21.01.2014 Aufrufe

Hilfsblatt für Klausur

Hilfsblatt für Klausur

Hilfsblatt für Klausur

MEHR ANZEIGEN
WENIGER ANZEIGEN

Erfolgreiche ePaper selbst erstellen

Machen Sie aus Ihren PDF Publikationen ein blätterbares Flipbook mit unserer einzigartigen Google optimierten e-Paper Software.

Theoretische Physik 2 - Elektrodynamik - Merkzettel zur 1. <strong>Klausur</strong><br />

Rechenregeln<br />

1<br />

δ-Funktion (Kugel): δ(⃗x) =<br />

r 2 δ(r)δ(θ)δ(ϕ) (1)<br />

∮<br />

sin<br />

∫<br />

θ<br />

∮ ∫<br />

∮<br />

∫<br />

Gaußscher Integralsatz:<br />

d⃗σ · ⃗V = dτ ∇ ⃗ · ⃗V oder d⃗σϕ = dτ ∇ϕ ⃗ oder d⃗σ × P ⃗ = dτ ∇ ⃗ × P ⃗ (2)<br />

S<br />

V<br />

S<br />

V<br />

S<br />

V<br />

∮ ∫<br />

∮ ∫<br />

∮<br />

∫<br />

Stokesscher Integralsatz:<br />

d⃗r · ⃗V = d⃗σ · ( ∇ ⃗ × V ⃗ ) oder d⃗r ϕ = d⃗σ × ( ∇ϕ) ⃗ oder d⃗r × P ⃗ = (d⃗σ × ∇) ⃗ × P ⃗ (3)<br />

c<br />

S<br />

c<br />

S<br />

c<br />

S<br />

( ) ∂x 2 ( ) ∂y 2 ( ) ∂z 2<br />

Skalenfaktoren (Kugel): h 2 i = g ii = + + , h r = 1, h θ = r, h ϕ = r sin θ (4)<br />

