6 Elektrochemische Kinetik - Dechema
6 Elektrochemische Kinetik - Dechema 6 Elektrochemische Kinetik - Dechema
Elektrochemische Kinetik Karl-Winnacker-Institut Elektrochemie 1
- Seite 2 und 3: Elektrodenkinetische Hemmungen Ox*
- Seite 4 und 5: Potentialabhängige Aktivierungsent
- Seite 6 und 7: Kein Standardzustand: ( c ox ≠ c
- Seite 8 und 9: Die Butler-Volmer-Gleichung ausgehe
- Seite 10 und 11: Stromspannungskurven ( große Über
- Seite 12 und 13: c (x) c r* Mit wachsender Überspan
- Seite 14 und 15: Durchtritts- und Stofftransporthemm
- Seite 16 und 17: i = Elektrokatalyse # ∆G α F k(
- Seite 18 und 19: Wasserstoffentwicklung + − 2 H +
<strong>Elektrochemische</strong> <strong>Kinetik</strong><br />
Karl-Winnacker-Institut Elektrochemie<br />
1
Elektrodenkinetische Hemmungen<br />
Ox* ad<br />
ν e e - Elektronendurchtritt<br />
Red* ad<br />
Adsorption<br />
Desorption<br />
Adsorption<br />
Desorption<br />
Ox + ν e e - = Red<br />
Ox* Ox*<br />
Chemische<br />
Reaktionen<br />
Oxbulk Stofftransport<br />
Chemische<br />
Reaktionen Stofftransport<br />
Red* Red* Redbulk Elektrode Doppelschicht Reaktionsschicht Diffusionsschicht<br />
Karl-Winnacker-Institut Elektrochemie<br />
2
i / A cm -2<br />
Elektrodengleichgewicht<br />
Red<br />
→ Ox + e<br />
i+<br />
i−<br />
i<br />
o<br />
Ox + e →<br />
−<br />
E<br />
o<br />
Red<br />
−<br />
= i i<br />
+ +<br />
E / V<br />
Karl-Winnacker-Institut Elektrochemie<br />
i<br />
Austauschstromdichte i o<br />
Teilstromdichten i + , i -<br />
Gesamtstromdichte i<br />
−<br />
Gleichgewichtspotential E o<br />
3
Potentialabhängige Aktivierungsenthalpie<br />
Red = Ox + νe e<br />
Geschwindigkeitskonstante<br />
#<br />
∆G( ∆ϕ)<br />
k ( ∆ϕ)<br />
~ exp −<br />
RT<br />
Durchtrittsfaktor α<br />
Aktivierungsenthalpie<br />
−<br />
Red<br />
∆G # +<br />
∆G<br />
- α F∆ϕ<br />
∆G # -<br />
µ = µ −Fϕ<br />
-F∆ϕ<br />
Karl-Winnacker-Institut Elektrochemie<br />
~<br />
e<br />
e<br />
m<br />
Ox<br />
# # #<br />
∆G ( ∆ϕ) = ∆G + F∆ϕ − αF∆ϕ = ∆G + ( 1−α)<br />
F∆ϕ<br />
− − −<br />
# #<br />
∆G ( ∆ϕ) = ∆G − αF∆ϕ + +<br />
4
E = ∆ϕ + const.<br />
Stromdichte-Potentialkurve<br />
ν e = 1 einfache Redox-Reaktion Fe 3+ + e - = Fe 2+<br />
ν e = z Metallionen-Elektrode Me z+ + z e - = Me<br />
i =<br />
+<br />
e<br />
−<br />
−<br />
− −<br />
⎡ αFα ν F ⎢k<br />
c<br />
⎢ r RT E k c F<br />
ox RT E<br />
*<br />
exp( )<br />
* ( 1 )<br />
exp( )<br />
⎣<br />
Standardzustand: c ox = c r = c + Gleichgewicht: i = 0 --> c * = c<br />
o<br />
Standardpotential: Eo i = 0 bei<br />
Standardgeschwindigkeitskonstante:<br />
k o<br />
o<br />
E= Eo Karl-Winnacker-Institut Elektrochemie<br />
⎤<br />
⎥<br />
⎥<br />
