02.10.2013 Aufrufe

1 - Europa im Fluss - Die EU-Erweiterung gestalten (Umwelt, Kultur

1 - Europa im Fluss - Die EU-Erweiterung gestalten (Umwelt, Kultur

1 - Europa im Fluss - Die EU-Erweiterung gestalten (Umwelt, Kultur

MEHR ANZEIGEN
WENIGER ANZEIGEN

Erfolgreiche ePaper selbst erstellen

Machen Sie aus Ihren PDF Publikationen ein blätterbares Flipbook mit unserer einzigartigen Google optimierten e-Paper Software.

Nachhaltige Regionalentwicklung in der Oderregion - Projektbeispiele<br />

Zrównowa¿ony rozwój w regionie Odry - przyk³ad


LAGE<br />

DER PROJEKTBEISPIELE<br />

4<br />

grafische Darstellung ohne Maßstab<br />

grafika bez podzia³ki<br />

LOKALIZACJA REALIZOWANYCH<br />

PROJEKTÓW


VORWORT<br />

<strong>Die</strong> Osterweiterung der <strong>EU</strong> wird nun endlich<br />

Realität. Und das ist, um es mit den Worten des<br />

Regierenden Bürgermeisters von Berlin zu sagen,<br />

gut so! Es besteht jedoch die Gefahr, dass die<br />

<strong>EU</strong>-<strong>Erweiterung</strong> <strong>im</strong> Wesentlichen Sache einiger<br />

Politiker und Bürokraten bleibt, an den Herzen der<br />

betroffenen Menschen aber vorbeigeht.<br />

Was - wie so oft in der heutigen Politik - fehlt, sind<br />

Visionen, damit die Menschen Vertrauen gewinnen<br />

und positiv auf eine gemeinsame europäische<br />

Zukunft sehen.<br />

Aber es ist auch an uns allen, die einmalige<br />

Chance zu ergreifen, an diesem großen Projekt<br />

mitzuarbeiten. Dazu müssen wir Grenzen überwinden,<br />

Perspektiven eröffnen und Chancen in den<br />

Regionen fördern. In diesem Sinne haben wir uns<br />

schon <strong>im</strong> Vorfeld der Osterweiterung in grenzüberschreitenden<br />

Projekten engagiert. So initiierten<br />

und koordinierten wir über zwei Jahre das<br />

internationale Netzwerk "Zeit für die Oder". <strong>Die</strong><br />

Zusammenarbeit mit über 30 <strong>Umwelt</strong>organisationen<br />

aus Polen, der Tschechischen Republik und<br />

Deutschland <strong>im</strong> Einzugsgebiet der Oder gab uns<br />

einen Einblick, wie <strong>Umwelt</strong>schutz und regionale<br />

nachhaltige Entwicklung gerade in einem wachsenden<br />

<strong>Europa</strong> zusammengehören. <strong>Die</strong> Oder als<br />

Grenzfluss mit hohem symbolischen Wert kann<br />

als Zukunftsmodell für das Zusammenwachsen<br />

einer Region dienen.<br />

Mit großer Begeisterung haben wir zahlreiche<br />

"Visionäre" in den Initiativen und Projekten kennengelernt.<br />

Sie entwickeln schon heute Zukunftsprojekte<br />

und eröffnen Perspektiven für sich, für ihre<br />

Kinder sowie für ihre <strong>Umwelt</strong>. Sie haben den Wert<br />

von naturnahen Landschaften, den letzten Auen<br />

und einem "intakten" <strong>Fluss</strong> erkannt.<br />

Ich freue mich, Ihnen diese Beispiele<br />

für eine lebendige Region<br />

vorstellen zu können, die zeigen<br />

wie mit Ideenreichtum, Opt<strong>im</strong>ismus<br />

und viel Idealismus Chancen<br />

genutzt werden.<br />

Viel Spaß be<strong>im</strong> Kennenlernen<br />

wünscht Ihnen,<br />

Prof. Dr. Harald Kächele<br />

Vorsitzender des BUND Berlin<br />

PRZEDMOWA<br />

Rozszerzenie Unii Europejskiej na wschód<br />

w koñcu siê dokona³o. Und das ist gut so! - jak<br />

mo¿na by rzec parafrazuj¹c aktualnego burmistrza<br />

Berlina. Niemniej istnieje niebezpieczeñstwo i¿<br />

rozszerzenie UE pozostanie sprawa w pe³ni<br />

absorbuj¹c¹ jedynie polityków i biurokratów,<br />

zachodz¹c¹ niejako obok zwyk³ych ludzi.<br />

Tym czymœ, czego nam czêsto brakuje<br />

w codziennej polityce s¹ wizje, dziêki którym mo¿na<br />

by pozyskaæ zaufanie ludzi i z optymizmem<br />

spojrzeæ na wspóln¹, dalsz¹ przysz³oœæ Europy.<br />

Rozszerzenie UE jest wielk<strong>im</strong> projektem,<br />

stwarzaj¹cym nam jedyn¹ w swo<strong>im</strong> rodzaju szansê<br />

wspó³dzia³ania. W tym celu mus<strong>im</strong>y przezwyciê¿aæ<br />

granice, rozszerzaæ perspektywy i wspieraæ stoj¹ce<br />

przed regionami okazje. W tak<strong>im</strong> sensie<br />

w przededniu rozszerzenia UE zaanga¿owaliœmy<br />

siê w ponadgraniczne projekty. W ten sposób<br />

zainicjowaliœmy przed dwoma laty powstanie<br />

miêdzynarodowej koalicji "Czas na Odrê".<br />

Wspó³praca pomiêdzy 30 organizacjami z Polski,<br />

Czech i Niemiec na obszarze dorzecza Odry<br />

umo¿liwi³a nam spojrzenie na to, jak powinny<br />

wzajemnie siê napêdzaæ ochrona œrodowiska<br />

i zrównowa¿ony rozwój w rosn¹cej Europie. Odra<br />

jako rzeka graniczna obdarzona du¿ym znaczeniem<br />

symbolicznym, mo¿e s³u¿yæ jako przysz³oœciowy<br />

model harmonijnego rozwoju regionu.<br />

Natchnieniem dla nas byli liczni wizjonerzy,<br />

których poznaliœmy dziêki licznym inicjatywom<br />

i projektom. Oni ju¿ rozwijaj¹ ró¿ne przysz³oœciowe<br />

projekty i otwieraj¹ perspektywy dla<br />

siebie, swych dzieci i ich œrodowiska. Oni<br />

uœwiadomili sobie wartoœæ naturalnych<br />

krajobrazów, ostatnich ³êgów i "nietkniêtej" rzeki.<br />

Cieszê siê z mo¿liwoœci przedstawienia<br />

Pañstwu przyk³adów<br />

dzia³añ zmierzaj¹cych do<br />

zapewniania regionowi ¿ywotnoœci,<br />

które wskazuj¹ jakie<br />

buduj¹ce efekty mo¿e przynieœæ<br />

po³¹czenie bogactwa<br />

pomys³ów z optymizmem i du¿a<br />

do¿¹ idealizmu.<br />

¯yczê du¿o radoœci przy<br />

lekturze,<br />

Prof. Dr. Harald Kächele<br />

Przewodnicz¹cy BUND Berlin<br />

5


INHALTSVERZEICHNIS<br />

Karte: Lage der Projektbeispiele ...........................................................................................................<br />

Vorwort...................................................................................................................................................<br />

Einleitung ...............................................................................................................................................<br />

Projektbeispiele<br />

1. Nachhaltige Landnutzung des Polders "Stobrawa - Rybna" ............................................................ 12<br />

2. Schutz des Odertals am Rande von Wroc³aw ................................................................................. 16<br />

3. Regionalmarke "Barycz-Tal" ............................................................................................................. 20<br />

4. Sudeten - nachhaltige Regionalentwicklung <strong>im</strong> ländlichen Bereich der Mittelgebirgsregion ............ 26<br />

5. Landschaftspark <strong>im</strong> Odertal bei Œcinawa ......................................................................................... 32<br />

6. „Szlak Odry” - Oder-Radweg ............................................................................................................ 36<br />

7. Landschaftsparks <strong>im</strong> Lebuser Land / Ziemia Lubuska ..................................................................... 42<br />

8. „Stary zagon” - Alter Acker ................................................................................................................. 46<br />

9. Der Ökospeicher in Wulkow ............................................................................................................. 50<br />

10. Der Oder-Neiße-Radweg ................................................................................................................ 56<br />

11. Erhalt und Vermarktung alter Obstsorten ....................................................................................... 60<br />

12. "Natur erleben" ................................................................................................................................. 64<br />

13. Verein zur Erhaltung und Rekultivierung von Nutzpflanzen in Brandenburg e.V. ........................... 70<br />

14. Der Nationalpark Unteres Odertal ..................................................................................................... 74<br />

15. Als Schäfer <strong>im</strong> Nationalpark - extensives Wirtschaften als Chance ............................................... 80<br />

16. Radreisen Odermündung ................................................................................................................ 84<br />

Adressen der Partnerorganisationen ...................................................................................................... 88<br />

Abkürzungen .......................................................................................................................................... 89<br />

Impressum / Sponsoren ........................................................................................................................ 90<br />

”Zeit für die Oder” ................................................................................................................................... 91<br />

6<br />

2<br />

3<br />

6


SPIS TREŒCI<br />

Mapa: Lokalizacja realizowanych projektów .........................................................................................<br />

Przedmowa ...........................................................................................................................................<br />

Wstêp ....................................................................................................................................................<br />

Przyk³ady projektów<br />

1. Zrównowa¿one rolnictwo na polderze Stobrawa - Rybna ................................................................. 13<br />

2. Ochrona doliny Odry na obrze¿ach aglomeracji wroc³awskiej ......................................................... 17<br />

3. Dolina Baryczy - produkt regionalny .................................................................................................. 21<br />

4. Sudety - zrównowa¿ony rozwój obszarów wiejskich œredniogórza ................................................. 27<br />

5. Park Krajobrazowy w dolinie Odry ko³o Œcinawy .............................................................................. 33<br />

6. Rowerowy Szlak Odry ...................................................................................................................... 37<br />

7. Parki krajobrazowe Ziemi Lubuskiej ................................................................................................. 43<br />

8. Stary zagon ........................................................................................................................................ 47<br />

9. Eko-spichlerz Wulkow ....................................................................................................................... 51<br />

10. Szlak rowerowy Odra - Nysa ........................................................................................................... 57<br />

11. Zachowanie i Marketing Dawnych Gatunków Owoców .................................................................. 61<br />

12. "Doœwiadczyæ przyrody" .................................................................................................................. 65<br />

13. Stowarzyszenie na rzecz zachowania i rekultywacji roœlin u¿ytkowych w Brandenburgii ............. 71<br />

14. Park Narodowy Dolina Dolnej Odry ................................................................................................. 75<br />

15. Byæ hodowc¹ owiec w Parku Narodowym - ekstensywna gospodarka jako szansa ..................... 81<br />

16. Turystyka rowerowa w ujœciu Odry ................................................................................................. 85<br />

Adresy organizacji partnerskich ............................................................................................................ 88<br />

Wykaz skrótów ...................................................................................................................................... 89<br />

Metryka .................................................................................................................................................. 90<br />

”Czas na Odrê” ..................................................................................................................................... 91<br />

