobie. Swoją 

krytyką potrafił zniszczyć niejednego 

pisarza, innych zaś wynieść na piedestał, 

jak choćby w przypadku Gerharta 

Hauptmanna, a także Henrika Ibsena 

by jeszcze nie było nic takygo. Wlazła 

kobiyta, chop, synek i dziołszka. Cza 

tyż zaznaczyć, że ta pani i tyn pan nie 

byli małżyństwym i jedyn drugymu se 

chcieli przipodobać. Siedzieli my genau 

niedaleko od tych ludzi. I tak narołz 

patrzymy, a tam ty dzieci bierům nakryty 

już materiał noży, a na stole służy stoła stołowoł wyłącznie patrzyli do na to czytania. i jeszcze im za Powielanie to brawo w jakikolwiek 

naja… co mieli pedzieć, rodzicy siedzieli, 


Waldarbeiter 


świyczka we świyczniku i co? Zaczyna- 

biyli, gratulowali i piůntki przibijali. Ty 

LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen bereitgestellt. Jegliche und Vervielfältigung Schlosser/Schweißer ist strengstens untersagt. 

mit Deutschkenntnissen. 

Gute Bezahlung und Wohnung 

frei, gerne auch mit Familie. 

jům przecinać ta świyczka tymi nożůma, 

kery były nakryty do jedzynia, i tnům 

moja-twoja, oczywiście po to, kto piyrwszi 

przidzie ku środkowi i kůmu se ta 

świeczka piyrwszoł obali, a tyn chop i 

ta kobiyta siedzům spokojnie i gołdajům 

miyndzi sobům. Nołprzód my myśleli: 

Jahre alt und kam von der Feuerwehr 

Autischkau. Es wurde gepumpt, Schläuche 

gerollt, Holzblöcke mit dem Wasserstrahl 

umgeschossen. Rund 1000 Gäste 

beobachteten das Spektakel vom Rand 

des Sportplatzes aus. Am Ende bekam 

Alfred Kerr 

Ilustracja zaczerpnięta z internetu 

Jako liryk Alfred Kerr nie odgrywał 

dużej roli, ale za to jako autor relacji z 

Allen, die uns 

Nie wiam, abo joł je piyrwszi i ta mama mu przibiyła za 

LARES: Niniejszy materiał służy wyłącznie to piůntka do i czytania. pogratulowała, Powielanie to mie już w jakikolwiek 

mit ihren 

sposób 

Beileidsbekundungen 

jakołś nienormalnoł, 

zabronione. 

stykło – taki miała sposób chyba na bezstresowy 

LARES: Diese Materialien sind abo tyn lediglich świat se do zum góry 

und ermutigenden Worten 

Lesen bereitgestellt. 

wychowaniy. Joł rozumiam, 


nogůma obrołcoł. 

że nie idzie o pierdoły upominać, ale 

unterstützt haben, 

ciekawy, co by padała, jakby tak w důma 

zrobiyli. No i prziszoł narołz kelner i 

möchten wir hiermit 

chcioł ta świyczka wejść, a ta kobiyta 

to, co my widzieli, to przerosło mojy padała, że to niy ma synsu, bo dzieci z unsere Dankbarkeit aussprechen. 

wyobrażynia. 

nastympnům to samo zrobiům. To nie 

Siedzieli my we restauracji, grała muzyka 

na 

idzie przipilnować?! – se pytům. A żeby 

co, tak mi 

LARES: 

prziszoł na 

Niniejszy 

myśl 

materiał 

żywo, obsługa 

służy 

elegancko 

wyłącznie 

obleczůnoł 

i narołz słychać krziki, naja… To zajś poszoł, to jedno dziecko i drugy we- 

tygo było 

do 

mało, 

czytania. 

to jak yno 

Powielanie 

tyn kelner 

w jakikolwiek 

Arnold 

sposób 

Czech 

zabronione. 

mit Familie 

dzisiej taki całi czas modni i 

LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen bereitgestellt. Jegliche 

8022Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 

zło se po połowie przerznintyj świeczki 

i zaczli wbijać do tych połówek widelec 

i dali rznůnć. A tyn stół, na którym to 

tli, to bůł taki richtig drewniani, góralski. 

Nie chcielibyście widzieć miny tygo 

kelnera i inkszych kelnerów naokoło. Ale 

dzieci były tak niegrzeczny, że oczywiście 

jedzyniym tyż se ciepały. 

Nie wiam, abo joł je jakołś nienormalnoł, 

abo tyn świat se do góry nogůma 

obrołcoł. Muszam se chyba trocham na 

to uodpornić, ale tyż myślam, że trocham 

abo nawet ta wiynkszoł czynść to niestety 

jak np. „New York und London. Stätten 

des Geschicks” (1923), „O Spanien! Eine 

Reise” (1924), „Yankee-Land. Eine Reise” 

(1925) czy „Die Allgier trieb nach 

Algier… Ausflug nach Afrika” (1929). 

Także w tego rodzaju utworach jego 

turgię i krytykę, zaś prawdziwy krytyk 

literatury to poeta, który nie jest niepoczytalny”. 

Siebie samego oceniał jako 

wielkiego, bodaj jedynego w swoim rodzaju, 

unikatowego krytyka: „Krytyk 

nie narzuca się niczym sędzia świata. 

Anzeigen / Ogłoszenia 

Wir suchen ab sofort 

professionelle 

und berufserfahrene 

LARES: Niniejszy czy Franka materiał Wedekinda. służy wyłącznie podróży. do W czytania. latach 20. Kerr Powielanie publikował Nienawidzi w jakikolwiek tego, co go drażni, sposób zaś ko- 

zabronione. 


cha to, co go nęci. I mówi to. Krytykę 

nienawiści i miłości. Krytyk za głupstwo 

uważa bycie ustawodawcą, za mądrość 

zaś – odkrywcą praw”. 

Po dojściu do władzy narodowych 

socjalistów Alfred Kerr w lutym 1933 

roku uciekł do Pragi, a następnie przez 

Lugano, Zurych i Paryż do Londynu. Jego 

dzieła zostały zniszczone w ramach akcji 

palenia książek przez nazistów. Na 

emigracji pisał dla założonych przez 

emigrantów gazet „Pariser Tageblatt” i 

„Pariser Tageszeitung”, a także dla kilku 

gazet francuskich. W 1938 roku Alfred 

Kerr został współzałożycielem „Wolnego 

Stowarzyszenia Kultury Niemieckiej”. 

Od roku 1945 Kerr znów pracował dla 

niemieckich dzienników. W 1948 roku 

wrócił do Niemiec, do znajdującego się w 

brytyjskiej strefie okupacyjnej Hamburga, 

gdzie zmarł 12 października 1948 roku. 

O swojej twórczości krytyka oraz 

swoim nieskrępowanym stylu Alfred 

Kerr powiedział kiedyś: „Z myśli sztukmistrz 

robi sztukę, pisarz – rozprawę, a 

ja – jedno zdanie”. 

Johannes Rasim 


Fotos: Mariusz Wiecha 

http://www.facebook.com/wochenblattpl 

7489




LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen Schlesien bereitgestellt. śląsk Jegliche Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 

Aufgegabelt: Kawiarnia Laba auf der Bolko-Insel in Oppeln 


Oppelner 

Nachrichten 



Q 

Es gibt kaum einen Ort in Oppeln an 

dem man entspannter am Kalt- oder 

Heißgetränk nippen kann, als in der 

Kawiarnia Laba auf der Bolko-Insel. 

Q Obóz młodzieżowy: W Łambinowicach 

jeszcze do 31 sierpnia trwa 

XIX międzynarodowy obóz młodzieżowy, 

w którym biorą udział Niemcy, 

Polacy i Ukraińcy. Młodzi ludzie, dbając 



Aber wehe dem, der an einem sonnigen 

Wochenende Ruhe sucht. 

Fahrradfahrer, Inlineskater, Kinderwagen, 

bei gutem Wetter rollt alles 

was kann auf den Glas-Kubus mitten auf 

der Bolko-Insel zu. Das Laba ist Ausflugsziel, 

Versorgungsstation für Sportler 

o groby jenieckie, uczą się tolerancji, nawiązują 

nowe przyjaźnie oraz poznają 

nasz region i kraj. Projekt, skierowany 

do młodych ludzi w wieku od 18 do 24 

lat, jest wspólną inicjatywą Opolskiego 

Kuratorium Oświaty, Urzędu Marszałkowskiego 

Województwa Opolskiego, 

Polsko-Niemieckiej Współpracy Młodzieży 



und Treffpunkt für Hundefreunde. Doch 

lässt man sich in einen der Liegestühle 

oder in eine Hängematte sinken, beobachtet 

Enten und Schwäne auf den 

kleinen See vor der großen hölzernen 

Terrasse, dann lässt sich auch der Geräuschpegel 

ertragen. 

Unter der Woche um die Mittagszeit 

geht es im Laba wesentlich ruhiger zu. 

Bestellt wird direkt an der Theke. Dort 

oraz Niemieckiego Ludowego Związku 

Opieki nad Grobami Wojennymi Landu 

Nadrenii-Palatynatu. Grupa 34 młodych 

ludzi przebywa w Łambinowicach od 17 

sierpnia. Program obozu łączy w sobie 

prace porządkowe cmentarzy i terenów 

poobozowych Muzeum Jeńców Wojennych 

w Łambinowicach oraz zajęcia 


tematyczne. 


Q 

steht ein Pott hausgemachter Bowle. 

In der gläsernen Vitrine locken süße 

Desserts in kleinen Gläschen, Kuchen 

und Torten. Das Essensangebot ist 

übersichtlich. Es klingt vor allem erst 

einmal gesund. Bouletten aus Kichererbsen, 

Salate mit Garnelen oder Leber, 

Blumenkohlsuppe, Pasta mit Pesto. Das 

Angebot reicht vom Frühstück bis zum 

integracyjne, zwiedzanie i spotkania 

auch den Neubau der Stadtbibliothek 

entworfen hat. Im Sommer sind die gläsernen 

Schiebetüren weit geöffnet, die 

große Außenterrasse mit Liegestühlen, 

groben, hölzernen Sitzgruppen und Ti- 


schen 

do 

aus Getränkekisten 

czytania. 

ist 

Powielanie 

bei gutem Partys. 

w 

Djs 

jakikolwiek 

legen Funk, HipHop 

sposób 

oder 

zabronione. 

Wetter ausgebucht. Aber auch an kühlen Dub auf. Die Kaltgetränkepalette zum 

und regnerischen Tagen hat das Laba Hüfteschwingen reicht vom regionalen 


kleinen Snack. 

Der große Rucola-Salat mit Birnen 

und Blauschimmelkäse für 19 Złoty 

schmeckt ausgefallen und lecker, die 

zusätzlich bestellten Bouletten aus Kichererbsenmehl, 

ähnlich wie Falafel, 

sind etwas trocken und könnten mehr 

von dem leckeren Knoblauch-Dip vertragen, 

den es dazu gibt. Die Geträn- 

Q Orchester sucht Musiker: Das 

Jugendblasorchester aus der Gemeinde 

Chronstau sucht ab sofort neue Mitglieder. 

Wer bereits ein Blasinstrument spielt 

oder es gerne lernen möchte, der kann 

sich telefonisch beim Chronstauer Orchester 

unter der Telefonnummer 774219456 

anmelden. Die Musiker sind auch auf 

Facebook unter „Młodzieżowa Orkiestra 

Dęta Gminy Chrząstowice” zu finden.. 

QQJournalistenakademie: Nur 

noch bis zum 8. September kann man 

sich für die Teilnahme an der diesjährigen 

Ausgabe der deutsch-polnischen 

Journalistenakademie bewerben. Der 

viertägige Workshop wird vom Haus der 

Deutsch-Polnischen Zusammenarbeit 

und der Konrad-Adenauer-Stiftung veranstaltet. 

Zehn angehende Journalisten 

aus Polen und zehn aus Deutschland, 

die zwischen 19 und 26 Jahre alt sind, 

Bälle gibt es der Bar. Gegen einen 

LARES: Niniejszy materiał służy wyłącznie do czytania. Powielanie Unsere w jakikolwiek Bewertungsposób zabronione. 

Frisches Graubrot mit Kichererbsenmus sind ein leckerer Pfand kann man sich kostenlos Skate- 

Snack. 

Foto: Martha Kitsch und Longboards ausleihen und über 

Lage 


keauswahl gleicht einem Hipsterlokal 

in Berlin-Neukölln. Von der Fritz Kola 

über Rhabarber-Schorle bis zur Grüntee-Limo 

ist alles dabei. 

Essen und Getränke sind genauso hip 

und modern wie das Design. Gestaltet 

wurde der Glaskubus von dem Oppelner 

Architekten Andrzej Zatwarnicki, der 


Lubowitz: LARES: Kulturtagung Diese Materialien der Landsmannschaft sind lediglich Schlesien zum Lesen bereitgestellt. Jegliche Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 

Breslaus Künstler als Schwerpunkt 

widmen sich in diesem Jahr dem Thema 

„Aus dem Kontext gegriffen? Wort und 

der kulturelle Kontext”. Wer gerne mitmachen 

würde, der muss bis 8. September 

an die HDPZ-Adresse seinen Lebenslauf 

und ein Motivationsschreiben schicken. 

Genaue Infos gibt es auf der Internetseite 

www.haus.pl 

Q Zielony Krnov: Miasto Krnow 

LARES: Niniejszy materiał służy wyłącznie do czytania. Powielanie w jakikolwiek sposób zabronione. Q 


Die Stadt Breslau, ihre Architektur und Künstler waren Schwerpunkte 

der 16. Kulturtagung in Lubowitz (Łubowice). Organisiert wurde die Veranstaltung 

von der Landsmannschaft Schlesien in Baden-Württemberg. 

Referenten aus Baden-Württemberg Neben den Vorträgen 

und Oberschlesien waren nach findet immer ein 

Lubowitz gereist und referierten unter 

anderem über Aspekte schlesischer Exkursionstag statt, 

Industriegeschichte, wie die Porzellan-, um den Teilnehmern 

Textil- und Getränkeindustrie, sowie 

zaprasza 6 września do wspólnego 

zwiedzania czesko-polskiego miasta 

Krnova wraz z fachowym wykładem w 

językach polskim i czeskim. Zwiedzanie, 

które będzie kontynuowane w październiku, 

odbywa się w ramach projektu 

„Czesko-polski przewodnik turystyczny 

LARES: Niniejszy materiał interessante służy Denkmäler wyłącznie do czytania. Powielanie w jakikolwiek sposób zabronione. 

LARES: Diese Materialien näher sind lediglich zu bringen. zum Lesen bereitgestellt. Jegliche Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 

über die „Schlesischen Gottessucher“ 

Jakob Böhme (1575-1624) und Quirinus 

Kuhlmann (1651-1689). Wolfgang 

Lorenz sprach über „Polen in 

Schlesien – Entdecker und Förderer 

deutscher Kultur“ und Johannes Tlatlik 

über „Die Geschichte und Tätigkeit 

der Familie Henckel von Donnersmarck 

in Oberschlesien“ und über Schlösser 

po Krnovie”. Transport do miasta i z powrotem 

wraz z małym poczęstunkiem 

jest za darmo. Autobus rusza 6 września 

o godz. 8.00 spod basenu krytego OSiR 

w Prudniku. Wykład poświęcony będzie 

parkom i przyrodzie w Krnovie. 

Q Goście z Nadrenii: Minister 

durch, die als grenzüberschreitende Kulturmaßnahmen 

zur Förderung und der 

Erhaltung schlesischer Kultur organi- 

Q 

siert wurden und vom Kulturministerium 

des 


Landes Baden-Württemberg 


mitfinanziert werden.“ Neben den Vor- 


und Paläste auf dem Gebiet der heutigen 

Woiwodschaft Schlesien. 

Der Schwerpunkt der diesjährigen 

Tagung, an der DFK-Kulturreferenten 

aus Oberschlesien, dem Hultschiner 

Ländchen und Mährisch Schönberg 

(Šumperk) teilnahmen, war die ehemalige 

Provinzhauptstadt Breslau. Neben 

einem Tagesausflug in die schlesische 

Spraw Wewnętrznych Sportu i Infrastruktury 

Nadrenii-Palatynatu Roger Lewentz 

wraz niemiecką delegacją odwiedził w 

czwartek 21 sierpnia Kamień Śląski. 

Wizyta była częścią podróży niemieckiej 

delegacji do Opola, której celem była wymiana 

doświadczeń i prezentacja dokonań 

opolskiej policji. Po spotkaniu z opolskim 

wojewodą Ryszardem Wilczyńskim 

fasste Zimmermann zusammen. 

LARES: Niniejszy Am materiał Rande der Kulturtagung służy wyłącznie fand do czytania. Powielanie w jakikolwiek sposób zabronione. 

eine Vorstandssitzung der Stiftung 


i komendantami KWP w Opolu delegacja 

udała się do Kamienia Śląskiego. Walory 

wsi w towarzystwie burmistrza Gogolina 

Joachima Wojtali podziwiali m.in.: minister 

Roger Lewentz z żoną. 

adur 

Oppelner Nachrichten 

Foto: Johannes Rasim 

LARES: Niniejszy dass man materiał jetzt den Antrag służy an wyłącznie die EU auf 800.000 do czytania. Złoty. Dort solle Powielanie ein „Oder- Dichters w jakikolwiek ein „Eichendorff-Zentrum“ sposób zabronione. 

stellen könnte.“ Der erste Antrag für Informationszentrum“ entstehen. In der untergebracht werden. 

LARES: Diese Materialien den östlichen sind Teil lediglich (Anbau) belaufe zum sich Lesen zweiten bereitgestellt. Phase solle im Geburtshaus Jegliche des Vervielfältigung Johannes ist Rasim strengstens untersagt. 

Metropole, erfuhren die Teilnehmer 

viel über den Maler Markus von Gosen, 

dessen Vater, den Bildhauer Theodor 

von Gosen, den Bildhauer und Bühnenbildner 

Oskar Schlemmer oder 

die „Architektonische Avantgarde in 

Breslau. 

Der Landesvorsitzende der Landsmannschaft 

Schlesien in Baden-Württemberg, 

Günter Zimmermann, sagte 

über die Kulturtagung: „Seit 1999 führen 

wir hier in Lubowitz Kulturtagungen 

Hip, Hipster, Bolko 

Ob auf Inlineskates oder mit dem Roller, das Laba auf der Insel Bolko zieht auch Sportler magisch an. 

trägen findet immer ein Exkursionstag 

statt, um den Teilnehmern interessante 

Denkmäler näher zu bringen. Die Zielgruppe 

sind Kulturreferenten der DFK 

und zunehmend Deutschlehrer, die in 

Oberschlesien an den Schulen tätig sind, 

zum Wiederaufbau der Schlossruine 

in Lubowitz statt. Hierzu sagte Günter 

Zimmermann: „Die Planung ist jetzt 

soweit abgeschlossen. Seit Montag dieser 

Woche liegen die Genehmigungen 

des Landratsamtes Ratibor und des 

Denkmalamtes in Kattowitz vor, so 

seinen Reiz. Obwohl man im Warmen 

ist, hat man irgendwie das Gefühl man 

sitze mitten im Wald zwischen Bäumen. 

Die Trägheit nach dem Essen bekämpft 

man im Laba am besten mit 

einer Partie Tischtennis, Schläger und 

die Bolko-Insel cruisen. Die Sommermonate 

sind gespickt mit Veranstaltungen. 

Von Juni bis Ende August werden 

im Kino Perła jeden Abend Filme 

oder Dokumentationen unter freiem 

Himmel gezeigt, gelegentlich gibt es 

Bier, Raciborskie für ab 5,50 Złoty, über 

verschiedene Cocktails bis zu denkwürdigen 

Mixgetränken wie dem Maniack, 

eine Wein-Cola-Kombination. jp 

Essen 

Atmosphäre 

Günter Zimmermann bei seinem Vortrag über das Schachgenie Adolf Anderssen (1818-1879) 

Foto: Alexander Dinger 

war eine Zeitung, die von 1895 bis 

1935 im Oppelner Land erschien.




8 LARES: Wochenblatt.pl Diese Materialien sind lediglich zum Lesen Schlesien bereitgestellt. śląsk Jegliche Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 

Pazurkiem 

200. Jubiläum: Zur Turn- und Sportgeschichte in Schlesien 

Kotysia 



Przedbiegi 

Zapowiedziane na 16 listopada 

wybory samorządowe budzą 

coraz większe emocje. Dwoją się 

i troją sztaby wyborcze, a niektórzy 

zaczynają już nawet dzielić przysło- 


wiową skórę na niedźwiedziu. 

Ponieważ ogólnopolskie sondaże 

zwiastują koniec dominacji 

Platformy Obywatelskiej, wyborczy 

triumf zdążył obwieścić Sławomir 

Kłosowski z Prawa i Sprawiedliwości, 

który spodziewa się aż 10 

swoich pomazańców w trzydziesto- 

LARES: Niniejszy sperierende materiał Phase. służy wyłącznie do czytania. Powielanie w jakikolwiek sposób zabronione. 