⎦<br />
c* Konzentration<br />
an der Oberfläche<br />
+ α F o<br />
− ( 1 − α)<br />
F<br />
= k exp( Eo) = k exp( − E<br />
RT RT<br />
⎡ * α F<br />
o<br />
* ( 1−<br />
α)<br />
F<br />
o ⎤<br />
i = ν eFko ⎢cr<br />
exp ( E−Eo) − cox<br />
exp − ( E−Eo) ⎥<br />
⎣ RT RT ⎦<br />
o<br />
o<br />
)<br />
5
Kein Standardzustand: ( c ox ≠ c r )<br />
Stromdichte-Potentialkurve<br />
⎡ * α F<br />
o<br />
* ( 1−<br />
α)<br />
F<br />
o ⎤<br />
i = ν eFko ⎢cr<br />
exp ( E−Eo) − cox<br />
exp − ( E−Eo) ⎥<br />
⎣ RT RT ⎦<br />
Gleichgewicht: i = 0 -> c * = c bei E = E o , Gleichgewichtspotential E o<br />
αF<br />
o ( 1−<br />
α)<br />
F<br />
crexp ( Eo−Eo<br />
) = cox<br />
exp−<br />
( Eo−E<br />
RT<br />
RT<br />
o<br />
o<br />
)<br />
o RT c<br />
Eo= Eo<br />
+ ln<br />
F c<br />
Karl-Winnacker-Institut Elektrochemie<br />
ox<br />
Nernstsche Gleichung<br />
F<br />
o<br />
F<br />
o<br />
io = eFkocr Eo − Eo = eFkocox − Eo Eo<br />
RT RT<br />
−<br />
α<br />
( 1 α)<br />
ν exp ( ) ν exp ( − )<br />
Austauschstromdichte i o (konzentrationsabhängig !!)<br />
r<br />
6
i<br />
o<br />
Konzentrationsabhängigkeit von i o<br />
α F<br />
o<br />
⎡ F<br />
o ⎤<br />
= ν e F k o c r exp ( E o − E o ) = ν e F k o c r ⎢exp<br />
( E o − E o ) ⎥<br />
RT<br />
⎣ RT<br />
⎦<br />
o RT c<br />
Eo = Eo<br />
+ ln<br />
F c<br />
Nernstsche Gleichung<br />
ox<br />
i = ν Fk c<br />
o e o r<br />
r<br />
⎛ c<br />
⎜<br />
⎝ c<br />
Standardaustauschstromdichte:<br />
mit c ox = c r = c + (Standardkonzentration)<br />
ox<br />
r<br />
⎞<br />
⎟<br />
⎠<br />
α<br />
Karl-Winnacker-Institut Elektrochemie<br />
exp<br />
F<br />
RT<br />
( E<br />
o<br />
− E ) =<br />
o<br />
o<br />
c<br />
c<br />
ox<br />
1−<br />
i = ν Fk c c<br />
o e o r ox<br />
i = ν Fk c<br />
oo e o<br />
r<br />
α<br />
α α<br />
+<br />
7
Die Butler-Volmer-Gleichung<br />
ausgehend von der allgemeine Stromdichte-Potential-Gleichung:<br />
⎡ * α F<br />
o<br />
* ( 1−<br />
α)<br />
F<br />
o ⎤<br />
i = ν eFko ⎢cr<br />
exp ( E−Eo) − cox<br />
exp − ( E−Eo) ⎥<br />
⎣ RT RT ⎦<br />
umformen mit Austauschstromdichte<br />
α F<br />
o<br />
( 1−<br />
α ) F<br />
o<br />
io = ν eF<br />
koc<br />
r exp ( Eo−E<br />
o ) bzw. io = ν eFko cox<br />
exp − ( Eo − Eo<br />
)<br />
RT<br />
RT<br />
i / i o<br />
-><br />
keine Transporthemmung:<br />
( c * = c )<br />
Überspannung<br />
* *<br />
⎡cr<br />
αFcox ( 1−<br />
α)<br />
F ⎤<br />
i = io⎢exp<br />
( E−Eo) − exp − ( E−Eo) ⎥<br />
⎣ cr<br />
RT cox<br />
RT ⎦<br />
η = E − Eo ⎡ α F<br />
( 1−<br />
α)<br />
F ⎤<br />
i = io⎢exp<br />
η − exp − η⎥<br />
⎣ RT<br />
RT ⎦<br />
Butler-Volmer-Gleichung<br />
