08.03.2014 Aufrufe

Formelsammlung - bei der ISME

Formelsammlung - bei der ISME

Formelsammlung - bei der ISME

MEHR ANZEIGEN
WENIGER ANZEIGEN

Erfolgreiche ePaper selbst erstellen

Machen Sie aus Ihren PDF Publikationen ein blätterbares Flipbook mit unserer einzigartigen Google optimierten e-Paper Software.

<strong>Formelsammlung</strong> für den Modullehrgang<br />

1) Zahlenbereiche<br />

Eintrittsprüfung<br />

Natürliche Zahlen = positive Zahlen N = { 1,2, 3, …}<br />

Ganze Zahlen =<br />

Z = { 0, ± 1, ± 2, ± 3, …}<br />

Positive und negative Zahlen, sowie Null<br />

Rationale Zahlen =<br />

Bruchzahlen<br />

Reelle Zahlen =<br />

Bruchzahlen und Zahlen, die sich nicht<br />

durch Brüche darstellen lassen (irrationale<br />

Zahlen)<br />

2) Griechisches Alphabet<br />

⎧p ⎫<br />

Q = ⎨ p,q ∈Z<br />

und q ≠ 0 ⎬<br />

⎩q<br />

⎭<br />

R = "vollständige" Zahlengerade<br />

3) Logische Symbole<br />

≤ kleiner gleich<br />

≥ größer gleich<br />

≈ ungefähr<br />

∧ und<br />

∨<br />

∩ geschnitten ∪<br />

< kleiner<br />

> größer<br />

o<strong>der</strong><br />

vereinigt<br />

5 ∈ A 5 ist Element von A<br />

7 ∉ A 7 ist kein Element von A<br />

C = D C gleich D,<br />

C und D enthalten gleiche Elemente<br />

E ⊆ F E ist eine Teilmenge von F;<br />

aus x ∈ E folgt<br />

x ∈ F<br />

E ⊄ F E ist keine Teilmenge von F;<br />

aus x ∈ E fo lgt<br />

x ∈ F<br />

1


<strong>Formelsammlung</strong> für den Modullehrgang<br />

4) Potenz- und Wurzelgesetze<br />

Definitionen<br />

0<br />

= ⋅ ⋅ ⋅ ∈ N a = 1 mit a ≠ 0<br />

a 1 = a<br />

n<br />

a a a … a mit n<br />

n−Faktoren<br />

Rechengesetze<br />

(1)<br />

(2)<br />

a<br />

m n m+<br />

n<br />

⋅ a = a<br />

Multiplikation <strong>bei</strong> gleicher Basis<br />

n n<br />

n<br />

⋅ b = ( a ⋅b<br />

Multiplikation <strong>bei</strong> gleichem Exponenten<br />

a )<br />

m<br />

a m−n<br />

(3) = a mit a ≠ 0<br />

n<br />

a<br />

n<br />

a ⎛ a ⎞<br />

(4) = ⎜ ⎟ mit b ≠ 0<br />

n<br />

b ⎝ b ⎠<br />

n<br />

Division <strong>bei</strong> gleicher Basis<br />

Division <strong>bei</strong> gleichem Exponenten<br />

m m⋅n<br />

(5) ( )<br />

a<br />

n<br />

= a<br />

Potenzieren<br />

−n<br />

1 ⎛ 1 ⎞<br />

(6) a = = ⎜ ⎟ mit a ≠ 0<br />

n<br />

a ⎝ a ⎠<br />

−n<br />

⎛ 1 ⎞ 1 n<br />

(7) ⎜ ⎟ = = a mit a ≠ 0<br />

−n<br />

⎝ a ⎠ a<br />

−n<br />

⎛ a ⎞ ⎛ b ⎞<br />