2<br />

3<br />

7<br />

7


NACHHALTIGE REGIONALENTWICKLUNG IN DER ODERREGION<br />

<strong>Die</strong> vorliegende Publikation stellt<br />

16 Beispiele für eine nachhaltige<br />

Regionalentwicklung in der<br />

Oderregion vor, die aus einer<br />

Vielzahl von Projekten ausgewählt<br />

wurden.<br />

Mit der Veröffentlichung dieser<br />

Beispiele wird versucht, die Vernetzung<br />

der Organisationen<br />

untereinander zu verbessern<br />

und gleichzeitig weiteren Initiativen<br />

Mut zu machen, ebenfalls<br />

einen Beitrag zur „Nachhaltigen<br />

Entwicklung” zu leisten.<br />

Alle Beispiele befinden sich <strong>im</strong><br />

polnischen und deutschen Teil<br />

der Oderregion. Da das Einzugsgebiet<br />

der Oder in der<br />

Tschechischen Republik relativ<br />

klein ist, wurden von dort keine<br />

Projekte ausgewählt.<br />

Im Rahmen des Projektes<br />

"Nachhaltige Regionalentwicklung<br />

<strong>im</strong> Odereinzugsgebiet",<br />

gefördert von der Deutschen<br />

Bundesstiftung <strong>Umwelt</strong> (DBU)<br />

und der Deutschen <strong>Umwelt</strong>hilfe<br />

(DUH), engagiert sich der<br />

BUND Berlin schon seit zwei<br />

Jahren sehr intensiv für nachhaltige<br />

Entwicklung und <strong>Umwelt</strong>schutz<br />

in der Oderregion.<br />

"Nachhaltige<br />

Regionalentwicklung"<br />

Der Begriff "Nachhaltige Regionalentwicklung"<br />

wird seit der<br />

UN-Konferenz für <strong>Umwelt</strong> und<br />

Entwicklung 1992 in Rio de Janeiro<br />

weltweit diskutiert.<br />

Seitdem wurden viele Berichte<br />

und Statements von verschiedensten<br />

Institutionen veröffentlicht.<br />

Mit der vorliegenden Publikation<br />

möchte der BUND Berlin und<br />

das Aktionsbündnis "Zeit für die<br />

Oder" deshalb nicht eine weitere<br />

wissenschaftliche Abhand-<br />

8<br />

lung zu diesem Thema verfassen,<br />

sondern stattdessen praktische<br />

Beispiele aus der Oderregion<br />

präsentieren.<br />

Dennoch soll der Begriff "Nachhaltige<br />

Regionalentwicklung" an<br />

dieser Stelle kurz umrissen<br />

werden. Eine nachhaltige Entwicklung<br />

bedeutet eine ökonomisch,<br />

ökologisch und sozial<br />

verträgliche Entwicklung, bei der<br />

die Bilanz der natürlichen Ressourcen<br />

ausgeglichen sein<br />

muss. Denn auch zukünftige<br />

Generationen sollten die gleichen<br />

Ausgangsbedingungen<br />

vorfinden können wie wir heute.<br />

Ein umweltschonender Umgang<br />

mit den natürlichen Lebensgrundlagen<br />

ist aber nicht nur für<br />

unsere Enkel von Bedeutung,<br />

sondern heisst auch, die Lebensräume<br />

für Tiere und Pflanzen<br />

zu erhalten.<br />

Eine nachhaltige Entwicklung<br />

wird in der Regel <strong>im</strong>mer in Zusammenhang<br />

mit kleinräumigen,<br />

regionalen Kreisläufen gesehen.<br />

Denn auf regionaler<br />

Ebene lassen sich viel einfacher<br />

Strukturen schaffen, die sowohl<br />

der Bevölkerung als auch der<br />

Natur zu gute kommen. <strong>Die</strong><br />

enge Vernetzung der Akteure,<br />

die Einbeziehung der Anwohner<br />

und die Arbeit an gemeinsamen<br />

Zielen stärken die lokale Identität<br />

und Schaffen so eine Basis für<br />

einen in der Region verankerten<br />

Naturschutz.<br />

Dabei ist es wichtig, dass keine<br />

"reinen" Naturschutzprojekte<br />

verwirklicht werden. Es ist meist<br />

sinnvoller, den Naturschutz an<br />

Wirtschaftsprozesse zu koppeln.<br />

So können beispielsweise<br />

Landwirte in Nationalparks nur<br />

eingeschränkt wirtschaften.<br />

Viele nutzen aber gerade diese<br />

Auflagen zur Herstellung von<br />

"Nischenprodukten", wie z.B.<br />

ökologischem Lammfleisch.<br />

Besonderheiten der<br />

Oderregion<br />

<strong>Die</strong> Oder entspringt <strong>im</strong> Mährischen<br />

Gebirge in der Tschechischen<br />

Republik und mündet<br />

nach etwa 860 km <strong>im</strong> Stettiner<br />

Haff in die Ostsee. Das gesamte<br />

Oderstromsystem und sein<br />

Einzugsgebiet umfassen über<br />

118.800 km 2 , die zum großen<br />

Teil in Polen liegen.<br />

<strong>Die</strong> Oder fließt überwiegend<br />

durch flaches, ländliches Gebiet.<br />

Folgende größeren Städte<br />

liegen am <strong>Fluss</strong> (vgl. Karte):<br />

Ostrava, Opole (Oppeln), Wroc-<br />

³aw (Breslau) und Szczecin<br />

(Stettin) sowie in Deutschland<br />

Frankfurt/Oder. Entlang der<br />

Oder hat sich kaum große Industrie<br />

angesiedelt; allerdings<br />

wird die Oder als Transportweg<br />

zwischen den Niederschlesischen<br />

Industriegebieten bei<br />

Katowice (Kattowitz) und dem<br />

Brandenburger Raum bzw. der<br />

Ostsee genutzt.<br />

Durch den relativ flachen Verlauf<br />

ist die Oder durch viele Mäander<br />

geprägt. Um den <strong>Fluss</strong> schiffbar<br />

zu machen und weitläufige<br />

Überschwemmungen zu vermeiden,<br />

wurde Ende des


ZRÓWNOWA¯ONY ROZWÓJ W REGIONIE ODRY<br />

Le¿¹ca przed Pañstwem publikacja<br />

przedstawia 16 przyk³adów<br />

zrównowa¿onego rozwoju<br />

regionalnego w regionie Odrze,<br />

które zosta³y wybrane spoœród<br />

wieloœci projektów. Z publikacj¹<br />

tej ksi¹¿ki wi¹¿emy nadzieje na<br />

rozwój wspó³pracy pomiêdzy<br />

organizacjami i zachêtê do<br />

rozwoju dalszych inicjatyw,<br />

liczymy ¿e bêdzie ona istotnym<br />

wk³adem w dzie³o zrównowa-<br />

¿onego rozwoju.<br />

Wszystkie opisane w ksi¹¿ce<br />

przyk³ady pochodz¹ z polskiej<br />

i niemieckiej czêœci regionu<br />

Odry. Jako, ¿e czeska czêœæ<br />

obszaru Odry jest relatywnie<br />

niewielka, nie zdecydowano siê<br />

na wybór projektów stamt¹d<br />

pochodz¹cych.<br />

W ramach projektu "Rozwój<br />

koncepcji zrównowa¿onego<br />

rozwoju regionalnego<br />

w dorzeczu Odry" - finansowanego<br />

ze œrodków Niemieckiej<br />

Federalnej Fundacji "Œrodowisko"<br />

(DBU) oraz Niemieckiej<br />

Pomocy Œrodowiskowej (DUH)<br />

organizacja BUND Berlin od<br />

dwóch lat silnie anga¿uje siê<br />

w dzia³ania na rzecz zrównowa-<br />

¿onego rozwoju i ochrony<br />

przyrody w regionie Odry.<br />

"Zrównowa¿ony rozwój<br />

regionalny"<br />

Pojêcie "zrównowa¿ony rozwój<br />

regionalny" by³ tematem licznych<br />

dyskusji na ca³ym œwiecie<br />

od czasu Œwiatowej Konferencji<br />

Narodów Zjednoczonych na<br />

rzecz Œrodowiska i Rozwoju,<br />

która mia³a miejsce w Rio de<br />

Janeiro w 1992 roku. Od tego<br />

czasu wiele ró¿nych instytucji<br />

opublikowa³o sprawozdania<br />

i oœwiadczenia poœwiêcone<br />

temu zagadnieniu.<br />

Tworz¹c tê publikacjê organiza-<br />

cja BUND Berlin i Miêdzynarodowa<br />

Koalicja "Czas na Odrê" nie<br />

mia³y na wzglêdzie dalszego<br />

poszerzenia dorobku teoretycznego<br />

poœwiêconego "zrównowa-<br />

¿onemu rozwojowi regionalnemu",<br />

lecz uzupe³nienie istniej¹cej<br />

teorii interesuj¹cymi przyk³adami<br />

praktycznymi z regionu Odry.<br />

W tym miejscu powinniœmy<br />

krótko uœciœliæ znaczenie jakie<br />

nadajemy terminowi "zrównowa-<br />

¿ony rozwój regionalny". Zrównowa¿ony<br />

rozwój oznacza przeto<br />

odpowiedzialny ekonomicznie,<br />

ekologicznie i spo³ecznie wariant<br />

rozwoju, przy którym zu¿ycie<br />

zasobów naturalnych musi byæ<br />

zniwelowane, tak aby przysz³e<br />

pokolenia zasta³y podobne<br />

wyjœciowe warunki<br />

w sferze biosfery jak<strong>im</strong> cieszymy<br />

siê obecnie.<br />

Jednak¿e bardziej ekologiczne<br />

odpowiedzialne obchodzenie siê<br />

z przyrodniczymi podstawami<br />

¿ycia nie ma znaczenia jedynie<br />

dla naszych wnuków, lecz<br />

równie¿ oznacza zachowanie<br />

przestrzeni ¿yciowych zwierz¹t<br />

i roœlin.<br />

Zrównowa¿ony rozwój z regu³y<br />

bêdzie pokazywany we wspó³zale¿noœci<br />

z niewielk<strong>im</strong>i strukturami<br />

przestrzennymi i uk³adami<br />

kr¹¿enia ¿ycia regionalnego.<br />

Bowiem to w³aœnie na scenie<br />

regionalnej ³atwiej jest wy³oniæ<br />

siê strukturom, które potrafi¹<br />

zharmonizowaæ interesy spo-<br />

³ecznoœci ludzkiej z interesami<br />

przyrody. Œcis³e powi¹zanie<br />

lokalnych aktorów spo³ecznych<br />

aktywizuj¹cych swoje spo³ecznoœci<br />

poprzez pracê na rzecz<br />

wspólnych celów, prowadzi do<br />

wzmocnienia lokalnej to¿samoœci<br />

i twórczoœci, stanowi¹c<br />

bazê do zakorzenienia<br />

w spo³ecznoœci idei ochrony<br />

przyrody.<br />

Nale¿y zaznaczyæ, ¿e nie realizuje<br />

siê ¿adnych projektów<br />

polegaj¹cych wy³¹cznie na<br />

ochronie przyrody, du¿o rozs¹dniej<br />

jest po³¹czyæ ochronê<br />

przyrody z procesami gospodarczymi.<br />

Przyk³adowo zezwala siê<br />

rolnikom na ograniczon¹ dzia³alnoœæ<br />

produkcyjn¹ w obrêbie<br />

parków narodowych. Wielu<br />

z nich ze wzglêdu na ograniczenia<br />

podyktowane ochron¹ przyrody<br />

wyspecjalizowa³o siê<br />

w wytwarzaniu "produktów<br />

niszowych", takich jak ekologiczne<br />

miêso baranie.<br />

Szczególne w³aœciwoœci<br />

regionu Odry<br />

Odra maj¹c swe Ÿród³o<br />

w czeskich górach przep³ywa<br />

odcinek 860 km uchodz¹c do<br />

Morza Ba³tyckiego w Zatoce<br />

Szczeciñskiej. £¹czny obszar<br />

pr¹du rzecznego i dorzecza<br />

Odry obejmuje ponad 118.800<br />

km2 i w znacznej czêœci le¿y na<br />

terytorium Polski.<br />

Odra przep³ywa g³ównie przez<br />

p³askie obszary wiejskie. Nastêpuj¹ce<br />

wiêksze miasta le¿¹ nad<br />

rzek¹: Ostrava, Opole, Wroc³aw<br />

i Szczecin, a po niemieckiej<br />

stronie Frankfurt nad Odr¹.<br />

Wzd³u¿ Odry nie ulokowa³y siê<br />

9


NACHHALTIGE REGIONALENTWICKLUNG IN DER ODERREGION<br />

19. Jahrhunderts der <strong>Fluss</strong>lauf<br />

streckenweise vertieft und begradigt<br />

sowie am Oberlauf<br />

Schleusen und Staustufen gebaut.<br />

Auch die ersten Deichanlagen<br />

stammen aus dieser Zeit.<br />

Heute sind rund 725 km der<br />

Oder, von Bohumin in der<br />

Tschechischen Republik bis zur<br />

Mündung schiffbar.<br />

Westlich von Breslau bei Glogau<br />

(G³ogow) befinden sich<br />

große zusammenhängende Auwaldbereiche<br />

entlang der Oder,<br />

die aber vom Bau von Staustufen<br />

bedroht sind. <strong>Umwelt</strong>verbände<br />

versuchen diese Bereiche,<br />

durch die Ausweisung von<br />

Schutzgebieten dauerhaft zu<br />

sichern.<br />

Bei Guben wird die Oder für die<br />

nächsten ca. 160 km zum<br />

deutsch-polnischen Grenzfluss.<br />

Hier durchfließt sie das Oderbruch.<br />

<strong>Die</strong>ses Gebiet wurde seit<br />

Mitte des 18. Jahrhunderts unter<br />

Friedrich dem Großen von<br />

Preußen systematisch trocken<br />

gelegt. Der <strong>Fluss</strong>lauf wurde<br />

vom West- an den Ostrand der<br />

Niederung verlegt. Dadurch entwickelte<br />

sich das Oderbruch zu<br />

einem Gebiet mit besonderen<br />

landwirtschaftlichen Qualitäten.<br />

Allerdings liegen die Flächen<br />

unterhalb des <strong>Fluss</strong>niveaus, so<br />

dass Überschwemmungen<br />

häufig sind.<br />

10<br />

1753 wurde die Hohensaaten-<br />

Friedrichsthaler Wasserstraße,<br />

die parallel zur Oder verläuft,<br />

eröffnet. Heute führt der Kanal<br />

durch den Nationalpark "Unteres<br />

Odertal" und seine Ausbaupläne<br />

gefährden die geschützten Lebensräume.<br />

Auf der Höhe von Küstrin mündet<br />

einer der bedeutendsten<br />

Nebenflüsse, die Warthe in die<br />

Oder. Ihr großes Mündungsdelta<br />

ist ebenfalls seit 2001 als Nationalpark<br />

unter Schutz gestellt.<br />

Bevor die Oder ins Stettiner Haff<br />

mündet, fließt sie noch durch<br />

Stettin, in dessen großen Hafenanlagen<br />

rund 85% des gesamten<br />

polnischen Schiffstransports<br />

(sowohl Binnen- als auch Hochseegüter)<br />

umgeschlagen werden<br />

(Quelle: Spiegelberg, Das<br />

Oderstromsystem, 2001).<br />

Kritische Betrachtung der<br />

Entwicklung an der Oder<br />

In den Anrainerstaaten der Oder<br />

v.a. in Polen sind Pläne zum<br />

Ausbau der Oder vorgesehen.<br />

Staustufen, Deichanlagen und<br />

Speicherbecken sind mit den<br />

Argumenten "Verbesserung der<br />

Schiffbarkeit" und "vorbeugender<br />

Hochwasserschutz" in dem<br />

staatlichen "Programm für die<br />

Oder 2006" festgeschrieben.<br />

Aber auch von deutscher Seite<br />

wird der Ausbau der Hohensaaten-FriedrichsthalerWasserstraße<br />

geplant, um den überd<strong>im</strong>ensionierten<br />

Brandenburger<br />

Hafen in Schwedt für Seeschiffe<br />

erreichbar zu machen.<br />

<strong>Umwelt</strong>verbände kritisieren<br />

diese Ausbaupläne. Ein weiterer<br />

Ausbau der Oder wäre eine Entwicklung<br />

in die falsche Rich-<br />

tung. <strong>Die</strong> Wirtschaft in <strong>Europa</strong><br />

wandelt sich zunehmend zu<br />

einer <strong>Die</strong>nstleistungsgesellschaft.<br />

Entsprechend verändern<br />

sich die Güterstrukturen - weg<br />

von Massengütern wie Steine,<br />

Kohle oder Düngemittel hin zu<br />

Containern und Stückgütern.<br />

Für den BUND Berlin und seine<br />

Partner <strong>im</strong> Aktionsbündnis "Zeit<br />

für die Oder" ist eine nachhaltige<br />

Regionalentwicklung die<br />

einzige Perspektive für die<br />

Oderregion. An die Region angepasste<br />

Projekte bringen<br />

dauerhaften Nutzen für die Bevölkerung<br />

der überwiegend<br />

strukturschwachen (Grenz-)<br />

Regionen in Deutschland und<br />

Polen.<br />

Zukunftspotenzial Natur<br />

Statt in große Industriebetriebe<br />

oder den Ausbau der Oder als<br />

Transportweg zu investieren,<br />

sollten regionale, innovative Projekte<br />

und Initiativen unterstützt<br />

werden. In diesen Projekten<br />

steckt das Zukunftspotenzial der<br />

Region. <strong>Die</strong> in weiten Abschnitten<br />

noch naturnahe Landschaft<br />

sollte als großes Potenzial erkannt<br />

und nicht durch Bauprojekte<br />

zerschnitten oder zerstört<br />

werden.<br />

Viele dieser Gebiete beiderseits<br />

der Oder sind schon (in<br />

Deutschland) oder werden in<br />

Kürze (in Polen und der<br />

Tschechischen Republik) als<br />

Teil des so genannten NATU-<br />

RA-2000 Netzwerkes der Europäischen<br />

Union ausgewiesen.<br />

<strong>Die</strong>se Gebiete erhalten<br />

damit den höchsten Naturschutzstatus<br />

auf europäischer<br />

Ebene.


ZRÓWNOWA¯ONY ROZWÓJ W REGIONIE ODRY<br />

bardziej znacz¹ce oœrodki<br />

przemys³owe, jednak¿e Odra<br />

wykorzystywana by³a jako szlak<br />

transportowy pomiêdzy przemys³owymi<br />

obszarami Œl¹ska<br />

a obszarem Brandenburgii,<br />

a nawet s³u¿y³a transportowi na<br />

odcinku do ujœcia rzeki do<br />

Ba³tyku.<br />

Ze wzglêdu na stosunkowo<br />

p³askie ukszta³towanie terenu<br />

Odra biegnie wieloma meandrami.<br />

Aby udro¿niæ szlaki transportowe<br />

i zapobiec powodziom pod<br />

koniec XIX wieku rzeka zosta³a<br />

na niektórych odcinkach pog³êbiona<br />

albo spiêtrzona,<br />

a w górnym biegu zbudowano<br />

œluzy i stopnie spiêtrzaj¹ce.<br />

Równie¿ pierwsze urz¹dzenia<br />

o charakterze tam pochodz¹<br />

z tamtych czasów. Dziœ blisko<br />

725 km odcinek rzeki z czeskiego<br />

Bohumina a¿ do ujœcia do<br />

Ba³tyku jest ¿eglowny.<br />

W okolicy po³o¿onego na zachód<br />

od Wroc³awia G³ogowa<br />

zajmuj¹ siê du¿e ekosystemy<br />

lasów ³êgowych, które jednak¿e<br />

zagro¿one s¹ przez plany<br />

budowy dalszych spiêtrzeñ.<br />

Organizacje przyrodnicze d¹¿¹<br />

do zapewnienia tym obszarom<br />

trwa³ej ochrony poprzez przyznanie<br />

<strong>im</strong> statusu obszarów<br />

chronionych.<br />

Poczynaj¹c od Gubina poprzez<br />

dalsze 160 km Odra jest rzek¹<br />

graniczn¹ pomiêdzy Polsk¹<br />

i Niemcami. Tutaj Odra przep³ywa<br />

poprzez obszary moczarowe.<br />

Ten obszar od po³owy XVII<br />

wieku - czasów panowania króla<br />

Prus Fryderyka Wielkiego by³<br />

systematycznie zasuszany.<br />

Rzeka, poczynaj¹c od zachodniego<br />

brzegu po wschodni,<br />

ukszta³towa³a obszary nizinne.<br />

W ten sposób odrzañskie mo-<br />

czary przemieni³y siê w obszar<br />

nadaj¹cy siê do u¿ytku rolniczego.<br />

Wszelako, rzeka nie przekracza<br />

dopuszczalnego poziomu<br />

spadku, dziêki czemu czêsto<br />

przep³ywaj¹ ni¹ statki.<br />

W 1753 dokonano otwarcia trasy<br />

wodnej Hohensaaten-Friedrichsthaler,<br />

która przebiega równolegle<br />

do Odry. Dzisiaj ten kana³<br />

przebiega przez obszar Parku<br />

Narodowego "Dolina Dolnej<br />

Odry" i plany jego rozbudowy<br />

zagra¿aj¹ chronionym przestrzeniom<br />

¿yciowym flory i fauny.<br />

Na wysokoœci Kostrzyna do<br />

Odry wp³ywa jeden z najwa¿niejszych<br />

dop³ywów - Warta. Obszar<br />

po³¹czenia rzek jest chroniony<br />

od 2001 jako Park Narodowy<br />

Ujœcia Warty.<br />

Zan<strong>im</strong> Odra wp³ywa do Zatoki<br />

Szczeciñskiej, przep³ywa jeszcze<br />

przez Szczecin, port który<br />

obs³uguje blisko 85% polskiego<br />

transportu wodnego, zarówno<br />

morskiego, jak i rzecznego.<br />

( ród³o: Spiegelberg, Das Oderstromsystem,<br />

2001).<br />

Krytyczny ogl¹d pomys³ów<br />

na rozwój Odry<br />

W s¹siaduj¹cych poprzez Odrê<br />

pañstwach, przede wszystk<strong>im</strong><br />

w Polsce, istniej¹ plany rozbudowy<br />

Odry. Stopnie spiêtrzaj¹ce,<br />

zapory i sztuczne zbiorniki<br />

zapisane s¹ w rz¹dowym "Programie<br />

dla Odry 2006" i uzasadnione<br />

has³ami "poprawy ¿eglownoœci"<br />

i "pog³êbionej ochrony<br />

przeciwpowodziowej".<br />

Równie¿ z niemieckiej strony<br />

istniej¹ plany rozbudowy trasy<br />

wodnej Hohensaaten-<br />

Friedrichsthaler i uczynienie<br />

portu w Schwedt osi¹galnym<br />

dla statków morskich.<br />

Organizacje przyrodnicze<br />

krytykuj¹ te plany inwestycyjne.<br />

Dalsza rozbudowa Odry oznacza³aby<br />

rozwój w z³ym kierunku.<br />

Gospodarka w Europie<br />

w coraz wiêkszym stopniu<br />

reorientuje siê na sektor us³ug.<br />

Odpowiednio zmieniaj¹ siê<br />

trendy w transporcie towarowym<br />

odchodz¹c od towarów<br />

ciê¿kich takich jak rudy, wêgiel<br />

czy chemiczne nawozy<br />

w kierunku przewozu kontenerów<br />

i drobnych produktów.<br />

Dla BUND Berlin i partnerów<br />

organizacji skupionych w Koalicji<br />

"Czas na Odrê" zrównowa¿ony<br />

rozwój regionalny jest jedyn¹<br />

perspektyw¹ rozwoju regionu<br />

Odry. Dopasowane do realiów<br />

regionu projekty przynosz¹<br />

trwa³e korzyœci ludnoœci tego<br />

instytucjonalnie os³abionego<br />

regionu granicznego w Polsce<br />

i Niemczech.<br />

Przyroda potencja³em<br />

przysz³oœci<br />

Zamiast trwoniæ pieni¹dze<br />

inwestuj¹c w du¿e zak³ady<br />

przemys³owe czy rozbudowê<br />

szlaków transportowych, powinno<br />

siê wspieraæ innowacyjne<br />

projekty i inicjatywy regionalne.<br />

W³aœnie w tych projektach tkwi<br />

przysz³y potencja³ regionu.<br />

W du¿ym stopniu wci¹¿ naturalna<br />

gospodarka rolna powinna<br />

byæ uznana jako du¿y potencja³,<br />

a nie zostaæ poprzecinana albo<br />

zniszczona poprzez projekty<br />

budowlane.<br />

11


NACHHALTIGE REGIONALENTWICKLUNG IN DER ODERREGION<br />

Für die Regionen gibt es vielfältige<br />

Möglichkeiten, diese<br />

geschützten Gebiete als Chance<br />

für eine nachhaltige Entwicklung<br />

auch <strong>im</strong> ökonomischen<br />

Bereich zu nutzen.<br />

<strong>Die</strong> Wirtschaftsbereiche der<br />

Zukunft<br />

Für die Partner <strong>im</strong> Aktionsbündnis<br />

"Zeit für die Oder"<br />

heißt "nachhaltige Regionalentwicklung"<br />

vor allem Investition<br />

in die Bereiche Tourismus,<br />

Regionalproduktion und ökologische<br />

Landwirtschaft. Das<br />

sind die Zukunftsbereiche der<br />

Region. Aus diesen Sektoren<br />

sind deshalb auch die Projektbeispiele<br />

ausgewählt worden.<br />

Sie besitzen eine gewisse Vorbildfunktion<br />

für weitere Projekte.<br />

Dennoch sollten sich alle<br />

Beteiligten <strong>im</strong> Klaren sein,<br />

dass es keine Patentlösung für<br />

nachhaltige Regionalentwicklung<br />

gibt und die Beispiele<br />

nicht 1:1 übertragen werden<br />

können.<br />

Anhand dieser Projekte soll<br />

aber eins deutlich werden: die<br />

Entwicklungstendenz muss<br />

sich von Großprojekten abkehren,<br />

in die große Summen<br />

staatlicher Gelder und <strong>EU</strong>-<br />

Mittel fließen, die aber oft nicht<br />

wirtschaftlich sind bzw. der<br />

Region an sich keinen Nutzen<br />

bringen.<br />

Gerade in den naturnahen Gebieten<br />

entlang der Oder bieten<br />

sich kleine Projekte <strong>im</strong> Tourismussektor<br />

an, vor allem für<br />

sanften bzw. ökologischen<br />

Tourismus. So wird der Oderregion<br />

ein großes Entwicklungspotenzial<br />

<strong>im</strong> Bereich des<br />

Radtourismus zugeschrieben.<br />

Als Vorbilder können andere<br />

Flüsse wie Elbe, Neckar,<br />

Donau und Weser dienen.<br />

12<br />

Gleichzeitig stellt der Radtourismus<br />

entlang der Oder ein<br />

besonders gutes Konzept dar,<br />

um die unterschiedlichen Regionen<br />

beiderseits der Grenze<br />

mit einander zu verbinden.<br />

Gerade <strong>im</strong> Hinblick auf die <strong>EU</strong>-<br />

<strong>Erweiterung</strong> ab Mai 2004 erlangt<br />

die Vernetzung der<br />

Grenzregionen / -länder eine<br />

besondere Bedeutung.<br />

Neben dem sanften Tourismus<br />

stellt auch die Entwicklung von<br />

Regionalprodukten eine<br />

Zukunftsnische für die Oderregionen<br />

dar. In den ländlichen<br />

Gebieten entlang des <strong>Fluss</strong>es<br />

steckt ein großes Potenzial.<br />

Gerade in Verbindung mit ökologischer<br />

Landwirtschaft erhalten<br />

diese Produkte ein zusätzliches<br />

Qualitätsmerkmal, das<br />

einen höheren Preis rechtfertigt.<br />

In der vorliegenden Publikation<br />

finden sich erste Beispiele, in<br />

denen es um alte regionale<br />

Nutztierrassen, <strong>Kultur</strong>pflanzen<br />

oder die Karpfenzucht geht.<br />

Ziel der Publikation<br />

Mit dieser Publikation sollen ganz<br />

konkrete Beispiele "nachhaltiger<br />

Regionalentwicklung" beiderseits<br />

der Grenzen präsentiert werden.<br />

<strong>Die</strong> vorgestellten Projekte zeigen,<br />

dass es - trotz der schwierigen<br />

wirtschaftlichen Situation - durchaus<br />

Möglichkeiten für eine nachhaltige<br />

wirtschaftliche Entwicklung<br />

in der Oderregion gibt, die <strong>im</strong><br />

Einklang mit der Natur erfolgt.<br />

<strong>Die</strong> Beispiele sollen andere<br />

Initiativen und Organisationen<br />

motivieren, Ideen zu<br />

entwickeln und selbst ähnliche<br />

Projekte zu initiieren. Alle hier<br />

vorgestellten Projektpartner<br />

sind offen und interessiert an<br />

der Zusammenarbeit.<br />

Ein weiteres Ziel der Publikation<br />

ist auch, diese Initiativen bekannt<br />

zu machen, um überregionale<br />

bzw. grenzübergreifende Kontakte<br />

zu ermöglichen.<br />

Um die 16 Projekte übersichtlich<br />

zu präsentieren sowie Inhalte und<br />

Erfolge vergleichbar zu machen,<br />

erfolgt die Darstellung der einzelnen<br />

Projekte nach einem festen<br />

Schema. <strong>Die</strong> Reihenfolge fogt<br />

dem Verlauf der Oder; es werden<br />

erst die Projekte aus Polen dann<br />

aus Deutschland vorgestellt.<br />

<strong>Die</strong> Texte wurden von den Projektträgern<br />

zur Verfügung gestellt.<br />

Wir danken Peter Torkler für die<br />

Bereitstellung von Text- und Bildmaterial.<br />

Mit der Publikation wurde versucht,<br />

einen kleinen Beitrag<br />

zur weiteren nachhaltigen<br />

Entwicklung in der Oderregion<br />

zu leisten.