Karl-Winnacker-Institut Elektrochemie<br />
8
Butler-Volmer-Gleichung<br />
( keine Diffusionshemmung, reine Durchtrittsüberspannung η)<br />
⎡ α F<br />
( 1−<br />
α)<br />
F ⎤<br />
i = io⎢exp<br />
η − exp − η⎥<br />
⎣ RT<br />
RT ⎦<br />
io = 10 -2 A cm -2<br />
i/Acm -2<br />
α = 0.7<br />
0.5<br />
0.3<br />
η/ V<br />
Abhängigkeit der<br />
Stromspannungskurve<br />
vom Durchtrittsfaktor α<br />
Karl-Winnacker-Institut Elektrochemie<br />
9
Stromspannungskurven ( große Überspannungen |η| >>RT/F )<br />
⎡ α F<br />
( 1−<br />
α)<br />
F<br />
i = io⎢exp<br />
η − exp −<br />
⎣ RT<br />
RT<br />
F<br />
logia = log io<br />
+ 0434 .<br />
RT<br />
α<br />
η<br />
( 1− α)<br />
F<br />
log| ic| = log io<br />
− 0434 .<br />
RT<br />
η =<br />
b<br />
a + blog<br />
Tafelgerade<br />
=<br />
d η<br />
d log i<br />
Tafelsteigung<br />
i<br />
η<br />
b<br />
− =−<br />
RT<br />
23 .<br />
( 1−<br />
α)<br />
F<br />
⎤<br />
η⎥<br />
⎦<br />
( 1− α)<br />
F<br />
ic =−ioexp − η<br />
RT<br />
Butler-Volmer-Gleichung<br />
log( |i/Acm -2 |)<br />
RT<br />
b+<br />
= 23 .<br />
α F<br />
F<br />
ia = io<br />
exp<br />
RT<br />
α<br />
η<br />
Karl-Winnacker-Institut Elektrochemie<br />
io<br />
η / V<br />
10
Stromspannungskurven (kleine Überspannungen |η|
c (x)<br />
c r*<br />
Mit wachsender Überspannung nimmt<br />
die Geschwindigkeit der Reaktion zu<br />
und es tritt eine Verarmung der<br />
Reaktanden vor der Elektrode ein.<br />
Es bildet sich ein Konzentrationsprofil<br />
vor der Elektrode aus.<br />
δ<br />
Diffusionsgrenzschichtdicke δ<br />
Stofftransporthemmung<br />
c r<br />
x<br />
i / A cm -2<br />
⎡ F ⎤<br />
i = i<br />
o ⎢ exp ⎥<br />
⎣ RT ⎦<br />
α η<br />
i = i<br />
Karl-Winnacker-Institut Elektrochemie<br />
η d<br />
η D<br />
η d Durchtrittsüberspannung<br />
η D Diffusionsüberspannung<br />
o<br />
⎡c<br />
⎢<br />
⎣c<br />
*<br />
r<br />
r<br />
F ⎤<br />
exp ⎥<br />
RT ⎦<br />
α η<br />
η /V<br />
12
c (x)<br />
c r*<br />
0<br />
Durchtritts- und Diffusionshemmung<br />
cr<br />
F cox<br />
F<br />
i = io<br />
− −<br />
cr<br />
RT cox<br />
RT<br />
−<br />
⎡<br />
* *<br />
( ) ⎤<br />
⎢ exp exp ⎥<br />
⎣<br />
⎦<br />
α 1 α<br />
η<br />
η<br />
δ<br />
c r<br />
x<br />
i= −ν<br />
e<br />
F k<br />
m<br />
( c−c*<br />
)<br />
id = −ν<br />
e<br />
F<br />
c*<br />
= 1 −<br />
c<br />
k<br />
m<br />
c<br />
Karl-Winnacker-Institut Elektrochemie<br />
i<br />
i d<br />
13<br />
D<br />
k<br />
m<br />
=<br />
δ<br />
Stofftransportkoeffizient<br />
Diffusionsgrenzstromdichte<br />
( c* = 0 )<br />
Die unbekannte Konzentration c*<br />
kann mit Hilfe der meßbaren<br />
Diffusionsgrenzstromdichte i d<br />
ausgedrückt werden.