(8) ⎜ ⎟ = ⎜ ⎟ mit a, b ≠ 0<br />

⎝ b ⎠ ⎝ a ⎠<br />

n<br />

n<br />

Potenzen mit negativem Exponenten<br />

Potenzen mit negativem Exponenten<br />

Potenzen mit negativem Exponenten<br />

Wurzeln (a, b ≥ 0)<br />

(1)<br />

(2)<br />

(3)<br />

m<br />

n m<br />

a<br />

n<br />

a mit a 0,m ,n<br />

n n n<br />

= ≥ ∈Z ∈ N (4) a ⋅ b = a ⋅b mit n ∈ N<br />

1<br />

− 1<br />

n<br />

a mit a 0, n<br />

n<br />

a<br />

n<br />

n<br />

n m<br />

= ≠ ∈ N (5) ( ) q<br />

a a<br />

n mit b 0, n<br />

n mq<br />

a a mit n,q N, m<br />

= ∈ ∈Z<br />

b = b<br />

≠ ∈ N (6) n p m np m<br />

a = a mit n, p ∈ N,m<br />

∈Z<br />

5) Satz von Pythagoras<br />

2 2<br />

a + b =<br />

c<br />

2<br />

2


<strong>Formelsammlung</strong> für den Modullehrgang<br />

6) Binomische Formeln<br />

2 2<br />

( a + b) ⋅ ( a − b)<br />

= a − b<br />

2<br />

( a ± b)<br />

2<br />

2<br />

= a ± 2ab<br />

+ b<br />

3<br />

( a ± b) 3 2<br />

2<br />

= a ± 3a<br />

b + 3ab<br />

3<br />

± b<br />

7) Quadratische Gleichung<br />

ax<br />

2<br />

Vieta :<br />

ax<br />

2<br />

+ bx + c = 0<br />

x<br />

1<br />

+ x<br />

2<br />

+ bx + c = a ⋅<br />

= −<br />

b<br />

a<br />

⇒<br />

( x − x ) ⋅ ( x − x )<br />

1<br />

x ⋅ x<br />

1<br />

2<br />

x<br />

2<br />

1,2<br />

=<br />

− b ±<br />

=<br />

c<br />

a<br />

2<br />

b − 4ac<br />

2a<br />

8) Funktionen<br />

a.) Lineare Funktionen<br />

y = mx + q<br />

∆y<br />

m = … Steigung<br />

∆x<br />

b.) Quadratische Funktionen<br />

2<br />

y = ax + bx + c<br />

Scheitelpunktformel:<br />

2 2 2<br />

2 ⎛ b ⎞ b ⎛ b 4ac − b ⎞<br />

y = ax + bx + c = a ⋅ ⎜ x + ⎟ + c − S ⎜ − | ⎟<br />

⎝ 2a ⎠ 4a ⎝ 2a 4a ⎠<br />

3


<strong>Formelsammlung</strong> für den Modullehrgang<br />

9) Ebene Figuren<br />

A…Flächeninhalt<br />

u… Umfang<br />

a.) Dreieck<br />

b.) Viereck<br />

4


<strong>Formelsammlung</strong> für den Modullehrgang<br />

c.) Kreis<br />

10) Körper<br />

5


<strong>Formelsammlung</strong> für den Modullehrgang<br />

6


<strong>Formelsammlung</strong> für den Modullehrgang<br />

Algebra und Arithmetik<br />

Folgen und Reihen<br />

Allgemein gilt:<br />

(1) n ∈ N<br />

(2) a<br />

1…1. Folgenglied<br />

Teilsummenfolge<br />

a<br />

n<br />

… n-tes Folgenglied<br />

s = a + a + a + … + a = ∑a<br />

n 1 2 3 n k<br />

k=<br />

1<br />

n<br />

Arithmetische Folge<br />