Die Gesamtzahl der Turner hatte 

LARES: Diese Materialien sich innerhalb sind lediglich von vier Jahren zum vervier- 


osobowym sejmiku województwa. 

W odpowiedzi na to jego antagonista, 

Leszek Korzeniowski z Platformy 

Obywatelskiej, stwierdził, że PiS 

na rządzenie Opolszczyzną nie ma 

szans. Choćby dlatego, że pewnym 

koalicjantem PO wydaje się Mniej- 

facht, nämlich von 145 im Jahre der 

Gründung 1815 auf 570 im Jahre 1818. 

Der Anteil der Turner vom Elisabeth- 

Gymnasium wuchs in drei Jahren von 

5 auf 88, d.h. ihr Anteil stieg um das 

17-fache. Am Magdalenäum verdoppel- 

LARES: Niniejszy te sich materiał die Zahl der turnenden służy wyłącznie Schüler do czytania. Powielanie w jakikolwiek sposób zabronione. 

von 23 auf 51 im selben Zeitraum. Am 

LARES: Diese Materialien Friedrichs-Gymnasium sind lediglich turnten zum mit 59 Lesen bereitgestellt. Jegliche Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 

szość Niemiecka. 

Niespokojnie jest także na lewicy. 

W jednego z kandydatów na prezydenta 

Opola, którym jest Tomasz 

Garbowski, uderzył przedstawiciel 

Twojego Ruchu, Jarosław Pilc, który 

zarzucił posłowi SLD brak kompetencji 

i zaapelował, aby ten dał sobie 

Schülern 1818 viermal so viele als 1816 

und am katholischen Matthias-Gymnasium 

schnellte die Anzahl der Turner 

in derselben Zeit von 2 auf 62. Hinzu 

kam, dass auch die Zahl der turnenden 

Volksschüler und Schüler privater Schu- 


len 1818 

materiał 

bei 92 lag gegenüber 


22 im 


Jahre 1816. Darüber hinaus turnten 28 

Männer aus verschiedenen Berufen und 


spokój z wchodzeniem do butów 

Papy Musioła. Wszystkich jednak 

przelicytował Korwin-Mikke, stwierdzając 

w jednym z opolskich hoteli, 

że w swojej partii rządzi tylko on. 

Zdaniem Mikkego, nie ma w Europie 

wolności, a najbardziej wartościowi 

obywatele wyjechali stąd do Ameryki 

als erster Lehrer an das evangelische 

LARES: Niniejszy Schullehrer-Seminar materiał służy nach Breslau wyłącznie berufen. 

Als Freund Jahns, dessen Turnen 



albo zginęli w powstaniach. 

Józef Kotyś 

Czas okupacji, konspiracji i otwartej walki 

z wrogiem”. Początek o godz. 12.00. 

QQDylocken: Am 6. und 7. September 

findet in Dylocken (Gemeinde Malapane) 

das Gemeindeerntedankfest statt. Das 

DFK-Tanz- und Folkloreensemble Dialog 

tritt am Sonntag um 19:20 Uhr auf. Das 

genaue Programm gibt es auf www. 

ozimek.pl 

QQBytom: Muzeum w Bytomiu zaprasza 

10 września na spotkanie pt. „Niezłe 

ziółka”, poświęcone ziołom i przyprawom 

leczniczym, z cyklu „Literatura w kuchni, 

kuchnia w literaturze”. Początek o godz. 

18.00. 

Q Bodland: Das Landkreiserntedankfest 

findet am 6. und 7. September 

in Bodland (Gemeinde und Landkreis 

Kreuzburg) statt. Am Sonntag, um 14:00 

Uhr, gibt es ein Konzert der deutschen 

LARES: Niniejszy sie gleichfals materiał auf bestimmte służy Regeln wyłącznie zurückgefürt 

werden kann, ...“ und folgert 

raum von 12 Morgen Magdeburgisch.“ 

do auch czytania. in Gymnastik, Powielanie haben w mag. jakikolwiek Er enthielt einen sposób Flächen- 

zabronione. 

LARES: Diese Materialien daraus: sind „Aus dieser lediglich Darstellung zum ergeben Lesen bereitgestellt. „da sie das Ganze der Jegliche Auch Vervielfältigung der neue Turnplatz bereitete ist den strengstens untersagt. 

LARES: Niniejszy Vaterlandskunde, materiał Religion służy und wyłącznie Gesanglehre, 

Methodik und Erziehnungs- und geben. Der erste und älteste Turnplatz der Abteilungen und Vorturner organi- 

als Turnplatz do czytania. seiner Bestimmung Powielanie über- 

Der w Turnbetrieb jakikolwiek war auf dem sposób Prinzip zabronione. 

LARES: Diese Materialien 

Unterrichtslehre 

sind lediglich 

und Anleitung 

zum 

zum 

Lesen 

in Breslau 


und in ganz Schlesien 

Jegliche 

lag vor siert. 


In Breslau waren zwei Abteilungen 


Q 

Big Band aus Kreuzburgs Partnerstadt 

Bad Dürkheim. Das genaue Programm 

gibt es auf www.kluczbork.pl 

Q Grünberg: Vom 6. bis 14. September 

führt die Stadt Grünberg das 

traditionelle alljährliche Weinfest durch. 

Das genaue Programm gibt es auf www. 

am Samstag. Gleichzeitig bemühte sich mit der bezeichneten Gartenplanke quer fiel die eigentliche Turnschule, in der 

LARES: Niniejszy Dr. Harnisch, materiał für die służy Jugend Breslaus wyłącznie hinüber do (nach czytania. Westen) bis zur Powielanie Oder, der Vorturner w jakikolwiek „mit seiner sposób Abteilung zabronione. 

das Turnen einzurichten. Die 1812 mit welcher längs ein Weg für die Schiffer jedes mal zwei Übungsarten“ einturnte. Turnrat. 

QLARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen bereitgestellt. Jegliche Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 

LARES: Niniejszy Turnern materiał die ersten Übungen służy beginnen. wyłącznie Platzes do erfolgte czytania. am 18. März Powielanie 1817. Dieses 

Gelände befand sich im Norden von der Leistungsstand der Turner zu he- 

Abteilungen w jakikolwiek zahlenmäßig zu sposób groß und zabronione. 

adur Das Turnplatzgelände wurde von der 

LARES: Diese Materialien Stadt Breslau sind am lediglich 24. Mai 1816 zum offiziell Lesen Breslau bereitgestellt. an der „linken Seite des Jegliche Straßenterogen 

Vervielfältigung waren, wurden sie nochmals ist strengstens untersagt. 

winobranie.zgora.pl 

Q Moszna: Zamek w Mosznej zaprasza 

30 sierpnia od godz. 14.00 na 

pożegnanie wakacji. W programie same 

atrakcje dla dzieci: pokazy Grupy Clowna, 

Magiczny Kabaret Bruna, animacje 

artystyczne dla dzieci, występ Orkiestry 

Kameralnej pod batutą Mateusza Walacha. 

Wstęp dla dzieci wolny. 

Breslau – Die Wiege des schlesischen Sports 

Der Sport in Schlesien feiert im 

kommenden Jahr seinen 200. Geburtstag 

– genau am 11. April 1815. 

Es ist also langsam an der Zeit sich 

zu überlegen, wie dieses Jubiläum 

LARES: Niniejszy würdig materiał begangen werden służy kann. wyłącznie do czytania. Powielanie w jakikolwiek sposób zabronione. 

LARES: Diese Materialien sind turnpolitischen lediglich Gesichtspunk- 

zum Lesen bereitgestellt. Jegliche Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 

Unter ten betrachtet, bildete Schlesien 

1819 mit 44 von insgesamt 115 Turnanstalten 

in ganz Preußen eine absolute 

Hochburg des Turnwesens. In 

besonderer Weise erlebte die Breslauer 

Turnanstalt eine außerordentliche pro- 

15 Soldaten im Jahre 1818 mit. Sechs 

Turnfreunde aus dem Kreis der Universitätslehrer 

bzw. Gymnasiallehrer beteiligten 

sich an den theoretischen Auseinandersetzungen. 

Im Sommer 1812 

wurde Dr. Christian Wilhelm Harnisch 

er, Dr. Wilhelm Harnisch (1787-1864), 

bereits aus der gemeinsamen Zeit am 

Plamann’schen Institut in Berlin kannte, 

wirkte er nun in Breslau im Sinne des 

Turnvaters, bis er im Herbst 1822 als 

Direktor an das Lehrerseminar nach 

TERMINE 

Weißenfels wechselte. 

QQGliwice: Muzeum LARES: w Gliwicach Niniejszy zaprasza 

31 sierpnia na otwarcie wystawy 

…und so sieht die modernste Sportarena Schlesiens aus. Die Breslauer EM-Arena bei einem Spiel vom WKS Śląsk Breslau. Dr. Christian Wilhelm Harnisch 

Bereits materiał Anfang August służy des wyłącznie Jahres do czytania. Powielanie w jakikolwiek sposób zabronione. 

1812 begann Dr. Harnisch die Ausbildung 

der sind 88 angehenden lediglich Volksschulleh- 

zum Lesen bereitgestellt. Jegliche dammes, Vervielfältigung welcher von der Odervorstadt ist strengstens pt. „Wojna LARES: polsko-niemiecka Diese 1939–1945. Materialien untersagt. 

rer. In der 2. Lieferung „Der Schulrath 

an der Oder“ äußert sich Dr. Harnisch 

zu den Lehrgegenständen und deren 

Behandlung. Dabei denkt er auch an die 

Gymnastik, „da sie das Ganze der fysischen 

Kraft in Thätigkeit setzt, indem 

sich für den im Seminar zu ertheilenden 

Unterricht folgende Gegenstände: 

Die Sprachlehre, die Zahlenlehre und 

Raumlehre, das Zeichnen, die Kalligrafie, 

die Gymnastik und Kunstfertigkeiten 

zur Bildung des Körpers, Weltkunde, 

Beruf als Organist und Kirchendiener.“ 

Die Gymnastik gehörte zu den 

Lehrfächern, „die durch beide Jahre 

des Lehrkurses ununterbrochen fortlaufen...“, 

ergänzt Dr. Harnisch. Da die 

Lehrerausbildung gleich von Anfang an 

nach dem gültigen „aufgestellten Plan“ an das Gelände einer Bleyweiß- oder alle gemeinsam. Schon im Sommer 


, in dem 

materiał 

Leibesübungen 

służy 

einen 

wyłącznie 

festen Alaunfabrik 

do czytania. 

(Meischter’sche 

Powielanie 

Fabrik); 1816, 

w 

als 

jakikolwiek 

die Zahl der Turner 

sposób 

auf 217 

zabronione. 

Platz hatten, begonnen worden ist, ist von da reichte es am Glacis aufwärts, kletterte, gab Dr. Harnisch das praktische 

Vervielfältigung Turnen an einen Vorturner ist ab, strengstens untersagt. 

LARES: Diese Materialien davon auszugehen, sind lediglich dass die ersten zum Turn- 

Lesen d.h. nach bereitgestellt. Süden, zur Stadt hin, nach Jegliche der 

Q 

übungen bereits im Sommer 1812 am 

evangelischen Lehrerseminar in Breslau, 

den Umständen entsprechend, vorgenommen 

worden sind und zwar an den 

freien Nachmittagen am Mittwoch und 

dem Magistrat aufgenommenen Verhandlungen 

wegen eines geeigneten 

Turnplatzes zogen sich jedoch bis in 

das Jahr 1815 hin. Endlich, am 11. April 

1815, konnte Dr. Wilhelm Harnisch 

auf dem eingerichteten Turnplatz auf 

der ehemaligen Silberschanze mit acht 

Turnplatz in Breslau 1815-1816 (links) und der 2. Turnplatz 1817-1818 (rechts) 

Anfang August 1812 

begann Dr. Harnisch 

die Ausbildung von 

88 angehenden 

Volksschullehrern 

fysischen Kraft in 

Thätigkeit setzt.“ 

dem Odertor auf dem Areal der ehemaligen 

Silber-Schmelz-Schanze mit 

Wall, Gräben und Glacis und umfasste 

eine Fläche von 9 2/3 Magdeburgischer 

Morgen. Unterhalb, d.h. auf der Nordseite, 

erstreckte sich der Turnplatz bis 

Gartenplanke der Lammrich’schen Besitzung 

und in einem Abstand von drei 

rheinländischen Ruthen von dort bis an 

deren äußere Grenze; weiter zog sich der 

Turnplatz in rechtwinkliger Richtung 

verbleiben musste. 

Der schlechte Zustand des Schanzengeländes 

und die unangenehmen Dünste 

der angrenzenden Alaunsiederei bewogen 

Dr. Harnisch, bei der Stadt ein 

anderes Gelände für einen Turnplatz zu 

beantragen. Die Übergabe des neuen 

nach der so genannten Bettelbrücke und 

nach Rosenthal hinführte.“ Es schloß 

sich „ links an die Sandretzky’sche „ Possession“ 

und war ein Teil der „Huthung“ 

vor dem Kletschker Werder, der südlich 

etwa bis an den Pferdemarkt gereicht 

Turnern Sorgen, weil die Einwohner von 

Kletschkau (Klęczków), denen kein Wegerecht 

über den Platz zustand, „ schon 

im Sommer 1817 sich einen Weg durch 

den Graben getreten hatten, welcher die 

Umgrenzung des Platzes bildete“. 

eingerichtet, von denen Dr. Harnisch 

„die Schwächeren zwei Stunden mit 

Vorübungen beschäftigte“, während 

ein Vorturner mit den Geübteren „die 

eigentlichen Übungen“ trieb. 

In den letzten zwei Stunden turnten 

um „das Ganze übersehen und leiten“ 

zu können. In den ersten beiden Stunden 

turnten die Geübteren unter der 

Leitung der Vorturner bereits bekannte 

Übungen. In die folgenden zwei Stunden 

Im Sommer 1818 war der praktische 

Turnbetrieb bei 570 Turnern in 9 Abteilungen 

aufgeteilt, an deren Spitze jeweils 

ein Vorturner stand. Dem Vorturner 

jeder Abteilung waren sogenannte 

‚Anmänner’ zugeordnet, die als Vorzeiger 

der Übungen dienten. Da die 

Foto: Till Scholtz-Knobloch 

in Riegen eingeteilt. Nach den ersten 

zwei Stunden wurde eine Pause eingelegt 

und es „versammelten sich alle auf 

dem Tie (Versammlungsort)“, wo die 

Anwesenheit kontrolliert, neue Informationen 

verlesen wurden und Essen 

und Getränke eingenommen werden 

durften. „Öfter ward auf dem Tie auch 

gesungen, und darauf ging die Turnschule 

ab“, berichtet Dr. Harnisch. Neben 

dem praktischen Turnen gehörte 

als komplementärer Teil zu einer Jahn- 

Turnanstalt der Turnrat. Jeder Turnort 

sollte einen Turnrat bilden, „eine Gemeinschaft 

und Gesellschaft der Ältesten 

und Wackersten des Turnplatzes und 

jedesmaligen Turnjahres“. Der Turnrat 

sollte die Arbeit der Turnlehrer unterstützen 

und „zur Aufrechterhaltung und 

Förderung der löblichen Turnkunst und 

lautern Turnsitte“ beitragen, d. h. vor 

allem hatten die Turnratsmitglieder auf 

die Befolgung und Einhaltung der Turngesetze 

zu achten und die Leistungsentwicklung 

der Turner zu beobachten und 

darüber zu berichten. In Breslau hatte 

Dr. Harnisch den Turnrat bereits in der 

Turnsaison 1817 eingerichtet, „der sich 

öfter im Sommer versammelte, um über 

das Wohl der Anstalt zu beraten“. Von 

den 26 Turnern, die am Winterturnen 

1816/17 teilgenommen hatten, wurden 

10 nach gemeinschaftlicher Beratung zu 

Vorturnern erwählt. 

Diese 10 Vorturner bildeten ab dem 

Sommer 1817 mit dem Vorsteher den 

Prof. Karl-Heinz Schodrok 

Dieser Beitrag ist dem Kapitel „III.1. 

Turnen und Sport in Schlesien 

während des 19. und am Anfang des 20. 

Jahrhunderts“ entnommen. In: Tomasz 

Jurek und Karl-Heinz Schodrok (Hg.): 

Geschichte des Turnens und Sports in 

Schlesien 1812-1989. Weimar 2012




Nr. 35/1169 LARES: Diese Materialien sind lediglich Glaube zum und Lesen Religion bereitgestellt. Wiara Jegliche i religia Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 

Wochenblatt.pl 9 

Wojnowo: Staroobrzędowcy na Mazurach 

Kronika Parafialna 

LARES: Niniejszy materiał służy wyłącznie do czytania. Powielanie w jakikolwiek sposób zabronione. Q 


W Prusach znaleźli schronienie 

Wojnowo (Eckertsdorf) to wieś położona na Mazurach nad rzeką Krutynią, 

założona na prawie dziedziczenia w 1832 r. przez rosyjskich starowierców. 

Do dziś stanowi największy ośrodek staroobrzędowców w Polsce. Różnie 

jeszcze się ich nazywa: a to starowiercami, a to filiponami, to zaś jeszcze 

raskolnikami... W każdym z przypadków chodzi o potomków rosyjskich 

W 

Q Päpstliche Absicht: Papst Franziskus 

hat erneut seine Absicht bekundet, 

im Fall nachlassender Kräfte wie sein Vorgänger 

Benedikt XVI. zurückzutreten. 

Benedikt XVI. habe eine Tür geöffnet, 

die institutionell sei und nicht eine Ausnahme, 

sagte Franziskus am 18. August 

zu Journalisten. Theologen seien damit 

vielleicht nicht einverstanden. In einem 



uchodźców religijnych. 

połowie XVI wieku w rosyjskim 

Kościele prawosławnym doszło 

do rozłamu na tle reform przeprowadzonych 

przez patriarchę Nikona, który 

chciał upodobnić liturgię do greckiej. 

Uznając to za herezję, w monasterze 

LARES: Niniejszy materiał leśnej, której służy nazwa wyłącznie do czytania. Powielanie w jakikolwiek sposób zabronione. Q 

pochodzi od nazwiska 


Sołowieckim powstała grupa duchownych, 

którzy postanowili bronić starych 

obrzędów. Prześladowani przez władze 

carskie i oficjalny Kościół prawosławny 

emigrują do różnych krajów świata. 

Pierwsi staroobrzędowcy przybyli do 

Prus Wschodnich w latach 20. i 30. XIX 

wieku. Prawo osiedlania się nadał im w 

1825 r. król pruski Fryderyk Wilhelm 

III. Głównym ich ośrodkiem staje się 

bestimmten Alter sei nicht mehr die 

Kapazität vorhanden gut zu regieren, 

weil der Körper ermüdet sei, so der Papst. 

Selbst wenn der Gesundheitszustand gut 

sei, fehle dann die Kraft, um die Probleme 

so anzugehen, wie es für das Regieren der 

Kirche erforderlich sei. 

Q Wystawa: „Wang na dawnej pocztówce” 

to tytuł wystawy w Muzeum Sportu 

i Turystyki w Karpaczu (Krummhübel). 

Na wystawie można obejrzeć około 55 

widokówek z II połowy XIX i z I połowy XX 

wieku przedstawiających kościół Wang. 

Ewangelicki kościół Wang w Karpaczu w 

Karkonoszach (Riesengebirge) obchodzi 

jubileusz 170 lat od jego rekonstrukcji. 2 

gotyckim, nie przypominającą tradycyj- 

Neogotycka molenna nie przypomina tradycyjnych cerkwi, tylko kościół ewangelicki. 

Foto: Alfred Czesla 

LARES: Niniejszy nych cerkwi, materiał tylko kościół służy ewangelicki. wyłącznie do czytania. Powielanie w jakikolwiek sposób zabronione. 

Zbudowali także monaster, czyli klasztor, 

początkowo sind lediglich męski, później zum żeński. Lesen mieszkało bereitgestellt. 605 osób. Jegliche zwiedzać. Vervielfältigung Monaster stoi w centrum, ist strengstens w 

przez Mazurów. W 1939 r. w Wojnowie prywatnych. Molennę i klauzurę można 

LARES: Diese Materialien untersagt. 

monaster w Wojnowie, wsi założonej 

przez Sidora Borysowa, która od nazwiska 

ówczesnego pruskiego nadleśniczego 

otrzymała oficjalną nazwę 

Eckertsdorf. Jednak Sidor Borysow, na 

pamiątkę wsi w powiecie rzeżyckim, w 

guberni witebskiej (ówczesna Rosja), 

w której w 1778 się urodził, nazwał ją 

Wejnowem. 

sierpnia 1842 roku król Fryderyk Wilhelm 

IV osobiście dokonał położenia kamienia 

węgielnego, a dwa lata później, 28 lipca 

1844 roku, nastąpiło uroczyste otwarcie 

i poświęcenie kościoła przy udziale króla 

i jego małżonki, księcia holenderskiego 

Fryderyka i wielu innych znanych osobistości. 