Durchtritts- und Stofftransporthemmung<br />
Einsetzen von<br />
cr<br />
F cox<br />
F<br />
i = io<br />
− −<br />
cr<br />
RT cox<br />
RT<br />
−<br />
⎡<br />
* *<br />
( ) ⎤<br />
⎢ exp exp ⎥<br />
⎣<br />
⎦<br />
α 1 α<br />
η<br />
η<br />
c<br />
∗<br />
r<br />
c r<br />
= 1 −<br />
i<br />
i<br />
+<br />
d<br />
c<br />
∗<br />
ox<br />
c ox<br />
= 1 −<br />
i F<br />
i<br />
F<br />
i = io−<br />
− − −<br />
i RT<br />
i RT<br />
d d<br />
−<br />
⎡ α ( 1 α)<br />
⎤<br />
⎢(<br />
1 )exp η ( 1 ) exp η<br />
+ −<br />
⎥<br />
⎣⎢<br />
⎦⎥<br />
Auflösen nach i<br />
i<br />
=<br />
1<br />
⎡<br />
α F<br />
i exp η<br />
o<br />
⎣⎢ RT<br />
−<br />
( 1 − α ) F<br />
exp − η<br />
RT ⎦⎥<br />
+<br />
io<br />
+<br />
i<br />
α F<br />
exp η<br />
RT<br />
−<br />
io<br />
−<br />
i<br />
( 1<br />
− α ) F<br />
exp − η<br />
RT<br />
d<br />
Karl-Winnacker-Institut Elektrochemie<br />
d<br />
i<br />
i<br />
−<br />
d<br />
⎤<br />
14<br />
i d + anodische<br />
i d - kathodische<br />
Grenzstromdichte
i<br />
=<br />
1<br />
+<br />
i<br />
o<br />
Durchtritts- und Diffusionshemmung<br />
α F<br />
[exp η<br />
RT<br />
−<br />
( 1 − α ) F<br />
exp − η ]<br />
RT<br />
io<br />
+<br />
i<br />
α F<br />
exp η<br />
RT<br />
−<br />
io<br />
−<br />
i<br />
( 1 − α ) F<br />
exp −<br />
RT<br />
d<br />
Simulation mit α = 0.5, i d + , id - = 10 -3 Acm -2<br />
Mit abnehmender<br />
Austauschstromdichte i o<br />
verschiebt sich die<br />
Stromspannungskurve zu<br />
höheren Überspannungen und<br />
geht asymptotisch in die<br />
Diffusionsgrenzstromdichte über.<br />
d<br />
i d -<br />
η<br />
i/Acm -2<br />
Karl-Winnacker-Institut Elektrochemie<br />
10 -2<br />
10 -4<br />
10 -6<br />
i o=<br />
i d +<br />
10 -8<br />
η/V<br />
15
i<br />
=<br />
Elektrokatalyse<br />
#<br />
∆G<br />
α F<br />
k(<br />
c)<br />
exp( − ) exp ( η )<br />
RT<br />
RT<br />
katalytischer Term Potential -Term<br />
Karl-Winnacker-Institut Elektrochemie<br />
16
Elektrokatalytische Überspannung<br />
+ -<br />
H + e ⎯ ⎯→ H ; H +H ⎯ ⎯→<br />
H<br />
ad<br />
Karl-Winnacker-Institut Elektrochemie<br />
+<br />
ad 2 ad<br />
Wasserstoffüberspannung<br />
bei 1 mA cm<br />
Material ηH/V<br />
Pt 0,015<br />
Pd 0,120<br />