∂q i ∂q i ∂q i<br />

Längenelement (Kugel): d⃗r = ˆr dr + ˆθ · r · dθ + ˆϕ · r sin θdϕ (5)<br />

Flächenelement (Kugel): dA = dσ θϕ = r 2 sin θ dθ dϕ (6)<br />

Volumenelement (Kugel): dτ = r 2 sin θ dr dθ dϕ (7)<br />

Gradient (Kugel):<br />

∇f ⃗<br />

∂f = ˆr<br />

∂r + ˆθ 1 ∂f<br />

r<br />

Divergenz (Kugel): ⃗ ∇ · ⃗ V =<br />

1<br />

r 2 sin θ ·<br />

Laplace-Operator (Kugel): ⃗ ∇ 2 f =<br />

1<br />

r 2 sin θ · [ ∂<br />

∂r<br />

∂θ + ˆϕ 1 ∂f<br />

r sin θ ∂ϕ<br />

[<br />

sin θ ∂ ∂r (r2 V r) + r ∂ ∂θ (sin θV θ) + r ∂Vϕ<br />

∂ϕ<br />

(<br />

r 2 sin θ ∂f )<br />

+ ∂ (<br />

sin θ ∂f )<br />

+ 1 ∂ 2 ]<br />

f<br />

∂r ∂θ ∂θ sin θ ∂ϕ 2<br />

Wichtige Idendität: ∇ ⃗ 2 1 = −4π · δ(⃗r) (11)<br />

r<br />

⃗r ≠ 0 : ∇ ⃗ 2 1 r = ∇ ⃗ · ⃗∇ 1 (<br />

r = −⃗ ⃗r<br />

∇ ·<br />

r 3 = − ⃗∇ 1 )<br />

r 3 · ⃗r − 1<br />

r 3 · ⃗∇⃗r = 3 ⃗r<br />

r 5 ⃗r − 3<br />

r 3 = 0 (12)<br />

∫<br />

⃗r = 0 : dτ ∇ ⃗ 2 1 ∫<br />

V r = − ⃗∇ ⃗r<br />

V r<br />

∮S<br />

3 = − d⃗σ ˆr<br />

r<br />

∮S<br />

2 = − r 2 dΩ<br />

r 2 = −4π (13)<br />

Ladung, Ladungsdichten und Coulombsches Gesetz<br />

]<br />

(8)<br />

(9)<br />

(10)<br />

Ladungsdichte (Summe von Punktladungen):<br />

ϱ(⃗x) = ∑ i<br />

q i δ(⃗x − ⃗x i ) (14)<br />

Ladungsdichte (Kreisscheibe): ϱ(⃗x) = Q θ(r − R)δ(z) (15)<br />

πR2 ∫<br />

Allgemein gilt: Q = d 3 xϱ(⃗x) (16)<br />

V<br />

Kraft zwischen Punktladungen: F = 1<br />

⃗x 1 − ⃗x 2<br />

· q 1 q 2 ·<br />

4πε 0 |⃗x 1 − ⃗x 2 | 3 (17)<br />

Elektrostatisches Feld und Potential, Oberflächenladung<br />

∫<br />

E-Feld: E(⃗x) ⃗<br />

1 = ·<br />

4πε 0<br />

d 3 x ′ ϱ(⃗x ′ ) ·<br />

E-Feld und Potential Φ: ⃗ E(⃗x) = − ⃗ ∇Φ(⃗x), Φ(⃗x) = −<br />

1<br />

4πε 0<br />

∫<br />

Arbeit:<br />

Oberflächenladung:<br />

Poisson-, Laplacegleichung, Gaußsches Gesetz und Maxwell-Gleichungen<br />

Poisson-Gleichung:<br />

⃗x − ⃗x ′<br />

|⃗x − ⃗x ′ | 3 = − 1 ∫<br />

· ⃗∇ ·<br />

4πε 0<br />

d 3 x ′ ϱ(⃗x ′ )<br />

|⃗x − ⃗x ′ |<br />

d 3 x ϱ(⃗x′ )<br />

|⃗x − ⃗x ′ | , ∇ ⃗ × E ⃗ = 0 (19)<br />

∫ B<br />

∫ B ∫ B<br />

∫ B<br />

W = − d ⃗ l · ⃗F = −q d ⃗ l · ⃗E = q d ⃗ l · ⃗∇Φ = q dΦ = q · (Φ B − Φ A ) (20)<br />