ZRÓWNOWA¯ONY ROZWÓJ W REGIONIE ODRY<br />

Wiele spoœród tych obszarów po<br />

obu stronach Odry uzyska³o ju¿<br />

(w Niemczech) lub uzyska<br />

wkrótce (w Polsce i Czechach)<br />

status obszarów chronionych<br />

sieci Unii Europejskiej NATURA<br />

2000. Te obszary otrzymaj¹ tym<br />

samym najwy¿szy status<br />

ochronny spoœród dostêpnych<br />

w systemie europejsk<strong>im</strong>.<br />

Przed regionem stoj¹ liczne<br />

mo¿liwoœci wykorzystania tych<br />

obszarów chronionych w ramach<br />

zrównowa¿onego rozwoju<br />

gospodarczego jako Ÿród³a<br />

dochodów.<br />

Przysz³oœciowe dziedziny<br />

gospodarki<br />

Partnerzy skupieni w Kolacji<br />

"Czas na Odrê" okreœlaj¹ mianem<br />

"zrównowa¿onego rozwoju<br />

regionalnego" przede wszystk<strong>im</strong><br />

inwestycje w dziedzinach turystyki,<br />

produkcji regionalnej<br />

i ekologicznej gospodarki rolnej.<br />

To s¹ przysz³oœciowe ga³êzie<br />

rozwoju regionu.<br />

Dlatego w³aœnie z tych obszarów<br />

dokonano selekcji projektów.<br />

Maj¹ one œwiadomie pe³niæ<br />

funkcjê przyk³adów dla dalszych<br />

projektów. Wszelako wszyscy<br />

zainteresowani powinni sobie<br />

uœwiadomiæ, ¿e nie istniej¹<br />

¿adne gwarantowane patenty na<br />

zrównowa¿ony rozwój regionalny<br />

i przyk³adów tych nie da siê<br />

dos³ownie przeszczepiæ na inny<br />

grunt.<br />

Z pomoc¹ przyk³adów jedno da<br />

siê zauwa¿yæ w wyraŸny sposób:<br />

tendencja rozwojowa musi<br />

odejœæ od du¿ych projektów,<br />

które poch³aniaj¹ ogromne œrodki<br />

z pañstwowych bud¿etów<br />

i funduszy UE, a które czêsto nie<br />

generuj¹ aktywnoœci gospodar-<br />

czej lub nie przynosz¹ regionom<br />

¿adnych korzyœci.<br />

Bezpoœrednio w obszarach<br />

cennych przyrodniczych wzd³u¿<br />

Odry powstaj¹ ma³e projekty<br />

w sektorze turystyki, które<br />

proponuj¹ tzw ³agodn¹ lub<br />

ekologiczn¹ turystykê. Tak wiêc<br />

region Odry mo¿e przypisaæ<br />

sobie ogromny potencja³ rozwojowy<br />

w obszarze turystyki rowerowej.<br />

Jako sprawdzone przyk³ady<br />

mog¹ s³u¿yæ takie rzeki jak<br />

£aba, Dunaj, Necker czy Weser.<br />

Równoczeœnie turystyka rowerowa<br />

proponuje szczególnie dobr¹<br />

metodê powi¹zania ró¿nych<br />

regionów po³o¿onych po obu<br />

stronach Odry. W przededniu<br />

planowanego na maj 2004<br />

rozszerzenia UE po³¹czenie<br />

regionów granicznych ma<br />

pierwszorzêdne znaczenie.<br />

Oprócz turystyki rowerowej<br />

równie¿ produkcja regionalna<br />

stanowi przysz³oœciow¹ niszê<br />

dla regionu Odry. Obszary<br />

wiejskie po³o¿one wzd³u¿ rzeki<br />

przedstawiaj¹ ogromny potencja³.<br />

W bezpoœredn<strong>im</strong> po³¹czeniu<br />

z ekologicznym rolnictwem<br />

te produkty otrzymuj¹ wysok¹<br />

renomê jakoœci, która rekompensuje<br />

kosztown¹ cenê. W tej<br />

publikacji znajduj¹ siê pierwsze<br />

przyk³ady, w których chodzi<br />

o uprawê zwierz¹t hodowlanych,<br />

roœlin u¿ytkowych czy hodowle<br />

karpi.<br />

Cel publikacji<br />

Publikacja ta stawia sobie za cel<br />

prezentacje konkretnych przyk³adów<br />

"zrównowa¿onego rozwoju<br />

regionalnego" po obu stronach<br />

granicy. Zebrane przyk³ady<br />

wskazuj¹, ¿e pom<strong>im</strong>o ciê¿kiej<br />

sytuacji gospodarczej, istnieje<br />

wiele mo¿liwoœci rozwoju gospo-<br />

darczego regionu Odry, które<br />

odnosz¹ sukces dziêki wspó³graniu<br />

z potrzebami przyrody.<br />

Przyk³ady powinny umotywowaæ<br />

inne inicjatywy i organizacje, aby<br />

promowaæ idee i samodzielnie<br />

rozwijaæ projekty w podobnym<br />

duchu. Wszyscy przedstawieni<br />

w ksi¹¿ce partnerzy projektów<br />

s¹ otwarci na propozycje<br />

wspó³pracy.<br />

Dalszym celem publikacji jest<br />

upowszechnienie tych inicjatyw<br />

aby umo¿liwiæ ponadregionalne<br />

wzglêdnie ponadgraniczne<br />

kontakty.<br />

Aby zaprezentowaæ zebranych<br />

16 projektów w kompleksowy,<br />

przejrzysty i porównywalny<br />

sposób, przedstawiono pojedyncze<br />

projekty wed³ug ustalonego<br />

schematu. KolejnoϾ prezentacji<br />

przyk³adów jest zgodna z biegiem<br />

Odry, najpierw zaprezentowane<br />

s¹ przyk³ady z Polski,<br />

a potem z Niemiec. Oganizatorzy<br />

projektów przygotowali<br />

wykorzystane teksty.<br />

Panu Peterowi Torklerowi<br />

chcielibyœmy podziêkowaæ za<br />

dostarczenie tekstów i zdjêæ<br />

Publikacja ta jest prób¹ drobnego<br />

wk³adu w dalszy rozwój<br />

regionalny regionu Odry.<br />

13


NACHHALTIGE LANDNUTZUNG DES POLDERS "STOBRAWA - RYBNA"<br />

1<br />

Kontakt<br />

Federacja Zielonych<br />

Grupa Opolska<br />

ul. Luboszycka 11<br />

PL 45-215 Opole<br />

fzgo@eko.org.pl<br />

Tel.: +48 - 77 441 9735<br />

Fax: +48 - 77 441 9738<br />

www.fzgo.eko.org.pl<br />

Kontaktperson<br />

Miros³aw Pukacz<br />

Partnerorganisation<br />

Verein für <strong>Umwelt</strong>schutz <strong>im</strong><br />

Stobrawski-Landschaftspark<br />

(Adresse S. 88)<br />

Projektcharakter<br />

14<br />

Nachhaltige<br />

Regionalentwicklung<br />

Ökotourismus<br />

Regionalproduktion<br />

Ökolandwirtschaft<br />

Sonstiges<br />

Ort / Region<br />

<strong>Die</strong> Projektregion umfasst die<br />

Dörfer Rybna, Stare Kolnie,<br />

Stobrawa und Popielów. Alle<br />

liegen in der Woiwodschaft Oppeln<br />

unweit der Stadt Oppeln.<br />

Wichtig für die Region ist die<br />

Zementwirtschaft, die Energiewirtschaft<br />

und die Landwirtschaft.<br />

Projektportrait / -ziel<br />

Das Ziel des Projektes ist die<br />

Umwandlung der existierenden<br />

Äcker in Feuchtgrünland und<br />

Weiden mit Mitteln aus den <strong>EU</strong><br />

Struktur-Fonds. Damit könnte<br />

eine periodische Überschwemmung<br />

des Polders ermöglicht<br />

werden, so dass sich die Hochwassersicherheit<br />

in der Oderregion<br />

erhöht. Dadurch würde<br />

auch die Biodiversität steigen<br />

und die traditionelle Landschaft<br />

erhalten bleiben.<br />

<strong>Die</strong> Bewohner der Projektdörfer<br />

Rybna, Stare Kolnie und<br />

Stobrawa betreiben Landwirtschaft<br />

auf den wertvollen Naturflächen<br />

der Oderniederung.<br />

<strong>Die</strong>se liegen <strong>im</strong> Gebiet des<br />

Landschaftsschutzparks "Stobrawski"<br />

und sind als NATURA<br />

2000-Gebiet vorgeschlagen.<br />

Der größte Teil des Projektgebiets<br />

liegt in dem Polder "Stobrawa<br />

- Rybna", der ursprünglich<br />

zur Wasserretention gebaut,<br />

aber seit Jahren nicht<br />

mehr überflutet sondern landwirtschaftlich<br />

genutzt wird.<br />

<strong>Die</strong> Projektidee ist in den Jahren<br />

1998 - 2000 entstanden als<br />

die Schleusen und Kanäle des<br />

Polders erneuert wurden, aber<br />

die landwirtschaftliche Nutzung<br />

des Polders seine Überschwemmung<br />

nicht mehr ermöglichte.<br />

Konkret verfolgt das Projekt<br />

folgende Ziele:<br />

• Umwandlung von Feldern<br />

(Ackerfläche) in Feuchtwiesen<br />

und Weiden<br />

• Erhöhung der Viehzucht der<br />

Rasse rot - weiß "alter Typus"<br />

• Mehr Akzeptanz für alternative<br />

Projektaktivitäten


ZRÓWNOWA¯ONE ROLNICTWO NA POLDERZE STOBRAWA - RYBNA<br />

1<br />

Kontakt<br />

Federacja Zielonych<br />

Grupa Opolska<br />

ul. Luboszycka 11<br />

PL 45-215 Opole<br />

fzgo@eko.org.pl<br />

Tel: +48 - 77 441 9735, 441 9738<br />

Fax: +48 - 71 441 9738<br />

www.fzgo.eko.org.pl<br />

Osoba kontaktowa<br />

Miros³aw Pukacz<br />

Organizacja partnerska<br />

Stowarzyszenie na Rzecz<br />

Ochrony Przyrody<br />

Stobrawskiego Parku<br />

Krajobrazowego<br />

(Adresy str. 88)<br />

Charakter projektu<br />

Zrównowa¿ony rozwój<br />

regionalny<br />

Eko-turystyka<br />

Produkcja regionalna<br />

Zrównowa¿ona gospodarka<br />

rolna<br />

Inne<br />

MiejscowoϾ / region<br />

Projekt obejmuje wsie: Rybna,<br />

Stare Kolnie, Stobrawa, gmina<br />

Popielów. Wszystkie wsie le¿¹<br />

w pobli¿u Opola w województwie<br />

opolsk<strong>im</strong>.<br />

Wa¿ne dla regionu s¹ przemys³<br />

cementowo - wapienniczy,<br />

energetyka, rolnictwo.<br />

Portret i cel projektu<br />

Celem projektu jest zamiana<br />

istniej¹cych na polderze u¿ytków<br />

ornych na ³¹ki i pastwiska<br />

z wykorzystaniem funduszy<br />

przeznaczonych na programy<br />

rolnoœrodowiskowe Unii Europejskiej.<br />

Umo¿liwi³oby to periodyczne<br />

zalewanie polderu, co<br />

równoczeœnie zwiêkszy bezpieczeñstwo<br />

powodziowe<br />

w dolinie Odry, pozwoli na<br />

przywrócenie dawnej bioró¿norodnoœci<br />

terenu<br />

i zachowanie tradycyjnego<br />

krajobrazu rolniczego.<br />

Mieszkañcy wiosek objêtych<br />

projektem (Rybna, Stare Kolnie,<br />

Stobrawa) maj¹ gospodarstwa<br />

rolne w dolinie Odry na<br />

terenach cennych przyrodniczo,<br />

na terenie Stobrawskiego<br />

Parku Krajobrazowego typowanym<br />

do sieci NATURA 2000.<br />

Du¿a czêœæ obszaru projektu<br />

to polder Stobrawa - Rybna,<br />

wybudowany pierwotnie w celu<br />

retencjonowania wód powodziowych<br />

Odry, lecz od lat nie<br />

zalewany i u¿ytkowany rolniczo.<br />

Pomys³ na projekt powsta³<br />

w latach 1998 - 2000 kiedy<br />

wyremontowane zosta³y œluzy<br />

i kana³y polderu, ale sposób<br />

u¿ytkowania polderu nadal nie<br />

pozwala³ na jego zalewanie.<br />

Konkretne cele projektu to:<br />

• Zamiana istniej¹cych na polderze<br />

u¿ytków ornych na ³¹ki<br />

i pastwiska<br />

• Zwiêkszenie hodowli krów<br />

starej miejscowej rasy (czerwono<br />

- bia³a<br />

"starego typu")<br />

• Zwiêkszenie akceptacji spo-<br />

³ecznej dla dzia³añ planowanych<br />

w projekcie<br />

Przebieg projektu<br />

• Przygotowanie opracowañ<br />

studialnych nt. potencja³u<br />

przyrodniczego polderu,<br />

mo¿liwoœci ochrony zasobów<br />

15


NACHHALTIGE LANDNUTZUNG DES POLDERS "STOBRAWA - RYBNA"<br />

16<br />

Projektablauf<br />

• Vorbereitung von Studien<br />

über das Naturpotenzial des<br />

Polders; Möglichkeiten zum<br />

Schutz der genetischen Bestände<br />

der Rinderrasse rotweiß<br />

"alter Typus" und Empfehlungen<br />

für Agrar-<strong>Umwelt</strong>programme<br />

• Realisierung von Agrar-<strong>Umwelt</strong>programmen<br />

auf dem<br />

Polder "Stobrawa - Rybna"<br />

• Monitoring der Natur- und<br />

Landschaftsveränderungen<br />

auf dem Polder<br />

• Monitoring der gesellschaftlich -<br />

ökonomischen Veränderungen<br />

der Dörfer <strong>im</strong> Projektgebiet<br />

Auswirkung auf die <strong>Umwelt</strong><br />

• Erhöhte Biodiversität <strong>im</strong> Projektgebiet<br />

• Schutz des traditionellen<br />

Landschaftsbildes<br />

• Ökologischer Hochwasserschutz<br />

Auswirkungen auf Wirtschaft<br />

und Arbeitsmarkt<br />

Zurzeit werden parallel zu den<br />

o. g. Projektschwerpunkten<br />

Möglichkeiten zur Entwicklung<br />

von nachhaltigem Tourismus,<br />

wie z.B. "Ferien auf dem Bauernhof"<br />

entwickelt. Dadurch<br />

kann den Dorfbewohnern ein<br />

Nebenerwerb durch das Angebot<br />

von Unterkünften, Verkauf<br />

regionaler Produkte etc. geschaffen<br />

werden. <strong>Die</strong>s soll<br />

zum Erhalt der bisherigen Arbeitsplätze<br />

führen bzw. neue<br />

schaffen.<br />

Lokale Beteiligung<br />

Das Projekt arbeitet mit lokalen<br />

Partnern, wie <strong>Umwelt</strong>schutzverbänden<br />

und der Gemeindeverwaltung<br />

zusammen.<br />

Medienresonanz<br />

Der Bekanntheitsgrad des<br />

Projekt "Stobrawa - Rybna" ist<br />

sehr hoch. <strong>Die</strong> Medien berichten<br />

regelmäßig über das Projekt.<br />

Projektlaufzeit / Förderung<br />

Projektlaufzeit: 1998 - 2000<br />

und 2002 - 2003; Fortsetzung<br />

ist geplant.<br />

Sponsoren sind die DBU, WWF,<br />

Woiwodschaft-Fonds, die<br />

Gemeindeverwaltung Popielów.<br />

Bei einer Weiterführung sind<br />

Mittel aus <strong>EU</strong>-Fonds vorgesehen.


ZRÓWNOWA¯ONE ROLNICTWO NA POLDERZE STOBRAWA - RYBNA<br />

genetycznych byd³a rasy<br />

czerwono-bia³ej starego typu<br />

i zaleceñ do programów<br />

rolnoœrodowiskowych.<br />

• Realizacja programów rolnoœrodowiskowych<br />

na terenie<br />

polderu Stobrawa - Rybna.<br />

• Monitoring zmian przyrodniczych<br />

i krajobrazowych na<br />

polderze.<br />

• Monitoring zmian ekonomicznych<br />

i spo³ecznych w wioskach<br />

objêtych projektem.<br />

Spodziewane skutki projektu<br />

dla œrodowiska<br />

• Zwiêkszenie bioró¿norodnoœci<br />

na terenie objêtym projektem.<br />

• Ochrona tradycyjnego krajobrazu<br />

rolniczego.<br />

• Promocja metod ochrony<br />

przeciwpowodziowej zgodnych<br />

z wymogami ochrony<br />

przyrody.<br />

Spodziewane skutki<br />

spo³eczno-gospodarcze<br />

Dotychczas równolegle do<br />

projektu stwarzano warunki do<br />

rozwoju zrównowa¿onej turystyki,<br />

np. "wakacji na gospodarstwie".<br />

Mieszkañcy wsi uzyskali<br />

dodatkowe Ÿród³o dochodu,<br />

przedstawiaj¹c ofertê noclegów<br />

i sprzeda¿y produktów regionalnych.<br />

W ten sposób powinny<br />

utrzymaæ siê dotychczasowe<br />

miejsca pracy, wzglêdnie<br />

powstaæ nowe.<br />

Udzia³ spo³ecznoœci<br />

lokalnych<br />

Wspó³praca z radami so³eck<strong>im</strong>i<br />

wsi, organizacjami spo³ecznymi,<br />

wójtem, rad¹ gminy i urzêdem<br />

gminy.<br />

Medialna percepcja projektu<br />

Projekt Stobrawa - Rybna jest<br />

nazw¹ rozpoznawaln¹, media<br />

regularnie informuj¹<br />

o projekcie.<br />

Okres przebiegu projektu<br />

i zasoby finansowe projektu<br />

Projekt przypad³ na lata 1998-<br />

2000, w latach 2002-2003<br />

dalsza kontynuacja 2002-2003.<br />

Sponsorzy projektu to:<br />

DBU, WWF, Wojewódzki<br />

Fundusz Ochrony Œrodowiska<br />

i Gospodarki Wodnej w Opolu,<br />

Urz¹d Gminy w Popielowie,<br />

przy dalszej kontynuacji fundusze<br />

Unii Europejskiej.<br />

17


SCHUTZ DES ODERTALS AM RANDE VON WROC£AW<br />

2<br />

Kontakt<br />

Niederschlesische Stiftung für<br />

Nachhaltige Entwicklung (DFE)<br />

Bia³oskórnicza 26<br />

PL 50-134 Wroc³aw<br />

mariusz@eko.org.pl<br />

Tel: +48 - 71 343 0849<br />

Fax: +48 - 71 344 5948<br />

http://www.eko.org.pl<br />

Kontaktperson<br />

Mariusz Szykasiuk<br />

Projektcharakter<br />

18<br />

Nachhaltige<br />

Regionalentwicklung<br />

Ökotourismus<br />

Regionalproduktion<br />

Ökolandwirtschaft<br />

Sonstiges<br />

Ort / Region<br />

Das Projektgebiet umfasst<br />

Wroc³aw (Breslau) und die<br />

südlich der Stadt liegenden<br />

Gemeinden: Œwiêta Katarzyna,<br />

Czernica, Jelcz-Laskowice,<br />

O³awa und Brzeg. In dem Gebiet<br />

befinden sich die geplanten<br />

Landschaftschutzparke Odry<br />

und O³awy sowie das vorgeschlagene<br />

NATURA 2000-Gebiet<br />

Gr¹dy Odrzañskie.<br />

Wroc³aw ist mit ca. 650 000 Einwohnern<br />

die viertgrößte Stadt<br />

Polens. <strong>Die</strong> wichtigsten Wirtschaftszweige<br />

in der Region<br />

sind: Transport, Maschinenbau,<br />

Elektrotechnik, Metallbau und<br />

Nahrungsmittelverarbeitung. <strong>Die</strong><br />

Arbeitslosenquote betrug in<br />

Wroc³aw Ende Dezember 2002<br />

12,2%, in der gesamten Woiwodschaft<br />

Niederschlesien<br />

waren es 22,5%.<br />

Projektportrait / -ziel<br />

Ziel des Projekts ist der Erhalt<br />

und die Verbesserung der Landschaftsstrukturen<br />

<strong>im</strong> ländlichen<br />

Raum, der durch die Nähe zu<br />

Wroc³aw stark anthropogen geprägt<br />

ist. Vorwiegend sollen<br />

Grünland und strukturierende<br />

Elemente der <strong>Kultur</strong>landschaft<br />

wie Hecken und Flurgehölze<br />

erhalten und entwickelt werden.<br />

Zum Schutz der aus Naturschutzsicht<br />

wertvollen Flächen<br />

und zur Aufwertung des Landschaftsbildes<br />

soll eine entsprechende<br />

Lenkung des Tourismus<br />

und eine Ausweisung<br />

von Lehrpfaden und Radwegen<br />

initiiert werden.<br />

Im Projektgebiet zählen die Abwasserentsorgung,<br />

die Wasserversorgung<br />

und die Müllproblematik<br />

zu den größten Herausforderungen<br />

für eine nachhaltige<br />

Regionalentwicklung. <strong>Die</strong> Abwasserentsorgung<br />

basiert auf<br />

Planungen zu Beginn der 90er<br />

Jahre und sieht vor, alle Dörfer<br />

an eine zentrale Gemeindekläranlage<br />

anzuschließen. <strong>Die</strong> Realisierung<br />

eines solchen Vorhabens<br />

kann angesichts der Finanzlage<br />

etliche Jahre dauern.<br />

Um umweltfreundlichere und<br />

kostengünstigere Alternativen<br />

aufzuzeigen, sollen der Bau von<br />

Pflanzenkläranlagen und der<br />

Ausbau der Biomassenutzung<br />

zur Energiegewinnung modellhaft<br />

umgesetzt werden. <strong>Die</strong>se<br />

Aufgaben werden in enger Zusammenarbeit<br />

mit den Gemeinden<br />

durchgeführt.


OCHRONA DOLINY ODRY NA OBRZE¯ACH AGLOMERACJI WROC£AWSKIEJ<br />

2<br />

Kontakt<br />

Dolnoœl¹ska Fundacja<br />

Ekorozwoju<br />

Bia³oskórnicza 26<br />

PL 50-134 Wroc³aw<br />

mariusz@eko.org.pl<br />

Tel:+48 - 71 343 0849<br />

Fax: +48 - 71 344 5948<br />

www.eko.org.pl<br />

Osoba kontaktowa<br />

Mariusz Szykasiuk<br />

Charakter projektu<br />

Zrównowa¿ony rozwój<br />

regionalny<br />

Eko-turystyka<br />

Produkcja regionalna<br />

Rolnictwo ekologiczne<br />

Inne<br />

MiejscowoϾ / region<br />

Wroc³aw oraz gminy znajduj¹ce<br />

siê na po³udnie od Wroc³awia:<br />

Œwiêta Katarzyna, Czernica,<br />

Jelcz-Laskowice, O³awa, Brzeg<br />

w obrêbie projektowanego<br />

Parku Krajobrazowego Odry<br />

i O³awy; projektowanej ostoi<br />

NATURA 2000 "Gr¹dy Odrzañskie"<br />

oraz ostoi ptaków o randze<br />

europejskiej<br />

E-IBAE Poland 053.<br />

Aglomeracja wroc³awska jest<br />

czwartym co do wielkoœci<br />

miastem w Polsce, licz¹cym<br />

oko³o 650 tys. mieszkañców.<br />

Najwiêksz¹ rolê w gospodarce<br />

regionu odgrywa przemys³<br />

œrodków transportu, maszynowy,<br />

elektrotechniczny, konstrukcji<br />

metalowych oraz przemys³<br />

spo¿ywczy. Stopa bezrobocia<br />

dla Wroc³awia w koñcu<br />

grudnia 2002 r. wynosi³a 12,2%,<br />

dla województwa dolnoœl¹skiego<br />

- 22,5%.<br />

Portret i cel projektu<br />

Projekt ma na celu zachowanie<br />

i poprawê struktury krajobrazu<br />

na obszarach wiejskich<br />

podlegaj¹cych antropopresji<br />

aglomeracji wroc³awskiej<br />

poprzez zachowanie i odtworzenie<br />

obszarów ³¹kowych<br />

oraz zadrzewieñ œródpolnych.<br />

Dodatkowym celem projektu<br />

jest ochrona cennych przyrodniczo<br />

obszarów i tradycyjnego<br />

krajobrazu rolniczego przez<br />

odpowiednie ukierunkowanie<br />

turystyki i wyznaczenie œcie-<br />

¿ek dydaktycznych i tras<br />

rowerowych.<br />

Na podstawie zebranych opracowañ,<br />

studiów i planów zagospodarowania<br />

gmin jak te¿<br />

podejmowanych dzia³añ, mo¿na<br />

wnioskowaæ, ¿e jednym z najistotniejszych<br />

kierunków zrównowa¿onego<br />

rozwoju na terenie<br />

projektu jest gospodarka wodno-œciekowa<br />

i odpadowa.<br />

Bazuje ona z regu³y na za³o¿eniach<br />

z pocz¹tku lat dziewiêæ-<br />

19


SCHUTZ DES ODERTALS AM RANDE VON WROC£AW<br />

Projektziele <strong>im</strong> Einzelnen:<br />

• Schutz der Flächen <strong>im</strong> Bereich<br />

des geplanten Landschaftsschutzparks<br />

und der<br />

vorgeschlagenen NATURA<br />

2000-Gebiete<br />

• Verbesserung der Landschaftsstrukturen<br />

durch Schaffung<br />

von Hecken und Flurgehölzen<br />

sowie Erhalt von Grünlandflächen<br />

• Verbesserung der Wasserqualität<br />

durch Verringerung von<br />

Abwassereinleitungen<br />

• Verbesserung des <strong>Umwelt</strong>bewusstseins<br />

• Vermittlung von Wissen über<br />

die besondere Naturausstattung<br />

des Gebietes sowohl für<br />

die lokale Bevölkerung als<br />

auch für Besucher<br />

• Erhöhung des Erholungs- und<br />

Tourismuspotenzials<br />

Projektablauf<br />

In der ersten Phase wurden zunächst<br />

die Rahmenbedingungen<br />

analysiert, wie zum Erhalt und<br />

zur Verbesserung der Landschaftsstrukturen<br />

<strong>im</strong> Projektgebiet<br />

beigetragen werden kann.<br />

Im Anschluss sollen Aktivitäten<br />

folgen, die den ökologisch sinnvollen<br />

Einsatz künftiger <strong>EU</strong>-<br />

Gelder (ab 2004) vorbereiten.<br />

In der zweiten Phase soll eine<br />

20<br />

Konzeption für den Naturschutz<br />

und zur Nutzung wertvoller Flächen<br />

<strong>im</strong> ländlichen Raum in der<br />

Nähe von Wroclaw ausgearbeitet<br />

werden. Dabei werden beispielhafte<br />

Modellprojekte umgesetzt.<br />

Auswirkungen auf die<br />

<strong>Umwelt</strong><br />

Erwartet wird die Zunahme der<br />

Biodiversität in dem geplanten<br />

Landschaftsschutzpark und<br />

den NATURA 2000-Gebieten,<br />

außerdem der Erhalt von Landschaftsstrukturen<br />

und eine Verbesserung<br />

der Wasserqualität.<br />

Auswirkungen auf Wirtschaft<br />

und Arbeitsmarkt<br />

In dem Projekt werden bisherige<br />

Arbeitsplätze erhalten. In späteren<br />

Phasen ist die Schaffung<br />

von neuen Arbeitsplätzen möglich.<br />

Im Projekt arbeiten etwa<br />

10 Freiwillige.<br />

Langfristig sollten durch die<br />

Erhöhung des Erholungs- und<br />

Tourismuspotenzials Arbeitsplätze<br />

gesichert bzw. neu geschaffen<br />

werden sowie das<br />

<strong>Umwelt</strong>bewusstsein in der<br />

Bevölkerung erhöht werden.<br />

Lokale Beteiligung<br />

Es erfolgt eine Zusammenarbeit<br />

mit lokalen Partnern, <strong>Umwelt</strong>schutzorganisationen<br />

und<br />

den Gemeindeverwaltungen.<br />

Projektlaufzeit / Förderung<br />

Das Projekt lief von 2002 bis<br />

2003; eine Verlängerung ist<br />

möglich.<br />

Fördermittel kamen von DBU<br />

und WWF, in der Perspektive<br />

sind auch Gelder aus <strong>EU</strong>-Fonds<br />

eingeplant.