Fe 0,40<br />
Pb 0,52<br />
Graphit 0,60<br />
Hg 0,80<br />
-2 ---------------------------------------------<br />
Sauerstoffüberspannung Material η O2 /V<br />
bei 1 mA cm -2 ---------------------------------------------<br />
Pt(plat.) 0,40<br />
Cu 0,42<br />
Graphite 0,53<br />
Ag 0,58<br />
Pt(glatt) 0,72<br />
17
Wasserstoffentwicklung<br />
+ −<br />
2 H + 2e<br />
= H<br />
Volmer-Tafel Mechanismus<br />
Karl-Winnacker-Institut Elektrochemie<br />
H<br />
H<br />
+<br />
aq<br />
ad<br />
+<br />
+<br />
e<br />
H<br />
−<br />
ad<br />
=<br />
=<br />
H<br />
H 2<br />
ad<br />
2<br />
18<br />
Volmer-Reaktion<br />
Tafel-Reaktion<br />
Volmer-Heyrowsky Mechanismus<br />
H<br />
H<br />
+<br />
aq<br />
+<br />
+<br />
e<br />
H<br />
ad<br />
=<br />
+<br />
e<br />
H<br />
+ −<br />
Volmer-Reaktion<br />
aq<br />
ad<br />
−<br />
=<br />
H 2<br />
Heyrowsky-Reaktion<br />
Kathodische Überspannung der Wasserstoffelektrode<br />
in Abhängigkeit von der Stromdichte i<br />
für verschiedene Metalle und Elektrolyte.<br />
(s. K.J. Vetter, <strong>Elektrochemische</strong> <strong>Kinetik</strong>, S. 432, Springer<br />
Verlag 1961)
Standard-Austauschstromdichte der Wasserstoffentwicklung<br />
für verschiedene Metalle in<br />
Abhängigkeit von der Metall-Wasserstoff-<br />
Bindung M-H an der Elektrodenoberfläche.<br />
Wasserstoffentwicklung<br />
(S. Trasatti, J. Electroanal. Chem. 39 (1972) 163<br />
Volmer-Tafel Mechanismus<br />
H<br />
H<br />
H<br />
H<br />
+ −<br />
Volmer-Reaktion<br />
aq + e = H ad<br />
Karl-Winnacker-Institut Elektrochemie<br />
ad<br />
+<br />
aq<br />
+<br />
+<br />
+<br />
H<br />
e<br />
H<br />
ad<br />
ad<br />
=<br />
=<br />
+<br />
H 2<br />
e<br />
H<br />
−<br />
=<br />
H 2<br />
Tafel-Reaktion<br />
Volmer-Heyrowsky Mechanismus<br />
+ −<br />
Volmer-Reaktion<br />
aq<br />
ad<br />
Heyrowsky-Reaktion<br />
Bei Metallen mit schwacher M-H Bindung ist die<br />
Reaktionsgeschwindigkeit der H ad Bildung klein<br />
und der H ad Bedeckungsgrad gering. Bei starker<br />
M-H Bindung ist die Geschwindigkeit der Tafel<br />
bzw. Heyrowsky Reaktion gehemmt. Ein<br />
Optimum liegt bei mittleren M-H Bindungsenergien.<br />
(Edelmetalle Pt, Ru, Rh, Re, Ir)<br />
19