170 lat później, 2 i 3 sierpnia, 

Bochum-Stiepel: Schlesierwallfahrt 

parafianie uroczyście świętowali jubileusz 

z udziałem pięćdziesięcioosobowej grupy 

parafian z miejscowości Vang w Norwegii, 

skąd kościół Wang 170 lat temu przywieziono 

do Karpacza. 

QQKonferenz: „Was trennt uns, was 

eint uns in Europa?” heißt eine internationale 

Konferenz , die am 26. und 27. 

September in Krakau stattfindet. Sie 

wird im Rahmen der Konferenzreihe „Die 

Rolle der katholischen Kirche im Prozess 

der europäischen Integration” von der 

Päpstlichen Universität Johannes Paul II. 

in Krakau, der Konrad-Adenauer-Stiftung 

in Polen, der Robert-Schuman-Stiftung 

Luxemburg. in Zusammenarbeit mit der 



W dniu 


Wniebowzięcia Matki 

Jegliche 

Boskiej 


LARES: Niniejszy materiał służy wyłącznie zgorzeleckiej. do czytania. Powielanie w jakikolwiek sposób zabronione. 

Biskup Ipolt jest członkiem Grupy 

LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen Kontaktowej bereitgestellt. Między Konferencjami Jegliche Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 

Europäischen Volkspartei im Europaparlament 

veranstaltet. Es wird unter anderem 

über die Auswirkung von Migrationen 

gesprochen sowie über die soziale Marktwirtschaft 

als Antwort auf die Krise und 

den Herausforderungen an die junge 

Generation diskutiert. Weitere Informationen 

unter: www.kosciol-europa.org.pl 

Q Non sola scripta: Jeszcze tylko 

W 

LARES: Niniejszy materiał służy wyłącznie szczególną do czytania. wrażliwością na Powielanie pogłębienie biskupem roku 2011 

w diecezji ks. Wolfgang 

jakikolwiek zgorzeleckiej. 

Ipolt mianowany został 

Foto: sposób Pofex/Wikipedia zabronione. 

wzajemnej odpowiedzialności za umacnianie 

bereitgestellt. pokoju w świecie. Jako Jegliche synowi Vervielfältigung Jako potomek Niemców ist strengstens 

Q 

Der in Breslau geborene Abt Gregor zelebrierte die 

LARES: Diese Materialien Heilige Messe sind bei der lediglich Schlesierwallfahrt. zum Lesen untersagt. 

Stiepel, einem Stadtteil von Bochum 

in Westfalen. 

Am Fest des Heiligen Hyazinth fand 

dort die diesjährige Schlesierwallfahrt 

statt, zum ersten Mal mit Wallfahrern 

aus Beuthen-Roßberg. Haupt ze lebrant 

der feierlichen Eucharistiefeier war 

Abt em. Gregor Henckel Donnersmark 

OCist vom Zisterzienserstift Heiligenkreuz 

(Österreich). Er wies in seinen 

einleitenden Worten darauf hin, dass 

bereits vor 150 Jahren oberschlesische 

Bergleute ins Ruhrgebiet eingewandert 

seien. 1945 seien durch Flucht und Vertreibung 

weitere Oberschlesier hierher 

gekommen und gaben den Glauben an 

ihre Nachkommen weiter. Diese Aufgabe 

sei heute notwendiger denn je, so der 

in Breslau geborene Abt Gregor. Auch 

LARES: Niniejszy materiał służy wyłącznie jaką jest do ziemia czytania. raciborska. 

einschließen.“ 

Powielanie w jakikolwiek sposób zabronione. 

W tym szczególnym dniu biskup dokonał 


też poświęcenia kwiatów 

Jegliche 

i ziół i 


die Lage im Irak thematisierte er in seiner 

Predigt. „Dort findet eine grausame 

Verfolgung, ja Ausrottung der Christen 

statt, die immer noch die Muttersprache 

Jesu – Aramäisch – sprechen. Wir 

als Flüchtlinge und Heimatvertriebene 

sollten diese Menschen in unsere Gebete 

einschließen“, sagte Abt Gregor. 



Pf. Bronisław Żuchowski 

Zweiundzwanzigster 

Sonntag 

im Jahreskreis 

31.08.2014 

do 31 sierpnia można będzie wysłuchać 

koncertów w murach gotyckiego kościoła 

pw. Świętego Krzyża na Ostrowie 

Tumskim we Wrocławiu, zwykle zamkniętego 

dla zwiedzających. Kolegiata ma 

be untreu zu werden. Darum weist er 

den Petrus überaus scharf und noch 

dazu vor den übrigen Jüngern mit den 

gleichen Worten ab, mit denen er den 

Teufel, als er ihn versuchen wollte, abge- 

LARES: Niniejszy wiesen materiał hatte. Wer sein służy Jünger sein wyłącznie will, umfasst do alle czytania. Nachteile, Powielanie w jakikolwiek eindeutig. Es braucht sposób nicht zabronione. 

der muss auf die Vertretung und Durchsetzung 

Missachtungen, Verzichte 

Im Vergleich zum 

viele Erklärungen. Aber 

LARES: Diese Materialien sind 

seiner 

lediglich 

Pläne verzichten, 

zum 

der 


im gesellschaft- 

Wert Jegliche des ewigen Vervielfältigung 

Herr, hilf uns, dass wir 

ist 

die 


1. Lesung: Jes 20,7-9 

2. Lesung: Röm 12,1-2 

Evangelium: Mt 16,21-27 „Wer mein 

Jünger sein will, der verleugne sich 

selbst.“ 

Ein leidender Messias war dem Judentum 

fremd. Darum reagierte Petrus 

auch ganz im Sinne der jüdischen Vorstellungen 

vollkommen ablehnend. Für 

nietypowy dla Dolnego Śląska dwukondygnacyjny 

układ wnętrza, a brak chóru 

organowego sprawił, że instrument 

zbudowany przez wrocławskiego inżyniera 

Remigiusza Cwynara ustawiony 

został na poziomie posadzki kościoła. 

Dzięki temu rozwiązaniu publiczność 

może wysłuchać koncertów w bezpośredniej 

bliskości wirtuozów. 31 sierpnia o 

muss bereit sein, im Gefolge des Meisters 

in den Tod zu gehen. Wer auf die 

Sicherung seines Lebens bedacht ist, der 

wird spätestens im Tode alle irdischen 

Güter verlieren, und das Leben nicht gewinnen. 

Dazwischen gibt es keine Alternative, 

weil im Vergleich zum Wert des als die höchste denkba re Belohnung angesehen, 

do der czytania. gegenüber aller Powielanie Reichtum, genauso w groß jakikolwiek ist deine Gerechtigkeit, sposób zabronione. 

folgen. Dann wird dein Erbarmen, das 

LARES: Niniejszy ewigen materiał Lebens alle irdischen służy Güter wyłącznie nur 

Plunder sind, die nicht als Angebot und Erfolg und alle Macht dieser Erde nicht uns am Gerichtstag nicht fehlen. q Bernhard Buttmann. 

LARES: Diese Materialien lediglich zum Lesen bereitgestellt. Jegliche Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 

Staroobrzędowcy 

osiedlili się w Wojnowie 

(Eckersdorf), wsi 

będącej w administracji 

nadleśniczego 

Eckertsdorfa. 

W 1846 roku zbudowali neogotycką 

molennę (dom modlitwy), a w 1921 

roku w jej miejsce drugą, w stylu neo- 

W 1862 r. nastąpiło wydzielenie wsi 

Wojnowo spod administracji leśnej i 

ustanowienie jej samodzielną gminą 

wiejską. Czternaście lat później powstała 

we wsi jednoklasowa szkoła z 

niemieckim nauczaniem. Pracowało 

była bowiem w połowie zamieszkana 

Christliche Verbundenheit 

Bereits seit 1947 kommen Heimatvertriebene, 

Mitglieder des 

St.-Hedwigs-Werkes in Lippstadt, 

zum Gnadenbild der Schmerzhaften 

Mutter im Zisterzienserkloster 

„Wir als Flüchtlinge 

und Heimatvertriebene 

sollten diese Menschen 

in unsere Gebete 

Die nächste Schlesierwallfahrt nach 

Bochum-Stiepel findet am 23. August 

2015 statt. 

Klaus Kynast /jr 

Wort zum Sonntag 

Jesus aber ist das Ansinnen des Petrus 

eine Versuchung, seiner Messiasaufga- 

Foto: Melchior2006/wikipedia 

W domu zakonnym starowierców w 

Wojnowie mieszkało prawie 50 mniszek. 

Dzisiaj nie ma żadnej. Ostatnia zakonnica 

zmarła w 2006 roku. Groby mniszek 

znajdują się na przyklasztornym 

cmentarzyku. Zgodnie z filipońskim 


w materiał 

trzech nauczycieli 

służy 

i uczyło 

wyłącznie 

się zwyczajem 

do czytania. 

krzyże ustawiono 

Powielanie 

w stopach roków, 

w 

a 

jakikolwiek 

także olbrzymi 3,5-metrowy 


118 dzieci. Około 1900 r. Wojnowo nie zmarłych zwróconych na wschód. posrebrzany żyrandol oraz liczne księgi 

było już wsią wyłącznie starowierców, Od lat ten zabytkowy klasztor i po- 

liturgiczne. 


bliskie obiekty gospodarcze są w rękach 

Rudy: Odpust w starym opactwie 

Episkopatów Niemiec i Polski. W tym 

roku przypada 75. rocznica wybuchu 

II wojny światowej, która zadała tyle 

cierpień licznym narodom. Biskup Ipolt 

swoją obecnością w Rudach pragnął dodać 

odwagi, by spojrzeć w tym roku ze 

wypędzonych Niemców sudeckich bp 

Ipolt dobrze zna historyczno-kulturowe 

dzieje ziem bohemsko-śląskich oraz 

wartość wspólnego dziedzictwa kulturowego 

tych ziem. Pewnie również dlatego 

doskonale czuje się w tej części Śląska, 

przypomniał o tym, iż od V wieku w 

Europie czcimy Matkę Boską Wniebowziętą 

jako patronkę ziemi i jej bujnej 

roślinności. 

Stare opactwo w Rudach przywrócone 

zostało Kościołowi zaledwie 16 lat temu. 

Kaufpreis in Betracht kommen. Diese 

Generalabrechnung wird stattfinden 

am Ende der Welt. Das „Kreuz“, das 

der Jünger auf sich nehmen muss, hat 

unzählige Arten und Abstufungen. Es 

lichen, wirtschaftlichen 

und persönlichen Le ben 

des Christen. Für den 

Jünger gilt die gleiche 

Gegenüberstellung: Der 

Gewinn des ewigen Lebens. Dieses wird 

Lebens sind alle 

irdischen Güter 

nichts als Plunder. 

jego przedsionku eksponowane są stare 

zdjęcia przedwojennego Wojnowa. 

W świątyni zachował się XIX-wieczny 

wystrój. W nawie głównej możemy zobaczyć 

ikony przedstawiające Świętą 

Trójcę, Matkę Boską, Chrystusa i pro- 

Alfred Czesla 

Wspólna odpowiedzialność 

15 sierpnia w pocysterskim zespole 

klasztorno-pałacowym w Rudach 

obchodzono odpust metropolitalny. 

Obchodom przewodniczył bp Wolfgang 

Ipolt, ordynariusz diecezji 

sudeckich bp Ipolt 

zna historycznokulturowe 

dzieje ziem 

bohemsko-śląskich. 

Stanowi ono całość architektoniczną z 

kościołem Wniebowzięcia NMP – sanktuarium 

Matki Bożej Pokornej, które 

w 2009 roku otrzymało tytuł bazyliki 

mniejszej. 

kan 

mehr wert sind als der Sand im Spielkasten 

eines Kindes, der, zu Schlössern 

geformt, durch einen Fußtritt wieder 

zum formlosen Nichts zerstört wird. 

Herr, dieses Evangelium ist ernst aber 

Fehler immer wieder als 

solche erkennen, bereuen 

und jeden Tag, so lange wir 

leben, von vorne anfangen 

mit dem guten Willen, deinem 

Gesetz und nicht dem unsrigen zu 

godz. 19.00 przy organach zasiądzie 

kan 

Foto: kroton/Wikipedia




10 LARES: Wochenblatt.pl Diese Materialien sind lediglich Deutsche zum Lesen im Banat bereitgestellt. Niemcy Jegliche w Banacie Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 

Timisoara: Aktywne niemieckie środowisko kulturalne 

Czwarty wymiar języka niemieckiego 




W odróżnieniu od języka węgierskiego 

w należącej do Rumunii 

Szeklerszczyźnie czy języka niemieckiego 

w zamieszkanym przez 

Sasów Siedmiogrodzkich mieście 



Sibiu (Hermannstadt) w Rumunii, 

w Timisoarze, centralnym ośrodku 

Banatu, nie od razu można rozpoznać, 

jakimi językami mówią tamtejsze 

mniejszości. Tym goręcej wrze 

pod powierzchnią. 

sprzedawczyń LARES: czy Niniejszy przechodniów 

w Timisoarze zagad- 

materiał służy wyłącznie do czytania. Powielanie w jakikolwiek sposób zabronione. 


Jednym 


z symboli miasta jest Sobór Trzech Świętych 


Większość niętych po niemiecku nie rozumie tego 

języka lub odpowiada po angielsku. Niemniej 

może się zdarzyć, że ktoś odpowie 

autentyczną francuszczyzną, wszak 

Bukareszt, stolica Rumunii, był niegdyś 

znany jako „Paryż Wschodu”. Jednak 

Bukareszt leży dosłownie „za górami, 

za lasami”, i dlatego niektórzy miesz- 

LARES: Niniejszy gdy była materiał nastolatką, służy w czym wyłącznie zresztą jako remedium do czytania. służącego uporaniu Powielanie się es umso w jakikolwiek lebhafter. sposób zabronione. 

ma przewagę nad wieloma członkami z mrocznymi epokami dziejów. Zmysłowość 

bereitgestellt. języka rumuńskiego subtelnie Jegliche hen Vervielfältigung die meisten Verkäuferinnen ist oder strengstens 

Auf Deutsch angesprochen, verste- 

LARES: Diese Materialien mniejszości sind niemieckiej. lediglich Korzeni zum Lesen w 

untersagt. 

kańcy Timisoary, nie tylko miejscowi 

Madziarzy, których jest około siedmiu 

procent, uważają po kryjomu, że stolicą 

kultury jest Budapeszt. 

Tak też uważa Petra Curescu (1983), 

niemieckojęzyczna poetka tudzież doktor 

onkologii. Absolwentka Liceum im. 

Lenaua trzynaście razy po kolei pojechała 

na Festiwal Muzyczny Sziget do 


w którym 

materiał 

mogła swobodnie 


przetrawić 

radości i bóle swojej rumuńskiej nders als das Ungarische im zu Rulich 

hinter allen Bergen, und deshalb 

A 

do czytania. Powielanie 

bekannt. 

w jakikolwiek 

Bukarest liegt aber 

sposób 

buchstäb- 

zabronione. 

młodości. Dziś jest członkinią PEN mänien gehörenden Szeklerland betrachten manche Temeschwarer, nicht 


Budapesztu. Z drugiej strony, poprzez 

swojego partnera ma liczne kontakty 

w świecie hiszpańskim i brytyjskim. 

Po niemiecku mówi z wyraźnym zachodnioniemieckim 

akcentem, co zawdzięcza 

nie tylko uczęszczaniu do niemieckich 

szkół w Timisoarze, lecz także 

dłuższemu pobytowi w Niemczech, 

rdzennej mniejszości Curescu nie ma, 

przez co wiersze i krótkie utwory prozatorskie, 

które od dziecięcych lat pisze 

po niemiecku, są wolne od wszelkiej 

„sasonostalgii”. Język niemiecki służył 

jej początkowo jako język „rezerwowy”, 

Clubu i pisze teksty, które są tak uniwersalne, 

że równie dobrze mogłyby 

powstać w Berlinie – to atut w rękach 

ludzi wolnych od nabytych obciążeń, 

którzy używają języka niemieckiego 

po prostu jako środka wyrazu, nie zaś 

przewija się przez jej twórczość, nadając 

jej niemieckim wierszom swoisty 

czwarty wymiar. 

Temeschwar: Aktive deutsche Kulturszene 

– Die vierte Dimension des Deutschen 

Temeschwar: Deutschsprachige Studiengänge bringen gute Absolventen hervor 

oder das Deutsche im siebenbürgischsächsischen 

Hermannstadt (Sibiu) in 

Rumänien sind die Minderheitensprachen 

in Temeschwar (Timişoara), dem 

Zentrum des Banats, nicht sofort bemerkbar. 

Unter der Oberfläche brodelt 

Passanten in Temeschwar nicht, oder 

antworten auf Englisch. Gleichwohl 

kann es passieren, dass in einem authentischen 

Französisch geantwortet wird, 

schließlich war Bukarest, die Hauptstadt 

Rumäniens, einst als „Paris des Ostens“ 

nur die hiesigen zirka sieben Prozent 

Magyaren, Budapest als die heimliche 

Kulturhauptstadt. 

So auch Petra Curescu (1983), eine 

deutschsprachige Dichterin und promovierte 

Onkologin. 13 Mal nacheinander 

fuhr die Absolventin des Lenau- 

Lyzeums zum Sziget-Musikfestival nach 

Budapest. Über ihren Lebenspartner 

ist sie andererseits mit der spanischen 

und britischen Welt vernetzt. Dass sie 

Deutsch mit einem eindeutig westdeutschen 

Zungenschlag spricht, verdankt 

sie neben den deutschen Schulen von 

Temeschwar einem längeren Deutschlandaufenthalt 

als Jugendliche – eigentlich 

hat sie das vielen Deutschstämmigen 

voraus. Wurzeln in der alten 

Minderheit hat Curescu keine, die 

Gedichte und Kurzprosa, die sie seit 

Kindesjahren auf Deutsch schreibt, sind 

deshalb frei von jeglicher „Schwabennostalgie“. 

Deutsch diente ihr zuerst als 

Ausweichsprache, in der sie die Freuden 

und Schmerzen ihrer rumänischen Jugend 

unbefangen verarbeiten konnte. 

Inzwischen ist sie PEN-Club-Mitglied 

und schreibt Texte, die in ihrer Allgemeingültigkeit 

genauso gut in Berlin 

entstehen könnten – ein Vorteil der 

Unvorbelasteten, die Deutsch einfach 

als Ausdrucksmittel verwenden, und 

nicht als Mittel zur Verarbeitung düsterer 

Geschichtsepochen. Das sinnliche 

Rumänisch ist unterschwellig mit im 

Spiel und verleiht Curescus deutschen 

Gedichten eine vierte Dimension. 

Dušan Kořený-Pöllich 

Eigenverantwortlichkeit des Westens attraktiv 



Als er 2008 nach Temeschwar kam, 

hatte er noch keine Ahnung, welche 

berufliche Laufbahn er später einschlagen 

wird. Andrei Firus konnte 

damals überhaupt kein Deutsch, die 



Sprache gefiel ihm aber so sehr, dass 

er sich mehr oder weniger spontan 

dazu entschied, die deutschsprachige 

Abteilung für Bauingenieurwesen 

an der Polytechnischen 

Universität zu besuchen. 

Heute durchläuft Andrei Firus einen 

Masterstudiengang in Konstanz am 

Bodensee. Mit Erfolg: Denn im zweiten 

Semester schaffte es der junge Mann, 

die beste Abschlussnote seiner Gruppe 

zu erzielen – ein Ergebnis, auf das nicht 

nur er selbst, sondern auch Prof. Dr. 

Radu Băncilă von der Uni Temeschwar 

besonders stolz ist. 

Băncilă war es, der Andrei Firus 2008 



riet, sich an der deutschsprachigen Abteilung 

einzuschreiben. Ursprünglich 

hatte sich der aus Petrila bei Petroschen 

(Petroșani) stammende Lyzeumsabsolvent 

in die rumänischsprachige Abteilung 

eingeschrieben. Er erfuhr jedoch 

davon, dass man das deutschsprachige 

Studium trotzdem beginnen kann, wenn 

man nebenbei einen Deutschkurs belegt. 

führend. Deswegen kam Deutsch für für konstruktiven Ingenieurbau. An 


mich in 

materiał 

Frage“, sagt Andrei 

służy 

Firus. 

wyłącznie 

Seine das Leben 

do czytania. 

in Deutschland 

Powielanie 

gewöhnte 


Entscheidung, Bauingenieurwesen zu er sich recht schnell. Er war im ersten 


Am Anfang hatte ich fast keine Deutschkenntnisse, 

aber ich gab mir Mühe und 

besuchte die Deutschkurse des Deutschen 

Kulturzentrums in Temeschwar. 