A<br />

A<br />

A<br />

A<br />

W = 1 ∫ ∫<br />

d 3 x d 3 x ′ ϱ(⃗x)ϱ(⃗x′ )<br />

8πε 0 |⃗x − ⃗x ′ = 1 ∫<br />

d 3 x ϱ(⃗x) · Φ(⃗x) = ε ∫<br />

0<br />

| 2<br />

2<br />

d 3 x | E| ⃗ 2 (21)<br />

σ(⃗x) = ε 0 ((E 2 ) ⊥ − (E 1 ) ⊥ ) = − ∂Φ<br />

∣<br />

∂n n=Oberfläche<br />

(22)<br />

(18)<br />

⃗ ∇ 2 Φ(⃗x) = − ϱ(⃗x)<br />

ε 0<br />

(23)<br />

Laplace-Gleichung: ∇ ⃗ 2 Φ(⃗x) = 0 (24)<br />

∮<br />

Gaußsches Gesetz:<br />

d⃗σ E ⃗ = 1 ∫<br />

d 3 x ϱ(⃗x) = Q oder ∇ ⃗ E ⃗ = ϱ (25)<br />

S ε 0 V<br />

ε 0 ε 0<br />

Maxwell-Gleichungen (Differentialform): ∇ ⃗ × E ⃗ = 0, ∇ ⃗ · E ⃗<br />

ϱ = (26)<br />

ε<br />

∮<br />

∮ 0<br />

Maxwell-Gleichungen (Integralform):<br />

d ⃗ l · ⃗E = 0, d⃗σ · ⃗E = 1 ∫<br />

d 3 x ϱ(⃗x) = q<br />

(27)<br />

c<br />

c ε 0 V<br />

ε 0<br />

Maxwell-Gleichungen (Potentialform): ⃗ E = − ⃗ ∇Φ, ⃗ ∇ 2 Φ = − ϱ ε 0<br />

(28)<br />

Randwertprobleme (Greensche-Funktion)<br />

Greensche Funktion (Allgemein): G(⃗x, ⃗x ′ ) =<br />

1<br />

|⃗x − ⃗x ′ | + F (⃗x, ⃗x′ ) mit ⃗ ∇ 2 F = 0 in V (29)<br />

Dirichlet-Randbedingung: G D (⃗x, ⃗x ′ ) = 0 für ⃗x ′ auf S (30)<br />

Φ(⃗x) = 1 dτ<br />

4πε 0<br />

∫V<br />

′ ϱ(⃗x ′ )G D (⃗x, ⃗x ′ ) − 1 ∮<br />

dA ′ Φ(⃗x ′ ) ∂G D<br />

4π S<br />

∂n ′ (31)<br />

Greensche Funktion (Kugel): G D (⃗x, ⃗x ′ a<br />

) =<br />

1<br />

|⃗x − ⃗x ′ | −<br />

|⃗x − a2<br />

⃗x ′2 ⃗x ′ | · ⃗x ′ (32)


Randwertprobleme (Spiegelladung)<br />

Punktladung vor ebener geerdeter Metallfläche: Φ(⃗x) = 1<br />

4πε 0<br />

q<br />

( xyz )<br />

| −<br />

( a00 ) + 1<br />

| 4πε 0<br />

|<br />

(−q)<br />

( xyz )<br />

−<br />

Kraft auf Punktladung | F ⃗ | = 1 q 2<br />

Kraft auf die Punktladung (34)<br />

4πε 0 (2a) 2<br />

[<br />

]<br />

∂Φ<br />

Oberflächenladung<br />

σ = −ε 0<br />

∂x = − q ∂<br />

1<br />

√<br />

4π ∂x (x − a) 2 + y 2 + z − 1<br />

√ (35)<br />

2 (x + a) 2 + y 2 + z 2 x=0<br />

Punktladung vor geerdeter Metallkugel: siehe Greensche Funktion der Kugel: G D (⃗x, ⃗x ′ ) = Φ(⃗x ′ ) (36)<br />

Randwertprobleme (Variablenseparation in kartesischen Koordinaten)<br />

Produktansatz:<br />

Φ(x, y, z) = X(x)Y (y)Z(z),<br />

1<br />

X(x) · d2 X !<br />

dx 2 = −α 2 ,<br />

( −a<br />

0<br />

0<br />

1<br />

Y (y) · d2 Y !<br />

dy 2 = −β 2 ,<br />

)<br />

|<br />

(33)<br />

1<br />

Z(z) · d2 Z<br />

dz 2 = α2 + β 2 (37)<br />

Beispiel: Φ = 0 für x = 0, y = 0 → X = sin(αx), Y = sin(βy) (38)<br />

Φ = 0 für x = a, y = b → αa = nπ, α n = nπ mπ<br />

, βb = mπ, βm =<br />

a b<br />

√<br />

(39)<br />

Φ wird nicht in Abhängigkeit von z gleich 0 → Z = cosh( α 2 n + β2 mz) =: cosh(γnmz) (40)<br />

Φ nm(x, y, z) = sin(α nx) sin(β my) cosh(γ nmz), Φ(x, y, z) = ∑ n,m<br />

A nmΦ nm(x, y, z) (41)<br />

Φ(x, y, c) = V (x, y) → V (x, y) = ∑ n,m<br />

A nmΦ nm(x, y, c) = sin(α nx) sin(β my) cosh(γ nmc) (42)<br />

U nm = 2 √<br />

ab<br />

sin(α nx) sin(β my) vollständiger Satz orthonormaler Funktionen auf [0, a] × [0, b] (43)<br />

→<br />

√ ∫ ab<br />

2 a ∫ b<br />

Anm cosh(γnmc) = 〈Unm|V 〉 = √ dx dy V (x, y) sin(α nx) sin(β my) (44)<br />

2 ab 0 0<br />

(45)<br />

Randwertprobleme (Variablenseparation in Kugelkoordinaten)<br />

Legendre-Polynome: P 0 (x) = 1, P 1 (x) = x, P 2 (x) = 1 2 (3x2 − 1), P 3 (x) = 1 2 (5x3 − 3x) (46)<br />