OCHRONA DOLINY ODRY NA OBRZE¯ACH AGLOMERACJI WROC£AWSKIEJ<br />

dziesi¹tych i polega na kanalizacji<br />

wszystkich miejscowoœci oraz<br />

zbiorczego pod³¹czenia ich do<br />

jednej gminnej oczyszczalni<br />

- realizacja tych za³o¿eñ przy<br />

istniej¹cym modelu finansowania<br />

mo¿e trwaæ kilkanaœcie lat.<br />

Aby przed³o¿yæ przyjazn¹ dla<br />

œrodowiska i ekonomiczn¹ alternatywê,<br />

powinny byæ wdro¿one<br />

modelowe projekty zastosowania<br />

glebowo-korzeniowych<br />

oczyszczalni œcieków i energetycznego<br />

wykorzystania biomasy.<br />

Zadania te s¹ realizowane<br />

poprzez œcis³¹ wspó³pracê<br />

z gminami.<br />

Szczegó³owe cele projektu:<br />

• Ochrona przyrody na obszarach<br />

planowanego parku<br />

krajobrazowego i ostoi<br />

NATURA 2000<br />

• Poprawa struktury krajobrazu<br />

poprzez odtworzenie zadrzewieñ<br />

œródpolnych, zwiêkszenie<br />

area³u ³¹k<br />

• Poprawa jakoœci wód poprzez<br />

ograniczenie dop³ywu zanieczyszczeñ<br />

z obszarów wiejskich<br />

• Zwiêkszenie œwiadomoœci<br />

ekologicznej<br />

• Propagowanie wiedzy<br />

o walorach przyrodniczych<br />

terenu wœród spo³ecznoœci<br />

lokalnych i goœci<br />

• Podniesienie walorów rekreacyjno<br />

- turystycznych<br />

Przebieg projektu<br />

Podczas pierwszej fazy projektu<br />

zostanie przeprowadzona<br />

analiza mo¿liwoœci zachowania<br />

i poprawy struktury krajobrazu na<br />

obszarach wiejskich podlegaj¹cych<br />

antropopresji aglomeracji<br />

wroc³awskiej. Jest to faza wstêpna<br />

do przygotowania dalszych<br />

dzia³añ zwi¹zanych z proekologicznym<br />

wykorzystaniem przysz³ych<br />

funduszy Unii Europejskiej<br />

po 2004 roku.<br />

Druga faza ma zaowocowaæ<br />

opracowaniem koncepcji ochrony<br />

i wykorzystania walorów<br />

krajobrazu cennych przyrodniczo<br />

obszarów wiejskich na<br />

skraju aglomeracji wroc³awskiej<br />

oraz <strong>im</strong>plementacj¹ projektów<br />

modelowych.<br />

Spodziewane skutki projektu<br />

dla œrodowiska<br />

Zwiêkszony poziom bioró¿norodnoœci<br />

na obszarach planowanego<br />

parku krajobrazowego<br />

i ostoi NATURA 2000. Chroniona<br />

struktura krajobrazu i poprawa<br />

jakoœci wód.<br />

Spodziewane skutki<br />

spo³eczno-gospodarcze<br />

Projekt doprowadzi³ do zachowania<br />

dotychczasowych miejsc<br />

pracy. W póŸniejszej fazie<br />

mo¿liwe jest stworzenie nowych<br />

miejsc pracy. Przy projekcie<br />

pracuje oko³o 10 wolontariuszy.<br />

W d³u¿szej perspektywie dziêki<br />

podwy¿szeniu walorów rekreacyjno<br />

- turystycznych powinny<br />

byæ zachowane<br />

i stworzone nowe miejsca<br />

pracy. Skutkiem projektu jest<br />

równie¿ zwiêkszona œwiadomoœæ<br />

ekologiczna i wiedza<br />

spo³eczeñstwa.<br />

Udzia³ spo³ecznoœci lokalnych<br />

Wspó³praca z organizacjami<br />

spo³ecznymi, radami so³ectw,<br />

wójtami, radami i urzêdami gmin.<br />

Okres przebiegu projektu<br />

i zasoby finansowe projektu<br />

2002-2003, mo¿liwa dalsza<br />

kontynuacja.<br />

Œrodki finansowe pochodz¹<br />

z DBU,WWF, w perspektywie<br />

fundusze Unii Europejskiej.<br />

21


REGIONALMARKE "BARYCZ-TAL"<br />

3<br />

Kontakt<br />

Polskie Towarzystwo Przyjació³<br />

Przyrody (PTPP) "pro Natura"<br />

Podwale 75<br />

PL 50-449 Wroc³aw<br />

pronatura@eko.org.pl<br />

Tel: +48 - 71 343 4749<br />

Fax: +48 - 71 343 4177<br />

http://www.bociany.pl<br />

Kontaktperson<br />

Dorota Chmielowiec<br />

Projektcharakter<br />

22<br />

Nachhaltige<br />

Regionalentwicklung<br />

Ökotourismus<br />

Regionalproduktion<br />

Ökolandwirtschaft<br />

Sonstiges<br />

Ort / Region<br />

<strong>Die</strong> Barycz ist ein Nebenfluss<br />

der Oder. Das Projektgebiet<br />

befindet sich ungefähr 50 km<br />

nordöstlich von Breslau und<br />

besteht aus ca. 17 Gemeinden,<br />

die in den Woiwodschaften<br />

Niederschlesien, Großpolen und<br />

Lubuskie liegen.<br />

<strong>Die</strong> Barycz-Niederung ist fast<br />

ausschließlich ländlich geprägt<br />

(98% der Fläche). Ungefähr<br />

63% der Berufstätigen sind in<br />

der Landwirtschaft tätig, 25%<br />

arbeiten <strong>im</strong> <strong>Die</strong>nstleistungssektor<br />

und 17% in kleinen Industriebetrieben.<br />

<strong>Die</strong> Arbeitslosenquote<br />

liegt bei 15%.<br />

Charakteristisch für die Region<br />

ist neben der Land- und Forstwirtschaft<br />

die Teichwirtschaft.<br />

<strong>Die</strong> ersten Teiche wurden<br />

schon <strong>im</strong> 12. Jahrhundert angelegt.<br />

<strong>Die</strong> dadurch entstandenen<br />

halbnatürlichen Ökosysteme<br />

(Mosaik von Teichen,<br />

Feuchtwiesen, Weiden und<br />

Wäldern) wurden zu wichtigen<br />

Biotopen für seltene und bedrohte<br />

Vogelarten.<br />

Einer der größten Teichkomplexe<br />

in <strong>Europa</strong>, die Miliczer<br />

Teiche, sind als Feuchtgebiet<br />

von internationaler Bedeutung<br />

gemäß RAMSAR-Konvention<br />

geschützt. Der größte Teil der<br />

Barycz-Niederung ist als Landschaftsschutzpark<br />

"Dolina<br />

Baryczy" rechtlich geschützt.<br />

Projektportrait / -ziel<br />

<strong>Die</strong> Aufgabe von traditionellen<br />

Bewirtschaftungsformen stellt<br />

für die biologische Vielfalt der<br />

Region eine ernste Bedrohung<br />

dar. Um die wertvollen Lebensräume<br />

des Gebietes zu erhalten,<br />

ist es daher notwendig,<br />

Strategien zu entwickeln, die<br />

eine dauerhafte ökonomisch<br />

und ökologisch ausgewogene<br />

Nutzung der Gebiete möglich<br />

machen.<br />

Gemeinsam mit den Gemeinden<br />

aus dem Projektgebiet<br />

erarbeitet PTPP "pro Natura" in<br />

Kooperation mit "Zielona Akcja"<br />

("Grüne Aktion") eine Strategie<br />

zur nachhaltigen Entwicklung<br />

des Barycz-Tals. Der Erhalt der<br />

extensiven Teich- und Grünlandwirtschaft<br />

ist ein wesentliches<br />

Ziel des Projekts.<br />

Eine Maßnahme ist der Aufbau<br />

und die Vermarktung einer<br />

Regionalmarke "Barycz-Tal",<br />

um den Absatz lokaler Produkte<br />

zu fördern. Das Konzept<br />

soll anhand von Pilotprojekten<br />

mit ausgewählten Produkten<br />

(Militscher Karpfen, Eier, Alte


DOLINA BARYCZY - PRODUKT REGIONALNY<br />

3<br />

Kontakt<br />

Polskie Towarzystwo Przyjació³<br />

Przyrody "pro Natura"<br />

Podwale 75<br />

PL 50-449 Wroc³aw<br />

pronatura@eko.org.pl<br />

Tel: +48 - 71 343 4749<br />

Fax: +48 - 71 343 4177<br />

www.bociany.pl<br />

Osoba kontaktowa<br />

Dorota Chmielowiec<br />

Charakter projektu<br />

Zrównowa¿ony rozwój<br />

regionalny<br />

Eko-turystyka<br />

Produkcja regionalna<br />

Rolnictwo ekologiczne<br />

Inne<br />

MiejscowoϾ / region<br />

Barycz to prawobrze¿ny dop³yw<br />

Odry. Obszar projektu znajduje<br />

siê oko³o 50 km na pó³nocnywschód<br />

od Wroc³awia, obejmuje<br />

ok. 17 gmin i administracyjne<br />

le¿y w granicach 3 województw:<br />

dolnoœl¹skiego, wielkopolskiego<br />

oraz lubuskiego.<br />

Dolina Baryczy jest zdominowana<br />

przez obszary wiejskie (98%<br />

powierzchni) wykorzystywane<br />

rolniczo. Oko³o 63% zawodowo<br />

czynnej ludnoœci jest zatrudniona<br />

w rolnictwie, 25% zatrudnionych<br />

jest w us³ugach, a 17%<br />

w drobnym przemyœle. Œrednia<br />

stopa bezrobocia na tym obszarze<br />

wynosi 15%.<br />

Cech¹ charakterystyczn¹<br />

regionu obok rolnictwa<br />

i gospodarki leœnej jest gospodarka<br />

stawowa (pierwsze<br />

stawy powsta³y w XII w). Powsta³e<br />

na skutek tej dzia³alnoœci<br />

ekosystemy pó³-naturalne<br />

(mozaika rozleg³ych stawów,<br />

podmok³ych ³¹k, lasów i pastwisk)<br />

sta³y siê niezwykle<br />

cennym siedliskiem dla wielu<br />

rzadkich i gin¹cych gatunków<br />

ptaków.<br />

Objêty ochron¹ rezerwatow¹<br />

jeden z najwiêkszych w Europie<br />

kompleks Stawów Milickich<br />

znajduje siê na liœcie konwencji<br />

RAMSAR jako obszar wodnob³otny<br />

o œwiatowym znaczeniu<br />

dla ochrony ptaków. Dolina<br />

Baryczy zaliczona jest do sieci<br />

ECONET jako korytarz ekologiczny<br />

o znaczeniu miêdzyna-<br />

rodowym. Wiêksz¹ czêœæ<br />

doliny rzeki jest prawnie chroniona<br />

jako Park Krajobrazowy<br />

"Dolina Baryczy".<br />

Portret i cel projektu<br />

G³ównym zagro¿eniem dla<br />

rozwoju spo³ecznoœci lokalnych,<br />

a jednoczeœnie dla bioró¿norodnoœci<br />

Doliny Baryczy,<br />

jest upadek tradycyjnych form<br />

gospodarowania (rolnictwo,<br />

rybo³ówstwo i leœnictwo). Aby<br />

zachowaæ bioró¿norodnoœæ<br />

obszaru, koniecznym jest<br />

rozwiniêcie strategii umo¿liwiaj¹cych<br />

d³ugotrwa³e i rozwa¿ne<br />

ekonomiczne<br />

i ekologiczne wykorzystanie<br />

obszaru.<br />

We wspó³pracy z gminami Doliny<br />

Baryczy oraz Fundacj¹ Zielona<br />

23


REGIONALMARKE "BARYCZ-TAL"<br />

1<br />

Obstsorten, Molkereiprodukte)<br />

getestet werden.<br />

In Zusammenarbeit mit der Niederschlesischen<br />

Stiftung für<br />

Nachhaltige Entwicklung (DFE)<br />

wird derzeit ein Projekt zur<br />

Erhaltung, Zucht und Vermarktung<br />

einer alten Hühnerrasse<br />

durchgeführt. Ziel ist es u.a., die<br />

24<br />

Hühnerhaltung in den Betrieben<br />

der Region einzuführen und gemeinsam<br />

zu vermarkten.<br />

Zurzeit verwaltet die Organisation<br />

ungefähr 200 ha wertvoller<br />

Grünlandflächen in der Barycz-<br />

Niederung. Von 1994 bis 1998<br />

hat PTPP "pro Natura" in dem<br />

Gebiet das Projekt "Erhaltung<br />

und Entwicklung der naturräumlichen<br />

Potenziale <strong>im</strong><br />

Barycz-Tal" durchgeführt. Im<br />

Jahre 1994 wurde ein Naturführer<br />

"Natur <strong>im</strong> Barycz-Tal"<br />

herausgegeben, um die touristische<br />

Entwicklung in dem Gebiet<br />

zu fördern.<br />

Projektablauf<br />

In der ersten Phase wurden<br />

notwendige Daten für die Biotopkartierung<br />

gesammelt.<br />

Zusammen mit dem Marschalamt<br />

der Woiwodschaft Niederschlesien<br />

wurden die rechtlichen<br />

Grundlagen für das<br />

Marketing einer Regionalmarke<br />

ermittelt.<br />

<strong>Die</strong> nächsten Schritte werden<br />

sich einerseits auf das Beenden<br />

der Biotopkartierungen der<br />

landwirtschaftlichen Flächen <strong>im</strong><br />

Barycz-Tal konzentrieren, andererseits<br />

werden die Marketingmöglichkeiten<br />

für eine Regionalmarke<br />

analysiert und mit<br />

dem Potenzial <strong>im</strong> Barycz-Tal<br />

verglichen. Es werden Grundsätze<br />

für das Marketing und den<br />

Vertrieb eines Pilotproduktes<br />

ausgearbeitet.<br />

Basierend auf einer Inventarisierung<br />

von möglichen Produkten<br />

und den bislang gemachten<br />

Erfahrungen wird eine Auswahl<br />

von Produkten und Partnern für<br />

die Fortführung des Projektes<br />

ausgewählt.<br />

Auswirkungen auf die <strong>Umwelt</strong><br />

Angestrebte Auswirkungen auf<br />

die <strong>Umwelt</strong> sind zum einen der<br />

Erhalt der wertvollen Teichgebiete<br />

(nach RAMSAR-Konven-


DOLINA BARYCZY - PRODUKT REGIONALNY<br />

1<br />

Akcja opracowywana jest obecnie<br />

regionalna strategia rozwoju<br />

zrównowa¿onego dla Doliny<br />

Baryczy. Zachowanie ekstensywnej<br />

gospodarki stawowej i leœnej<br />

jest zasadniczym celem projektu.<br />

Œrodkiem promocji lokalnych<br />

produktów jest wprowadzenie<br />

i marketing produktu regionalnego<br />

"Dolina Baryczy". Koncepcja<br />

zostanie przetestowana za<br />

pomoc¹ projektów pilota¿owych<br />

z udzia³em wybranych produktów<br />

(milicki karp, jaja, dawne odmiany<br />

owoców, produkty mleczarskie).<br />

We wspó³pracy z Dolnoœl¹sk¹<br />

Fundacj¹ Ekorozwoju realizowany<br />

jest projekt zachowania<br />

rodz<strong>im</strong>ej rasy kury zielononó¿ki<br />

kuropatwianej poprzez wprowadzenie<br />

jej chowu w gospodarstwach<br />

na terenie Doliny Baryczy<br />

oraz dzia³ania marketingowe<br />

w celu promocji produktu.<br />

Celem jest m.in. utrzymanie kur<br />

w regionalnych gospodarstwach<br />

i wspólne wypromowanie.<br />

Jak dot¹d organizacja zarz¹dza<br />

oko³o 200 ha. wartoœciowych<br />

przyrodniczo obszarów<br />

zielonych w nizinie Barycz.<br />

W latach 1994-1998 PtPP "pro<br />

Natura" przeprowadza³a na<br />

Stawach Milickich projekt<br />

"Zachowanie i odtwarzanie<br />

wartoœci przyrodniczych Doliny<br />

Baryczy" skierowany na poprawê<br />

gospodarki wodnej w powi¹zaniu<br />

z ochron¹ bioró¿norodnoœci.<br />

PTPP "pro Natura"<br />

zarz¹dza w celach ochronnych<br />

ok. 200 ha cennych ekosystemów<br />

³¹kowych na terenie<br />

Doliny Baryczy. W 1994 r.<br />

wydano przewodnik "Przyroda<br />

Doliny Baryczy" celem rozwoju<br />

turystyki w regionie.<br />

Przebieg projektu<br />

W etapie I skupiono siê przede<br />

wszystk<strong>im</strong> na zbieraniu danych<br />

do waloryzacji i demarkacji<br />

projektu. Jednoczeœnie, we<br />

wspó³pracy z Urzêdem Marsza³kowsk<strong>im</strong><br />

Dolnego Œl¹ska,<br />

rozpoznane zosta³y uwarunkowania<br />

prawne wdra¿ania produktu<br />

regionalnego w warunkach<br />

UE na terenie Polski/Dolnego<br />

Œl¹ska.<br />

Kolejne dzia³ania skoncentruj¹<br />

siê z jednej strony na ukoñczeniu<br />

waloryzacji przyrodniczej<br />

obszarów rolniczych Doliny<br />

Baryczy, a z drugiej na analizie<br />

rozpoznanych ogólnych warunków<br />

wdra¿ania produktu regionalnego<br />

w Polsce i odniesieniu<br />

ich do Doliny Baryczy. Okreœlone<br />

zostan¹ zasady marketingu oraz<br />

sieci dystrybucji w odniesieniu<br />

do produktu pilota¿owego.<br />

Na podstawie prowadzonej<br />

inwentaryzacji potencjalnych<br />

produktów regionalnych oraz<br />

nawi¹zanych kontaktów<br />

w terenie, i korzystaj¹c<br />

z wniosków wynikaj¹cych<br />

z wy¿ej wymienionych dzia³añ,<br />

dokonana zostanie te¿ wstêpna<br />

selekcja konkretnych produktów<br />

i identyfikacja partnerów do<br />

projektu w³aœciwego.<br />

Spodziewane skutki projektu<br />

dla œrodowiska<br />

Najwa¿niejszym d¹¿eniem jest<br />

zachowanie cennych<br />

przyrodniczo stawów rybnych<br />

(chronionych konwencj¹<br />

Ramsar) o powierzchni ok. 6000<br />

ha dziêki stworzeniu<br />

mechanizmów umo¿liwiaj¹cych<br />

funkcjonowanie ekstensywnej<br />

gospodarki rybackiej.<br />

Do innych celów nale¿¹:<br />

• Odtworzenie lub poprawa<br />

funkcjonowania biotopów na<br />

stawach rybnych<br />

• Utrzymanie ekstensywnej<br />

produkcji zbo¿a jako paszy<br />

25


REGIONALMARKE "BARYCZ-TAL"<br />

1 tion geschützt) auf einer Fläche<br />

von ca. 6000 ha durch extensive<br />

Bewirtschaftung.<br />

Zum anderen werden angestrebt:<br />

• <strong>Die</strong> Wiederherstellung bzw.<br />

Verbesserung der Biotopfunktion<br />

der Teiche<br />

• Der Erhalt von extensivem<br />

Getreideanbau auf der Fläche<br />

von ca. 1000 ha für die Produktion<br />

von Fischfutter<br />

• Der Erhalt der extensiven<br />

Nutzung von Wiesen und<br />

Weiden<br />

• <strong>Die</strong> Unterstützung von lokalen<br />

Ökoinitiativen in ca. 20 Gemeinden<br />

aus der Barycz-<br />

Niederung<br />

Auswirkungen auf Wirtschaft<br />

und Arbeitsmarkt<br />

Als sozio-ökonomische Folgen<br />

des Projekts werden Zusatzeinkommen<br />

für Landwirte und<br />

Verarbeiter sowie eine Erhöhung<br />

der touristischen Attraktivität<br />

der Region erwartet.<br />

Hervorzuheben ist die Sicherung<br />

und Schaffung neuer,<br />

"grüner" Arbeitsplätze.<br />

Lokale Beteiligung<br />

Das Projekt wird in enger Zusammenarbeit<br />

mit dem<br />

Gemeindeverband "Barycz-<br />

Tal", der lokalen Verwaltung,<br />

Landwirten, Erzeugern, landwirtschaftlichenBeratungszentren,<br />

dem Marschalamt der<br />

Woiwodschaft Niederschlesien<br />

sowie Bauernverbänden durchgeführt.<br />

Medienresonanz<br />

Das Projekt ist in der lokalen<br />

Verwaltung und bei der Bevöl-<br />

26<br />

kerung bekannt. Lokale und<br />

regionale Medien sind informiert.<br />

Projektlaufzeit / Förderung<br />

<strong>Die</strong> Laufzeit des Projekts ist<br />

2002-2003, eine Weiterführung<br />

wird angestrebt.<br />

Gefördert wird das Projekt von<br />

DBU, WWF, GEF und UNDP<br />

Small Grants Programmen.<br />

Bei der Weiterführung des<br />

Projekts nach 2004 ist eine<br />

Förderung durch <strong>EU</strong>-Agrarumweltprogrammevorgesehen.


1<br />

DOLINA BARYCZY - PRODUKT REGIONALNY<br />

dla ryb o odpowiedniej jakoœci<br />

ekologicznej na powierzchni<br />

ok. kilkuset ha (ok. 1000 ha)<br />

w Dolinie Baryczy.<br />

• Utrzymanie ekstensywnie<br />

wykorzystywanych ³¹k<br />

i pastwisk.<br />

• Wsparcie lokalnych inicjatyw<br />

ekologicznych z terenu ok. 20<br />

gmin wiejskich z Doliny<br />

Baryczy.<br />

Spodziewane skutki<br />

spo³eczno-gospodarcze<br />

Jako spo³eczno-ekonomiczno<br />

nastêpstwa projektu nale¿y<br />

wymieniæ:<br />

• Dodatkowy dochód dla rolników<br />

i przetwórców.<br />

• Wzrost turystycznej atrakcyjnoœci<br />

regionu.<br />

• Potencjalny wzrost zatrudnienia<br />

(nowe "zielone" miejsca<br />

pracy).<br />

Udzia³ spo³ecznoœci<br />

lokalnych<br />

Projekt jest wdra¿any w œcis³ej<br />

wspó³pracy ze Stowarzyszeniem<br />

Gmin i Powiatów Doliny<br />

Baryczy, urzêdami gminnymi,<br />

miejscowymi rolnikami, producentami,<br />

Oœrodkami Doradztwa<br />

Rolniczego, Urzêdem Marsza³kowsk<strong>im</strong><br />

Województwa Dolnoœl¹skiego<br />

oraz stowarzyszeniami<br />

rolników.<br />

Medialna percepcja projektu<br />

Projekt jest znany w samorz¹dach<br />

zarówno na szczeblu<br />

lokalnym i regionalnym, wiedz¹<br />

o n<strong>im</strong> liczni mieszkañcy, a tak¿e<br />

lokalne i regionalne media.<br />

Okres przebiegu projektu<br />

i zasoby finansowe projektu<br />

Przebieg projektu przypad³ na<br />

lata 2002-2003, d¹¿y siê do<br />

dalszej kontynuacji.<br />

Projekt by³ finansowany przez<br />

DBU, WWF, GEF UNDP Small<br />

Grants Programme, programy<br />

rolnoœrodowiskowe Unii Europejskiej<br />

przy kontynuacji projektu<br />

po 2004r. Jednym<br />

z za³o¿eñ projektu jest multiplikacja<br />

jego doœwiadczeñ<br />

w innych regionach o podobnej<br />

charakterystyce, zw³aszcza<br />

w dorzeczu Odry.<br />

27


SUDETEN - NACHHALTIGE REGIONALENTWICKLUNG<br />

IN DER MITTELGEBIRGSREGION<br />

4<br />

Kontakt<br />

Fundacja <strong>Kultur</strong>y Ekologicznej<br />

(FKE)<br />

ul. Strumykowa 2<br />

PL 58-500 Jelenia Góra<br />

fke@eko.org.pl<br />

Tel: +48 - 75 7532757<br />

Fax: +48 - 75 7521528<br />

Kontaktperson<br />

Roman Gramsz<br />

Partnerorganisation<br />

Der Westsudeten-<strong>Umwelt</strong>verband<br />

sowie mehrere regionale und<br />

überregionale Organisationen<br />

(Adresse S. 88)<br />

Projektcharakter<br />

28<br />

Nachhaltige<br />

Regionalentwicklung<br />

Öko-Tourismus<br />

Regionalproduktion<br />

Öko-Landwirtschaft<br />

Sonstiges: <strong>Umwelt</strong>schutz<br />

Ort / Region<br />

Das Projektgebiet liegt <strong>im</strong> Südwesten<br />

von Polen in den<br />

Westsudeten <strong>im</strong> Talkessel<br />

"Kotlina Jeleniogórska" von<br />

Jelenia Góra <strong>im</strong> Einzugsgebiet<br />

der Oder.<br />

Das Tal um Jelenia Góra ist<br />

überwiegend durch Industrie<br />

und Handel geprägt. <strong>Die</strong> Kurstadt<br />

Jelenia Góra ist ein gut<br />

entwickeltes Tourismuszentrum.<br />

Dort ist außerdem der<br />

Sitz der "Euroregion Neiße",<br />

zu der die Grenzregionen<br />

Deutschlands, Tschechiens<br />

und Polens gehören. Hier werden<br />

Aktivitäten in den Bereichen<br />

<strong>Umwelt</strong>schutz, Raumplanung,<br />

Wissenschaft, Kunst<br />

und Tourismus konsolidiert.<br />

<strong>Die</strong> Vorgebirgsregion der<br />

Sudeten ist dagegen landwirtschaftlich<br />

geprägt. Im Vergleich<br />

zu anderen Regionen<br />

sind die landwirtschaftlichen<br />

Bedingungen aber durch die<br />

z.T. felsigen Hügel und Berghänge<br />

erschwert. <strong>Die</strong>s führt zu<br />

einem Rückgang der Landwirtschaft.<br />

<strong>Die</strong> Arbeitslosigkeit liegt in der<br />

Region bei ca. 16%.<br />

<strong>Die</strong> Landschaft ist abwechslungsreich<br />

und ermöglicht viele<br />

verschiedene Outdoor-Sport-<br />

arten, wie Klettern, Langlaufund<br />

Alpinski, Radfahren und<br />

Wassersport. <strong>Die</strong> Verkehrsverbindungen<br />

sowie das Übernachtungs-<br />

und Gastronomieangebot<br />

sind gut.<br />

Projektportrait / -ziel<br />

<strong>Die</strong> Aufgabe oder Intensivierung<br />

der Landwirtschaft führt<br />

in der Projektregion zu negativen<br />

Auswirkungen auf <strong>Umwelt</strong><br />

und Sozialstrukturen. Auch die<br />

Umstellung auf die freie Marktwirtschaft<br />

und die Verwendung<br />

von <strong>EU</strong>-Fördergeldern hat negative<br />

Folgen für die <strong>Umwelt</strong>.<br />

Deshalb versucht die Organisation<br />

FKE, nachhaltige, umwelt-<br />

und sozialverträgliche<br />

Bewirtschaftungsformen in der<br />

Region einzuführen.<br />

Durch die Umstellung auf extensive<br />

Landwirtschaft wird<br />

sowohl aktiver Naturschutz<br />

betrieben als auch die natürliche<br />

Biodiversität erhöht.<br />

Insgesamt wurden verschie-<br />

dene Maßnahmen zur Extensivierung<br />

der Landwirtschaft auf<br />

gepachteten und eigenen Flächen<br />

umgesetzt. Auch wird<br />

versucht, regionale Kreisläufe<br />

in der Bewirtschaftung, Energienutzung<br />

und Vermarktung<br />

zu initiieren.<br />

Beispielsweise werden wertvolle<br />

Naturgebiete nur noch als exten-


SUDETY - ZRÓWNOWA¯ONY ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH<br />