Nach drei Semestern ging es schon, erinnert 

sich Andrei Firus. Die Vorteile 

der deutschen Sprache waren Andrei 

Firus von Anfang an klar gewesen. 

„Ich habe die spontane Entscheidung 

studieren, bereut der junge Mann bis 

heute nicht. „Der Arbeitsmarkt auf dem 

Gebiet des Bauingenieurwesens stellt 

weiterhin genügend Arbeitsplätze zur 

Verfügung“, so Firus. Ans Auswandern 

hatte der Masterstudent zu Beginn seines 

Studiums nicht gedacht. Eher hegte der Polytechnischen Uni als auch der 

LARES: Niniejszy er den materiał Wunsch, eine służy gute Arbeitsstel- 

wyłącznie HTWG do Konstanz czytania. gute Arbeit Powielanie geleistet Nikolaus-Lenau-Lyzeum 


wird. Der Unterschied sei jedoch, dass 


D 

die Studierenden in Deutschland deut- 


Empfehlung für Studierende 

Curescu w towarzystwie autora powyższego tekstu, Kořenego-Pöllicha, w jednym z Ruin-Pubów w Timisoarze. 

Andrei Firus: „Auf 

technischem Gebiet ist 

Deutschland führend. 

für mich in Frage.“ 

getroffen, mich an der deutschsprachigen 

Abteilung einzuschreiben, denn auf 

technischem Gebiet ist Deutschland 

le in einem deutschen Unternehmen 

in Rumänien zu erhalten. Seine Pläne 

wandelten sich allerdings, als das vierte 

LARES: Niniejszy materiał służy wyłącznie Studienjahr do czytania. der Polytechnischen Powielanie Uni w jakikolwiek sposób zabronione. 

Deswegen kam Deutsch anfing. Er erhielt ein Stipendium des 


Deutschen 


Akademischen Austausch- 


dienstes (DAAD) für einen Masterstudiengang 

in Deutschland. Er entschied 

sich für die Hochschule für Technik, 

Wirtschaft und Gestaltung (HTWG) 

in Konstanz. 

Hier besucht er aktuell die Abteilung 

Monat der einzige nicht aus Deutschland 

stammende seiner Gruppe. „Sowohl die 

Professoren als auch die Studierenden 

nahmen mich sehr gut auf “, erinnert 

sich Firus. Was den Unterricht angeht, so 

findet der Bauingenieur, dass sowohl an 

lich mehr selbst recherchieren müssen 

als das in Rumänien der Fall ist. Auch 

was die technische Ausstattung der Universität 

angeht, sind die Unterschiede 

groß. „Vor einigen Wochen sind neue 

Geräte erworben worden, die ich für 

1870 gegründete gymnasiale Anstalt ist Teil eines Netzwerkes an Schulen mit 

Deutsch als Unterrichtssprache, die es neben dem Banat auch in Siebenbürgen 

gibt und alle Bildungsstufen vom Kindergarten bis zu deutschen Uniabteilungen 

umfasst. Das Lyzeum ist direkt im historischen Stadtzentrum von Temeschwar angesiedelt. 

Unter den Alumni befindet sich auch die Nobelpreisträgerin Herta Müller. 

besonders gute studentische Leistung 

Zurzeit ist Andrei Firus als wissenschaftlicher 

Assistent an der HTWG tätig. 

Raluca Nelepcu 

(Banater Zeitung/IMH) 

LARES: Niniejszy materiał służy wyłącznie meine do Masterarbeit czytania. im Bereich Powielanie Baudynamik 

verwenden werde“, freut sich An- 

beste von allen zwölf Studierenden der 

erbrachte. w jakikolwiek Er erzielte die Note sposób 1,64 - die zabronione. 

LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen drei Firus, bereitgestellt. der im zweiten Semester Jegliche eine Abteilung Vervielfältigung Konstruktiver Ingenieurbau. ist strengstens untersagt. 

Wer mehr über die zahlreichen deutschsprachigen 

Studiengänge in Rumänien 

und in vielen anderen Ländern in Ostmittelund 

Südosteuropas erfahren möchte, der ist 

mit dem Buch „Deutschsprachige Studienangebote 

weltweit“ aus dem IMH-Verlag gut 

beraten: http://tinyurl.com/knzy2og 

Foto: IMH 

Foto: prywatne 

Hierarchów. 

Das Lenau-Lyzeum 

Quelle: Dušan Kořený-Pöllich 

Quelle: Raluca Nelepcu




LARES: Diese Materialien sind lediglich Deutsche zum Lesen im Banat bereitgestellt. Niemcy Jegliche w Banacie Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 

„Wir sind keine Subkultur“ 


LARES: Diese Materialien lediglich zum Lesen bereitgestellt. Jegliche Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 


Jeder seiner Spielkameraden wurde abends von den Eltern in je einer anderen Sprache heimgerufen – auf Rumänisch, Ungarisch oder Deutsch. Seit 

2007 ist Lucian Vărşăndan (38) Intendant des Deutschen Staatstheaters Temeschwar (DSTT). Das Gespräch mit ihm führte Dušan Kořený-Pöllich. 

Wie konnte ein deutsches Theater 

die ganzen Jahrzehnte des Securitate- 

Terrors überstehen? 

Es hat immer Schwierigkeiten gegeben 

im Hinblick auf inhaltliche Schwerpunkte, 

zu einem gewissen Zeitpunkt 

auch auf das Publikum, aber man muss 

ganz fair sagen, die Existenz des DSTT 

wurde seit seiner Gründung 1953 von 

der rumänischen Seite nie in Frage gestellt. 

Man hatte im Kommunismus mit 





den spezifischen Schwierigkeiten jedes 

Theaterhauses der damaligen Zeit zu 

kämpfen – mit Ideologie, Zensur und 

Finanznot. 

Ich verstehe, dass es Zensur gab, so 

wie in jeder Diktatur, aber die Institutionen 

der deutschen Minderheit blieben 

unberührt? 

An sich wurden sie nicht in Frage 

gestellt. 


LARES: Diese Materialien Intendant sind Lucian Vărşăndan lediglich an seinem Arbeitsplatz zum Lesen bereitgestellt. Jegliche Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 

War die Ceauşescu-Politik so quasi 

tolerant, oder war das Gewohnheitssache? 

Es war wohl eine Sache der Gewohnheit, 

wir sprechen von Regionen mit 

jahrhundertalter deutscher Geschichte, 

aber außerdem hatte die Zulassung dieser 

Einrichtungen – ob Schulen, Medien, 

Kultureinrichtungen, Verlage in den 

LARES: Niniejszy materiał Wandel in den służy letzten wyłącznie do czytania. Powielanie w jakikolwiek sposób zabronione. 

niemieckiego pochodzenia… 

LARES: Diese Materialien dreißig sind lediglich Jahren zum Lesen bereitgestellt. Jegliche Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 

Sprachen der nationalen Minderheiten 

– eine zeitgenössische Rechtfertigung. 

Die Kommunisten wussten wohl 

zum Zeitpunkt der Machtübernahme, 

dass etwa ein Drittel der rumänischen 

Staatsbürger keine ethnischen Rumänen 

waren. Und deshalb war es auch viel 

effizienter, für diesen beträchtlichen 

Anteil der Gesamtbevölkerung die 

Rumänische. Etwa 25 bis 30 Prozent unserer 

Zuschauer im Jahr sind des Deutschen 

nicht materiał mächtig. Das służy können wyłącznie wir an do czytania. Powielanie w jakikolwiek sposób zabronione. 

łeczeństwa… 


der Zahl der Kopfhörer ermitteln. Und 


sozialistischen Inhalte in den jeweiligen 

Muttersprachen zu vermitteln, 

die sogenannte Erziehung zum neuen 

sozialistischen Menschen in diesen 

Sprachen zu machen. Also allein der 

Toleranzgedanke war es im Kommunismus 

nicht, da braucht man sich nichts 

vorzumachen. Das Theater hatte, ähnlich 

wie andere Institutionen, auch einen 

eine sehr wichtige Kategorie besteht aus 

dem Kinder- und Jugendpublikum, für 

das es ein entsprechendes Angebot gibt. 

Und es gibt auch noch eine Kategorie, 

zahlenmäßig nicht sehr stark vertreten, 

aber doch zu beachten, das sind Ausländer 

aus dem deutschen Sprachraum, für 

LARES: Niniejszy die wir materiał das einzige Sprechtheaterangebot 


Rumäniens darstellen in einer ihnen Impression vor dem Staatstheater 

Fotos: Dušan Kořený-Pöllich 

LARES: Diese Materialien zugänglichen sind Sprache. lediglich zum Lesen bereitgestellt. Jegliche Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 

ideologischen Auftrag. Fakt ist jedoch 

auch, dass es neben den sozialistischen 

Stücken immer wieder Stücke der großen 

deutschen Klassiker gab, es gab auch 

moderne Dramatik und man hat das 

DSTT wahrgenommen als Leuchtturm, 

als Identitätsträger und es hat wesentlich 

zur Erhaltung der deutschen Kultur für 

die Minderheit beigetragen. 

LARES: Niniejszy machen materiał wir mindestens służy gleichwertiges wyłącznie przetrwał do całe czytania. dziesięciolecia Powielanie terroru inne w instytucje, jakikolwiek miał też do sposób spełnienia zabronione. 

Theater wie viele große Bühnen dieses ze strony tajnej policji Securitate? misję ideologiczną. Niemniej faktem 

LARES: Diese Materialien Landes. sind lediglich zum Lesen Były bereitgestellt. zawsze trudności, jeśli Jegliche chodzi jest Vervielfältigung też to, że oprócz sztuk o charakterze ist strengstens untersagt. 

Wenn Sie sich heute auf die Bühne 

stellen und in den Zuschauerraum blicken, 

wen sehen Sie dort? 

Heute machen wir Theater für eine 

gemischte Publikumsstruktur. Ich sage 

immer, dieses Theater hat heute mehrere 

Zielpublika. Unser Haus ist wahrscheinlich 

jenes Theater Rumäniens, das 

den radikalsten Wandel in den letzten 

dreißig Jahren durchmachen musste. 

LARES: Niniejszy die Minderheit materiał zu spielen. służy Erst wyłącznie in Folge okresie do komunizmu czytania. borykaliśmy Powielanie się notabene jakikolwiek rzeczywiście wniósł sposób znaczący zabronione. 

der Tatsache, dass dieses Theater attraktiv 

ist 

ze specyficznymi trudnościami, jakie wkład w zachowanie kultury niemieckiej 

LARES: Diese Materialien sind 

für die 

lediglich 

Mehrheitsbevölkerung, 

zum Lesen 

przeżywał 


wówczas każdy teatr, 

Jegliche 

czyli z w środowisku 


mniejszości. 


Denn außer den Einschränkungen im 

Kommunismus kam das Problem der 

massiven Auswanderung der Rumäniendeutschen 

hinzu. In den Achtzigern 

wurde es schon ganz heikel und nach 

der Wende gab es eine richtige Psychose. 

Sogar einige, die bis dahin eigentlich gar 

nicht hätten gehen wollen, sind gegangen. 

Das war der Tiefpunkt. 

erst dieser Zulauf macht das der deutschen 

Minderheit überhaupt möglich, 

Theaterkultur in der Muttersprache zu 

genießen. 

Auch die meisten Schüler am Lenau- 

Lyzeum sind heute nicht mehr deutschstämmig. 

Was sind die Beweggründe było kwestionowane. 

wszystkich teatrów w Rumunii naszemu 

teatrowi 


für die 

materiał 

Eltern dieser Schüler, 

służy 

das 

wyłącznie 

Kind Czy 

do 

to oznacza, 

czytania. 

że polityka 

Powielanie 

prowadzona 

przez Ceauşescu była poniekąd przeżyć w ostatnich trzydziestu latach 

w jakikolwiek 

prawdopodobnie 

sposób 

przyszło 

zabronione. 

auf eine deutsche Schule zu schicken? 


Menschen zu Recht befinden, dass ihre przyzwolenia na to, by placówki tego nieciekawa, by po zmianie ustroju przerodzić 

w się jakikolwiek w istną psychozę. Wyjeżdżali sposób zabronione. 

LARES: Niniejszy Kinder materiał größere Vorteile służy später wyłącznie auf dem typu – do szkoły, czytania. media, placówki Powielanie kulturalne 

czy też wydawnictwa – prowadziły nawet ludzie, którzy wcześniej właściwie 

Arbeitsmarkt oder überhaupt in diesem 


Wie viele Zuschauer kommen heute 

aus der deutschen Minderheit? 

Wir spielen heute vor einer gemischten 

Zuschauerstruktur. Zum Einen 

sind es nachwievor die Angehörigen 

der deutschen Minderheit. Heute leben 

noch in Temeswar nach der jüngsten 

Volkszählung zirka 4.000 Deutsche, 

das macht 1,3 Prozent der 300.000 Einwohner 

aus. Im gesamten Banat sind 

es immerhin über 20.000 Deutsche. 

Also, die Angehörigen der Minderheit 

bleiben eine Zielgruppe. Dann spielen 

wir Theater für sehr viele an deutscher 

Kultur interessierte Rumänen. Die sind 

hauptsächlich jung. 

Auch für solche, die kein Deutsch 

verstehen? 

Ja, einschließlich für die. Sie holen 

sich Kopfhörer, oder es gibt Übertitel 

und sie lesen dann die Übersetzung ins 

„Unser Haus ist 

wahrscheinlich jenes 

Theater Rumäniens, 

das den radikalsten 

durchmachen musste.“ 

Und deshalb, obwohl in Temeschwar 

heute nur noch so wenige Bürger deutscher 

Abstammung leben, fühlen Sie 

sich nicht als Vertreter einer Subkultur…? 

Nein. Nach Meinung der Fachleute 

Ich habe das ja auch nicht in einem 

negativen Sinne gemeint. Aber Sie haben 

derart großen Zulauf von Seiten 

der Mehrheitsbevölkerung… 

Genau. Das Theater kann es sich gar 

nicht mehr leisten, ausschließlich für 

Die Attraktivität der Sprache. Das 

Deutsche ist auch ökonomisch attraktiv. 

Und es hat auch die Konnotation, 

dass gewisse Werte vermittelt werden, 

dass man eine kulturelle Öffnung bekommt. 

Das alles führt dazu, dass viele 

großen und freien Europa haben werden, 

dass sie mit dem Deutschen besser 

ankommen. 

„Nie jesteśmy subkulturą” 

Każdego z jego towarzyszy zabaw 

Auch das Lustspiel von Bertolt Brecht „Die Kleinbürgerhochzeit” gehört zum Repertoire des Deutschen 

Staatstheaters in Temeschwar. 

Foto: Deutsches Staatstheater Temeschwar 

LARES: Niniejszy rodzice materiał wieczorem wołali służy do wyłącznie domu w efektywniej do czytania. upowszechniać Powielanie idee socjalizmu 

wśród tak znacznej części ogółu ści obecnie w Timisoarze żyje jeszcze 

wynikami w jakikolwiek najnowszego spisu sposób ludno- 

zabronione. 

innym języku – po rumuńsku, węgiersku 

lub sind niemiecku. lediglich Od 2007 zum roku Lu- 

Lesen ludności bereitgestellt. w ich ojczystych językach, Jegliche około Vervielfältigung 4 tys. Niemców, co stanowi ist 1,3% strengstens LARES: Diese Materialien untersagt. 

cian Vărşăndan (38) jest intendentem 

Niemieckiego Teatru Państwowego w 

Timisoarze (DSTT). Rozmowę z nim 

przeprowadził Dušan Kořený-Pöllich. 

Jak to się stało, że niemiecki teatr 

o zasadnicze treści merytoryczne, a w 

pewnym momencie także w odniesieniu 

do publiczności, ale trzeba uczciwie powiedzieć, 

że od chwili założenia teatru 

w 1953 roku strona rumuńska nigdy 

nie kwestionowała jego racji bytu. W 

ideologią, cenzurą i kłopotami finansowymi. 

Rozumiem, że istniała cenzura, jak w 

każdej dyktaturze, ale instytucje mniejszości 

niemieckiej pozostały nietknięte? 

Zasadniczo samo ich istnienie nie 

tolerancyjna, czy raczej była to kwestia 

przyzwyczajenia? 

Owszem, przyzwyczajenie odgrywało 

niemałą rolę, mówimy tu przecież o 

regionach pamiętających wiele wieków 

niemieckiej historii, ale poza tym fakt 

działalność w oparciu o języki mniejszości 

narodowych miało uzasadnienie 

we ówczesnych realiach, bowiem 

komuniści, przejmując władzę, dobrze 

wiedzieli, że jedna trzecia obywateli Rumunii 

nie była etnicznymi Rumunami, 

w związku z czym było nawet o wiele 

prowadząc w tychże językach edukację 

mającą na celu wychowanie tzw. nowego 

człowieka socjalistycznego. Powiedzmy 

sobie zatem szczerze, że komunistom 

bynajmniej nie przyświecały jedynie 

idee tolerancji, a nasz teatr, podobnie jak 

socjalistycznym regularnie gościły na 

naszych deskach sztuki, których twórcami 

byli wielcy klasycy niemieccy. Była 

też współczesna dramaturgia, a sam 

nasz teatr postrzegano jako instytucję 

sztandarową, jako filar tożsamości, który 

Stając dziś na scenie i spoglądając na 

widownię, kogo Pan tam widzi? 

Obecnie tworzymy teatr dla publiczności 

mieszanej – zwykłem mawiać, 

że swoją ofertę kierujemy dziś do 

kilku różnych publiczności. Spośród 

najbardziej radykalną transformację, 

bowiem oprócz ograniczeń, jakich doświadczaliśmy 

w czasach komunizmu, 

pojawił się problem masowej emigracji 

rumuńskich Niemców. Już w latach 

osiemdziesiątych sytuacja zrobiła się 

wcale nie mieli zamiaru wyjechać. To 

był krytyczny moment. 

Ilu widzów wywodzi się dziś z szeregów 

mniejszości niemieckiej? 

Widownię mamy mieszaną. Z jednej 

strony są to nadal członkowie mniejszości 

niemieckiej, jako że zgodnie z 

ogółu 300 tys. mieszkańców miasta, natomiast 

w całym Banacie żyje bądź co 

bądź ponad 20 tys. Niemców, co sprawia, 

że naszą ofertę w dalszym ciągu 

kierujemy także do osób należących do 

mniejszości. Ponadto gramy teatr, którego 

adresatami jest bardzo duża liczba 

Rumunów interesujących się niemiecką 

kulturą. Są to głównie ludzie młodzi. 

Czy są wśród nich także osoby, które 

nie znają języka niemieckiego? 

Tak. Osoby takie zakładają słuchawki 

albo czytają tłumaczenia na język 

rumuński. Około 25–30% naszych 

widzów nie włada językiem niemieckim, 

co wnioskujemy po liczbie udostępnianych 

słuchawek. Bardzo ważną 

kategorię wśród naszej publiczności 

stanowią też dzieci i młodzież, którym 

oferujemy stosowne propozycje. Jest też 

jeszcze inna kategoria widzów, która nie 

jest zbyt liczna, mimo to należy brać 

ją pod uwagę – są to obcokrajowcy z 

krajów obszaru niemieckojęzycznego, 

dla których stanowimy jedyny teatr w 

Rumunii prezentujący swój program w 

dostępnym dla nich języku. 

I to dlatego nie czujecie się przedstawicielami 

subkultury, chociaż w 

Timisoarze żyje dziś tak niewiele osób 

Nie – zdaniem fachowców uprawiamy 

teatr co najmniej równorzędny w stosunku 

do wielu wiodących scen w kraju. 

Oczywiście nie powiedziałem tego w 

sensie pejoratywnym, a raczej miałem 

na myśli to, że cieszycie się tak dużą 

frekwencją ze strony większości spo- 

Właśnie! Nasz teatr bynajmniej nie 

może już sobie pozwolić na to, by grać 

wyłącznie dla mniejszości, która na dobrą 

sprawę tylko dlatego ma możliwość 

obcowania z kulturą teatralną w ojczystym 

języku, że nasz teatr jest atrakcyjny 

w oczach większości społeczeństwa. 

Większość uczniów, którzy obecnie 

uczęszczają do Liceum im. Lenaua, 

też nie ma niemieckiego pochodzenia. 

Jakimi pobudkami kierują się rodzice 

tych uczniów, posyłając dziecko do niemieckiej 

szkoły? 

Atrakcyjnością języka. Język niemiecki 

jest bowiem atrakcyjny także 

ze względów ekonomicznych, a do tego 

kojarzy się on z transponowaniem pewnych 

wartości, ułatwiając otwarcie się na 

inną kulturę. Wszystko to sprawia, że 

wiele osób słusznie uznaje, iż ich dzieci 

będą miały w przyszłości większe korzyści 

na rynku pracy czy w ogóle żyjąc w 

wielkiej, wolnej Europie, że lepiej sobie 

poradzą, jeśli będą potrafiły posługiwać 

się językiem niemieckim. q 

Deutsches Staatstheater Temeschwar: 

Das juristisch selbstständige 

und 1953 entstandene DSTT in Temeschwar 

im rumänischen Banat ist am frequentierten 

„Siegesplatz“, unter einem 

Dach mit der Rumänischen Staatsoper, 

dem Rumänischen Nationaltheater und 

dem Ungarischen Staatstheater untergebracht. 