√<br />

√<br />

2l + 1 (l − m)!<br />

2l + 1<br />

Kugelflächenfunktionen: Y lm (θ, ϕ) =<br />

4π (l + m)! P l m (cos θ)e imϕ , Y l,m=0 (θ) =<br />

4π P l(cos θ) (47)<br />

Allg. Lsg. des Randwertprob.: Φ(r, θ, ϕ) =<br />

∞∑<br />

l∑<br />

[<br />

A lm r l + B lm r −(l+1)] Y lm (θ, ϕ) (48)<br />

l=0 m=−l<br />

∞∑ [<br />

Lsg. bei azimutaler Symm.: Φ(r, θ) = A l r l + B l r −(l+1)] P l (cos θ) Lösung darf nicht von ϕ abhängen, also m = 0 (49)<br />

l=0<br />

Beispiel: Auf einer Kugeloberfläche (Radius R) ist Potential Φ(R, θ, ϕ) = Φ 0 sin 2 θ = Φ 0 (1 − cos 2 θ) (50)<br />

Randwertprobleme (Multipolentwicklung)<br />

Welche Flächenladungsdichte σ(θ) befindet sich auf der Oberfläche? (51)<br />

∞∑ [<br />

Ansatz: Φ(r, θ) = A l r l + B l r −(l+1)] P l (cos θ) da m = 0 (52)<br />

l=0<br />

innen: Für r = 0 Potential regulär → B l = 0 ∀l (53)<br />

∞∑<br />

→ A l R l !<br />

= Φ 0 (1 − cos 2 θ) (54)<br />

l=0<br />

außen: Für r → ∞ Potential Φ = 0 → A l = 0 ∀l (55)<br />

∞∑<br />

→ B l R −(l+1) !<br />

= Φ 0 (1 − cos 2 θ) (56)<br />

l=0<br />

Multipolentwicklung: Φ(⃗x) = 1<br />

4πε 0<br />

∫<br />

q =<br />

Q ij =<br />

∞ ∑<br />

l∑<br />

l=0 m=−l<br />

⎡<br />

4π<br />

2l + 1 q Y lm (θ, ϕ)<br />

lm<br />

r l+1 = 1<br />

4πε 0 ⎢<br />

∫<br />

d 3 ⃗x ′ ϱ(⃗x ′ ), Ladung (Skalar), ⃗p =<br />

∫<br />

q<br />

r<br />

⎣<br />

⃗p · ⃗x<br />

+<br />

r<br />

} {{ 3 + 1 2<br />

}<br />

∼ 1<br />

r 2<br />

∑<br />

i,j<br />

⎤<br />

x i x j<br />

Q ij<br />

r<br />

} {{ 5 + . . .<br />

⎥<br />

} ⎦<br />

∼ 1<br />

r 3<br />

(57)<br />

(58)<br />

d 3 ⃗x ′ ϱ(⃗x ′ )⃗x ′ , Dipolmoment (Vektor) (59)<br />

d 3 ⃗x ′ ϱ(⃗x ′ )(3x ′ i x′ j − (r′ ) 2 δ ij ), Quadrupolmoment (Tensor, symmetrisch, spurlos) (60)<br />

Rechenregel: q l,−m = (−1) m qlm ∗ (61)<br />

q 00 = √ 1<br />

√ √<br />

3<br />

3<br />

q, q 10 = −<br />

4π 8π (px − ipy), q 11 = pz (62)<br />

4π<br />

q 20 = 1 2<br />

√<br />

5<br />

4π Q 33, q 21 = − 1 3<br />

√<br />

15<br />

8π (Q 13 − iQ 23 ), q 22 = 1<br />

12<br />

√<br />

15<br />

2π (Q 11 − 2iQ 12 − Q 22 ) (63)

Hurra! Ihre Datei wurde hochgeladen und ist bereit für die Veröffentlichung.

Erfolgreich gespeichert!

Leider ist etwas schief gelaufen!