ŒREDNIOGÓRZA<br />

4<br />

Kontakt<br />

Fundacja <strong>Kultur</strong>y Ekologicznej<br />

ul. Strumykowa 2<br />

PL 58-500 Jelenia Góra<br />

fke@eko.org.pl<br />

Tel:+48 - 75 7532757<br />

Fax: +48 - 75 7521528<br />

Osoba kontaktowa<br />

Roman Gramsz<br />

Organizacja partnerska<br />

Zachodniosudeckie Towarzystwo<br />

Przyrodnicze i ponadto liczne<br />

organizacje regionalne<br />

i ponadregionalne.<br />

(Adresy str. 88)<br />

Charakter projektu<br />

Zrównowa¿ony rozwój<br />

regionalny<br />

Eko-turystyka<br />

Produkcja regionalna<br />

Gospodarka ekologiczna<br />

Inne: aktywna ochrona<br />

przyrody<br />

Charakterystyka regionu<br />

Projekt przebiega w dorzeczu<br />

Odry na obszarze Sudetów<br />

Zachodnich, w Kotlinie Jeleniogórskiej.<br />

Region ma charakter handlowoprzemys³owy<br />

z doϾ dobrze<br />

rozwiniêt¹ baz¹ turystycznouzdrowiskow¹.<br />

Miasto Jelenia<br />

Góra jest siedzib¹ "Euroregionu<br />

Nysa" skupiaj¹cego przygraniczne<br />

tereny Niemiec, Czech<br />

i Polski konsoliduj¹cego dzia³ania<br />

w dziedzinie ochrony œrodowiska,<br />

gospodarki przestrzennej,<br />

nauki, sztuki oraz turystyki.<br />

W regionie przedgórza Sudetów<br />

du¿e gospodarcze znaczenie<br />

ma uprawa roli. Tereny podgórskie<br />

charakteryzuj¹ siê bardzo<br />

wysok<strong>im</strong>i walorami przyrodniczo-krajobrazowymi,<br />

ale równoczeœnie<br />

trudniejszymi warunkami<br />

rozwoju rolnictwa. Prowadzi<br />

to do postêpuj¹cego porzucania<br />

gospodarki rolnej na tych terenach.<br />

Stopa bezrobocia wynosi<br />

w regionie oko³o 16 %.<br />

Urozmaicona rzeŸba terenu<br />

umo¿liwia uprawianie ka¿dej<br />

formy aktywnego wypoczynku:<br />

turystykê piesz¹ nizinn¹, piesz¹<br />

górsk¹, wspinaczkê skaln¹,<br />

wszystkie odmiany narciarstwa,<br />

turystykê rowerow¹, kajakarstwo<br />

i wiele innych. Ponadto do<br />

zalet regionu nale¿¹ doskona³e<br />

po³¹czenia komunikacyjne<br />

i bogata baza noclegowogastronomiczna.<br />

Portret i cel projektu<br />

Zarówno zaniechanie rolnictwa,<br />

jak i intensyfikacja gospodarki<br />

rolnej prowadzi w tym regionie<br />

do negatywnych skutków dla<br />

œrodowiska i struktury spo³ecznej.<br />

Wprowadzenie gospodarki<br />

wolnorynkowej i przep³yw<br />

œrodków UE powoduj¹ pojawiaj¹ce<br />

siê na tym obszarze<br />

nieskoordynowane i szkodliwe<br />

dla œrodowiska zjawiska<br />

i procesy.<br />

29


SUDETEN - NACHHALTIGE REGIONALENTWICKLUNG<br />

IN DER MITTELGEBIRGSREGION<br />

sives Grünland (Heugewinnung)<br />

genutzt. <strong>Die</strong> Biomasse wird<br />

dann als Tierfutter <strong>im</strong> eigenen<br />

Betrieb bzw. als Rohstoff für die<br />

Energieversorgung eines internationalen<br />

<strong>Kultur</strong>zentrums für<br />

Ökologie ("Dwór Czarne") genutzt.<br />

Auf 50 ha ehemaliger Brachflächen<br />

wurde eine Ökolandwirtschaft<br />

mit der Spezialisierung<br />

auf Milchprodukte eingerichtet.<br />

<strong>Die</strong> hochwertigen Milch- und<br />

Hartkäseprodukte werden<br />

regional vermarktet.<br />

Ein weiterer wichtiger Aspekt des<br />

Projektes ist die Bildungsarbeit.<br />

Es werden Informationsstellen<br />

für Schulungen und Kurse<br />

eingerichtet, Konferenzen und<br />

30<br />

Treffen zur Stärkung des<br />

<strong>Umwelt</strong>bewusstseins organisiert.<br />

Auch wird die Bildung von<br />

Produzentengruppen unterstützt<br />

und die Vermarktung regionaler<br />

Ökoprodukte gefördert.<br />

FKE führt auch "reine Naturschutzprojekte"<br />

in der Region<br />

durch. Es werden rund 123 ha<br />

wertvolles Naturgebiet <strong>im</strong><br />

"Pijawnik-Quellgebiete" renaturiert<br />

und aktiv geschützt.<br />

Das Ziel der nachhaltigen<br />

Sicherung des Naturpotenzials<br />

in der Region wird durch die<br />

Kombination von Projekten aus<br />

den Bereichen Naturschutz,<br />

Bildung und Landwirtschaft<br />

erreicht. <strong>Die</strong> Stiftung kooperiert<br />

auch mit anderen Organisa-<br />

tionen (auch überregional).<br />

<strong>Die</strong>se Zusammenarbeit und die<br />

Herstellung neuer Kontakte<br />

zählen zu den Grundsätzen des<br />

Projektes.<br />

Projektablauf<br />

• Analyse vorhandener Daten<br />

der drei Gemeinden der<br />

Region unter ökologischen<br />

Gesichtspunkten: Jelenia<br />

Góra, Mys³akowice und Podgórzyn.<br />

Es soll eine ökologische<br />

Landwirtschaft und der<br />

Aufbau eines Modellhofs in die<br />

Strategie der Gemeindeentwicklung<br />

einbezogen werden<br />

• Analyse der Entwicklungsmöglichkeiten<br />

der ökologischen<br />

Landwirtschaft in der Region<br />

• Bestandsaufnahme von Nutzflächen,<br />

die für eine ökolo-


SUDETY - ZRÓWNOWA¯ONY ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH<br />

ŒREDNIOGÓRZA<br />

Dlatego FKE próbuje wprowadzaæ<br />

do regionu zrównowa¿one,<br />

odpowiedzialne ekologicznie<br />

i spo³ecznie formy dzia³alnoœci<br />

gospodarczej. Poprzez<br />

przestawienie siê na ekstensywn¹<br />

gospodarkê roln¹<br />

inicjuje siê aktywn¹ ochronê<br />

œrodowiska, jak i zwiêkszy<br />

naturaln¹ bioró¿norodnoœæ.<br />

Ogólnie wprowadzono ró¿ne<br />

œrodki s³u¿¹ce wspomaganiu<br />

ekstensywnego rolnictwa<br />

na posiadanych i dzier¿awionych<br />

przez FKE gruntach.<br />

Toczone s¹ starania celem<br />

zainicjowania lokalnych obiegów:<br />

gospodarczego, wykorzystania<br />

energii i promocji<br />

towarów. Przyk³adowo wartoœciowe<br />

obszary przyrodnicze<br />

bêd¹ wykorzystywane jedynie<br />

jako ekstensywne tereny<br />

zielone.<br />

Pozyskuje siê biomasê (siano)<br />

z terenów cennych przyrodniczo<br />

i wykorzystujemy j¹ jako<br />

paszê we w³asnym gospodarstwie<br />

rolnym i jako paliwo<br />

w jednym ze Ÿróde³ zasilania<br />

energetycznego Miêdzynarodowego<br />

Oœrodka <strong>Kultur</strong>y<br />

Ekologicznej Dwór "Czarne".<br />

Zabezpieczono 50 ha nieu¿ytków<br />

na przyjazne przyrodzie<br />

rolnictwo ekologiczne ze<br />

specjalnoœci¹ produkcji mleka<br />

i wyrobu serów twardych.<br />

Kolejnym wa¿nym aspektem<br />

projektu jest edukacja - stworzenie<br />

miejsca informacji,<br />

szkoleñ i kursów; organizacja<br />

konferencji i spotkañ podnosz¹cych<br />

œwiadomoœæ ekologiczn¹;<br />

propagowanie ekologicznego<br />

sposobu gospodarowania<br />

i agroturystyki, wspieranie<br />

tworzenia grup producenckich,<br />

promocja regionalnego produktu<br />

ekologicznego na kiermaszach<br />

i w mediach.<br />

FKE zajmuje siê równie¿<br />

"czyst¹" ochron¹ przyrody przez<br />

co rozumie denaturalizacjê<br />

terenów Ÿródliskowych Pijawnika;<br />

m.in. objêcie aktywnymi formami<br />

opieki 123 ha cennego przyrodniczo<br />

terenu.<br />

Celem jest zrównowa¿one<br />

zabezpieczenie potencja³u<br />

przyrodniczego regionu osi¹gniête<br />

poprzez zespolenie projektów<br />

z obszarów ochrony przyrody,<br />

edukacji, gospodarki rolnej.<br />

Fundacja wspó³pracuje z innymi<br />

organizacjami (równie¿ ponadregionalnymi).<br />

Ta wspó³praca<br />

i zawieranie nowych kontaktów<br />

nale¿y do g³ównych zasad<br />

projektu.<br />

31


SUDETEN - NACHHALTIGE REGIONALENTWICKLUNG<br />

IN DER MITTELGEBIRGSREGION<br />

gische Landwirtschaft in<br />

Frage kommen. Im Anschluss<br />

erfolgte die Auswahl von zwei<br />

Flächen (50 ha und 123 ha)<br />

• Gutachten über die Änderungen<br />

der Wasserverhältnisse<br />

<strong>im</strong> Rahmen der Renaturierung<br />

des Einzugsgebiets Pijawnik.<br />

• Ausarbeitung eines Geschäftsplans<br />

und eines Marketingkonzepts<br />

für einen geplanten<br />

Modellökohof.<br />

Auswirkungen auf die <strong>Umwelt</strong><br />

• Zunahme der Biodiversität <strong>im</strong><br />

Projektgebiet (oberes Einzugsgebiet<br />

des <strong>Fluss</strong>es<br />

Pijawnik).<br />

• Schutz der Besonderheiten<br />

von Natur und Landschaft <strong>im</strong><br />

Bereich des Dorfes "Czarne"<br />

(heute Teil von Jelenia Góra).<br />

32<br />

• Verbesserungen des<br />

Schutzes der lokalen Natur-,<br />

<strong>Kultur</strong>- und Landschaftsdenkmäler.<br />

Auswirkungen auf Wirtschaft<br />

und Arbeitsmarkt<br />

Durch die Reaktivierung der<br />

extensiven Landwirtschaft wird<br />

eine naturverträgliche Erwerbsquelle<br />

<strong>im</strong> ländlichen<br />

Raum geschaffen. Das Projekt<br />

dient auch dem Erhalt bestehender<br />

Arbeitsplätze.<br />

Lokale Beteiligung<br />

In das Projekt sollen noch weitere<br />

Einwohner, Landwirte und<br />

lokale Selbstverwaltungen eingebunden<br />

werden.<br />

Medienresonanz<br />

Das Projekt ist den lokalen und<br />

regionalen Selbstverwaltungen<br />

bekannt. Zahlreiche Einwohner<br />

kennen die Aktivitäten. Auch in<br />

lokalen und regionalen Medien<br />

wurde bereits über das Projekt<br />

berichtet.<br />

Projektlaufzeit / Förderung<br />

Das Projekt wird in den Jahren<br />

2002 - 2003 durchgeführt; eine<br />

Fortsetzung ist möglich.<br />

Zurzeit werden die Aktivitäten von<br />

DBU und WWF sowie der<br />

"Woiwodschaft-Stiftung für<br />

<strong>Umwelt</strong>schutz und Wasserwirtschaft"<br />

finanziell unterstützt.<br />

Nach dem Beitritt Polens zur<br />

Europäischen Union sind für die<br />

Fortsetzung <strong>EU</strong>-Mittel eingeplant.


SUDETY - ZRÓWNOWA¯ONY ROZWÓJ OBSZARÓW WIEJSKICH<br />

ŒREDNIOGÓRZA<br />

Przebieg projektu<br />

• Analiza istniej¹cych opracowañ<br />

planistycznych obszaru<br />

trzech gmin: Jeleniej Góry,<br />

Mys³akowic i Podgórzyna<br />

pod k¹tem programu ekologiczno-krajobrazowejodnowy<br />

oraz ekologicznej aktywizacji<br />

dawnej wsi Czarne<br />

w celu stworzenia podstaw<br />

do w³¹czenia rolnictwa<br />

ekologicznego i gospodarstwa<br />

modelowego do strategii<br />

rozwoju gmin.<br />

• Analiza mo¿liwoœci rozwoju<br />

rolnictwa ekologicznego<br />

w regionie.<br />

• Inwentaryzacja przyrodnicza<br />

u¿ytków przeznaczonych<br />

pod gospodarstwo ekologiczne<br />

(50 ha i 123 ha).<br />

• Ekspertyza zmian stosunków<br />

wodnych w ramach renaturalizacji<br />

zlewni Pijawnika.<br />

• Opracowanie biznesplanu<br />

i koncepcji marketingowej<br />

modelowego gospodarstwa<br />

ekologicznego w celu wypracowanie<br />

podstaw do utworzenia<br />

modelowego gospodarstwa<br />

ekologicznego oraz<br />

ochrony cennych przyrodniczo<br />

obszarów.<br />

Spodziewane skutki<br />

projektu dla œrodowiska<br />

• Wzbogacenie bioró¿norodnoœci<br />

w rejonie lokalizacji<br />

projektu ( górna zlewnia<br />

potoku Pijawnik).<br />

• Ochrona walorów przyrodniczych<br />

i krajobrazowych w<br />

obszarze d. wsi Czarne<br />

(dziœ czêœæ Jeleniej Góry).<br />

• wzrost skutecznoœci<br />

w zakresie ochrony lokalnych<br />

wartoœci przyrodni-<br />

czych i kulturowo-krajobrazowych<br />

(zabytki ), ³adu<br />

przestrzennego itp.<br />

Spodziewane skutki<br />

spo³eczno-gospodarcze<br />

Dziêki reaktywacji ekstensywnej<br />

dzia³alnoœci rolniczej<br />

powstanie przyjazne dla œrodowiska<br />

Ÿród³o dochodu ludnoœci<br />

zamieszkuj¹cej tereny<br />

wiejskie. Projekt przyczynia<br />

siê równie¿ do zachowania<br />

istniej¹cych miejsc pracy.<br />

Udzia³ spo³ecznoœci<br />

lokalnych<br />

W projekt w³¹czeni bêd¹<br />

mieszkañcy, miejscowi rolnicy,<br />

lokalne samorz¹dy.<br />

Medialna percepcja projektu<br />

Projekt jest znany w samorz¹dach<br />

zarówno na szczeblu<br />

lokalnym i regionalnym, wiedz¹<br />

o n<strong>im</strong> równie¿ liczni mieszkañcy,<br />

a tak¿e lokalne i regionalne media.<br />

Okres przebiegu projektu<br />

i zasoby finansowe projektu<br />

Projekt przeprowadzano<br />

w latach 2002-2003, mo¿liwa<br />

jest dalsza kontynuacja.<br />

Dotychczas projekt wspierany<br />

by³ przez DBU, WWF, Wojewódzki<br />

Fundusz Ochrony<br />

Œrodowiska i Gospodarki<br />

Wodnej, na kolejna fazê planowany<br />

jest udzia³ przysz³ych<br />

funduszy Unii Europejskiej.<br />

33


LANDSCHAFTSPARK IM ODERTAL BEI ŒCINAWA<br />

5<br />

Kontakt<br />

Ökologische Stiftung "Zielona<br />

Akcja"<br />

ul. Wroc³awska 41<br />

PL 59-220 Legnica<br />

zielonaakcja@wp.pl<br />

Tel: +48 - 076 862 94 30<br />

Fax: +48 - 076 862 94 30<br />

www.zielona-akcja.eko.org.pl<br />

Kontaktperson<br />

Andrzej Ruszlewicz<br />

andrzej.ruszlewicz@wp.pl<br />

Tel: +48 - 0604 275 483<br />

Projektcharakter<br />

34<br />

Nachhaltige<br />

Regionalentwicklung<br />

Ökotourismus<br />

Regionalproduktion<br />

Ökolandwirtschaft<br />

Sonstiges<br />

Region / Ort<br />

Das Projektgebiet befindet sich<br />

<strong>im</strong> Mittleren Odertal zwischen<br />

Brzeg Dolny und G³ogów bei<br />

Œcinawa.<br />

Das Gebiet ist einerseits durch<br />

große Kupfer-Industriebetriebe<br />

("Zag³êbie Miedziowe") mit sehr<br />

negativen Auswirkungen auf die<br />

<strong>Umwelt</strong> geprägt; andererseits<br />

besitzen die noch weitgehend<br />

naturnahen Bereiche des Odertals<br />

einen besonders hohen ökologischen<br />

Wert.<br />

Im Gebiet hat sich eine differenzierte<br />

Landwirtschaft erhalten:<br />

Neben der landwirtschaftlichen<br />

Nutzung der Überflutungspolder<br />

wird Intensivlandwirtschaft betrieben.<br />

In höheren Lagen (Wa³<br />

Trzebicki) findet sich Wald, da<br />

aufgrund der schlechteren<br />

Bodenverhältnisse intensive<br />

Bewirtschaftung nicht lohnt.<br />

Projektportrait / -ziel<br />

Das Odertal zwischen Brzeg<br />

Dolny und G³ogów ist eines der<br />

bedeutendsten und wertvollsten<br />

Naturgebiete nicht nur in Polen<br />

sondern in ganz <strong>Europa</strong>. Den<br />

Expertenmeinungen zufolge<br />

sollte dieses Gebiet als Nationalpark<br />

ausgewiesen werden.<br />

Momentan ist das Gebiet nicht<br />

nur ungeschützt, sondern wird<br />

durch geplante <strong>Fluss</strong>begradigung<br />

für die Schifffahrt akut<br />

bedroht. Brutkolonien nehmen<br />

großen Schaden und Altwasser-<br />

arme mit ihren Ökosystemen<br />

wären in ihrer Existenz gefährdet.<br />

Seit vielen Jahren ist der Landschaftspark<br />

Odertal bereits geplant.<br />

Hindernisse bei der Umsetzung<br />

liegen zum einen an der<br />

unzureichenden Unterstützung<br />

der Gemeinde und zum anderen<br />

der Behörde der Woiwodschaft<br />

Niederschlesien. Hinzu kommt,<br />

dass die Bewohner in der Entstehung<br />

von Landschafts- und<br />

Nationalparks ein Hemmnis für<br />

die wirtschaftliche Entwicklung<br />

sehen.<br />

Das Projekt hat sich das Ziel<br />

gesetzt, die Zusammenarbeit<br />

zwischen verschiedenen Institutionen<br />

und Partnern bei der<br />

Einführung von Schutzgebieten<br />

für die besonders wertvollen<br />

Landschaftsräume zu verbessern.<br />

Gleichzeitig soll der Lebensstandard<br />

auf dem Dorf<br />

verbessert werden und eine umweltgerechte<br />

Restrukturierung<br />

der Landwirtschaft erfolgen.<br />

Auch die Entwicklung des Ökotourismus<br />

als eine außerlandwirtschaftliche<br />

Einnahmequelle<br />

wird angestrebt.