Der Theatersaal verfügt über 

600 Sitzplätze. Jüngste Inszenierungen 

des DSTT: „Die Kleinbürgerhochzeit“ von 

B. Brecht, „Niederungen“ von H. Müller, 

„Die Möwe“ von A. P. Čechov, „Cabaret“ 

(ein Musical) oder „der die dans“ (eine 

Body-Context-Performance). 

Niemiecki Teatr Państwowy w Timisoarze: 

Powstały w 1953 roku, funkcjonujący 

jako samodzielna jednostka 

prawna Niemiecki Teatr Państwowy 

w Timisoarze w rumuńskim Banacie 

mieści się przy licznie uczęszczanym 

„Placu Zwycięstwa”, pod jednym dachem 

z Rumuńską Operą Państwową, 

Rumuńskim Teatrem Narodowym i 

Węgierskim Teatrem Państwowym. 

Sala teatru dysponuje 600 miejscami 

siedzącymi. Najnowsze inscenizacje to: 

„Die Kleinbürgerhochzeit” B. Brechta, 

„Niederungen” H. Müllera, „Mewa” A.P. 

Czechowa, „Cabaret” (musical) i „der die 

dans” (spektakl typu body context).




12 LARES: Wochenblatt.pl Diese Materialien sind lediglich zum Aktuelles Lesen bereitgestellt. Aktualności 

Jegliche Vervielfältigung ist strengstens 29. untersagt. 

August – 4. September 2014 

Polityka: Przygotowania do wyborów samorządowych nabierają tempa 

Konkretne 

LARES: Niniejszy materiał służy 

cele, 

wyłącznie do czytania. 

realne 

Powielanie w jakikolwiek 

założenia 



Ostatnie posiedzenie (miniony poniedziałek) 

zarządu Towarzystwa 

Społeczno-Kulturalnego Niemców 

W 



na Śląsku Opolskim (TSKN) poświęcono 

przygotowaniu mniejszości 

niemieckiej do wyborów samorządowych. 

W trakcie posiedzenia między 

innymi omawiano harmonogram 

działań, począwszy od uzupełnienia 

list wyborczych. 


efekcie w najbliższych dniach 

LARES: Norbert Rasch, Diese przewodniczący Materialien sind lediglich zum Lesen bereitgestellt. Jegliche Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 



Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego 

Niemców na Śląsku Opolskim, będzie 

odbywał spotkania z przedstawicielami 

poszczególnych okręgów wyborczych, 

omawiając z nimi wszelkie tematy związane 

z wypełnianiem list oraz zadaniami, 

jakie stoją po stronie pełnomocników 

wyborczych. 

600 kandydatów 

– Faktycznie w najbliższych dniach 

czekają mnie bardzo istotne spotkania, 

które organizowane będą w czterech 

okręgach do Sejmiku Województwa 

Opolskiego. Dlaczego w czterech? 

Ponieważ w piątym okręgu – brzesko- 


też jak 

do 

najwięcej 

czytania. 

naszych kandydatów. 

Powielanie 

silną 

w 

listę. 

jakikolwiek 

Oczywiście zawsze 

sposób 

można 

jeszcze coś więcej, ale 

zabronione. 

Jak się uda, to wszyscy, aż do szczebla chcieć osiągnąć jeszcze coś więcej, niż 

gminnego, czyli około 600! 

LARES: Diese Materialien ja sind wyznaję lediglich zasadę, 

się z góry zakłada, ale ja wyznaję zasadę, 

zum Lesen bereitgestellt. Jegliche Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 

sejmik, celem numer jeden jest odbudowanie 

do pozycji czytania. w Krapkowicach, Powielanie bo tam MN w jest jakikolwiek totalna przebudowa sposób sił poli- 

zabronione. 

o starostwa, to nadrzędnym zamiarem 

LARES: Niniejszy borów materiał w Dzienniku Ustaw służy (od wyłącznie red.: co 

prawdopodobnie stanie się 27.08.2014 obecnie jest tylko jeden radny z MN i tycznych w Starostwie Powiatowym w 


-nyskim – nie uczestniczymy – mówi 

Norbert Rasch. W spotkaniach tych 

będą brali udział również pełnomocnicy 

powiatowi, przewodniczący powiatowi 

TSKN, obecni starostowie, wicestarostowie, 

aktualni radni sejmiku oraz czołowe 

postacie ze środowisk, w których 

występują jakieś problemy. – Spotkania 

te mają za zadanie przekazanie pewnych 

wytycznych i uzupełnienie jeszcze 

końcówek list. Podkreślam: końcówek, 

ponieważ czołowe postacie na listach 

już zostały ustalone – zapewnia Norbert 

Rasch. Na poniedziałkowym posiedzeniu 

zarządu rozmawiano również o tym, 

jak ma wyglądać finansowanie wyborów, 

a także kiedy i gdzie miałoby nastąpić 

rozpoczęcie kampanii wyborczej mniej- 

r.). Wtedy też zarząd województwa podejmie 

uchwałę o powołaniu komitetu 

wyborczego, a tym komitetem ma być 

zarząd TSKN – mówi poseł mniejszości 

niemieckiej Ryszard Galla, a Norbert 

Rasch dodaje: – Z rozpoczęciem kampanii 

wyborczej nie spieszymy się. Chcemy z Kędzierzynem-Koźlem nie będziemy Będzie współpraca? 

LARES: Niniejszy się do materiał niej odpowiednio służy profesjonalnie wyłącznie mieć problemu do czytania. i na pewno Powielanie uda nam Wiele w jakikolwiek wskazuje też na to, sposób że w nadchodzących 

wyborach samorządowych nie fair – kończy Norbert Rasch. 

zabronione. 

przygotować, by nie przeoczyć najmniejszego 

szczegółu. sind lediglich Między innymi zum zabie- 

Lesen bie zakładamy. bereitgestellt. Mój optymizm Jegliche bierze nie Vervielfältigung dojdzie do współpracy mniejszo- 

ist strengstens 

się tam osiągnąć wszystko to, co so- 


szości niemieckiej. – Nastąpi to z chwilą, 

kiedy tylko ukaże się rozporządzenie 

Prezesa Rady Ministrów o dacie wy- 

Radler-Paradies entsteht 

Das Gebiet zwischen Friedland in 

Niederschlesien bis nach Silberberg über 

den gesamten Gebirgszug des Eulengebirges 

sowie Teile des Steingebirges 

und des Waldenburger Berglandes soll 

künftig zum polenweit besten Ort für 

Mountainbiker werden. Die Routen sollen 

insgesamt 500 Kilometer lang und 

mit verschiedenen Schwierigkeitsgraden 

versehen werden. Die Eröffnung ist für 

len dort künftig unter anderem Konzerte 

stattfinden. Auch ein Freilichtkino 

ist geplant. Das Bahnhofsgebäude am 

Plac Orląt Lwowskich wurde 1842 nach 

einem Entwurf des Ingenieurs Alex 

Cochius errichtet. Es ist im klassizis- 

LARES: Niniejszy materiał służy wyłącznie do czytania. Powielanie tischen w Stil jakikolwiek gebaut und gehört sposób zu den zabronione. 

Denkmälern der Kategorie A, die historisch 

LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen bereitgestellt. Jegliche Vervielfältigung 

und künstlerisch als besonders 

ist strengstens 

geprüft werden. 

untersagt. 

Iren wollen in Gleiwitz produzieren 

LARES: Niniejszy Der Freiburger materiał Bahnhof in Breslau służy wyłącznie do czytania. Foto: Swiebodzki-Silesia&Pomerania/wikipedia Powielanie 

In 

w 

Gleiwitz 

jakikolwiek 

soll im Juni kommenden 


Beuthen lockt Investoren 

könne man so genannte virtuelle Server Streitkräften genutzt. Anschließend Jahres ein neues Werk für ökologische 


den 14. September geplant. Bis dahin 

sollen auch sämtliche Arbeiten abgeschlossen 

sein. Es ist auch die Veröffentlichung 

einer Karte im Maßstab 1:25.000 

geplant. Entlang der Route sind zudem 

Servicestellen vorgesehen, wo man sein 

Fahrrad technisch überprüfen lassen 

kann. Das Projekt entsteht dank des 

Engagements lokaler Selbstverwaltungen 

und Radsportverbände sowie unter 

Mitwirkung örtlicher Oberforstämter. 

Datenzentrum in Kattowitz 

Im Wissenschafts- und Technologiepark 

Euro-Centrum in Kattowitz- 

Ellgoth ist ein Datenzentrum in Betrieb 

genommen worden, das über das Zertifikat 

Tier III des Uptime Institute verfügt. 

wurde das Gelände von der Agentur für 

Militäreigentum übernommen, die den 

Bürgerwerder bereits vor drei Jahren 

verkaufen wollte. Damals gab es für die 

Gegend allerdings noch keinen Raumordnungsplan, 

was potenzielle Inves- 

Mieszczańska), eine Insel in der Oder toren abschreckte. Dieser liegt seit Juni des Unternehmens den Zugang zu den 

LARES: Niniejszy Breslau, materiał verkaufen. służy Nächsten wyłącznie Monat 

sollen die dortigen Grundstücke lände unter anderem Wohnsiedlungen, 

vor. Darin do vorgesehen czytania. sind Powielanie für das Ge- 

baltischen w jakikolwiek Staaten verbessern. sposób zabronione. 


Mirosław Bobrzyński, stellvertretender 

Vorstandschef im Wissenschafts- und 

Technologiepark Euro-Centrum, sagte: 

„Hier befinden sich die modernsten 

Systeme zur Datenspeicherung und 

-verarbeitung und es ist auch der bislang 

polenweit einzige Standort, der das 

Zertifikat Tier III des Uptime Institut 

erworben hat.“ Es sei genug Platz für 

Dienstleistungs-, Kongress-, Tagungsund 

Bildungsgebäude, sogar eventuell 

ein Krankenhaus. An den Kais und im 

nördlichen Teil der Insel sind zudem 

ein Park, Spazierboulevards, Marinas 

und Anlegestellen geplant. 93 Prozent 

des Erlöses aus dem Grundstücksver- 

LARES: Niniejszy es dort materiał schon zu Zeiten służy Friedrichs wyłącznie des kauf auf do dem czytania. Bürgerwerder Powielanie sollen in sich für w das jakikolwiek Unternehmen Inter-System sposób zabronione. 

Großen und wurde später von deutschen die Modernisierung der polnischen entschieden, obwohl das Angebot Molewskis 

Vervielfältigung um 30 Millionen Złoty ist billiger strengstens 

1.000 Quadratmeter. 

LARES: Diese Materialien Armeen sind und dann lediglich von den polnischen zum Lesen Streitkräfte bereitgestellt. fließen. Jegliche untersagt. 

zweitausend externe Server unter technisch 

möglichen Bedingungen vorhanden, 

versichert Bobrzyński. Außerdem 

Tym razem posiedzenie zarządu TSKN na Śląsku Opolskim poświęcone było przygotowaniom do zbliżających się wyborów samorządowych. 

Norbert Rasch: – Zawsze 

można chcieć osiągnąć 

aby koncentrować się 

na realnych celach. 

einrichten mit einer Gesamtkapazität 

von 160 Terabyte. 

Oder-Insel wird verkauft 

Die Agentur für Militäreigentum 

(AMW) will den Bürgerwerder (Kępa 

für Ausschreibungen zur Verfügung 

gestellt werden. Es handelt sich um elf 

Grundstücke mit einer Gesamtfläche 

von sechs Hektar. Die Preise schwanken 

zwischen 6,6 und 13,4 Millionen Złoty. 

Der Bürgerwerder diente Jahrhunderte 

lang dem Militär, eine Kaserne gab 

gamy o to, aby na jej inauguracji były 

obecne nie tylko media i liderzy MN, ale 

Ważne Krapkowice 

Mniejszość niemiecka w zbliżających 

się wyborach samorządowych ma w 

swojej strategii konkretne założenia, 

które zamierza zrealizować. Patrząc na 

nie da się ukryć, że bardzo dobrze by 

było mieć jeszcze jednego. Na celowniku 

jest również odbudowa pozycji w 

okręgu Olesno-Kluczbork, trzeba także 

utrzymać obecny stan w Kędzierzynie- 

-Koźlu: – Jestem głęboko przekonany, że 

Schlesische Wirtschaftsschau 

się z faktu, że w Kędzierzynie-Koźlu 

i Strzelcach Opolskich mamy bardzo 

aby koncentrować się na realnych celach. 

A realnym celem moim zdaniem jest 

w okręgu Kędzierzyn-Koźle - Strzelce 

Opolskie zwiększenie liczby radnych z 

6 do 8 – podkreśla Norbert Rasch. To 

tyle odnośnie do sejmiku, a jeśli chodzi 

Krapkowicach oraz poprawa sytuacji w 

starostwie kędzierzyńsko-kozielskim. – 

To są dwie główne pozycje, na których 

się najbardziej koncentrujemy – twierdzi 

Norbert Rasch. 

Bahnhof wird Kulturzentrum 

Foto: Jerzy Stemplewski 

LARES: Niniejszy materiał służy wyłącznie do czytania. Powielanie Der w außer jakikolwiek Betrieb genommene sposób Freiburger 

Bahnhof in Breslau soll sich in 

zabronione. 

LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen bereitgestellt. Jegliche ein Vervielfältigung Kulturzentrum verwandeln. ist Es sol- 


wertvoll gelten. Er ist der einzige noch 

erhaltene (wenn auch seit 1991 nicht 

mehr betriebene) Kopfbahnhof in Breslau 

– was bedeutet, dass die Bahnstrecke 

in nur eine Richtung führt. 

Verpackungen von Getränken, Süßwaren 

und kleinen Haushaltsgeräten 

der irischen Firma Delta Packaging in 

Betrieb gehen. Der Bau in Oberschlesien 

soll insgesamt über 200 Millionen 

Złoty kosten. Dies soll laut Aussagen 

Streit um Instandsetzung 

Die Baufirma Molewski hat bei der 

polnischen Nationalen Berufungskammer 

Berufung gegen die Wahl des 

Auftragnehmers für die Modernisierung 

des Breslauer Olympiastadions 

eingelegt. Die Stadtverwaltung hatte 

ści niemieckiej z Ruchem Autonomii 

Śląska, o co niektórzy podejrzewali 

obie organizacje. Czy zatem w przyszłości 

do takiej współpracy też raczej 

nie ma szans dojść? – Dlaczego nie? 

Nie wykluczam takiej ewentualności, 

ale musimy poczekać. Zobaczymy, co 

będzie po wyborach i czy powstaną 

wtedy odpowiednie warunki do tego, 

by rozmawiać na temat wspólnego rządzenia 

i tworzenia koalicji. Dzisiaj nie 

możemy przekreślać koalicji MN z RAŚ, 

ale wszystko wskazuje na to, że przed 

wyborami do takiej współpracy raczej 

nie dojdzie. Nie oznacza to jednak, że 

między obiema organizacjami dojdzie 

do jakieś konfrontacji. Mamy niepisaną 

umowę o nieagresji i sądzę, że tak raczej 

pozostanie – mówi Norbert Rasch i 

kontynuuje: – Moim zdaniem z siłą RAŚ 

należy się liczyć, bo jest to bez wątpienia 

silna regionalna organizacja, która może 

pobudzić pewne środowiska, w których 

popularność mniejszości niemieckiej 

nie jest tak mocna, jak byśmy chcieli. 

Gotowi na atak 

Każda organizacja czy partia polityczna, 

która staje do kampanii wyborczej, 

musi liczyć się z tym, że zostanie narażona 

na ataki i agresję konkurentów. 

Doświadczenia minionych kampanii 

pokazują, że są to często faule, ciosy 

poniżej pasa, daleko odbiegające od 

kulturalnych standardów. Czy tym razem 

będzie podobnie? Tego wykluczyć 

się nie da, a przede wszystkim agresji 

pod adresem mniejszości niemieckiej 

ze strony Prawa i Sprawiedliwości. Czy 

zatem na takie ataki jesteśmy przygotowani? 

– Jak najbardziej, bo zdajemy 

sobie sprawę z tego, że jest to możliwe. 

Tym bardziej że jesteśmy bogatsi o wcześniejsze 

doświadczenia i wiemy, że PiS 

specjalizuje się w kampanii negatywnej 

i lubi atakować innych. Często po to, 

aby ukryć własne słabości. My takich 

metod nie stosujemy, ale na takie zagrania 

musimy być przygotowani, choć 

oczywiście chcielibyśmy kulturalnej, 

uczciwej rywalizacji, pozbawionej gry 


war. Inter-System hat seinen Einsatz 

an der Anlage mit 119 Millionen Złoty 

netto veranschlagt, während die Firma 

Molewski rund 86 Millionen Złoty 

in Aussicht stellte. „Hier geht etwas 

nicht mit rechten Dingen zu. Deshalb 

sind wir gegen die Entscheidung vor 

die Nationale Berufungskammer in 

Berufung gegangen”, teilte Katarzyna 

Knapińska von der Firma Molewski 

mit. Der Termin der Berufungsklage 

könne schon in der kommenden Woche 

Das Olympiastadion soll im Hinblick 

auf die World Games 2017 grundlegend 

modernisiert werden. Der historische 

Komplex soll dabei zu einer der Hauptarenen 

für die Nichtolympischen Sportspiele 

werden. 

Die Stadt Beuthen sucht nach Pächtern 

für zwei Grundstücke. Das eine 

befindet sich an der ul. Hajdy, nahe der 

Autobahn A1, und ist 1,3 Hektar groß. 

Das Grundstück an der ul. Kilara, neben 

der Schnellstraße Drogowa Trasa 

Średnicowa (DTŚ), hat eine Fläche von 

mehr als zwei Hektar. Um potenzielle 

Investoren anzulocken, hat das Beuthener 

Rathaus als Quadratmeterpreis nur 

zehn Groszy angeboten. Den Spottpreis 

erklärt die Stadt mit Bedingungen, die 

man den interessierten Unternehmen 

stelle. Eine dieser lautet: Eine Firma, die 

auf diesem Gelände eine Anlage baut, 

muss dort mindestens fünf Personen 

auf den ersten 1.000 Quadratmetern 

einstellen und je zwei pro jede weitere 

Krzysztof Świerc




LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen RAtgeber bereitgestellt. Poradnik Jegliche Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 

Porady: Co zrobić, gdy pracodawca w Niemczech nie chce wypłacić należnego wynagrodzenia? 


Reagować natychmiast! 



Jeżeli pracodawca wypłaca tylko 

część należnej pensji i zwleka z całkowitą 

wypłatą, powinno to być dla 



pracownika ostrzeżeniem i natychmiast 

powinien reagować. Tym bardziej 

że prawo sprzyja w tej sytuacji 

pracownikowi, ale... powinien on zaznajomić 

się z podstawą prawną. 

Im dłuższe oczekiwanie na zaległe 

wynagrodzenie, tym mniejsze szanse 

na odzyskanie wypłaty! 

Ba, może stracić całkowicie prawo do 

otrzymania należnego wynagrodzenia. 

Co jednak w takiej sytuacji zrobić, 

do kogo się zwrócić i w jakiej kolejności 

postępować? Otóż kiedy zauważamy, że 

w firmie dzieje się coś niepokojącego i 

pracodawca przestaje płacić wynagrodzenie, 

przekonując, że ma przejściowe 





problemy finansowe i wszystko po czasie 

nadpłaci, powinniśmy już w tym samym 

dniu reagować i postępować zgodnie z 

prawem pracy. 

Upomnienie 

Jeżeli zauważymy, że pracodawca wypłacił 

nam tylko część wynagrodzenia 

albo nie wypłacił go w ogóle, należy 



napisać do pracodawcy upomnienie. 

Pismo takie powinno zawierać informację 

o wysokości zaległej sumy oraz datę 

– kiedy pracodawca ma nam wypłacić 

pieniądze. Stosownie będzie podać datę 

na przykład tydzień po wysłaniu listu. 