Graph<br />

Konstante Differenz d = a<br />

n+<br />

1<br />

− a<br />

n<br />

a = a + n −1 ⋅ d<br />

Explizite Darstellung ( )<br />

n 1<br />

Rekursive Darstellung a n 1<br />

a + n<br />

d<br />

Summenformel<br />

n<br />

n ⋅( n −1)<br />

⋅d<br />

sn = ⋅ ( a1 + a<br />

n ) = a1<br />

⋅ n +<br />

2 2<br />

Geometrische Folge<br />

Allgemein: q ≠ 1,q ≠ 0<br />

Graph<br />

a<br />

Konstanter Quotient q =<br />

a<br />

Explizite Darstellung<br />

n+<br />

1<br />

n<br />

a = a ⋅ q −<br />

n 1<br />

n 1<br />

Rekursive Darstellung a = n 1<br />

a ⋅<br />

+ n<br />

q<br />

Summenformel<br />

7


<strong>Formelsammlung</strong> für den Modullehrgang<br />

endlich<br />

unendlich<br />

n<br />

n<br />

1−<br />

q q −1<br />

n<br />

=<br />

1<br />

⋅ =<br />

1<br />

⋅<br />

s a a<br />

1−<br />

q q −1<br />

1<br />

s = a ⋅ ∞ 1<br />

q 1<br />

1−<br />

q<br />

<<br />

Fibonacci-Folge<br />

a = a + a mit a = 1,a = 1<br />

n+ 2 n n+<br />

1 1 2<br />

Exponential- und Logarithmusfunktionen<br />

Allgemeine Exponentialfunktion<br />

Natürliche Exponentialfunktion<br />

x<br />

y = a a > 1, x ∈ R<br />

Logarithmusfunktion ( )<br />

x<br />

y e e…<br />

Eulersche Zahl, x<br />

= ∈ R<br />

y = log x x > 0, a > 1<br />

a<br />

Basen<br />

Logarithmus<br />

x = log b ⇔ a = b<br />

(1) Allgemeiner Logarithmus ( )<br />

x<br />

(2) Dekadischer Logarithmus ( ) ( )<br />

x<br />

a<br />

x = log b = lg b ⇔ 10 = b<br />

(3) Natürlicher Logarithmus ( ) ( )<br />

x<br />

10<br />

x = log b = ln b ⇔ e = b<br />

(4) Binärer Logarithmus ( ) ( )<br />

x<br />

Basiswechsel log ( x)<br />

Logarithmengesetze p,q > 0<br />

e<br />

x = log c = lb c ⇔ 2 = c<br />

b<br />

2<br />

( )<br />

( )<br />

lg x<br />

=<br />

lg b<br />

( ) = ( ) + ( )<br />

log pq log p log q<br />

a a a<br />

⎛ p ⎞<br />

loga ⎜ ⎟ = loga p − loga<br />

q<br />

⎝ q ⎠<br />

n<br />

log p = n ⋅ log p<br />

a<br />

( ) a ( )<br />

( ) ( )<br />

1<br />

n<br />

( ) = ⋅<br />

a ( )<br />

loga<br />

p log p<br />

n<br />

8


<strong>Formelsammlung</strong> für den Modullehrgang<br />

1. Allgemeine Bezeichnungen<br />

∠ ABC… Winkel mit dem Scheitel B<br />

____<br />

AB…<br />

Strecke von A nach B<br />

Geometrie<br />

Winkelbeschriftung mit griechischen Buchstaben (siehe <strong>Formelsammlung</strong> Eintrittsprüfung)<br />