PARK KRAJOBRAZOWY W DOLINIE ODRY KO£O ŒCINAWY<br />

5<br />

Kontakt<br />

Fundacja Ekologiczna<br />

"Zielona Akcja"<br />

ul. Wroc³awska 4,<br />

PL 159-220 Legnica<br />

zielonaakcja@wp.pl<br />

Tel / Fax: +48 - 76 862 9430<br />

http://zielona-akcja.eko.org.pl<br />

Osoba kontaktowa<br />

Andrzej Ruszlewicz<br />

andrzej.ruszlewicz@wp.pl,<br />

Tel: +48 - 0604 275 483<br />

Charakter projektu<br />

Zrównowa¿ony rozwój<br />

regionalny<br />

Eko-turystyka<br />

Produkcja regionalna<br />

Gospodarka ekologiczna<br />

Inne<br />

MiejscowoϾ / region<br />

Obszar projektu to œrodkowa<br />

Dolina Odry miêdzy Brzegiem<br />

Dolnym a G³ogowem wokó³<br />

Œcinawy.<br />

Odcinek Doliny Odry w okolicach<br />

Œcinawy to z jednej strony<br />

Zag³êbie Miedziowe, czyli du¿e<br />

zak³ady przemys³owe (wydobycie<br />

i produkcja miedzi) z bardzo<br />

negatywnym wp³ywem na<br />

œrodowisko, a z drugiej jeden<br />

z najcenniejszych przyrodniczo<br />

obszarów.<br />

W dolinie rzeki i obok zachowa³o<br />

siê rolnictwo o bardzo zmiennej<br />

strukturze, czêœæ nizinna doliny<br />

to urodzajne mady i intensywne<br />

rolnictwo. Wy¿ej po³o¿one<br />

tereny (morenowy Wa³ Trzebnicki)<br />

to s³absze gleby w du¿ej<br />

mierze poroœniête lasami.<br />

Portret i cel projektu<br />

Dolina Odry pomiêdzy Brzegiem<br />

Dolnym a G³ogowem to jeden<br />

z najcenniejszych obszarów nie<br />

tylko w Polsce, ale równie¿<br />

w Europie. Wed³ug oceny wielu<br />

specjalistów teren ten powinien<br />

staæ siê parkiem narodowym.<br />

Obecnie obszar ten jest nie tylko<br />

niechroniony, ale istnieje jeszcze<br />

realne zagro¿enie dla ³êgów<br />

i starorzeczy zwi¹zane z planowanymi<br />

pracami regulacyjnymi<br />

rzeki dla celów ¿eglugowych.<br />

Od wielu lat planowane jest<br />

powo³anie Parku Krajobrazowego<br />

Doliny Odry. Przeszkod¹<br />

w realizacji tego celu jest<br />

niedostateczne poparcie ze<br />

strony gmin oraz w³adz województwa<br />

dolnoœl¹skiego.<br />

Dodatkowo mieszkañcy ma-<br />

³ych miejscowoœci w Polsce<br />

kojarz¹ tworzenie parków<br />

krajobrazowych lub narodowych<br />

z dzia³aniami hamuj¹cymi<br />

rozwój gospodarczy.<br />

Projekt postawi³ sobie za cel<br />

inicjowanie wspó³pracy wielu<br />

instytucji i partnerów przy<br />

wdro¿eniu dzia³añ na rzecz<br />

ochrony najcenniejszych pod<br />

wzglêdem przyrodniczym<br />

obszarów. Równoczeœnie<br />

projekt d¹¿y do polepszenia<br />

standardu ¿ycia na wsi i zgodnej<br />

z wymogami œrodowiska<br />

przyrodniczego restrukturyzacji<br />

rolnictwa. Kolejnym celem jest<br />

rozwój ekoturystyki jako pozarolniczego<br />

Ÿród³a dochodu<br />

miejscowej ludnoœci.<br />

Przebieg projektu<br />

Projekt rozpoczêto od wzmocnienia<br />

dotychczasowej wspó³pracy<br />

z lokalnymi samorz¹dami.<br />

Przejrzano dostêpne w<br />

ró¿nych instytucjach dokumenty<br />

planistyczne i skonfrontowano<br />

ich zapisy z celami projektu.<br />

35


LANDSCHAFTSPARK IM ODERTAL BEI ŒCINAWA<br />

Projektablauf<br />

Es wurde mit der Verbesserung<br />

der bisherigen Zusammenarbeit<br />

mit den lokalen Gemeindeverwaltungen<br />

begonnen. Zur Umsetzung<br />

der Ziele erfolgte als<br />

erster Schritt die Analyse der<br />

Planungen verschiedener Institutionen<br />

in der Region.<br />

In der zweiten Etappe wurde<br />

eine Partnerschaft Mittleres<br />

Odertal gegründet, die sich aus<br />

Vertretern der Gemeinden, der<br />

Lokalwirtschaft und Naturschutzorganisationen<br />

zusammensetzt.<br />

<strong>Die</strong> Stiftung "Zielona Akcja" führt<br />

ein Sekretariat dieser nicht-formellen<br />

Organisation und unterstützt<br />

eine kontinuierlich dynamische<br />

Zusammenarbeit.<br />

Zurzeit wird versucht, die Zusammenarbeit<br />

der Partner zu<br />

intensivieren und neue Teilnehmer<br />

für die Partnerschaft zur<br />

Unterstützung der Landschaftsparkidee<br />

anzuwerben.<br />

Weiterhin werden Veranstaltungen<br />

verschiedener Organisationen<br />

unterstützt, die sich mit<br />

Themen wie Tourismus, Bildung,<br />

Unternehmensentwicklung insbesondere<br />

für die Landwirtschaft<br />

befassen. Weiterhin wird eine<br />

Dokumentation zu Landwirtschaft<br />

und Nachhaltigkeit herausgegeben.<br />

36<br />

<strong>Die</strong> letzte Projektphase sieht die<br />

gemeinsame Antragstellung zur<br />

Ausweisung des Oderlandschaftsparks<br />

vor, so wie die<br />

Gründung einer Trägerorganisation<br />

(Gemeindebündnis, Verein).<br />

Auswirkungen auf die <strong>Umwelt</strong><br />

• Schutz des Gebietes in Form<br />

eines Landschaftsparks mit<br />

zusätzlichen ökologischen<br />

Einrichtungen<br />

• Beginn der Arbeit in den Auen<br />

bei Tarchlice - Umsetzung von<br />

natürlichen Methoden des<br />

Hochwasserschutzes<br />

• Starke Partnergruppe, die<br />

fähig ist, eine umweltgerechte<br />

Entwicklung in dem Gebiet<br />

erfolgreich umzusetzen<br />

• Stärkung der Landwirtschaft<br />

mit dem Landesprogramm<br />

"Landwirtschaft und <strong>Umwelt</strong>"<br />

zum Schutz wertvoller<br />

Feuchtwiesen und Weiden <strong>im</strong><br />

Odertal<br />

Auswirkungen auf Wirtschaft<br />

und Arbeitsmarkt<br />

Verschiedene Aktivitäten werden<br />

in der Region unterstützt, die<br />

langfristig positive Auswirkungen<br />

auf die regionale Wirtschaft<br />

besitzen. Zu nennen ist dabei die<br />

Unterstützung kleiner landwirtschaftlicher<br />

Betriebe, die Förderung<br />

des Tourismus und seiner<br />

Infrastruktur sowie die Anpassung<br />

der Forstwirtschaft an die Standortverhältnisse<br />

der Aue, so dass<br />

gute finanzielle Ergebnisse erwartet<br />

werden können.<br />

Lokale Beteiligung<br />

<strong>Die</strong> meisten Treffen und Veranstaltungen<br />

sind auf Initiative der<br />

Stiftung "Zielona Akcja" entstanden.<br />

<strong>Die</strong> eigentlichen Organisatoren<br />

sind jedoch die lokale<br />

Gemeinden.<br />

Medienresonanz<br />

Das Projekt ist bekannt bei<br />

den Gemeinden und bei<br />

zahlreichen Einwohnern sowie<br />

bei den lokalen und regionalen<br />

Medien.<br />

Projektlaufzeit / Förderung<br />

Das Projekt befindet sich in der<br />

Anfangsphase der Organisation<br />

einer gemeinschaftlichen Antragstellung<br />

für die Ausweisung<br />

des Landschaftsparkes.<br />

Finanzielle Unterstüzung erhielt<br />

das Projekt vom WWF, von Gemeinden,<br />

der Niederschlesischen<br />

Behörde, dem Komittee der Europäischen<br />

Integration, GEF/SGP<br />

sowie von der Partnerstiftung für<br />

<strong>Umwelt</strong>.