Często zbiorowe układy pracy (Tarifverträge) 

określają terminy dotyczące 

takich pism; jeżeli nie wystosujemy 

powinien jednak skonsultować to z adwokatem 

zajmującym się prawem pracy, 

ponieważ w tej kwestii trzeba zwrócić 

uwagę na parę istotnych rzeczy. Aby po- 

LARES: Niniejszy materiał sam bezzwłocznie 

zostać w domu i mimo to nie stracić prawa 

do do wynagrodzenia, czytania. pracownik Powielanie może którzy w są jakikolwiek niewypłacalni, bardzo sposób często zabronione. 

pracy (Arbeitsagentur). Pracodawcy, 


zrezygnować z pracy. sobie na to pozwolić, jeżeli ma dwie proszą pracowników o cierpliwość, prze- 


swojego upomnienia w określonym 

terminie, może się zdarzyć, że należne 

nam pieniądze stracimy. Często termin 

taki wynosi 3 miesiące. Kto nie ma tego 

zapisu w swojej umowie i nie ma podanych 

określonych punktów związanych 

z płacą, powinien taki list napisać od 

razu. Najlepiej wysłać upomnienie listem 

poleconym, aby mieć dowód, że 

pracodawca list ten otrzymał. 

Sądowy nakaz zapłaty 

Kiedy firma nie zareaguje na upomnienie, 

prawnicy zalecają wysłanie 

nakazu płatniczego. Jednak powinniśmy 

być pewni, że wynagrodzenie, które nie 

zostało nam wypłacone, to należne nam 

pieniądze, a nie dodatkowe – za nadgodziny 

czy inne dodatki do płacy. Nakaz 

zapłaty to prosty środek na opieszałych 

pracodawców, by wywrzeć na nich nacisk. 

Wystarczy wypełnić formularz do 

upominawczego postępowania sądowego 

z zakresu sądownictwa pracy i złożyć 

w sądzie pracy. Sąd wysyła wtedy do 

pracodawcy nakaz płatniczy i pracodawca 

musi w terminie do tygodnia zareagować 

na pismo; albo zapłaci zaległe 

zła sytuacja w firmie jest tylko chwilowa 

LARES: Niniejszy Jeżeli pracownik materiał decyduje służy się wyłącznie na taką Zaleca do się jednak czytania. przed podjęciem Powielanie takowej 

decyzji mieć już przygotowane 

i co w wtedy? jakikolwiek No, jeśli już zareagowaliśmy sposób zabronione. 

możliwość, tzn. pozostanie w domu, 


wynagrodzenie, albo składa sprzeciw. 


Kto przez okres dwóch 

miesięcy nie otrzymuje 

wynagrodzenia, może 

Jeśli nie zareaguje w ogóle na nakaz, 

w sprawę włączony zostaje komornik. 

się prawem pracy, on wtedy wnosi skargę 

do sądu pracy. Również tutaj obowiązują 

określone terminy. Nie należy 

ze skargą czekać dłużej niż 3 miesiące. 

Pozostanie w domu 

pozostać w domu bez utraty należnego 

mu wynagrodzenia za czas spędzony 

w domu. Firma powinna wypłacić mu 

wynagrodzenie tak, jakby w tym czasie 

pracował. Prawo to nosi nazwę „prawo 

zatrzymania” (Zurückbehaltungsrecht). 

zaległe miesięczne wypłaty. Pracownik 

musi jednak pisemnie zgłosić swoją 

nieobecność odpowiednio wcześnie z 

podaniem terminu swojej nieobecności. 

Przykładowo można na początku 

miesiąca napisać krótkie pismo: „Jeżeli 

korzystając z prawa zatrzymania”. Jeżeli 

pracownik pozostanie w domu, może 

w tym czasie złożyć wniosek o zasiłek 

dla bezrobotnych (Arbeitslosengeld), 

mimo że w tym czasie pozostaje nadal 

w stosunku pracy. Jeżeli zaś przyznane 

Bezzwłoczne zwolnienie z pracy (fristlose 

Kündigung) 

Kto przez okres dwóch miesięcy nie 

otrzymuje wynagrodzenia, może sam 

bezzwłocznie zrezygnować z pracy. 

zatrudnienie w innej firmie. Żeby w tej 

kwestii nie popełnić błędu i nie zostać 

bez środków do życia, należy się skontaktować 

z adwokatem lub z urzędem 

konując, że pieniądze trafią do rąk pracownika. 

Tłumaczą, że tylko przejściowo 

nie posiadają finansów, by wypłacić wynagrodzenie, 

że wypłacą część, a resztę 

Gruntownie przemyśleć 

Skarga w sądzie pracy 

pracodawca do końca danego miesiąca 

LARES: Niniejszy Jeżeli materiał nakaz płatniczy służy nie przyniesie wyłącznie opłaci do zaległego czytania. wynagrodzenia Powielanie na w jakikolwiek sposób zabronione. 

skutku, osoba poszkodowana powinna moje konto, to z dniem pierwszym kolejnego 

bereitgestellt. miesiąca nie pojawię się Jegliche w pracy, Vervielfältigung tematu i jest wyżej gruntownie ist opisa- 

strengstens niem zwrotu należnego 

wszystkim, co dotyczy dzisiejszego zbyt zdecydowanie żąda- 

LARES: Diese Materialien zwrócić sind się do lediglich adwokata, który zum zajmuje Lesen untersagt. 

Pod ne, oczywiście podpisuję się, bo jest zgodne 

z prawem, ale... Należy pamiętać, że nie 

zawsze postawienie się swojemu pracodawcy 

jest proste. Powiem więcej – często 

bywa niezwykle trudne i w związku z tym 

niejeden pracownik, który ma problemy 

LARES: Niniejszy Gdy materiał żadne z wyżej służy wymienionych wyłącznie zostanie do bezrobotne, czytania. a w międzyczasie Powielanie 

z otrzymaniem 

w jakikolwiek 

wynagrodzenia 

sposób 

i pomstuje 

zabronione. 

rozwiązań nie poskutkuje i pracodawca 

nadal sind nie zapłaci, lediglich pracownik zum może Lesen dzenie, bereitgestellt. będzie trzeba zwrócić zasiłek. woli wierzyć słowom szefa, że jest to tyl- 

pracodawca zapłaci zaległe wynagro- 

na zaistniałą sytuację, mimo wszystko 

LARES: Diese Materialien Jegliche Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 

ko moment przejściowy, który za chwilę 

się poprawi, zamiast od razu „zapodać” 

swojemu pracodawcy upomnienie. Wiem, 

że nie zawsze jest to dobre rozwiązanie, 

ale taka już jest ludzka mentalność. Poza 

tym może przecież być i tak, że faktycznie 

Rys. Andrzej Sznejweis 

Die Zahlungsdisziplin vieler Unternehmen 

wie auch des öffentlichen 

Sektors hat sich in den letzten Jahren 

wesentlich verschlechtert. Besonders 

kleine Firmen haben oft nicht den Mut, 

rigoros gegen ihre säumigen Schuldner 

vorzugehen, da sie fürchten, diese 

damit als Kunden zu verlieren. Um 

diesem Trend entgegenzuwirken, hat 

die Europäische Union Richtlinien zum 

Zahlungsverzug beschlossen, die seit 

Ende Juli 2014 nun auch in Deutschland 

gelten. An diese Standards in geschäftlichen 

Beziehungen müssen sich 

Schuldner nun halten. Mehr darüber in 

der nächsten Wochenblatt-Ausgabe. 

w późniejszym czasie, kiedy już będą 

dysponować środkami. Nie powinniśmy 

jednak przyjmować takiej propozycji. 

Istnieje bowiem prawdopodobieństwo, 

że firma ze względu na problemy finansowe 

zostanie zlikwidowana i nie będzie 

już w ogóle wypłacalna, a tym samym 

nie będziemy mieli wtedy możliwości 

odzyskania zaległych wypłat. Kto zaakceptuje 

warunki zaproponowane przez 

pracodawcę, może bardzo dużo stracić, 

jeżeli pracodawca go w tym czasie zwolni 

lub jeżeli firma ogłosi niewypłacalność. 

Trzeba zwrócić uwagę na kwestię 

zasiłku dla bezrobotnych lub należnych 

od przedsiębiorstwa pieniędzy z tytułu 

niewypłacalności (Insolvenzgeld), gdyż 

są one liczone na podstawie kwot ostatnio 

wypłaconych, a nie tych, które miały 

zostać wypłacone. 

Rubryka jest tworzona przez 

Krzysztofa Świerca 

oraz firmę Smuda Consulting. 

Zachęcamy również do odwiedzenia 

strony www.intertax24.com 

oraz www.smuda-consulting.com. 

wynagrodzenia w postaci 

upomnienia, to możemy 

później żałować braku 

empatii wobec naszego 

Ryszard Galla 

szefa. Reasumując – prawo tak, ale życie 

nieraz pisze własne scenariusze, stąd zawsze, 

kiedy dopadnie nas taka sytuacja, 

swoją decyzję powinniśmy gruntownie 

przemyśleć, bo to my najlepiej znamy 

swoją firmę i swojego zwierzchnika. 

Dobrze jednak jest, by kiedy pojawią się 

problemy z wypłatą pensji, znać swoje 

prawa i tok postępowania. A ten powinien 

wyglądać tak, jak opisano w dzisiejszym 

materiale, bo to dodaje nam odwagi 

i pewności, że postępujemy prawidłowo. 

Notował Krzysztof Świerc 

Foto: K. Świderski 



Z okazji jubileuszu 40-lecia, oprócz wielu promocji na nasze usługi, 

proponujemy 

LARES: 

Państwu 

Niniejszy 

udział 

materiał 

w konkursie 


z licznymi 

do 

nagrodami 

czytania. Powielanie 

pt.: 


LARES: 

„Najlepsze 

Diese 

hasło 

Materialien 

reklamowe 

sind 

– 

lediglich 

Spec. ZOZ 

zum 

>Tańczak 


i S-ka< Sp.J.” 


Nagroda główna to: „Weekend we dwoje w hotelu SPA” 

szczegóły i regulamin konkursu na stronie www.stomatologia-implantologia.com/konkurs-jubileuszowy 

KOMPUTEROWY 

DOBÓR OPRAW * 


zaprasza do odwiedzania strony internetowej 


7915 


www.wochenblatt.pl 

7709 

7033




14 LARES: Wochenblatt.pl Diese Materialien sind lediglich zum Lesen Sport bereitgestellt. Sport Jegliche Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 

Kaleidoskop 

Piłka nożna: Stadion Śląski będzie wreszcie dokończony 


Malapane 

materiał 

mit 2:1 überlegen 

służy 

zeigte. 

wyłącznie 

Weitere 

Ergebnisse: Ruch Deschowitz – Stal 



Budowlani Polnischer Meister! 


Skra Tschenstochau – Rekord Bielitz- 

LARES: Niniejszy Biala 2:1. materiał In der Tabelle służy führt wyłącznie Polonia do czytania. Powielanie w jakikolwiek sposób zabronione. 

zwad i błędów dokończy ją niemiecka 

firma bereitgestellt. Pfeifer Seil und Hebetech- 

Jegliche Vervielfältigung ist strengstens 

Beuthen mit bisher 16 Punkten, zwei 

LARES: Diese Materialien Punkte sind vor Polonia lediglich Lazisk zum und drei Lesen untersagt. 

Bartłomiej Bonk – bester Gewichtheber bei Budowlani 

Oppeln und eine Stütze der polnischen Nationalmannschaft. 

 

Foto: J. Stemplewski 

Zum fünften Mal in Folge und insgesamt 

zum 23. Mal in seiner Vereinsgeschichte 

ist Budowlani Oppeln Polnischer 

Mannschaftsmeister geworden! In 

dieser Saison geht dem Titel allerdings 

eine ganz besondere Geschichte voraus, 

nachdem die Oppelner über den meisten 

Teil der Saison hinweg mit großen 

Geldnöten zu kämpfen hatten. In den 

ersten zwei Liga-Durchgängen (eine 

Saison besteht aus drei Durchgängen) 

konnte Budowlani-Trainer Ryszard 

LARES: Niniejszy materiał służy wyłącznie Dzięki do temu czytania. być może Powielanie w przyszłości 

ponownie na ten legendarny 


LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen obiekt, bereitgestellt. który jeszcze w latach Jegliche 70. i 80. Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 

ubiegłego stulecia był autentycznym domem 

polskiej reprezentacji piłkarskiej 

i gdzie odbywały się również mityngi 

lekkoatletyczne czy nawet mistrzostwa 

świata na żużlu, zawitają imprezy tej 

rangi. Korzystając z okazji, przypo- 

LARES: Niniejszy materiał służy wyłącznie mnijmy, do że czytania. w 1973 roku indywidualne Powielanie w jakikolwiek sposób zabronione. 

mistrzostwo świata na żużlu wywalczył 

opolanin bereitgestellt. Jerzy Szczakiel, Jegliche który w Vervielfältigung ist strengstens 

Tak od środka wygląda dzisiaj Stadion Śląski w Chorzowie. 

LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen untersagt. 

Szewczyk nicht auf die beiden Team- 

Leader Bartłomiej Bonk und Kornel 

Czekiel zurückgreifen, da diese nach 

ihrer jeweiligen Operation noch in der 

Rehabilitation waren, und auch Damian 

Kuczyński war verletzungsbedingt ausgefallen. 

Man musste sich also mit Junioren 

behelfen, die zwar begabt sind, aber noch 

nicht das sportliche Niveau ihrer älteren 


tytuł, co do 

czytania. 

dzisiaj budzi podziw 

Powielanie 

i dumę 


kibiców czarnego sportu na Śląsku, a przez niemieckie biuro twa Śląskiego. 

tych w Rybniku, Opolu, Wrocławiu i 


Teamkollegen haben. Im Endspielturnier 

am vergangenen Samstag in Mrotschen 

(Woiwodschaft Kujawien-Pommern) 

waren Bartłomiej Bonk und Kornel Czekiel 

allerdings bereits wieder dabei. Der 

Letztere war vor dem Wettbewerb zwar 

noch krank geworden und präsentierte 

sich deshalb nicht so gut, dafür aber 

schnitt Bartłomiej Bonk hervorragend 

ab. Bei seinem ersten Auftritt nach seiner 

Handwurzel-Operation im April verzeichnete 

er ein Ergebnis auf Weltniveau. 

Im Zweikampf waren es nämlich 405 

kg, womit er zum besten Wettkämpfer 

in Mrotschen wurde. Spitzengruppe 

im Endspieldurchgang der Polnischen 

Mannschaftsmeisterschaft in Mrotschen: 

1. Budowlani Oppeln 2012 Punkte, 2. 

Am vergangenen Samstag wurden 

die Paare für die am 28./29. Oktober 

stattfindende zweite Runde des DFB- 

Fußballpokals verlost. Als Topspiele 

gelten die Begegnungen zwischen Bundesligist 

Hamburger SV und Pokalverteidiger 

materiał Bayern München służy sowie wyłącznie zwi- 

na obiekcie do czytania. Piasta. Żeby jednak Powielanie Ruch w do ponownego w jakikolwiek wykorzystania, sposób a także zabronione. 

muszą obecnie rozgrywać w Gliwicach roku oraz określenie ich przydatności 


schen Eintracht Frankfurt und Borussia meczach o europejskie puchary mógł montaż konstrukcji zadaszenia widowni 

LARES: Diese Materialien Mönchengladbach. sind lediglich Weitere Paare: zum 1. FC Lesen występować bereitgestellt. w Chorzowie na Stadionie Jegliche z pokryciem Vervielfältigung z poliwęglanu oraz ist moni- 


Mazovia Ciechanów 1951,1; 3. Tarpan 

Mrotschen 1948,2; 4. Zawisza Bromberg 

1724,5 Punkte. Spitzengruppe der 

Polnischen Mannschaftsmeisterschaft 

Gesamtsaison 2014: 1. Budowlani Oppeln 

5869,2 Punkte; 2. Tarpan Mrotschen 

5840,9; 3. Mazovia Ciechanów 5833,4; 4. 

Zawisza Bromberg 5504,2 Punkte. 

Magdeburg – Bayer 04 Leverkusen, Arminia 

Bielefeld – Hertha BSC, Dynamo 

Dresden – VfL Bochum, Würzburger 

Kickers – Eintracht Braunschweig, VfR 

Aalen – Hannover 96, VfL Wolfsburg – 

1. FC Heidenheim, FC St. Pauli – Borus- 

LARES: Niniejszy sia Dortmund materiał (Endspielteilnehmer służy wyłącznie beim trwać do procedury czytania. związane Powielanie z odbiorem zastanawiając w jakikolwiek się, czy warto tyle sposób zapłacić. zabronione. 

letzten DFB-Pokal und Gewinner des inwestycji oraz uzyskaniem niezbędnych W końcu jednak doszli do wniosku, że 

LARES: Diese Materialien Deutschen sind Superpokals), lediglich Chemnitzer zum Lesen zezwoleń bereitgestellt. na użytkowanie obiektu. Jegliche Do- 

warto, Vervielfältigung i zapadła decyzja, że Pfeifer ist Seil strengstens bieżącego roku. untersagt. 

Tabellenführer schreitet siegreich voran 

In der 3. Fußballliga Gruppe Oppeln/ 

Schlesien setzte sich Tabellenführer Polonia 

Beuthen am 7. Spieltag mit 3:1 bei 

Górnik Wessolla durch. Eine komplette 

Punkteausbeute verzeichneten auch der 

Tabellenzweite Polonia Lazisk und der 

drittplatzierte Grunwald Ruda. Die einen 

gewannen 1:0 in Bielitz-Biala gegen 

Podbeskidzie II, während Grunwald sich 

FC – Werder Bremen, Kickers Offenbach 

– Karlsruher SC, MSV Duisburg 

– 1. FC Köln, TSV 1860 München – SC 

Freiburg, TSG 1899 Hoffenheim – FSV 

Frankfurt, 1. FC Kaiserslautern – SpVgg 

Greuther Fürth, RB Leipzig – Erzge- 

LARES: Niniejszy birge Aue. materiał służy wyłącznie stostal do Zabrze, czytania. Hochtief Construction Powielanie betechnik w jakikolwiek wynika głównie sposób z wyceny zabronione. 

przypada na roboty zagraniczne. 

Krzysztof Świerc AG i Thermoserr, które jednak opuściło ryzyka. Firma ta bowiem szacuje swo- 


vor heimischem Publikum Małapanew 

Bielitz-Biala 0:3, Ruch II Königshütte – 

Pniówek Pawlowitz 0:1, Piast II Gleiwitz 

– Szombierki Beuthen 2:2, Swornica 

Czarnowanz – Odra Oppeln 0:0, GKS 

1962 Jastrzemb – Górnik II Hindenburg 

0:0, LKS Czaniec – Skalnik Graase 1:1, 

vor Grunwald Ruda und Odra Oppeln. 

Schlusslicht ist Skalnik Graase mit nur 

drei Zählern. 

Hit in Hamburg 

F1: GP Belgii – Rosberg ucieka Hamiltonowi 

Foto: Jarlhelm/Wikipedia 

Niemcy na ratunek 

Trwająca od 20 lat modernizacja 

Stadionu Śląskiego w Chorzowie 

ma wreszcie szanse na szczęśliwe 

zakończenie, bo po latach prób, 

nik. Informację o rozstrzygnięciu 

przetargu przekazał w minionym 

tygodniu Urząd Marszałkowski Województwa 

Śląskiego. 

decydującym biegu okazał się lepszy 

od legendarnego Nowozelandczyka 

Ivana Maugera! Satysfakcja była tym 

większa, że urodzony w Grudzicach 

sportowiec jako pierwszy żużlowiec z 

polskiej ligi wywalczył ten prestiżowy 

szeregu innych miast w tym regionie 

nie brakuje. 

Trochę poczekać 

Teraz natomiast, mając w perspektywie 

zakończenie prac na Stadionie 

Śląskim, nie można wykluczyć, że w owania prac. 

LARES: Niniejszy materiał służy wyłącznie niedalekiej do czytania. przyszłości swoje Powielanie mecze w jakikolwiek sposób zabronione. 

rozgrywać tam będą futboliści ekstra- 

Decyzja zapadła 


klasowego Ruchu Chorzów. „Niebiescy” 

bowiem od wielu lat nie mogą się doczekać 

modernizacji swojego stadionu 

przy ulicy Cichej czy też budowy całkowicie 

nowego obiektu. Przez to właśnie 

mecze w kwalifikacjach do Ligi Europy 

Śląskim, będzie trzeba jeszcze trochę 

poczekać, ponieważ zakończenie robót 

na nim planowane jest dopiero na 

pierwszą połowę 2016 roku, a ich koszt 

ma wynieść 70 milionów złotych. Następnie 

przez kilka miesięcy będą tam 

dajmy, że całkowity koszt prac budowlanych 

na chorzowskim stadionie zamknie 

się w kwocie około 586 milionów złotych. 

Wcześniej zgłoszoną konstrukcję 

zadaszenia tego obiektu miało wykonać 

konsorcjum firm Hochtief Polska, Mo- 

Trzecia wygrana Ricciardo 

Dokończenie 

konstrukcji dachu 

ma się opierać 

na zmodyfikowanym 

projekcie wykonanym 

GMP Architekten. 

budowę w marcu bieżącego roku, po 

fiasku negocjacji w sprawie kontynu- 

Przeprowadzono więc nowy przetarg, 

na który wpłynęła tylko jedna oferta, 

wspomnianej wcześniej niemieckiej 

firmy Pfeifer Seil und Hebetechnik. 