2. Winkel<br />

9


<strong>Formelsammlung</strong> für den Modullehrgang<br />

3. Winkelmaße<br />

Grad: 1° = 60 ′ (Minuten) = 3600 ′′ (Sekunden) bzw.<br />

180⋅b<br />

α = b…<br />

Bogenmass<br />

π<br />

π = 180°<br />

π⋅α<br />

Radiant: b = 180 °<br />

4. Einheitskreis und Winkelfunktionen<br />

G<br />

sin ( x)<br />

=<br />

H<br />

A<br />

cos ( x)<br />

=<br />

H<br />

sin x G<br />

tan ( x)<br />

= =<br />

cos x A<br />

( )<br />

( )<br />

G…<br />

Gegenkathete<br />

A…<br />

Ankathete<br />

H…<br />

Hypotenuse<br />

5. Trigonometrische Grundbeziehungen<br />

„Trigonometrischer Pythagoras“<br />

2<br />

cos ²( α ) + sin ( α ) = 1<br />

Komplementär- und Supplemetärwinkelsätze ( )<br />

( )<br />

sin(90 ° − ϕ ) = sin 90° + ϕ = cos( ϕ)<br />

cos(180 ° + ϕ ) = cos 180° − ϕ = −cos( ϕ)<br />

( )<br />

( )<br />

cos(90 ° − ϕ ) = sin(180 ° − ϕ ) = sin ϕ<br />

cos(90 ° + ϕ ) = sin(180 ° + ϕ ) = −sin<br />

ϕ<br />

10


<strong>Formelsammlung</strong> für den Modullehrgang<br />

6. Spezielle Winkel: Höhen- und Tiefenwinkel<br />

Horizontalebene<br />

7. Rechtwinkliges Dreieck<br />

Bezeichnungen im rechtwinkligen<br />

Dreieck<br />

Satz von Pythagoras<br />

2 2 2<br />

c = a + b<br />

8. Allgemeines Dreieck<br />

Winkelsumme 180°<br />

Sinus-Satz<br />

a b c<br />

= = = 2R<br />

sin α sin β sin γ<br />

( ) ( ) ( )<br />

R…<br />

Umkreisradius<br />

2 2 2<br />

a = b + c − 2⋅ b⋅c⋅cos<br />

α<br />

Cosinus-Satz ( )<br />

2 2 2<br />

b = a + c − 2⋅a ⋅c⋅cos( β)<br />

2 2 2<br />

c = a + b − 2⋅a ⋅ b⋅cos( γ)<br />

Flächenberechnung<br />

Allgemein<br />

Formel von Heron<br />

( ) ( ) ( )<br />

a ⋅b ⋅sin γ b ⋅c⋅sin α a ⋅c⋅sin<br />

β<br />

A = = = =<br />

2 2 2<br />

a ⋅b ⋅c<br />

( ) ( ) ( )<br />

4⋅R<br />

R…<br />

Umkreisradius<br />

a + b + c<br />

A = s⋅( s − a) ⋅( s − b) ⋅( s − c)<br />

wo<strong>bei</strong> s =<br />

2<br />

2<br />

= 2⋅ R ⋅sin α ⋅sin β ⋅sin<br />

γ =<br />

11


<strong>Formelsammlung</strong> für den Modullehrgang<br />

Inkreisradius<br />

A<br />

r =<br />

s<br />

( ) ( ) ( )<br />

s − a ⋅ s − b ⋅ s − c a + b + c<br />

r = mit s =<br />

s 2<br />

Kongruenz und Ähnlichkeit<br />

Kongruenzsätze<br />

Strahlensätze<br />

SSS - Stimmen zwei Dreiecke im Verhältnis <strong>der</strong> drei Seitenlängen<br />

überein, dann sind sie ähnlich zueinan<strong>der</strong>.<br />

SWS – Stimmen zwei Dreiecke im Verhältnis <strong>der</strong> Längen zweier<br />

Seiten und dem von ihnen eingeschlossene Winkel überein, dann sind<br />

sie ähnlich.<br />

Ssw – Stimmen zwei Dreiecke im Verhältnis zweier Seitenlängen und<br />

in dem <strong>der</strong> grösseren Seite gegenüberliegenden Winkel überein, dann<br />

sind sie ähnlich.<br />

WSW – Stimmen zwei Dreiecke in zwei Winkeln überein, dann sind<br />

sie ähnlich zueinan<strong>der</strong>.<br />

12


<strong>Formelsammlung</strong> für den Modullehrgang<br />

Wahrscheinlichkeit<br />

n ∈ N, k ∈ N , k ≤ n<br />

Kombinatorik<br />

Fakultät n! = 1⋅2⋅3⋅…<br />

⋅ n 0! = 1 1! = 1<br />

Binomialkoeffizient ⎛ n ⎞ n! n ⋅ n −1 ⋅…<br />

⋅ n − k + 1<br />

⎜ ⎟ = =<br />

⎝ k ⎠ k! ⋅( n − k )! 1⋅2⋅…<br />

⋅k<br />

( ) ( )<br />

Anzahl <strong>der</strong> geordneten Stichprobe mit Zurücklegen (Variation mit Wie<strong>der</strong>holung):<br />