PARK KRAJOBRAZOWY W DOLINIE ODRY KO£O ŒCINAWY<br />

W drug<strong>im</strong> etapie zorganizowano<br />

gminy, lokalny biznes i organizacje<br />

pozarz¹dowe w Partnerstwo<br />

Doliny Œrodkowej Odry. Fundacja<br />

prowadzi sekretariat tej nieformalnej<br />

organizacji i dba o sta³¹<br />

dynamikê wspó³pracy. Obecnie<br />

dzia³ania koncentruj¹ siê na<br />

wzmacnianiu dobrej wspó³pracy<br />

partnerów i pozyskiwaniu dalszych<br />

cz³onków Partnerstwa.<br />

Ponadto wspierana jest wspó³organizacja<br />

<strong>im</strong>prez o charakte-<br />

rze turystyczno - rekreacyjnym,<br />

edukacyjnym i dzia³ania zwi¹zane<br />

z rozwojem przedsiêbiorczoœci<br />

ze szczególnym nakierowaniem<br />

na rolnictwo, w³¹cznie<br />

ze zdaniem dokumentcji<br />

o zrównowa¿onym rolnictwie.<br />

Ostatn<strong>im</strong> etapem tej fazy projektu<br />

bêdzie doprowadzenie do<br />

wspólnego wyst¹pienia do<br />

w³adz o powo³anie Odrzañskiego<br />

Parku Krajobrazowego,<br />

a tak¿e zorganizowanie siê<br />

partnerów w strukturê formaln¹<br />

(stowarzyszenie, zwi¹zek<br />

gmin).<br />

Spodziewane skutki projektu<br />

dla œrodowiska<br />

• Ochrona obszaru w formie<br />

Parku Krajobrazowego<br />

i u¿ytków ekologicznych.<br />

• Rozpoczêcie prac nad polderem<br />

zalewowym ko³o Tarchalic<br />

- naturalne sposoby zapobiegania<br />

powodziom.<br />

• Silna grupa partnerska potrafi¹ca<br />

skutecznie realizowaæ<br />

ekorozwój obszaru.<br />

• Silne powi¹zanie rolnictwa<br />

z Krajowym Programem<br />

Rolnoœrodowiskowym<br />

i ochrona cennych podmok³ych<br />

³¹k i pastwisk<br />

w dolinie Odry.<br />

Spodziewane skutki<br />

spo³eczno-gospodarcze<br />

Wspierane s¹ ró¿ne dzia³ania<br />

prowadz¹ce do d³ugofalowych<br />

pozytywnych oddzia³ywañ na<br />

regionaln¹ gospodarkê. Warto<br />

wymieniæ pomoc w rozwoju<br />

drobnych gospodarstw, promocjê<br />

turystyki i us³ug z tym zwi¹zanych,<br />

jak i dostosowanie<br />

gospodarki leœnej do specyfiki<br />

terenu, dziêki czemu mo¿na siê<br />

spodziewaæ dobrych rezultatów<br />

finansowych.<br />

Udzia³ spo³ecznoœci lokalnych<br />

Wiêkszoœæ spotkañ i <strong>im</strong>prez<br />

jest organizowana z inicjatywy<br />

Fundacji "Zielona Akcja", ale<br />

faktycznym organizatorem s¹<br />

lokalne samorz¹dy (gminy lub<br />

powiaty) a tak¿e stowarzyszenia.<br />

Medialna percepcja projektu<br />

Projekt jest znany w samorz¹dach,<br />

wiedz¹ o n<strong>im</strong> liczni<br />

mieszkañcy, a tak¿e lokalne i<br />

regionalne media.<br />

Okres przebiegu projektu<br />

i zasoby finansowe projektu<br />

Projekt jest w okresie przygotowania<br />

organizowania wspólnego<br />

wyst¹pienia do wojewody<br />

o powo³anie parku krajobrazowego.<br />

Finansowego wsparcia udzieli³o<br />

DBU, WWF, samorz¹dy, Dolnoœl¹ski<br />

Urz¹d Marsza³kowski,<br />

Komitet Integracji Europejskiej,<br />

GEF/SGP oraz Fundacja Partnerstwo<br />

dla Œrodowiska.<br />

37


„SZLAK ODRY” - ODER-RADWEG<br />

6<br />

Kontakt<br />

"Zielona Akcja" (Ökologische<br />

Stiftung "Grüne Tat")<br />

ul. Wroc³awska 41<br />

PL 59-220 Legnica<br />

zielonaakcja@wp.pl<br />

Tel/Fax: + 48 - 076 862 94 30<br />

http://zielona-akcja.eko.org.pl<br />

Kontaktperson<br />

Rafa³ Plezia<br />

ekologrp@wp.pl<br />

Tel. + 48 - 0600 04 25 36<br />

Projektcharakter<br />

38<br />

Nachhaltige<br />

Regionalentwicklung<br />

Ökotourismus<br />

Regionalproduktion<br />

Ökolandwirtschaft<br />

Sonstiges<br />

Region / Ort<br />

Das Mittlere Odertal liegt<br />

zwischen Brzeg Dolny und G³ogów,<br />

westlich von Breslau in der<br />

Woiwodschaft Niederschlesien.<br />

Insgesamt erstreckt sich das<br />

Projektgebiet über 7 Landkreise.<br />

<strong>Die</strong> Mittlere Oderregion ist ein<br />

Gebiet mit einer großen kulturellen,<br />

landschaftlichen und<br />

ökologischen Vielfalt. Auf Grund<br />

der niedrigen Zahl der Industriebetriebe<br />

in der Region beträgt<br />

die Arbeitslosigkeit 21,5%.<br />

<strong>Die</strong> Oder zwischen Brzeg Dolny<br />

und G³ogów zählt zu den schönsten<br />

und noch natürlichsten Abschnitten<br />

der Oder. Der Bereich<br />

ist durch zahlreiche Altwasserarme<br />

und weite Auwälder gekennzeichnet,<br />

die in <strong>Europa</strong><br />

Seltenheitswert haben. Deshalb<br />

wurde er auch als NATURA<br />

2000-Gebiet "Oderauen" vorgeschlagen.<br />

Projektportrait / -ziel<br />

Das Gebiet eignet sich hervorragend<br />

für den sanften Tourismus,<br />

vor allem für Familien und<br />

Kurzurlauber. <strong>Die</strong>ses Potenzial<br />

wurde bisher nicht ausreichend<br />

erkannt. Ein Zeichen dafür ist<br />

auch, dass das Gebiet nicht<br />

durch den Status eines Landschaftsparks<br />

geschützt wird,<br />

obwohl es die entsprechenden<br />

Kriterien erfüllt.<br />

Im Frühjahr 2000 hat deshalb<br />

die Gemeinde Œcinawa ein<br />

Bündnis der Odergemeinden<br />

zwischen Brzeg Dolny und<br />

G³ogów initiiert und die Partnerschaft<br />

"Mittleres-Oder-Tal" zur<br />

nachhaltigen Entwicklung <strong>im</strong><br />

Odertal gegründet. <strong>Die</strong> Förderung<br />

der lokalen Entwicklung<br />

sowie der ökologischen und<br />

kulturellen Werte dieses Gebietes<br />

wurde beschlossen.<br />

Dabei ist das Projekt "Oder-<br />

Radweg" entstanden, das<br />

Tourismus- und <strong>Umwelt</strong>schutzgedanken<br />

verbinden soll. Mit<br />

dem Projekt soll zum einen die<br />

Akzeptanz gegenüber Naturschutzkonzepten,<br />

wie der geplanten<br />

Ausweisung als Landschaftspark,<br />

erhöht werden,<br />

zum anderen wird durch den<br />

Radweg <strong>im</strong> Mittleren Odertal ein<br />

wichtiger Baustein der touristischen<br />

Entwicklung gelegt.<br />

<strong>Die</strong> Odergemeinden sowie<br />

weitere lokale Bündnisse haben<br />

ihre Teilnahme am Aufbau des<br />

"Oder-Radwegs" und an einer<br />

gemeinsamen Werbung für dieses<br />

Gebiet bekundet. So wurde


ROWEROWY SZLAK ODRY<br />

6<br />

Kontakt<br />

Fundacja Ekologiczna<br />

"Zielona Akcja"<br />

ul. Wroc³awska 41<br />

PL 59-220 Legnica<br />

zielonaakcja@wp.pl<br />

Tel/Fax: +48 - 076 862 94 30<br />

http://zielona-akcja.eko.org.pl<br />

Osoba kontaktowa<br />

Rafa³ Plezia<br />

ekologrp@wp.pl<br />

Tel. +48 - 0600 04 25 36<br />

Charakter projektu<br />

Zrównowa¿ony rozwój<br />

regionalny<br />

Eko-turystyka<br />

Produkcja regionalna<br />

Gospodarka ekologiczna<br />

Inne<br />

MiejscowoϾ / region<br />

Obszar œrodkowej Doliny Odry<br />

le¿y na odcinku od Brzegu<br />

Dolnego do G³ogowa, na zachód<br />

od Wroc³awia w województwie<br />

dolnoœl¹sk<strong>im</strong>. Projekt obejmuje<br />

³¹cznie 7 powiatów.<br />

Dolina Odry to obszar o du¿ych<br />

walorach kulturowych, krajobrazowych<br />

i przyrodniczych.<br />

Z powodu braku przemys³u<br />

stopa bezrobocia dla siedmiu<br />

powiatów objêtych projektem<br />

w roku 2001r. wynosi³a 21,5 %.<br />

Odra na odcinku od Brzegu do<br />

G³ogowa to jeden z najpiêkniejszych<br />

fragmentów doliny rzecznej<br />

w Europie. Obfituj¹cy<br />

w liczne starorzecza i rozleg³e<br />

lasy ³êgowe obszar zosta³<br />

zaproponowany do sieci NATU-<br />

RA 2000 jako "Odrzañskie £êgi".<br />

Portret i cel projektu<br />

Teren ma wymarzone warunki<br />

do uprawiania ³agodnej turystyki,<br />

przede wszystk<strong>im</strong> rodzinnej<br />

i weekendowej. Jego potencja³<br />

nie zosta³ nigdy wykorzystany.<br />

Wyrazem tego jest nie objêcie<br />

obszaru form¹ ochrony jako<br />

Park Krajobrazowy, pom<strong>im</strong>o ¿e<br />

spe³nia odpowiednie kryteria.<br />

Wiosn¹ 2000 r. gmina Œcinawa<br />

zainicjowa³a podpisanie deklaracji<br />

Wspó³pracy Gmin Nadodrzañskich<br />

po³o¿onych na<br />

odcinku od Brzegu do G³ogowa,<br />

gotowych do realizacji wspól-<br />

nych przedsiêwziêæ opieraj¹cych<br />

rozwój lokalny o walory<br />

przyrodnicze i kulturowe tego<br />

obszaru. Postanowiono powi¹zaæ<br />

rozwój regionu z ochron¹<br />

przyrody i walorami kulturowymi<br />

obszaru. W ten sposób<br />

stworzono projekt "Rowerowy<br />

Szlak Odry", który ³¹czy turystykê<br />

z ide¹ ochrony przyrody.<br />

Projekt "Rowerowy Szlak Odry"<br />

(2002r) mia³ s³u¿yæ zwiêkszeniu<br />

akceptacji spo³ecznoœci<br />

lokalnych i samorz¹dów dla<br />

powo³ania Odrzañskiego Parku<br />

Krajobrazowego i wyznaczeniu<br />

trasy rowerowej po najciekawszych<br />

obszarach przyrodniczych<br />

Doliny Odry.<br />

W efekcie Szlak Odry sta³ siê<br />

osi¹ dzia³añ zwi¹zanych<br />

z rozwojem turystyki na obszarze<br />

Doliny Œrodkowej Odry.<br />

Nadodrzañskie gminy<br />

i stowarzyszenia lokalne zadeklarowa³y<br />

swój udzia³ w rozbudowie<br />

Szlaku Odry i promocji<br />

tego regionu. Dziêki ich wsparciu<br />

podjêto siê stworzenia przy<br />

Szlaku Odry œcie¿ek rowerowych,<br />

pieszych, konnych,<br />

edukacyjnych i kajakowych<br />

zespolonych w jednolit¹ sieæ<br />

szlaków turystycznych Doliny<br />

Œrodkowej Odry.<br />

Pod koniec 2002 roku przyst¹piono<br />

do przygotowañ objêcia<br />

terenów œrodkowej Odry<br />

parkiem krajobrazowym.<br />

W czerwcu 2003r. Gmina<br />

Rudna wziê³a na siebie obowi¹zek<br />

przygotowania wyst¹pienia<br />

do Wojewody Dolnoœl¹skiego<br />

w sprawie powo³ania<br />

Odrzañskiego Parku Krajobrazowego.<br />

39


„SZLAK ODRY” - ODER-RADWEG<br />

der Bau von Fahrrad-, Fuß-,<br />

Reit-, Kanuwegen und<br />

Lehrpfaden gefördert und ein<br />

einmaliges, touristisches Wegenetz<br />

konnte entstehen.<br />

Ende 2002 wurde mit der<br />

Bestandsaufnahme für die Ausweisung<br />

eines Landschaftsparks<br />

<strong>im</strong> Bereich der Mittleren<br />

Oder begonnen. Im Juni 2003<br />

hat die Gemeinde Rudna federführend<br />

die Ausweisung des<br />

Landschaftspark beantragt.<br />

Übergeordnete Ziele:<br />

• Schutz der Oderauen durch<br />

Ausweisung des Oder - Landschaftsparks<br />

• Entwicklung des nachhaltigen<br />

Tourismus <strong>im</strong> Mittleren Odertal<br />

Hauptziele:<br />

• Schaffung eines Wegeleitsystems<br />

(Fahrrad-, Fuß-,<br />

Lehrpfade) mit einer Hauptachse<br />

entlang der Oder sowie<br />

zusätzlichen Rundwegen und<br />

Anbindungen an die Orte entlang<br />

des <strong>Fluss</strong>es<br />

• Motivation von lokalen Initiativen,<br />

<strong>Die</strong>nstleistungen und<br />

Produkte zu entwickeln, die<br />

die Attraktivität des Oder-Radwegs<br />

steigern<br />

• Werbung für den Oder-Radweg,<br />

um Touristen für die<br />

ökologischen und kulturellen<br />

Werte der Region zu begeistern<br />

• Reduzierung des Autoverkehrs<br />

in den ökologisch wertvollsten<br />

Teilbereichen des Mittleren<br />

Odertales<br />

Projektablauf<br />

I. Phase (2002)<br />

• Ausbau und Ausschilderung<br />

des über 200 km langen Fahr-<br />

40<br />

radweges auf der Strecke<br />

zwischen Brzeg Dolny und<br />

G³ogów sowie von 6 Lehrpfaden<br />

(Lubi¹¿, Dziewieñ,<br />

Œcinawa, Bieliszów, Wyszynów<br />

und Borków)<br />

• Aufstellen von 5 Windschutzhütten<br />

und 12 Informationstafeln<br />

• Vorbereiten und Fertigstellen<br />

von Werbe- und Lehrmaterial<br />

(Wegekarte, Ansichtskarten)<br />

• Vorbereitensarbeiten zur Ausweisung<br />

des Oder-Landschaftsparks<br />

• Organisation für die Partnerschaft<br />

Mittleres Odertal (Arbeitstreffen,<br />

Konferenzen etc.)<br />

II. Phase (2003)<br />

• Vorbereitung der Infrastruktur<br />

für weitere Abschnitte des<br />

Oder-Radwegs von Lubi¹¿<br />

über Brzeg Dolny nach<br />

Wroc³aw<br />

• Werbung für den Radweg:<br />

- Vorbereitung der Internetseiten<br />

für Gemeinden und<br />

Landkreise sowie für Reisebüros<br />

und Radvereine<br />

- Organisation von Radsport-<br />

Veranstaltungen<br />

- Vorbereitung einer Informationsbroschüre<br />

über den<br />

Radweg und die lokalen<br />

Rundwege sowie deren<br />

Übersetzung in die deutsche<br />

Sprache<br />

- Erneuerung der erweiterten<br />

Oder-Radwegekarte, eben-<br />

falls mit einer deutschen<br />

Ausgabe<br />

• Entwicklung lokaler Initiativen:<br />

- Werkstätten mit lokalem<br />

Angebot an <strong>Die</strong>nstleistungen<br />

und Produkten<br />

- Entwicklung der Partnerschaft<br />

Mittleres Odertal<br />

III. Phase (2004)<br />

Folgende Tätigkeiten sind<br />

geplant:<br />

• Einbinden des Oder-Radweges<br />

in das europäische<br />

Radwegenetz "Eurovelo"<br />

• Verlängerung des Oder-Radweges<br />

und Verbinden mit der<br />

bestehenden Infrastruktur der<br />

Radwege <strong>im</strong> Odertal auf der<br />

polnischen und deutschen<br />

Seite<br />

Auswirkungen auf die <strong>Umwelt</strong><br />

• Ausweisung des Oder-Landschaftsparks<br />

• Aufbau eines gemeinsamen<br />

Netzes von Naturschutzge-


ROWEROWY SZLAK ODRY<br />

Cele nadrzêdne projektu to:<br />

• Ochrona "Odrzañskich<br />

£êgów" przez powo³anie<br />

Odrzañskiego Parku Krajobrazowego<br />

• Rozwój turystyki zrównowa¿onej<br />

w Dolinie Œrodkowej Odry<br />

Cele g³ówne projektu to:<br />

• stworzenie czytelnego systemu<br />

szlaków rowerowych,<br />

pieszych i edukacyjnych<br />

opartego o oœ g³ówn¹ przebiegaj¹c¹<br />

wzd³u¿ Odry oraz pêtle<br />

lokalne<br />

• pobudzanie lokalnych inicjatyw<br />

s³u¿¹cych rozwijaniu us³ug<br />

i produktów specyficznych dla<br />

"Szlaku Odry"<br />

• udostêpnienie "Szlaku Odry"<br />

turystom poprzez promocjê<br />

i popularyzacjê walorów<br />

przyrodniczych i kulturowych<br />

doliny Odry<br />

• ograniczenie ruchu samochodowego<br />

w najcenniejszych<br />

przyrodniczo fragmentach<br />

Doliny Œrodkowej Odry<br />

Przebieg projektu<br />

W ramach I etapu (2002 r.)<br />

wykonano<br />

• opracowano i wyznaczono<br />

ponad 200 km szlaku rowerowego<br />

na odcinku od Brzegu do<br />

G³ogowa oraz 6 œcie¿ek edukacyjnych<br />

(Lubi¹¿, Dziewieñ,<br />

Œcinawa, Bieliszów, Wyszanów,<br />

Borków)<br />

• przygotowano 5 wiat-schronieñ<br />

dla turystów oraz 12<br />

tablic informacyjnych<br />

• przygotowano i wydano materia³y<br />

promocyjne: mapê<br />

z przebiegiem szlaków oraz<br />

widokówki<br />

• przygotowano dokumentacjê<br />

przyrodnicz¹ do powo³ania<br />

Odrzañskiego Parku Krajobrazowego<br />

• organizowano prace Partnerstwa<br />

Doliny Œrodkowej Odry<br />

(spotkania robocze, konferencje)<br />

Etap II (rok 2003):<br />

• Przygotowanie infrastruktury<br />

dalszych odcinków szlaku<br />

Odry (odcinek Lubi¹¿ - Brzeg<br />

Dolny- Wroc³aw)<br />

• Promocja szlaku:<br />

- przygotowanie stron www do<br />

wykorzystania przez gminy<br />

i powiaty w ramach w³asnej<br />

promocji, dla biur podró¿y<br />

i organizacji cyklistów,<br />

- organizowanie cyklicznych<br />

<strong>im</strong>prez,<br />

- przygotowanie folderu informacyjnego<br />

o szlaku i pêtlach<br />

lokalnych wraz<br />

z t³umaczeniem na jêzyk<br />

niemiecki,<br />

- wznowienie poszerzonej<br />

mapy "Szlaku Odry" z niemieck¹<br />

legend¹<br />

• Rozwijanie lokalnych inicjatyw<br />

- warsztaty przygotowuj¹ce<br />

ofertê us³ug i produktów<br />

lokalnych,<br />

- rozwój Partnerstwa Doliny<br />

Œrodkowej Odry.<br />

41


„SZLAK ODRY” - ODER-RADWEG<br />

bieten und -reservaten<br />

• Begrenzung des motorisierten<br />

Individualverkehrs in den<br />

ökologisch sensiblen Gebieten<br />

• Monitoring und Steuerung<br />

des Touristenstromes <strong>im</strong><br />

geplanten Landschaftspark<br />

Auswirkungen auf Wirtschaft<br />

und Arbeitsmarkt<br />

Es werden positive Auswirkungen<br />

auf die Wirtschaft durch die<br />

Entwicklung des Tourismus als<br />

ein ökonomisches Standbein<br />

der Region erwartet.<br />

Bis heute sind 10 Arbeitsplätze<br />

durch das Projekt entstanden.<br />

Im weiteren Verlauf werden<br />

weitere Arbeitsplätze in der Tourismusbranche<br />

erwartet, beispielsweise<br />

durch Übernachtungsangebote,<br />

Organisation<br />

von Touren, Gaststätten.<br />

Lokale Beteiligung<br />

Der Oder-Radweg wurde von<br />

15 Gemeinden ausgeschildert.<br />

42<br />

Weitere Partner sind verschiedene<br />

Oberförstereien und Bündnisse<br />

von <strong>Umwelt</strong>verbänden<br />

(sowohl aus Polen als auch aus<br />

Deutschland).<br />

Weiter gibt es verschiedene<br />

Schirmherrschaften: die Behörde<br />

der Woiwodschaft Niederschlesien,<br />

Niederschlesisches<br />

Bündnis der Landschaftsparks<br />

und das Naturkonservatorium in<br />

Breslau.<br />

Medienresonanz<br />

In den "Neuigkeiten vom Oder-<br />

Radweg" wird über die Aktivitäten<br />

entlang des Radweges<br />

und die Auswirkungen<br />

berichtet. Jeder Projektpartner<br />

hat Kontakt zu lokalen Medien<br />

und versucht, das Projekt auf<br />

lokaler wie nationaler Ebene<br />

bekannter zu machen. In fol-<br />

genden Medien wurde schon<br />

über Slak Odry berichtet:<br />

Fernsehen Lubin, TVP 3<br />

Wroc³aw; Zeitungen: Dziennik<br />

Lubuski, Gazeta Wroc³awska,<br />

Tygodnik Konkrety u.a.<br />

Projektlaufzeit / Förderung<br />

Das Projekt begann 2001 und<br />

befindet sich z.Z. in der Durchführung.<br />

Es wurde bisher von<br />

folgenden Organisationen bzw.<br />

Stiftungen gefördert.<br />

Im Jahr 2002: GEF, SGP, UNDP<br />

sowie die "Partnerstiftung für<br />

<strong>Umwelt</strong>" (Fundacja Partnerska<br />

dla Œrodowiska); 2003 vom<br />

Wirtschaftsministerium für<br />

Tourismus, den Fonds der Woiwodschaft<br />

für <strong>Umwelt</strong>schutz<br />

und Wasserwirtschaft in<br />

Wroc³aw und Fonds der Landkreise<br />

für <strong>Umwelt</strong>schutz und<br />

Wasserwirtschaft in G³ogów,<br />

Góra, Lubin und Wo³ów.


ROWEROWY SZLAK ODRY<br />

Etap III (rok 2004)<br />

Planujemy nastêpuj¹ce<br />

dzia³ania:<br />

• w³¹czenie Szlaku Odry do<br />

europejskiej sieci szlaków<br />

rowerowych "Eurovelo"<br />

• przed³u¿enie Szlaku Odry do<br />

ujœcia Odry i po³¹czenie<br />

z istniej¹c¹ infrastruktur¹<br />

szlaków rowerowych<br />

w Dolinie Odry po stronie<br />

polskiej i niemieckiej.<br />

Spodziewane skutki projektu<br />

dla œrodowiska<br />

• Utworzenie Odrzañskiego<br />

Parku Krajobrazowego<br />

• Utworzenie spójnej sieci<br />

u¿ytków ekologicznych<br />

i rezerwatów przyrody.<br />

• Ograniczenie ruchu samochodowego<br />

na terenie obszarów<br />

przyrodniczo wra¿liwych.<br />

• Monitorowanie i kierowanie<br />

ruchem turystycznym<br />

w projektowanym parku<br />

krajobrazowym.<br />

Spodziewane skutki<br />

spo³eczno-gospodarcze<br />

Spodziewane s¹ pozytywne<br />

<strong>im</strong>pulsy dziêki rozwojowi turystyki<br />

w tym agroturystyki, który jest<br />

ko³em zamachowym lokalnej<br />

gospodarki.<br />

W chwili obecnej zosta³o stworzonych<br />

oko³o 10 miejsc pracy<br />

przy projekcie. W dalszym<br />

etapie przewidujmy powstawanie<br />

dodatkowych miejsc pracy<br />

w bran¿y turystycznej w formie<br />

kwaterodawców, przewodników<br />

lokalnych, sklepikarzy.<br />

Udzia³ spo³ecznoœci lokalnych<br />

Szlak Odry zosta³ oznakowany<br />

przez 15 gmin nadodrzañskich.<br />

Zainteresowanie projektem<br />

i wspó³pracê przy projekcie<br />

podjê³o 18 gmin. Dalsi partnerzy<br />

to ró¿ne nadleœnictwa i organizacje<br />

przyrodnicze (tak z Polski,<br />

jak i z Niemiec).<br />

Ponadto udzielaj¹ siê instytucje<br />

patronuj¹ce, takie jak Urz¹d<br />

Marsza³kowski Województwa<br />

Dolnoœl¹skiego, Dolnoœl¹ski<br />

Zespó³ Parków Krajobrazowych,<br />

Wojewódzki Konserwator Przyrody<br />

we Wroc³awiu.<br />

Medialna percepcja projektu<br />

O dzia³aniach i efektach projektu<br />

partnerzy s¹ informowani przez<br />

"Aktualnoœci Szlaku Odry".<br />

Ka¿dy z partnerów kontaktuje<br />

siê z lokalnymi mediami i stara<br />

siê promowaæ projekt na<br />

szczeblu lokalnym i krajowym.<br />

Nastêpuj¹ce media informowa-<br />

³y ju¿ o Szlaku Odry: Telewizja<br />

Lubin, TVP 3 Wroc³aw, Dziennik<br />

Lubuski, Gazeta Wroc³awska,<br />

Tygodnik Konkrety i inne.<br />

Okres przebiegu projektu<br />

i zasoby finansowe projektu<br />

Projekt zosta³ uruchomiony<br />

w 2001 r. i jest w trakcie realizacji.<br />

Jak dot¹d projekt otrzyma³<br />

wsparcie od nastêpuj¹cych<br />

organizacji lub fundacji.<br />

W roku 2002: GEF/SGP/UNDP<br />

i Fundacja Partnerstwo dla<br />

Œrodowiska, w roku 2003 Ministerstwo<br />

Gospodarki Departament<br />

Turystyki, Wojewódzki<br />

Fundusz Ochrony Œrodowiska<br />

i Gospodarki Wodnej we Wroc³awiu,<br />

Powiatowe Fundusze<br />

Ochrony Œrodowiska i Gospodarki<br />

Wodnej w G³ogowie,<br />

Górze, Lubinie i Wo³owie.<br />

43


LANDSCHAFTSPARKS IM LEBUSER LAND / ZIEMIA LUBUSKA<br />

7<br />

Kontakt<br />

Klub Przyrodników<br />

ul. 1 Maja 22<br />

PL 66-200 Œwiebodzin<br />

lkp@lkp.org.pl<br />

Tel/Fax: +48 - 68 382 8236<br />

Kontaktperson<br />

Andrzej Jermaczek<br />

Projektcharakter<br />

44<br />

Nachhaltige<br />

Regionalentwicklung<br />

Ökotourismus<br />

Ökolandwirtschaft<br />

Regionalproduktion<br />

Sonstiges<br />

Ort / Region<br />

Das Projekt wird in den Landschaftsparks<br />

Warthemündung,<br />

Gry¿yñski, Krzesiñski und £agowski<br />

realisiert. <strong>Die</strong>se befinden<br />

sich in der Woiwodschaft Lubuskie<br />

(Lebuser Land) <strong>im</strong> Westen<br />

Polens und grenzen an<br />

Deutschland.<br />

<strong>Die</strong> Region ist nur mäßig industrialisiert.<br />

Aufgrund der schnellen<br />

Transformation und Restrukturierung<br />

der Wirtschaft spielen die<br />

traditionellen Industriezweige<br />

mittlerweile eine geringe Rolle.<br />

<strong>Die</strong> Arbeitslosigkeit beträgt ca.<br />

25%.<br />

<strong>Die</strong> Woiwodschaft Lubuskie ist<br />

der polnische Teil der grenzüberschreitenden<br />

"Landschaft des<br />

Jahres 2003/2004 - Lebuser<br />

Land", die von den "Naturfreunden<br />

Internationale" ausgewählt<br />

wurde.<br />

Projektportrait / -ziel<br />

Landschaftsparks sollen laut<br />

<strong>Umwelt</strong>schutzgesetz den<br />

Schutz von Naturschätzen und<br />

Landschaften gewährleisten.<br />

Dabei müssen die wirtschaftlichen<br />

Aktivitäten des Menschen<br />

mit dem Natur- und <strong>Umwelt</strong>schutz<br />

in Einklang gebracht<br />

werden.<br />

Ziel des "Klub Przyrodników" ist<br />

deshalb die Unterstützung von<br />

alternativen Einnahmequellen<br />

für die Bevölkerung <strong>im</strong> Bereich<br />

des umweltfreundlichen, sanften<br />

Tourismus. Dabei liegt der<br />

Schwerpunkt auf der Entwicklung<br />

des professionellen Ökotourismus<br />

<strong>im</strong> Gebiet der Landschaftsparks<br />

Warthemündung,<br />

Krzesiñski, £agowski und<br />

Gry¿yñski, der ein umweltfreundliches<br />

Kennenlernen der<br />

Natur möglich machen soll.<br />

Das aktuelle Projekt übern<strong>im</strong>mt<br />

dabei hauptsächlich Rechercheund<br />

Analyseaufgaben: Der Zustand<br />

und die Sensibilität der<br />

Naturbesonderheiten wurden<br />

untersucht, zusätzlich wurde die<br />

vorhandene und potenzielle<br />

touristische Infrastruktur für die<br />

Entwicklung von Ökotourismus<br />

in den Landschaftsparks analysiert.<br />

Im Anschluss wurde ein Konzept<br />

mit den gesellschaftlichen,<br />

rechtlichen und wirtschaftlichen<br />

Möglichkeiten <strong>im</strong> Ökotourismus<br />

entwickelt. Das Konzept berücksichtigt<br />

dabei schon die Änderungen,<br />

die auf Polen mit dem<br />

<strong>EU</strong>-Beitritt zukommen.<br />

Demnächst wird ein erstes Verzeichnis<br />

von Projekten und Netzwerken<br />

fertig gestellt, die an der<br />

Entwicklung von Ökotourismus<br />

in der Region interessiert sind.<br />

Ende 2003 soll die Studie "Einschätzung<br />

der Möglichkeiten für<br />

die Entwicklung des professionellen<br />

Ökotourismus in ausgewählter<br />

Landschaftsparks <strong>im</strong><br />

Lebuser Land" veröffentlicht werden.<br />

Parallel werden Treffen mit<br />

Vertretern von Gemeinden und<br />

anderer Interessierten stattfinden.


PARKI KRAJOBRAZOWE ZIEMI LUBUSKIEJ<br />

7<br />

Kontakt<br />

Klub Przyrodników<br />

ul. 1 Maja 22<br />

PL 66-200 Œwiebodzin<br />

lkp@lkp.org.pl<br />

Tel/Fax: +48 68 382 8236<br />

Osoba kontaktowa<br />

Andrzej Jermaczek<br />

Charakter projektu<br />

Zrównowa¿ony rozwój<br />

regionalny<br />

Eko-turystyka<br />

Gospodarka ekologiczna<br />

Regionalna produkcja<br />

Inne<br />

MiejscowoϾ / region<br />

Miejscem realizacji projektu s¹<br />

parki krajobrazowe: Ujœcie<br />

Warty, Gry¿yñski, Krzesiñski<br />

i £agowski, znajduj¹ce siê<br />

w województwie lubusk<strong>im</strong>.<br />

Lubuskie le¿y w zachodniej<br />

czêœci Polski, graniczy<br />

z Niemcami.<br />

Województwo nale¿y do regionów<br />

œrednio uprzemys³owio-<br />

nych. W wyniku szybkiej transformacji<br />

i restrukturyzacji gospodarki<br />

przemys³, zw³aszcza<br />

tradycyjnych bran¿, przesta³<br />

odgrywaæ tu dominuj¹c¹ rolê.<br />

Stopa bezrobocia w województwie<br />

wynosi oko³o 25%.<br />

Województwo lubuskie jest<br />

polsk¹ czêœci¹ ponadgranicznego<br />

regionu Ziemi Lubskiej,<br />

której organizacja "Miêdzynarodowi<br />

Przyjaciele Przyrody"<br />

przyzna³a tytu³ "Krainy Lat 2003/<br />

2004".<br />

Portret i cel projektu<br />

Parki krajobrazowe wedle<br />

zawartej w ustawie o ochronie<br />

przyrody definicji, maj¹ chroniæ<br />

walory przyrodnicze i krajobrazowe<br />

w warunkach racjonalnej<br />

gospodarki cz³owieka, godz¹c<br />

dzia³alnoœæ gospodarcz¹<br />

z potrzebami ochrony przyrody.<br />

Celem Klubu Przyrodników jest<br />

zapewnienie spo³ecznoœci<br />

lokalnej alternatywnego Ÿród³a<br />

dochodów poprzez wspieranie<br />

rozwoju na terenie parków<br />

krajobrazowych ³agodnych form<br />

turystyki. Klub k³adzie punkt<br />

ciê¿koœci na turystykê kwalifikowan¹,<br />

ukierunkowan¹ na nieszkodliwe<br />

dla przyrody metody<br />

jej poznawania, na obszarach<br />

parków krajobrazowych Ujœcia<br />

Warty, Gry¿yñskiego, Krzesiñskiego<br />

i £agowskiego.<br />

Faktyczny projekt obejmuje<br />

analizê stanu i wra¿liwoœci<br />

walorów przyrodniczych oraz<br />

istniej¹cej i potencjalnej infra-<br />

struktury dla rozwoju turystyki<br />

przyrodniczej w parkach objêtych<br />

projektem. Nastêpnie<br />

przeprowadzane jest rozpoznanie<br />

spo³ecznych, prawnych<br />

i ekonomicznych mo¿liwoœci<br />

rozwoju turystyki przyrodniczej.<br />

Wypracowana koncepcja<br />

uwzglêdnia zmiany zwi¹zane<br />

z wejœciem Polski do Unii<br />

Europejskiej. Nastêpnie przygotowany<br />

zostanie wykaz<br />

i projekt sieci wspó³pracuj¹cych<br />

ze sob¹ jednostek zainteresowanych<br />

realizacj¹ turystyki<br />

przyrodniczej.<br />

W koñcu roku 2003 uka¿e siê<br />

opracowanie "Ocena mo¿liwoœci<br />

wykorzystania wybranych<br />

parków krajobrazowych Ziemi<br />

Lubuskiej dla rozwoju przyrodniczej<br />

turystyki kwalifikowanej".<br />

Równolegle odbêd¹ siê tak¿e<br />

spotkania z przedstawicielami<br />

gmin i innych podmiotów zainteresowanych<br />

projektem.<br />

W efekcie przygotowane zostan¹<br />

wnioski do realizacji<br />

szerokiego projektu na lata<br />

2004-2006. Podstaw¹ projektu<br />

w kolejnych latach bêdzie<br />

45


LANDSCHAFTSPARKS IM LEBUSER LAND / ZIEMIA LUBUSKA<br />

Als Ergebnis des Projekts sollen<br />

Empfehlungen für die Realisierung<br />

eines groß angelegten<br />

Folgeprojekts erarbeitet werden,<br />

das für 2004 - 2006 geplant ist.<br />

Ein Ziel für das geplante Projekt<br />

ist die Schaffung von so genannten<br />

"Grünen Punkten", die Angebote<br />

aus den Bereichen touristische<br />

Information, Billigübernachtungen,<br />

Fahrradausleihe, Verkauf<br />

von Regionalprodukten usw.<br />

verbinden. <strong>Die</strong>se Grünen Punkte<br />

sollen miteinander kooperieren<br />

und über ein Netz von Wanderwegen<br />

verbunden werden.<br />

<strong>Die</strong> Projekte sollen mit einer<br />

großen Werbekampagne bekannt<br />

gemacht werden.<br />

Als Ergebnis sollen Ende 2006<br />

acht bis zehn solcher "Grünen<br />

Punkte" <strong>im</strong> Projektgebiet entstanden<br />

sein und jährlich von<br />

20.000 - 30.000 Touristen besucht<br />

werden.<br />

Projektablauf<br />

• Recherche und Analyse des<br />

Naturpotenzials in den Landschaftsparks<br />

• Bestandsaufnahme der touristischen<br />

Infrastruktur<br />

• Analyse der gesellschaftlichen,<br />

rechtlichen und wirt-<br />

46<br />

schaftlichen Möglichkeiten <strong>im</strong><br />

Bereich der Ökotourismus-<br />

Entwicklung<br />

• Erstellung eines Verzeichnisses<br />

von Projekten und Netzwerken<br />

für den Bereich Ökotourismus<br />

• Veröffentlichung einer Studie<br />

"Einschätzung der Möglichkeiten<br />

für die Entwicklung des<br />

professionellen Ökotourismus<br />

in ausgewählter Landschaftsparks<br />

<strong>im</strong> Lebuser Land"<br />

• Erarbeitung von Empfehlungen<br />

für die Realisierung eines<br />

groß angelegten Projekts (geplant:<br />

2004-2006)<br />

• Ab 2004: Entwicklung von<br />

"Grünen Punkten" (touristische<br />

Information, Übernachtungen,<br />

Fahrradausleihe,<br />

Verkauf von Lokalprodukten<br />

usw.) und deren Vernetzung<br />

• Werbekampagne<br />

Auswirkungen auf die <strong>Umwelt</strong><br />

• Anstieg der gesellschaftlichen<br />

Akzeptanz für die Bedürfnisse<br />

der Natur <strong>im</strong> Gebiet der<br />

Landschaftsparks<br />

• Erhalt der aus umweltwissenschaftlicher<br />

Sicht wertvollen<br />

Naturbereiche durch die<br />

Schaffung von ökonomischen<br />

Anreizen für ihren Schutz<br />

• Anstieg der lokalen, für Naturund<br />

<strong>Umwelt</strong>schutz ausgewiesenen<br />

Fonds<br />

Auswirkungen auf Wirtschaft<br />

und Arbeitsmarkt<br />

<strong>Die</strong> Projektaktivitäten werden zur<br />

Entstehung von mindestens<br />

10 bis 20 neuen Arbeitsplätzen<br />

beitragen und werden indirekt die<br />

Einkünfte von einigen hundert<br />

weiteren Menschen erhöhen. <strong>Die</strong><br />

lokale Lobby wird durch die<br />

Förderung von organisiertem<br />

Tourismus und einer nachhaltigen<br />

Regionalentwicklung in den<br />

Landschaftsparkes gestärkt, so<br />

dass Aktivitäten, die zum Erhalt<br />

der Naturschätze beitragen, unterstützt<br />

werden.<br />

Lokale Beteiligung<br />

Es besteht eine Zusammenarbeit<br />

mit <strong>Umwelt</strong>verbänden, Gemeinderäten,<br />

Bürgermeistern und<br />

anderen Gemeindeorganen.<br />

Medienresonanz<br />

Informationen über die Aktivitäten<br />

<strong>im</strong> Rahmen des Projektes<br />

wurden an alle interessierten<br />

Gemeinderäte, Einwohner<br />

sowie lokale und regionale<br />

Medien übermittelt. Auch die<br />

Verwaltungen der Parke <strong>im</strong><br />

Projektgebiet werden laufend<br />

über die verabredeten Beschlüsse<br />

informiert.<br />

Projektlaufzeit / Förderung<br />

Das Projekt läuft von 2002 -<br />

2003 und wird möglicherweise<br />

bis 2006 verlängert. Förderer<br />

sind die DBU und WWF. Bei<br />

einer Verlängerung sollten<br />

Fördermittel aus <strong>EU</strong>-Fonds<br />

hinzukommen.