Obejmowała ona badanie lin, które 

pozostały na budowie po awarii z 2011 

toring konstrukcji. Niemcy zażądali za 

swoją pracę 70 milionów złotych netto, 

choć w ogłoszeniu przetargowym koszt 

tego zadania oszacowano na nieco ponad 

45 milionów. Stąd urzędnicy w UMWŚ 

przez kilka tygodni analizowali tę ofertę, 

und Hebetechnik dokończy wreszcie 

remont na Stadionie Śląskim, przez który 

między innymi Chorzów odpadł z wyścigu 

o organizacje Euro 2012 i prawdopodobnie 

stracił przez to także finansowo. 

– Wysokość oferty Pfeifer Seil i He- 

je ryzyko ze względu na kontynuację 

realizacji zadania po poprzednim wykonawcy 

oraz na udzielaną gwarancję 

– 60 miesięcy dla montażu konstrukcji 

oraz 180 miesięcy dla zabezpieczenia 

antykorozyjnego – twierdzą urzędnicy 

Urzędu Marszałkowskiego Wojewódz- 

Ogrom prac 

Dodajmy, że właścicielem stadionu 

i inwestorem jego przebudowy jest samorząd 

województwa śląskiego, który 

boryka się z zakończeniem prac na 

tym obiekcie już od trzech lat, a zatem 

od chwili, kiedy wstrzymano na nim 

roboty w wyniku poważnej awarii. Teraz 

dokończenie konstrukcji dachu, o 

czym mowa była wcześniej, ma zostać 

oparte na zmodyfikowanym projekcie 

konstrukcji zadaszenia (powierzchnia 

dachu poliwęglanowego to około 44 

tysiące metrów kwadratowych) wykonanym 

przez kolejną niemiecką firmę 

– biuro GMP Architekten, ale... Na stadionie 

trwają też inne prace. Między 

innymi do grudnia tego roku ma zostać 

przebudowane zaplecze rozgrzewkowo-treningowe 

dla lekkoatletów, a w 

najbliższym czasie planowane jest ogłoszenie 

przetargu na wykonanie nowego 

ogrodzenia stadionu wraz z robotami 

towarzyszącymi. Trwają też przygotowania 

do przeprowadzenia przetargów, 

w tym na prace wykończeniowe, które 

powinny zostać ogłoszone w IV kwartale 

Na podkreślenie zasługuje również 

fakt, że grupa Pfeifer Seil und Hebetechnik, 

której siedziba mieści się Memmingen, 

zatrudnia obecnie około 1100 osób, 

a roczny obrót tego przedsiębiorstw to 

220 milionów euro, z czego połowa 



gigantycznej przewagi, jaką miał zaraz od rywali. Zmiana nosa przedłużająca 


Miesiąc wakacyjnej przerwy dobiegł końca. Na długim torze w Spa sukces 

z Budapesztu powtórzył Australijczyk Daniel Ricciardo, zadecydowały 

o tym nie tylko umiejętności wyścigowe, ale w równym stopniu zdarzenie 

na torze, które pozbawiło Lewisa Hamiltona szansy na punktową zdobycz. 

Brytyjczyk po starcie objął prowadzenie, 

ale w wyniku kontaktu z maszyną 

Rosberga została przebita lewa 

strategie wymiany opon. Za dwa tygodnie 

elita F1 spotka się na torze Monza. klasyfikacji generalnej. Początkowo walczy o pozycje na pudle, jest zaskoczeniem, 

w jakikolwiek trzeba jednak przyznać, sposób że zabronione. 

LARES: Niniejszy 1. Daniel materiał Ricciardo służy (Red Bull) wyłącznie – spadł nawet do czytania. na 3. miejsce, jednak Powielanie szybko 

1:24:36,556 (2. pit-stopy) – 3. tegoroczny odzyskał 2. lokatę po wyjechaniu poza szczęście nie rozpieszcza Brazylijczyka. 


opona bolidu. Długa droga do boksu 

i dodatkowe uszkodzenia sprawiły, że 

przestał się liczyć w stawce. To ciężki 

cios w aspekcie walki o mistrzowską 

koronę, ale jak to często w tym sporcie 

bywa, los często odciska swoje piętno 

na rywalizacji. Problemy Nico Rosberga 

były mniej dotkliwe, przez co udało mu 

tor Vettela podczas próby wyprzedzenia 

Hamiltona, potem on sam podjął 

atak na Brytyjczyka, wtedy doszło do 

kontaktu, uszkadzającego przednie 

skrzydło, ale dużo gorzej wyszedł na 

tym Hamilton; sędziowie uznali to za 

incydent wyścigowy, ale nawet decy- 

4. F. Alonso – 121 

LARES: Niniejszy Alonso materiał (4. okrążenie) służy i Vettela wyłącznie (6. runda) 

wszystko układało się po jego myśli, uczucia. Po tej sytuacji Nico utrzymywał mecie, chociaż początek był świetny – 

denci teamu do czytania. Mercedesa mieli Powielanie mieszane (3) – w Ponownie jakikolwiek wyżej na starcie sposób niż na zabronione. 

5. V. Bottas – 110 

LARES: Diese Materialien więc w sind końcówce lediglich nie dał sobie zum odebrać Lesen prowadzenie, bereitgestellt. ale nie mógł oderwać Jegliche się szybko Vervielfältigung przeskoczył Rosberga, natych- 

ist strengstens 6. S. Vettel – 98untersagt. 

się dotrzeć do drugiego stopnia podium. 

Nie po raz pierwszy adekwatny odczyt 

sytuacji w wyścigu utrudniały odmienne 

triumf – drugi z rzędu. Jak zawsze czujnie 

kontrolował sytuację i skutecznie 

wykorzystywał problemy rywali. Zapewne 

po starcie z 5. pola nie oczekiwał, 

że dominujące w kwalifikacjach 

mercedesy ułatwią mu dotarcie do mety 

na pierwszym miejscu; po wyprzedzeniu 

po trzeciej zmianie ogumienia dokonanej 

przez Rosberga (21 s). 

2. Nico Rosberg (Mercedes) +03,383 (3) – 

Brak zwycięstwa po starcie z siódmego 

w tym roku pole position został zrekompensowany 

zwiększeniem przewagi w 

pierwszy pit-stop kosztowała go kilka 

pozycji, jednak w późniejszej fazie piął 

się w górę, ale strat do Ricciardo już nie 

odrobił, mimo rewelacyjnej końcówki. 

3. Valtteri Bottas (Williams) +28,032 (2) 

– Fakt, że Fin, a nie Massa regularnie 

Na trzy rundy przed metą wyprzedził 

Raikkonena i dzięki temu mógł świętować 

na podium. 

4. Kimi Raikkonen (Ferrari) +36,815 (2) 

– Pierwszy raz w tym sezonie przed 

kolegą z ekipy! 

5. Sebastian Vettel (Red Bull) +52,196 

Foto: stadionynet 

miast próbował też dobrać się do skóry 

Hamiltonowi, ale opuścił tor, a kiedy 

nań powrócił, znów był trzeci, potem 

pojechał za szeroko i spadł jeszcze za 

kolegę z zespołu, co zredukowało jego 

ambicję stanięcia na podium. Na ostatnich 

rundach po ostrej walce w sporym 

tłoku przebił się na finalne miejsce. 

Klasyfikacja kierowców po 12 

wyścigach 

1. N. Rosberg – 220 pkt 

2. L. Hamilton – 191 

3. D. Ricciardo – 156 

Witold Wolak




LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen Sport bereitgestellt. Sport Jegliche Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 

Bundesliga: Pierwsza seria spotkań 


Bayer zaskoczył BVB 



Obrońca tytułu mistrza Niemiec, 

Bayern München, w inauguracji 

52. sezonu pokonał przed własną 

LARES: Niniejszy materiał służy wyłącznie do czytania. Powielanie Domowy w jakikolwiek atut 


Podobnie jak Hannover atut własnego 

LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen bereitgestellt. Jegliche boiska Vervielfältigung wykorzystało TSG Hoffenheim, ist strengstens untersagt. 

publicznością VfL Wolfsburg 2-1. Nie 

powiodło się natomiast wicemistrzowi 

Niemiec, Borussii Dortmund, która 

w szlagierze kolejki uległa u siebie 

czwartemu zespołowi minionego 

sezonu, Bayerowi Leverkusen, 0-2. 

Pierwszy kwadrans spotkania w München 

należał do Wolfsburga, który 

nieoczekiwanie bez trudu zepchnął 

miejscowych do defensywy i kilka razy 

zagroził bawarskiej bramce. Później 

jednak inicjatywę przejęli podopieczni 

Pepa Guardioli, a bliski zdobycia gola 

był dwukrotnie bardzo aktywny w tym 

okresie gry Lewandowski. Do siatki 

VfL trafił jednak Müller, który w 37. 

min technicznym strzałem wykończył 

LARES: Niniejszy materiał służy wyłącznie do czytania. Powielanie swoich w jakikolwiek okazji, konkretnie sposób Seferovic zabronione. 

(14. min), który zdobył, jak się okazało, 

LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen bereitgestellt. Jegliche „złotą Vervielfältigung bramkę” spotkania. Dzięki ist temu strengstens untersagt. 

znakomitą akcje Robbena. Dzięki temu 

mistrz świata i król strzelców mundialu 

z 2010 roku zdobył pierwszego gola w 

sezonie 2014/15. 

Pech „wilków” 

Zaledwie dwie minuty po zmianie 

stron po trafieniu Robbena monachijczycy 

podwyższyli na 2-0. W tym mo- 

LARES: Niniejszy materiał służy wyłącznie do czytania. Powielanie 

Köln 

w 

uczciło 

jakikolwiek 

bezbramkowym 

sposób 

remisem 

Frankfurt – Freiburg 1-0 (1-0) 

zabronione. 

 

z Hamburgerem SV. Do przerwy dominowało 

HSV, ale raziło nieskutecznością 

Köln – Hamburg 0-0 

Karim Bellarabi poprowadził Bayer 04 Leverkusen do zwycięstwa w Dortmundzie i został zdobywcą najszybciej 

Dortmund – Leverkusen 0-2 (0-1) 

LARES: Diese Materialien strzelonej sind bramki w 52-letniej lediglich historii Bundesligi. 

Foto: Johann Schwarz/Wikipedia 

zum Lesen bereitgestellt. Jegliche Vervielfältigung ist strengstens Paderborn – Mainz untersagt. 

05 2-2 (1-1) 

mencie sądzono, że losy meczu zostały 

rozstrzygnięte, ale... W 52. min Olić 

strzałem z 16 m zdobył dla „volkswagenów” 

kontaktowego gola. Po tej sytuacji 

przyjezdni otrząsnęli się z przewagi 

FCB i zaczęli nacierać, ale de Bruyne, 

Caligiuri mylili się o milimetry, a w 79. 

min Malanda strzałem z 5 m trafił w 

poprzeczkę bramki Bawarczyków! Dla 

Bellarabi wyprowadził „aptekarzy” 

30.10.2010 r. 

LARES: Niniejszy na prowadzenie, materiał zapisując służy na wyłącznie swoim do czytania. Powielanie Z w punktu jakikolwiek cieszy się także sposób drugi z zabronione. 

koncie najszybciej strzeloną bramkę w 

beniaminków, debiutujący w BL SC 


miejscowych był to sygnał, że muszą 

oddalić zagrożenie spod własnej bramki. 

Efekt? W 83. min Rhode strzałem z 18 

m strzelił 3. gola dla FCB, ale arbitrzy 

dopatrzyli się pozycji spalonej Müllera 

w polu karnym gości i gola nie uznali. 

W 87. min Shaqiri znalazł się oko w 

oko z bramkarzem VfL, ale przegrał 

tę potyczkę, w 90. min Robben trafił w 

poprzeczkę, a chwilę później Müller w 

boczną siatkę. W ten sposób premiera 

sezonu zakończyła się skromną, lecz 

zasłużoną wygraną Bayernu – 20. u siebie 

w 21. oficjalnym meczu przeciwko 

„wilkom”. Był to też 11. z rzędu mecz 

monachijczyków z VfL bez porażki w 

BL, w tym 10 zwycięstw. 

Rekord Bellarabiego 

Dużo lepiej od Bayernu w premierze 

zaprezentował się Bayer Leverkusen, 

który zasłużenie ograł w Dortmundzie 

Borussię 2-0. Już w 9. sekundzie 

historii Bundesligi! Trafienie to dodało 

przyjezdnym wiary w swoje umiejętności, 

bo od tego momentu na bramkę 

Dortmundu non stop sunęły ataki 

Leverkusen. Jednak po zmianie stron 

mecz się wyrównał, a z czasem to BVB 

doliczonego czasu gry przeprowadzili 

kontrę, którą po zagraniu Bellarabiego 

celnym strzałem wykończył Kiessling 

i druga z rzędu wygrana Bayeru na Signal-Iduna-Park 

stała się faktem. 

Wygranej w premierze bieżących rozgrywek 

pragnęła też trzecia drużyna 

poprzedniego sezonu, FC Schalke 04, ale 

podopieczni Jensa Kellera ulegli w Hannoverze 

1-2. Optycznie przeważało S04, 

które częściej też strzelało na bramkę, 

przejęło inicjatywę i kiedy wydawało się, ale efektywniejsi byli miejscowi. Pierwsi 

jednak do do czytania. siatki trafili Powielanie przyjezdni, czasu w gry jakikolwiek Huenemeier wyprowadził sposób Pa- 

zabronione. 

3 min przed końcem regulaminowego 

LARES: Niniejszy że wyrównująca materiał bramka służy dla gospodarzy wyłącznie 

będzie logiczną konsekwencją tego, co konkretnie Huntelaar, który w 47. min derborn na prowadzenie. Jednak w piątej 

LARES: Diese Materialien się dzieje sind na murawie, lediglich goście zum w 5. min Lesen wykorzystał bereitgestellt. zagranie Choupo-Motin- 

Jegliche min Vervielfältigung doliczonego czasu gry wspomniany ist strengstens untersagt. 

ga. Jednak 20 min później po podaniu 

Bittencourta Prib wyrównał, a 180 sek. 

później Joselu strzałem z 20 m przechylił 

szalę w stronę Hannoveru, który podobnie 

jak w minionym sezonie zwyciężył u 

siebie z ekipą z Gelsenkirchen 2-1 i jest z 

nią niepokonany u siebie od 5 potyczek 

(od 22.01.2011 r., kiedy uległ 0-1). 

które ograło FC Augsburg 2-0, po znakomitej 

w jego wykonaniu pierwszej odsłonie, 

w której do siatki gości z Bawarii 

trafiali Szalai w 33. min i Elyounoussi 

120 sek. później. Po przerwie inicjatywę 

przejęli przyjezdni, ale nie radzili sobie 

LARES: Niniejszy materiał służy wyłącznie do czytania. Powielanie ze znakomicie w jakikolwiek zorganizowaną sposób defensywą 

TSG, które w historii domowych 

zabronione. 

LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen bereitgestellt. Jegliche meczów Vervielfältigung o punkty BL i 2.BL z FCA ist po- 


zostaje niepokonane. 

Trzy oczka do swojego konta dopisał 

też Eintracht Frankfurt, który pod wodzą 

nowego trenera Thomasa Schaafa 

pokonał SC Freiburg 1-0. Frankfurtczycy 

wykorzystali tylko jedną z wielu 

Eintracht przerwał z Badeńczykami miniserię 

3 meczów bez zwycięstwa. 

Remisy beniaminków 

Po dwóch latach i 3 miesiącach nieobecności 

powrót do Bundesligi 1.FC 

pod bramką „Geissbocke”, a po zmianie 

stron role się odwróciły, ale kolończykom 

podobnie, jak gościom znad Łaby 

w pierwszej odsłonie też brakowało 

amunicji, w wyniku czego Köln na wygraną 

u siebie z Hamburgiem czeka od 

Paderborn, który zremisował u siebie 

z Mainz 05 2-2, dodajmy – pechowo. 

Gospodarze co prawda pierwsi w tym 

meczu stracili gola (33. min Okazaki), 

ale szybko przejęli inicjatywę i 4 min 

później wyrównali (Kachunga), a na 

wcześniej Huenemeier we własnym polu 

karnym sfaulował Okazakiego, za co 

arbiter podyktował rzut karny, który 

na wyrównującego gola dla Mainz zamienił 

Koo. 

Pech Herthy 

Remisem u siebie zadowolić musiała 

się także Hertha BSC, mimo że przez 

cały mecz dominowała nad Bremen i 

do 53. min po trafieniach Schiebera 

(pierwsze bramki w BL od 6.04.2013 

r.) w 16. i 47. min prowadziła już 2-0. 

Wystarczył jednak moment nieuwagi, 

by Lukimya (53. min) zdobył kontaktowego 

gola, a 120 sek. później di Santo 

wyrównał. 

Podziałem oczek zakończył się też 

mecz Borussii M’gladbach z VfB Stuttgart. 

„Źrebięta” były lepszym teamem, 

ale grały nieskutecznie. Efekt? W 51. 

min Maxim wyprowadził Stuttgart na 

prowadzenie, którym Szwaby cieszyły 

się do ostatniej sekundy spotkania, 

kiedy to Kramer wyrównał i podobnie 

jak w minionym sezonie mecz tych teamów 

na Borussia-Park zakończył się 

remisem 1-1. 



2. Bundesliga: LARES: Diese 3. seria Materialien spotkań sind lediglich zum Lesen bereitgestellt. Jegliche Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 

Fürth zatrzymane w Ingolstadt 

Do sporej niespodzianki doszło w minionej serii spotkań w Ingolstadt, gdzie 

Imponujący nowicjusze 

gospodarze w derbach Bawarii pokonali jednego z głównych faworytów 

bieżącego sezonu, Greuther Fürth, 2-0. Zaskoczenie to tym większe, że dla 

Franków jest to pierwsza porażka w bieżącym sezonie i do tego poniesiona 

LARES: Niniejszy materiał służy wyłącznie do czytania. Powielanie Bez w porażki jakikolwiek w rozgrywkach sposób pozostają Nürnberg – Frankfurt 0-1 (0-1) 

zabronione. 

dwa z trzech tegorocznych beniaminków Düsseldorf – Karlsruhe 0-2 (0-1) 


– RB 


Leipzig i SV Darmstadt. Pierwsza Heidenheim – YSV 1860 M. 2-2 (0-1) 


z zespołem, który do tej kolejki na swoim koncie miał tylko dwa remisy. 

Już początek spotkania wskazywał na Cenne i prestiżowe 

miejscowych, którzy widząc nie najlepszą 

dyspozycję dnia gości, przejęli 

zwycięstwo odniosło 

inicjatywę i ruszyli do ataku. Franki w tej serii spotkań 

jak najbardziej zasłużone, bo podopieczni 

Alexandra Zornigera od pierwszej 


Tabela: 

1.FC Kaiserslautern. 

do ostatniej minuty mieli miażdżącą 


jednak w pierwszej odsłonie dobrze i 

szczęśliwie się bronili, dzięki temu do 

przerwy żadnej z drużyn nie udało się 

umieścić piłki w siatce. Jednak po zmianie 

stron napór ekipy „Audi” (główny 

sponsor klubu) jeszcze wzrósł, co w 

62. minucie zaowocowało zdobyciem 

pierwszego gola przez Ingolstadt, autorstwa 

Leckiego. Po stracie bramki Fürth 

Szlagier dla „Kaisersów” 

Cenne i prestiżowe zwycięstwo odniosło 

w tej serii spotkań także 1.FC 

Kaiserslautern, które na własnym stadionie 

i w szlagierze kolejki pokonało zaowocowało jeszcze bardziej zdecydowanymi 

do atakami czytania. na bramkę Powielanie Dolnosak- 

wywalczyło w jakikolwiek jeszcze ani jednego sposób oczka. zabronione. 

w 2.BL w obecnych rozgrywkach, nie 

LARES: Niniejszy tegorocznego materiał spadkowicza służy z Bundesligi wyłącznie 

i jednego z faworytów bieżącego sezosończyków 

i drugim golem, który padł Darmstadt z kolei tym razem zasłuże- 


zaczęło grać odważniej, ale miejscowi 

wciąż pozostawali groźni, imponując 

błyskawicznymi kontrami. Po jednym z 

takich wypadów na 8 min przed końcem 

potyczki Gross zdobył drugą bramkę, 

ustalając wynik spotkania i pierwsza 

wygrana Ingolstadt od 11.05.2014 r. (2-0 

z Cottbus) stała się faktem. Dla Greuther 

z kolei jest to pierwszy przegrany 

LARES: Niniejszy do szturmu materiał i 8 min później służy Matmour wyłącznie ich porażka do czytania. w bieżącym sezonie Powielanie stała się tykały w się jakikolwiek w meczach o punkty sposób III ligi i zabronione. 

wyrównał. Trafienie to dodało „czerwonym 

sind diabłom” lediglich wiary w siebie, zum co Lesen niepokonane. bereitgestellt. Jegliche Vervielfältigung Krzysztof ist Świerc strengstens 

faktem, a „czerwone diabły” pozostały ligi regionalnej. 


mecz od 25.04.2014 r., kiedy 1-2 też w 

derbach Bawarii uległ u siebie TSV 1860 

München. 

nu w 2.BL Eintracht Braunschweig 2-1. 