k<br />

n<br />

Anzahl <strong>der</strong> geordneten Stichprobe ohne Zurücklegen (Variation ohne Wie<strong>der</strong>holung):<br />

n!<br />

n ( n 1) ( n k 1)<br />

n k ! = ⋅ − ⋅ …<br />

−<br />

⋅ − +<br />

( )<br />

Anzahl <strong>der</strong> ungeordneten Stichproben ohne Zurücklegen (Kombination ohne Wie<strong>der</strong>holung):<br />

⎛ n ⎞<br />

⎜ ⎟<br />

⎝ k ⎠<br />

Anzahl <strong>der</strong> möglichen Anordnungen von n verschiedenen Elementen (Permutation ohne<br />

Wie<strong>der</strong>holung)<br />

n!<br />

Wahrscheinlichkeitsrechnung<br />

Ω…<br />

Ereignisraum<br />

ω,E…<br />

Ereignis<br />

E…<br />

Gegenereignis<br />

n…<br />

Anzahl <strong>der</strong> Versuche<br />

fw<br />

… Absolute Häufigkeit<br />

h … Relative Häufigkeit<br />

w<br />

A ∪ B…<br />

A o<strong>der</strong> B<br />

A ∩ B…<br />

A und B<br />

( )<br />

P E<br />

…<br />

Wahrscheinlichkeit von E<br />

Relative Häufigkeit<br />

Gleichwahrscheinlichkeit<br />

Gegenwahrscheinlichkeit P( E) = 1−<br />

P( E)<br />

fw<br />

h<br />

w<br />

=<br />

n<br />

g Anzahl <strong>der</strong> günstigen Fälle<br />

P( E)<br />

= =<br />

m Anzahl <strong>der</strong> möglichen Fälle<br />

13


<strong>Formelsammlung</strong> für den Modullehrgang<br />

Additionssätze ( ∪ ) = ( ) + ( ) − ( ∩ )<br />

( ∪ ) = ( ) + ( )<br />

P E F P E P F P E F vereinbare Ereignisse<br />

P E F P E P F unvereinbare Ereignisse<br />

Bernoulli – Experiment<br />

Ziehen mit Zurücklegen<br />

Hypergeometrische<br />

Verteilung<br />

Ziehen ohne Zurücklegen<br />

und → Multiplikation<br />

o<strong>der</strong> → Addition<br />

n…<br />

Gesamtumfang <strong>der</strong> Stichprobe<br />

k…<br />

Anzahl <strong>der</strong> Erfolg e<br />

p…<br />

Wahrscheinlichkeit für Erfolg<br />

q = 1−<br />

p…<br />

Wahrscheinlichkeit für Misserfolg<br />

⎛ n ⎞<br />

Pn<br />

k P "Genau k Erfo lg e in n Versuchen" ⎜ ⎟ p q<br />

⎝ k ⎠<br />

N…<br />

Gesamtumfang <strong>der</strong> Stichprobe<br />

1<br />

2<br />

k n−k<br />

( ) = ( ) = ⋅ ⋅<br />

n…<br />

Kleine Stichprobe aus dem Gesamtumfang<br />

T … 1.Teilmenge<br />

T … 2.Teilmenge<br />

T + T = N<br />

1 2<br />

k…<br />

Anzahl <strong>der</strong> Erfo lg e aus T<br />

P<br />

n<br />

( k)<br />

⎛T1 ⎞ ⎛ T2<br />

⎞<br />

⎜ ⎟⋅⎜ ⎟<br />

k n − k<br />

=<br />

⎝ ⎠ ⎝ ⎠<br />

⎛ N ⎞<br />

⎜ ⎟<br />

⎝ n ⎠<br />

1<br />

14

Hurra! Ihre Datei wurde hochgeladen und ist bereit für die Veröffentlichung.

Erfolgreich gespeichert!

Leider ist etwas schief gelaufen!