Początek spotkania nie zapowiadał nic 

dobrego dla „Kaisersów”, którzy już po 

180 sekundach gry przegrywali 0-1, na 

prowadzenie wyprowadził gości Kruppke. 

Miejscowym jednak fakt ten nie 

podciął skrzydeł, z miejsca przystąpili 

Leverkusen zasłużenie 

ograł w Dortmundzie 

faworyzowaną 

Borussię 2-0. 

Srdjan Lakic, były snajper VfL Wolfsburg, a obecnie 1.FC 

Kaiserslautern, strzelił zwycięską bramkę dla swojego 

obecnego zespołu w szlagierze minionej kolejki przeciwko 

Eintrachtowi Braunschweig. Foto: Northside/Wikipedia 

z rzutu karnego (za faul na Matmourze) 

ze strzału Lakica. Od tego momentu 

mecz się wyrównał, przyjezdni próbowali 

bowiem doprowadzić do remisu. 

Grali jednak zbyt wolno i czytelnie, by 

zaskoczyć dobrze dysponowaną w tym 

spotkaniu defensywę 1.FCK i pierwsza 

z wymienionych ekip w sezonie 2014/15 

nie straciła jeszcze nawet bramki, aplikując 

rywalom cztery. W minionej kolejce 

Leipzig sporo się jednak namęczył, by 

w derbach Saksonii pokonać u siebie 

Erzgebirge Aue 1-0. Zwycięstwo to jest 

przewagę. Jednak wiele do życzenia 

pozostawiała skuteczność i gdyby nie 

przytomność umysłu Frahna, który już 

w 3. min trafił do siatki Aue, faworyt 

mógł stracić punkty. Tak się jednak nie 

stało i Erzgebirge, jako jedyny zespół 

nie ograł u siebie niepokonane do tej kolejki 

VfR Aalen 2-0 po trafieniach Behrensa 

w 59. min i Stroh-Engela strzałem 

z rzutu karnego (za faul na Gondorfie) w 

71. min. Ciekawostką jest fakt, że jest to 

pierwsza w historii wygrana Darmstadt 

z Aalen, choć wcześniej oba teamy spo- 

Dokumentacja kolejki 

München – Wolfsburg 2-1 (1-0) 

Hoffenheim – Augsburg 2-0 (2-0) 

Hannover 96 – Schalke 04 2-1 (0-0) 

Hertha BSC – Bremen 2-2 (1-0) 

M’gladbach – Stuttgart 1-1 (0-0) 

Tabela 

1. Hoffenheim............1...........3............ 2-0 

Leverkusen.............1...........3............ 2-0 

3. Hannover...............2...........3............ 2-1 

München................1...........3............ 2-1 

5. Frankfurt................1...........3............ 1-0 

6. Hertha BSC.............1...........1............ 2-2 

Bremen..................1...........1............ 2-2 

Mainz.....................1...........1............ 2-2 

Paderborn..............1...........1............ 2-2 

10. M’gladbach............1...........1............ 1-1 

Stuttgart................1...........1............ 1-1 

12. Hamburg................1...........1............ 0-0 

Köln.......................1...........1............ 0-0 

14. Schalke 04..............1...........0............ 1-2 

Wolfsburg..............1...........0............ 1-2 

16. Freiburg.................1...........0............ 0-1 

17. Augsburg...............1...........0............ 0-2 

Dortmund..............1...........0............ 0-2 

Dokumentacja kolejki 

Leipzig – Aue 1-0 (1-0) 

St. Pauli – Sandhausen 2-1 (1-1) 

Darmstadt – Aalen 2-0 (0-0) 

Kaiserslautern – Braunschweig 2-1 (1-1) 

Ingolstadt – Fürth 2-0 (0-0) 

Bochum – 1.FC Union 1-1 (0-0) 

1. Leipzig...................3...........7............ 4-0 

2. Darmstadt..............3...........7............ 5-2 

Karlsruhe...............3...........7............ 5-2 

4. Kaiserlsautern........3...........7............ 6-4 

5. Bochum.................3...........5............ 7-3 

6. Ingolstadt..............3...........5............ 5-3 

7. Braunschweig........3...........4............ 6-4 

Fürth......................3...........4............ 6-4 

9. Aalen.....................3...........4............ 2-2 

10. St. Pauli..................3...........4............ 3-4 

11. Heidenheim...........3...........4............ 4-6 

12. 1. FC Union.............3...........3............ 2-2 

13. Frankfurt................3...........3............ 4-5 

14. Nürnberg...............3...........3............ 2-6 

15. Düsseldorf..............3...........2............ 3-5 

16. Sandhausen...........3...........1............ 2-4 

17. TSV 1860 M............3...........1............ 4-8 

18. Aue........................3...........0............ 1-7




16 LARES: Wochenblatt.pl Diese Materialien sind lediglich zum Lesen Allerlei bereitgestellt. Różności Jegliche Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 

Wohlbefinden 

Pinnwand 

Rhythmus 

LARES: Niniejszy QQmateriał Kein Partytier: służy Joachim Król wyłącznie ist kein QQKavka do czytania. als Dozent: Der Powielanie Musikjournalist 

und DJ Markus Kavka wird im kommenden Frauke Ludowig für die Icebucket Challenge 

QQBohlen w jakikolwiek nominiert: Sie wurde sposób von zabronione. 

Fan von Gedränge bei Feiern. „Ich bin nicht 

LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen bereitgestellt. Jegliche Vervielfältigung ist strengstens Monster untersagt. 

einhalten 


Das Institut für Arbeitsmedizin in 

Dresden hat darauf hingewiesen, 

dass die Arbeitszeiten an den Biorhythmus 

des Menschen angepasst werden 

sollten. Zwischen 8:00 und 12:00 Uhr 

hat man eine Hochphase, in der Zeit von 

13:00 bis 14:30 Uhr kommt ein kleines 

im Studio sitze, bin ich auch stolz darauf, hanseatisch, 

materiał ghanaisch, deutsch służy zu sein”, wyłącznie sagte werde do dieses czytania. und nächstes Jahr Powielanie noch eine richtigen w Mann jakikolwiek noch nicht gefunden sposób hat - zabronione. 

QQKinderwunsch: Auch wenn sie den 


die Sängerin, die in Hamburg geboren und „Bella Block“ drehen”, sagte Hoger. „Dann ist ein Baby wünscht sie sich dennoch. „Wer 

LARES: Diese Materialien in Ghana sind aufgewachsen lediglich ist. Im Ausland zum gebe Lesen Schluss.“ bereitgestellt. Seit 20 Jahren spielte die Jegliche Schau- 

weiß, Vervielfältigung was die Zukunft bringt – ein zweites ist strengstens untersagt. 

Konzentrationstief – dann erledigt man 

am besten Routinearbeiten, am frühen 

Nachmittag beginnt dann wieder die 

Powerphase. Da wir einen ständigen 

Rhythmuswechsel erleben (Tag und 

Nacht, Jahreszeiten usw.), müssen wir 

auch die Arbeit genau gestalten, wenn 

wir entspannt erfolgreich sein wollen, 

um uns gesund und wohl zu fühlen. 

nicht wie der typische Deutsche aus, sprechen ausschlafen und dann auf dem Sofa oder auf wieder, dass Söhnchen Damian (8) derzeit der mit dem Sommerloch. 

Dr. med. LARES: Manfred Niniejszy Gabor drei Sprachen”, 

materiał 

meinte 

służy 

die Sängerin. 

wyłącznie 

der Terrasse 

do czytania. 

sitzen und lesen.“ 

Powielanie 

einzige 

w 

Mann 

jakikolwiek 

in ihrem Leben sei.sposób zabronione. 

adur 

Internist und Arbeitsmediziner 



7919 

Der Maulwurf Gwarek buddelt sich quer 

Zakład 

Usługi 

Pogrzebowy 

Pogrzebowe 

durchs Land und berichtet von seinen Abenteuern 

przewozy LARES: Niniejszy materiał służy wyłącznie do czytania. Powielanie w jakikolwiek sposób zabronione. 

Sprowadzanie 

zagraniczne LARES: Diese zwłok Materialien zmarłych sind lediglich z zagranicy zum Lesen bereitgestellt. Jegliche Vervielfältigung 

Die ARD-Radionacht 


z całej Europy Załatwianie formalności 

tel. 602 376 845 Opieka nad grobami 

Gogolin: tel. 77 466 62 60 

Zdzieszowice: tel. LARES: 77 484 41 76Niniejszy Ozimek, materiał Schodnia służy Nowa, wyłącznie do Walce, czytania. województwo opolskie Powielanie w jakikolwiek sposób zabronione. 

www.machnik.ozimek.pl 

LARES: Diese Materialien Tel./fax: sind lediglich (077) 46−52−456 zum Lesen nr bereitgestellt. tel. 77 46 60 158 Jegliche Vervielfältigung ist strengstens untersagt. 

Krapkowice - Otmęt: tel. 77 446 60 66 

www.konefal.pl iSO 9001 



Oferujemy: 

Wachbleiben und Mitmachen heißt das Motto der ARD- 

Radioredakteure, die am 28. November fünf Stunden lang 

Hörspiele und Geschichten, Interviews und Reportagen 

bis weit nach Mitternacht für Kinder senden. Und das Tolle ist, man 

kann dabei mitmachen und gewinnen! 

Das Hauptthema der langen Kinder-Radio-Nacht ist die Unterwasserwelt. 


Wenn ihr mitmachen wollt, Hörspiel, das -e – 

słuchowisko 

LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen bereitgestellt. Jegliche geht Vervielfältigung auf die Internetseite: ist www. strengstens untersagt. 

LARES: Niniejszy materiał służy wyłącznie do czytania. Powielanie Kinderradionacht w jakikolwiek anmelden, sposób verlost 

die ARD 20 Medienpakete. 

zabronione. 

tauchen – nurkować 

verlosen – rozlosować 



Impressum / Stopka redakcyjna 

Die Herausgabe der Zeitung ist dank finanzieller Förderung 

des Ministeriums für Verwaltung und Digitalisierung sowie 

des Auswärtigen Amts mittels des Instituts für Auslandsbeziehungen möglich. 

Nakład/Auflage: 5850 

Szymczyk. Verlagssekretariat: Gabriela Mokrzycka, sw@wochenblatt. Szymczyk. Sekretariat wydawnictwa: Gabriela Mokrzycka, sw@wochenblatt.pl. 

Sprzedaż, marketing: Agnieszka Szotka, a.szotka@wochenblatt.pl. 

LARES: Niniejszy materiał służy wyłącznie do czytania. Powielanie 

Kontakt: 

w 

Biuro redakcji/Redaktionsbüro: 

jakikolwiek 

tel./faks +48 

sposób 

77 45 46 556 

zabronione. 

pl. Vertrieb, Marketing: Agnieszka Szotka, a.szotka@wochenblatt.pl. 

Prenumerata/Abonnement: redakcja/Redaktion, Poczta Polska SA, 

Homepage: www.wochenblatt.pl, Onlineredakteur: Juliane Preiß 

Strona internetowa: www.wochenblatt.pl, redaktor: Juliane Preiß Ruch SA, www.prenumerata.ruch.com.pl; tel. 22 693 70 00 

zwracamy. Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń. 


Zrealizowano dzięki dotacji Ministra Administracji i Cyfryzacji 

i (za pośrednictwem Instytutu Stosunków Kulturalnych z Zagranicą) 

Ministerstwa Spraw Zagranicznych Republiki Federalnej Niemiec. 

7875 

Foto: dink/wikipedia 

gerade der Typ für Partygetümmel”, sagte 

der Schauspieler der Zeitschrift „Für Sie”. Bei 

einem schönen Essen. Zudem braucht der 

Schauspieler, der als „Commissario Brunetti” 

in der Donna-Leon-Krimireihe und später als 

Frankfurter „Tatort”-Kommissar bekannt 

wurde, einige Zeit, um aufzutauen. Einfach 

drauflosreden liege ihm nicht. „Das ist ein 


Problem. 

materiał 

Ich muss erst 

służy 

mal warm 

wyłącznie 

werden, 

do czytania. Powielanie 

platzen. 

w 

Auch 

jakikolwiek 

sie fordert zwei weitere 

sposób 

Kandidaten 

heraus: „Meine wahren Freunde und 

zabronione. 

brauche bestimmt 14 Tage, um Vertrauen zu 

LARES: Diese Materialien fassen.” sind lediglich zum Lesen bereitgestellt. Jegliche vor allem Vervielfältigung verdanke ich ihnen meine ganze ist strengstens untersagt. 

QQBotschafterin: Die Hamburger Sängerin 

Y’akoto möchte gerne Botschafterin für 

Deutschland sein. „Ich bin auch ein Exportgut, 

und das macht Spaß. Wenn ich in Los Angeles 

es noch viele Klischees über Deutschland. „Ich 

möchte zeigen: In Deutschland gibt es nicht 

nur Bier und Schlagermusik. Und nicht alle 

Menschen sind blond. So wie ich bin, sind 

auch viele andere: gemischt, sehen vielleicht 

Machnik N. 

1765 

Redaktionsanschrift: ul. Powstańców Śl. 25, 45-086 Opole, E-Mail: sw@ 

wochenblatt.pl. Chefredakteur: Till Scholtz-Knobloch, Redaktion: Anna 

Durecka: „UNIversum“, „Schlesien“, „Allerlei“; Krzysztof Świerc: „Sport“, 

„Wirtschaft“; Juliane Preiß (ifa-Redakteurin): „Aus den Regionen“; Klaudia 

Kandzia: „Kirche und Gesellschaft”, „UNIversum”. Übersetzung: Andrzej 

Szypulski, Andżelika Dobrzańska. Korrektur: Manfred Prediger, Krzysztof 

Foto: David Morgenstern 

Wintersemester an der Universität Paderborn 

als Dozent unterrichten. Er übernehme im 

Bachelor- und Masterstudiengang „Populäre 

Musik und Medien” eine Lehrveranstaltung 

zum Thema Konzeption, Produktion und Reflexion 

einer Musikfernsehsendung, teilte ein 

LARES: Niniejszy materiał służy wyłącznie Uni-Sprecher do czytania. mit. Die Veranstaltung Powielanie sei mit w jakikolwiek sposób zabronione. 

20 freien Plätzen innerhalb weniger Minuten 

LARES: Diese Materialien sind lediglich zum Lesen ausgebucht bereitgestellt. gewesen. Kavka ist der Jegliche erste In- 


haber der sogenannten „Pop-Dozentur” an der 

Uni Paderborn. In regelmäßigen Abständen 

will die Hochschule prominente Persönlichkeiten 

aus dem Bereich der Popmusikkultur 

als Dozierende gewinnen. 

LARES: Niniejszy privaten materiał Feiern seien służy acht Leute wyłącznie eine gute QQSchluss do czytania. mit Bella Block: Powielanie Die Schauspielerin 

Hannelore Hoger will als Fernseh- 

doch nicht zweimal bitten! Im schicken hel- 


Grundlage für einen kultivierten Abend mit 


kommissarin Bella Block aufhören. „Ich 

spielerin im ZDF die Hamburger Kommissarin 

Block. Sie wolle mehr Zeit für sich haben, 

sagte sie zur Begründung. „Ferien machen, 

Spazierengehen, mir vielleicht noch mal 

einen Hund zulegen, öfter mal so richtig 

Transport mebli 

Usługi transportowe, przeprowadzki 

Niemcy – Polska 

Polska – Niemcy 

Adres redakcji: ul. Powstańców Śląskich 25, 45-086 Opole, e-mail: 

sw@wochenblatt.pl. Redaktor naczelny: Till Scholtz-Knobloch. Redakcja: 

Anna Durecka – „UNIversum”, „Śląsk”, „Różności”; Krzysztof Świerc – „Sport”, 

„Gospodarka”; Juliane Preiß (dziennikarka z ramienia IfA) – „Z regionów”; 

Klaudia Kandzia – „Kościół i społeczeństwo”, „UNIversum”. Tłumaczenia: 

Andrzej Szypulski, Andżelika Dobrzańska. Korekta: Manfred Prediger, Krzysztof 

7916 

Foto: Michael Schaff 

nominiert - da lässt sich eine Verona Pooth 

len Sommeroutfit und auf nudefarbenen 

Peeptoe-Heels steht die Unternehmerin vor 

einem Düsseldorfer Luxushotel. Auch eine 

Eisdusche kann man ja mit Stil über sich 

ergehen lassen! Bevor Verona ihre Herausforderung 

absolviert, lässt sie die Bombe 

Karriere im Grunde genommen - das sind 

Alice Schwarzer und Dieter Bohlen!” Und mit 

einem Lächeln fügt die Werbeikone hinzu: 

„Übrigens, das kommt von Herzen!” 

Baby wäre schön”, verriet Silvie Meis jetzt der 

österreichischen Frauenzeitschrift „Madonna”. 

Von ein paar Affären abgesehen ist die 

Moderatorin seit der Trennung von Ex-Mann 

Rafael van der Vaar Single. Sie betonte immer 

Heute macht er ARD-Kinder-Radio 

kinderradionacht.de 

Jede Schule, die sich anmeldet, 

bekommt Radionacht-Plakate 

zugeschickt. Unter allen 

Schulen, die sich für die ARD- 

Wydawca/Herausgeber: Zespół Producencki „Pro Futura“ Sp. z o.o., 

ul. Powstańców Śl. 25, 45-086 Opole. Nr indeksu 368202. 

Skład komputerowy/Satz: LARES – Mateus Joschko 

Druk/Druck: Polskapresse Sp. z o.o., Oddział Prasa Wrocławska 

Foto: Dirk Vorderstraße 

für Kinder taucht 

ab Freitag 

28. November 2014 

20.05* – 1.00 Uhr 

Die Sommerlochzeit bringt so 

manch eine News an die Tage, 

die normalerweise im Verborgenen 

unentdeckt gestorben wäre. Oft 

handelt sich dabei um bizarre Tiere, 

die überall dort auftauchen, wo man 

się am wenigsten erwartet hätte. 

In Oberschlesien irrte vor ein paar 

Jahren im August ein Puma herum 

und versetzte die Leute in Schrecken. 

Für ähnlich viel Aufruhr sorgt jetzt 

eine Schnappschildkröte im fränkischen 

Erlangen. Anfang Juli will ein 

junges Pärchen - Reptilienliebhaber 

- ein großes Exemplar der bissigen 

Tiere gesehen haben. Stadt und 

Landratsamt warnen seither an dem 

Karpfenteich mit Schildern vor dem 

gepanzerten Beißer, nun wurden gar 

Fallen aufgestellt. Auch einen Spitznamen 

hat das Tier schon, es wurde 

passend Suarez getauft. Eine Seltenheit 

ist die Schnappschildkröte nicht, 

ihre Haltung ist aber in Deutschland 

verboten. Ob es Suarez wirklich gibt, 

ist eine andere Sache. Das Reptilienliebhaberpaar 

hat keine Beweisfotos 

gemacht. Dabei könnte eine Begegnung 

mit Suarez für einen Menschen 

böse enden: Schnappschildkröten 

fressen angeblich alles, was sich 

bewegt, sind aggressiv und gelten 

als Gefahr-Tiere. Na hoffentlich verschwindet 

Suarez bald, zusammen 

Anna Durecka 

Macht mit 

bei der ARD- 

Kinder-Radio- 

Nacht. Meldet 

eure Klasse und 

feiert mit! 

Unterwasserwelt, die, -en – 

podwodny świat 

wachbleiben – nie spać, 

pozostać świadomym 

Mitternacht, die – północ 

senden – nadawać 

Konzept: Klaudia Kandzia 

Konto bankowe: Bank Zachodni WBK SA II O/Opole, 30 1090 2242 0000 

0005 7800 0577 

Bankverbindung: Bank Zachodni WBK SA II O/Opole, IBAN: PL30 1090 

2242 0000 0005 7800 0577 SWIFT Code WBKPPLPP. 

Unverlangt eingesandte Manuskripte werden nicht zurückgesandt. Die 

Redaktion behält sich vor, Zuschriften und Leserbriefe sinngemäß zu kürzen. 

Die Redaktion haftet nicht für den Inhalt der Anzeigen. / Zastrzegamy sobie 

prawo skracania nadesłanych tekstów; materiałów nie zamówionych nie 

Foto: kinderradionacht.de

WOCHENBLATT.pl - Zeitung der Deutschen in Polen "Keine Subkultur" (Vorschau)

Sie wollen auch ein ePaper? Erhöhen Sie die Reichweite Ihrer Titel.

Template löschen?

Als Template speichern?