PARKI KRAJOBRAZOWE ZIEMI LUBUSKIEJ<br />

stworzenie sieci wspó³pracuj¹cych<br />

ze sob¹ tzw. "zielonych<br />

punktów", ³¹cz¹cych w sobie<br />

i realizuj¹cych zadania z zakresu<br />

informacji turystycznej, taniej<br />

bazy noclegowej, wypo¿yczalni<br />

rowerów, punktu sprzeda¿y<br />

produktów lokalnych itd. Przygotowana<br />

zostanie sieæ szlaków<br />

turystycznych, ³¹cz¹cych<br />

poszczególne parki i punkty.<br />

Projekt powinien zostaæ spopularyzowany<br />

za pomoc¹ szerokiej<br />

akcji promocyjnej.<br />

W efekcie, w koñcu roku 2006<br />

w objêtym projektem obszarze<br />

powinno funkcjonowaæ 8 - 10<br />

takich "zielonych punktów",<br />

przyjmuj¹cych rocznie 20.000 -<br />

30.000 turystów.<br />

Przebieg projektu<br />

• analiza stanu i wra¿liwoœci<br />

walorów przyrodniczych na<br />

terenie parków krajobrazowych<br />

• ocena potencjalnej infrastruktury<br />

dla rozwoju turystyki<br />

przyrodniczej<br />

w parkach objêtych projektem.<br />

• rozpoznanie spo³ecznych,<br />

prawnych i ekonomicznych<br />

mo¿liwoœci rozwoju turystyki<br />

przyrodniczej<br />

• przygotowanie wykazu<br />

i projektu sieci wspó³pracuj¹cych<br />

ze sob¹ jednostek<br />

zainteresowanych realizacj¹<br />

turystyki przyrodniczej<br />

• wydanie opracowania "Ocena<br />

mo¿liwoœci wykorzystania<br />

wybranych parków krajobra-<br />

zowych Ziemi Lubuskiej dla<br />

rozwoju przyrodniczej turystyki<br />

kwalifikowanej"<br />

• wypracowanie wskazañ<br />

i wniosków do realizacji szerokiego<br />

projektu na lata 2004-<br />

2006<br />

• rozwiniêcie sieci wspó³pracuj¹cych<br />

ze sob¹ tzw. "zielonych<br />

punktów" (informacja<br />

turystyczna, baza noclegowa,<br />

wypo¿yczalnie rowerów,<br />

punkty sprzeda¿y produktów<br />

lokalnych itd.)<br />

• kampania reklamowa<br />

Spodziewane skutki projektu<br />

dla œrodowiska<br />

• Wzrost akceptacji spo³ecznej<br />

dla wymogów ochrony przyrody<br />

na terenie parków krajobrazowych<br />

• Zachowanie najcenniejszych<br />

przyrodniczo fragmentów<br />

przyrody poprzez stworzenie<br />

ekonomicznych bodŸców do<br />

ich ochrony<br />

• Wzrost funduszy lokalnych<br />

przeznaczanych na ochronê<br />

przyrody i œrodowiska<br />

Spodziewane skutki<br />

spo³eczno-gospodarcze<br />

Dzia³ania projektu przyczyni¹<br />

siê do powstania co najmniej<br />

kilkunastu nowych miejsc pracy,<br />

oraz poœrednio zwiêksz¹ dochody<br />

kilkuset nastêpnych<br />

osób. Umocni siê lokalne lobby<br />

na rzecz wspierania turystyki<br />

kwalifikowanej oraz zrównowa-<br />

¿onego rozwoju obszarów<br />

parków krajobrazowych, czynnie<br />

przeciwstawiaj¹ce siê<br />

dzia³aniom zmierzaj¹cym do<br />

degradacji przyrody.<br />

Udzia³ spo³ecznoœci lokalnych<br />

Wspó³praca z organizacjami<br />

spo³ecznymi, radami so³ectw,<br />

wójtami, radami i urzêdami<br />

gmin.<br />

Medialna percepcja projektu<br />

Informacja o dzia³aniach w ramach<br />

projektu zosta³a przekazana<br />

wszystk<strong>im</strong> zainteresowanym<br />

samorz¹dom, mieszkañcom<br />

a tak¿e lokalnym<br />

i regionalnym mediom. Zarz¹dy<br />

parków znajduj¹cych siê na<br />

obszarze projektu wspó³pracuj¹<br />

z zespo³em projektowym i s¹ na<br />

bie¿¹co poinformowane o podejmowanych<br />

decyzjach.<br />

Okres przebiegu projektu<br />

i zasoby finansowe projektu<br />

Okres przebiegu projektu przypad³<br />

na lata 2002-2003, mo¿liwa<br />

jest dalsza kontynuacja do<br />

2006. Dotychczasowi sponsorzy<br />

to DBU, WWF, przy dalszej<br />

kontynuacji w grê wchodz¹<br />

fundusze Unii Europejskiej.<br />

47


„STARY ZAGON” - ALTER ACKER<br />

8<br />

Kontakt<br />

Saba und Jens Keller<br />

ul. Nadodrzanska 20<br />

PL 74-120 Widuchowa<br />

Tel / Fax: + 48 - 91 41 67 11 0<br />

Widuchowa@aol.com<br />

Partnerorganisationen<br />

Polski Klub Ekologiczny, Okrêg<br />

Zachodniopomorski, BUND<br />

Berlin e.V.<br />

(Adresse S. 88)<br />

Projektcharakter<br />

48<br />

Nachhaltige<br />

Regionalentwicklung<br />

Ökotourismus<br />

Regionalproduktion<br />

Öko-Landwirtschaft<br />

Sonstiges: Erhalt von<br />

<strong>Kultur</strong>pflanzen<br />

Ort / Region<br />

Das kleine Dorf Widuchowa<br />

liegt in der deutsch-polnischen<br />

Grenzregion direkt an der Oder<br />

in der Woiwodschaft Westpommern.<br />

<strong>Die</strong> Region besitzt einen<br />

großen landschaftlichen Reiz<br />

und ist gut von Berlin und<br />

Szczecin aus erreichbar.<br />

<strong>Die</strong> Region hat eine gesunde<br />

demographische Struktur aber<br />

geringe Aussichten auf Arbeit in<br />

der Zukunft.<br />

Projektportrait / -ziel<br />

Das Projekt Stary zagon - „Der<br />

Alte Acker” soll zum Erhalt der<br />

Biodiversität von <strong>Kultur</strong>pflanzen<br />

beitragen. Es wurde ein Modell<br />

entwickelt, wie durch den Anbau<br />

alter Gemüse-, Obst-, Kräuterund<br />

Blumensorten die regionale<br />

Entwicklung gefördert werden<br />

kann.<br />

<strong>Die</strong> Projektidee entstand bei<br />

einem Besuch des VERN e.V. in<br />

Greiffenberg in der Uckermark,<br />

so dass beide Konzepte sehr<br />

ähnlich strukturiert sind. Mit Unterstützung<br />

des BUND Berlin<br />

wurde ein Schaugarten in Polen<br />

aufgebaut.<br />

Dabei wurden folgende Ziele aufgestellt,<br />

die teilweise bereits umgesetzt<br />

sind:<br />

• Anbau von verschiedenen<br />

Sorten von Getreide, Kartoffeln,<br />

Gemüse, Kräutern und<br />

Blumen, die in Vergessenheit<br />

geraten sind, kaum noch angebaut<br />

werden oder deren Saatgut<br />

<strong>im</strong> Handel nicht erhältlich<br />

ist.


STARY ZAGON<br />

8<br />

Kontakt<br />

Saba i Jens Keller<br />

ul. Nadodrzañska 20<br />

PL 74-120 Widuchowa<br />

Widuchowa@aol.com<br />

Tel / Fax: + 48 - 91 4167110<br />

Organizacje partnerskie<br />

Polski Klub Ekologiczny, Okrêg<br />

Zachodniopomorski, BUND Berlin e.V<br />

(Adresy str. 88)<br />

Charakter projektu<br />

Zrównowa¿ony rozwój<br />

regionalny<br />

Eko-turystyka<br />

Produkcja regionalna<br />

Gospodarka ekologiczna<br />

Inne: zachowanie<br />

bioró¿norodnoœci roœlin<br />

uprawowych<br />

MiejscowoϾ / region<br />

Ma³a miejscowoœæ Widuchowa<br />

le¿y w granicznym regionie<br />

polsko - niemieck<strong>im</strong>, w bezpoœredn<strong>im</strong><br />

pobli¿u Odry, w województwiezachodniopo-pomorsk<strong>im</strong>.<br />

Wyró¿niki regionu to<br />

malownicza okolica, dobre<br />

po³¹czenie ze Szczecinem<br />

i Berlinem.<br />

Zdrowa struktura demograficzna,<br />

marne perspektywy na<br />

zdobycie pracy.<br />

Portret i cel projektu<br />

"Stary zagon", pod t¹ nazw¹<br />

kryje siê projekt, który ma<br />

promowaæ ideê zachowania<br />

ró¿norodnoœci biologicznej<br />

roœlin uprawowych. Projekt<br />

d¹¿y do wypracowania form<br />

umo¿liwiaj¹cych wykorzystanie<br />

hodowli dawnych odmian<br />

warzyw, owoców, zió³ i kwiatów<br />

jako ko³a zamachowego<br />

rozwoju regionalnego.<br />

Pomys³ projektu zrodzi³ siê<br />

dziêki wizycie w VERN (Stowarzyszenie<br />

na rzecz Zachowania<br />

i Rekultywacji Roœlin U¿ytkowych<br />

w Brandenburgii) w Greiffenbergu<br />

(Uckermark), gdzie<br />

zrodzi³ pomys³ stworzenia<br />

podobnego projektu. Przy<br />

wsparciu BUND-Berlin stworzono<br />

w Polsce poletko pokazowe.<br />

Sformu³owano nastêpuj¹ce cele<br />

projektu, które zosta³y ju¿ czêœciowo<br />

osi¹gniête:<br />

• Uprawa gatunków zbó¿,<br />

ziemniaków, warzyw, zió³<br />

i kwiatów, które popad³y<br />

w zapomnienie, b¹dŸ nie s¹<br />

ju¿ powszechnie uprawiane,<br />

a tym samym odnoœny materia³<br />

rozrodczy nie jest dostêpny<br />

w handlu.<br />

• Popularyzowanie wy¿ej wspomnianych<br />

roœlin ze sprzeda¿¹<br />

p³odów i materia³u rozrodczego<br />

w³¹cznie.<br />

• Kszta³towanie œwiadomoœci<br />

i wra¿liwoœci ekologicznej<br />

spo³eczeñstwa, na którym<br />

spoczywa odpowiedzialnoϾ<br />

zachowania dla przysz³ych<br />

pokoleñ tak¿e spuœcizny<br />

przyrodniczej.<br />

• Wykorzystanie potencja³u<br />

przyrodniczego jako ko³a<br />

zamachowego rozwoju regionu.<br />

W Polsce dzia³a ju¿<br />

wiêcej oœrodków, które stwarzaj¹c<br />

interesuj¹ce regionalne<br />

produkty (d¿emy, m¹ki, owocowe<br />

chipsy, szkó³ki sadownicze<br />

itp), zdobywaj¹ œrodki na<br />

finansowanie swojej dzia³alnoœci<br />

i przyczyniaj¹ siê dodatkowo<br />

do poprawy sytuacji ekonomicznej<br />

pozosta³ych mieszkañców.<br />

49


„STARY ZAGON” - ALTER ACKER<br />

• Öffentlichkeitsarbeit, die auch<br />

den Verkauf von Ernteerzeugnissen<br />

und Samen beinhaltet.<br />

• <strong>Die</strong> ökologische Erziehung<br />

und <strong>Umwelt</strong>bildung der Gesellschaft,<br />

da sie die Verantwortung<br />

trägt, das Naturerbe<br />

für zukünftige Generationen<br />

zu bewahren.<br />

• Förderung der regionalen<br />

Entwicklung. In ganz Polen<br />

arbeiten bereits mehrere<br />

Einrichtungen, die sich der<br />

Herstellung von Regionalmarken<br />

verschrieben haben<br />

(Marmelade, Mehl, Obstchips,<br />

Baumschulen u.ä.)<br />

und sich dadurch nicht nur<br />

selbst finanzieren, sondern<br />

auch den dort lebenden Menschen<br />

neue Wege zur Verbesserung<br />

ihrer ökonomischen<br />

Lage aufzeigen.<br />

Projektablauf<br />

2002 wurde mit der Umwidmung<br />

von Gartenflächen und<br />

der Urbarmachung brachliegender<br />

Ackerflächen in der<br />

Nähe des Projekthofes begonnen.<br />

Zudem wurden viele Kontakte<br />

in der Grenzregion geknüpft<br />

und erste Versuche mit<br />

Fremd-Saatgut und der Gewinnung<br />

eigenen Saatguts gemacht.<br />

50<br />

In 2003 wurden Saatguterhalter<br />

in der Umgebung des Landkreises<br />

Gryfino gesucht sowie<br />

mehrere Treffen und Seminare<br />

veranstaltet, um die Projektidee<br />

bekannt zu machen.<br />

Außerdem wurde Saatgut verteilt<br />

und ein Nachfolgeprojekt<br />

angeschoben. Derzeit ist an<br />

die Gründung einer Genossenschaft<br />

gedacht, die <strong>im</strong> Jahr<br />

2006 entstehen soll.<br />

Auswirkungen auf die <strong>Umwelt</strong><br />

<strong>Die</strong> Umsetzung des Projekts<br />

führt zum Erhalt der Artenvielfalt<br />

bei <strong>Kultur</strong>pflanzen. Sogar<br />

eine Vergrößerung der Vielfalt<br />

ist denkbar.<br />

Auswirkungen auf Wirtschaft<br />

und Arbeitsmarkt<br />

Das <strong>Umwelt</strong>bewusstsein und<br />

der He<strong>im</strong>atbezug der lokalen<br />

Bevölkerung werden gestärkt.<br />

Bisher sind noch keine Arbeitsplätze<br />

entstanden, teilweise<br />

wurden kleine Arbeiten an arbeitslose<br />

Jugendliche aus Widuchowa<br />

vergeben.<br />

Lokale Beteiligung<br />

Zahlreiche Gruppen und Personen<br />

beteiligen sich am Pro-<br />

jekt wie Landfrauenverbände,<br />

das <strong>Kultur</strong>zentrum in Chojna,<br />

der Schultheißrat und Interessenten<br />

aus verschiedenen Gemeinden<br />

<strong>im</strong> Landkreis.<br />

Medienresonanz<br />

Der Ostdeutsche Rundfunk hat<br />

über das Projekt berichtet.<br />

Zudem wurde über das Projekt<br />

in Lokalzeitungen beiderseits<br />

der Oder berichtet.<br />

Projektlaufzeit / Förderung<br />

<strong>Die</strong> Projektlaufzeit betrug zwei<br />

Jahre (2002 - 2003). Finanziert<br />

wurde Stary zagon aus Mitteln<br />

der Stiftung für Bildung und Behindertenförderung<br />

(SBB).


STARY ZAGON<br />

Przebieg projektu<br />

W roku 2002 zaadaptowano<br />

w³asny ogród i dalsze grunty<br />

orne, nawi¹zano wiele kontaktów<br />

po obu stronach granicy,<br />

przeprowadzono pierwsze<br />

próby zagranicznych nasion<br />

i pozyskiwano w³asne nasiona.<br />

Na rok 2003 przypad³y poszukiwania<br />

osób zainteresowanych<br />

wysiewem starych odmian<br />

roœlin uprawnych z powiatu<br />

gryfiñskiego; organizowanie<br />

spotkañ i seminariów popularyzuj¹cych<br />

cele projektu.<br />

Ponadto podjêto dzia³ania<br />

zmierzaj¹ce do stworzenia<br />

kolejnego projektu bêd¹cego<br />

kontynuacj¹ poczynionych<br />

dzia³añ, rozpatruje siê pomys³<br />

stworzenia regionalnej spó³dzielni<br />

(planowany rok 2006)<br />

Spodziewane skutki dla<br />

œrodowiska<br />

Wdro¿enie projektu przyczyni<br />

siê do zachowania dotychczasowej<br />

bioró¿norodnoœæ roœlin<br />

uprawnych, mo¿liwe jest<br />

zwiêkszenie bioró¿norodnoœci.<br />

Spodziewane skutki<br />

spo³eczno-gospodarcze<br />

Zwiêkszenie œwiadomoœci<br />

ekologicznej spo³eczeñstwa<br />

i wzmocnienie to¿samoœci<br />

regionalnej wœród mieszkañców<br />

regionu.<br />

Jak dot¹d nie stworzono nowych<br />

sta³ych miejsc pracy, lecz<br />

zlecone prace wykonywa³a<br />

bezrobotna m³odzie¿ z Widuchowej.<br />

Udzia³ spo³ecznoœci lokalnych<br />

W projekcie udziela³y siê ró¿ne<br />

osoby i grupy, m.in. Ko³a Go-<br />

spodyñ Wiejskich, rady so³eckie,<br />

Krajowe Stowarzyszenie<br />

Kobiet Wiejskich - Oddzia³<br />

Gryfiñski, Chojeñski Dom<br />

<strong>Kultur</strong>y, pojedyñczy obywatele<br />

z powiatu gryfiñskiego<br />

Medialna percepcja projektu<br />

O projekcie informowa³a regionalna<br />

telewizja landu Brandenburgii<br />

TV ORB, jak i równie¿<br />

lokalne gazety z Niemiec<br />

i z Polski.<br />

Okres przebiegu projektu<br />

i zasoby finansowe projektu<br />

Okres przebiegu projektu przypad³<br />

na 2 lata (2002-2003).<br />

Projekt otrzyma³ wsparcie<br />

z œrodków, zwi¹zanej z rodzin¹<br />

Bosch, fundacji "Stiftung für<br />

Bildung und Behindertenförderung"<br />

(SBB - Fundacja na rzecz<br />

Wspierania Edukacji i Osób<br />

Niepe³nosprawnych).<br />

51


DER ÖKOSPEICHER IN WULKOW<br />

9<br />

Kontakt<br />

Ökospeicher e.V.<br />

Am Ufo 1<br />

D 15326 Lebus - Ortsteil Wulkow<br />

info@oekospeicher.de<br />

Tel: +49 (0336020) 46 90<br />

Fax: +49 (033602) 46 912<br />

www.oekospeicher.de<br />

Partnerorganisationen<br />

u.A. ANU Brandenburg e.V., <strong>Umwelt</strong>beirat<br />

des Landes Brandenburg,<br />

Arbeitsgemeinschaft für biologischdynamischen<br />

Landbau, Versuchsund<br />

Beratungsring Berlin-Brandenburg<br />

e.V., Lehmbauzentrum Berlin-<br />

Brandenburg e.V.<br />

(Adresse S. 88)<br />

Projektcharakter<br />

52<br />

Nachhaltige<br />

Regionalentwicklung<br />

Ökotourismus<br />

Ökolandwirtschaft<br />

Regionalproduktion<br />

Sonstiges: Erneuerbare<br />

Energien, <strong>Umwelt</strong>bildung,<br />

Internet<br />

Ort / Region<br />

Der Sitz des Vereins liegt in<br />

Wulkow bei Frankfurt/Oder <strong>im</strong><br />

Landkreis Märkisch-Oderland in<br />

Brandenburg. Bei der Region<br />

handelt es sich um eine landwirtschaftlich<br />

geprägte, strukturschwache<br />

Gegend.<br />

Arme Böden und sehr geringer<br />

Niederschlag (<strong>im</strong> Durchschnitt<br />

unter 450 mm/Jahr) setzen der<br />

Landwirtschaftsproduktion enge<br />

Grenzen. <strong>Die</strong> Arbeitslosigkeit<br />

liegt bei rund 28%.<br />

Projektportrait / -ziel<br />

Der Ökospeicher e.V. verfolgt<br />

das Ziel einer nachhaltigen<br />

Dorf- und Regionalentwicklung<br />

mit zahlreichen Projekten. Er<br />

wurde 1991 gegründet und zählt<br />

knapp 70 Mitglieder. Ein großer<br />

Teil der Vereinsmitglieder sind<br />

kleine Unternehmen aus den<br />

drei Sektoren Landwirtschaft,<br />

Handwerk/Verarbeitung und<br />

<strong>Die</strong>nstleistungen. <strong>Die</strong> Unternehmen<br />

sind in der Regel stark<br />

ökologisch ausgerichtet. Das<br />

sicherlich bekannteste Projekt<br />

des Vereins ist sein Niedrigenergiehaus<br />

Domespace - ein<br />

Holz-Rundhaus, dessen Form<br />

an ein UFO erinnert.<br />

Der Verein betreibt ein anerkanntes<br />

<strong>Umwelt</strong>bildungszentrum und<br />

die Konsultationsstelle Lokale<br />

Agenda 21. Im Jahr 2000 wurde<br />

der Ökospeicher Projekt der<br />

Weltausstellung EXPO 2000.<br />

Ausgangspunkt der Initiative war<br />

die desolate ökonomische und<br />

bauliche Situation in Wulkow: mit<br />

der Wende wurde die LPG - als<br />

Arbeitgeber für mehr als die<br />

Hälfte der damals in Wulkow<br />

Beschäftigten - geschlossen. Auf<br />

der Suche nach Alternativen hat<br />

die Gemeindevertretung ein<br />

Konzept zur ökologischen<br />

Dorfentwicklung beschlossen<br />

und in der Folge umgesetzt.<br />

Eines der ersten Projekte war<br />

ein Markt für regional produzierte<br />

Lebensmittel und Kunsthandwerk<br />

in einem ehemaligen<br />

Speichergebäude. Zum Markt <strong>im</strong><br />

Ökospeicher kommen an den<br />

rund 15 Markttagen <strong>im</strong> Jahr ca.<br />

10.000 Besucher/innen.<br />

Weiterhin wurde mit Hilfe des<br />

Vereins das touristische Angebot<br />

in Wulkow, in Form von<br />

Landpensionen, Ferienwohnungen<br />

und Gästez<strong>im</strong>mern aufgebaut.<br />

Ab 2003 ist in Wulkow ein Öko-


EKO-SPICHLERZ WULKOW<br />

9<br />

Kontakt<br />

Ökospeicher e.V.<br />

Am Ufo 1<br />

D 15326 Lebus, OT Wulkow<br />

info@oekospeicher.de<br />

Tel: +49 - 033602 46 90<br />

Fax: +49 - 033602 46 912<br />

www.oekospeicher.de<br />

Organizacje partnerskie<br />

ANU Brandenburg e.V. (Wspólnota<br />

Pracy "Przyroda i Edukacja Ekologiczna"),<br />

Rada Ekologiczna Landu<br />

Brandenburgii, Wspólnota Pracy<br />

Biologiczno - Dynamicznego Rolnictwa,<br />

Okrêg Porad Zawodowych<br />

Berlin-Brandenburgia, Centrum<br />

budowli glinianej Berlin-Brandenburg<br />

e.V.<br />

(Adresy str. 88)<br />

Charakter projektu<br />

Zrównowa¿ony rozwój<br />

regionu<br />

Eko-turystyka<br />

Produkcja regionalna<br />

Gospodarka ekologiczna<br />

Inne: odnawialna energia,<br />

edukacja ekologiczna,<br />

internet<br />

MiejscowoϾ / region<br />

Siedzib¹ zwi¹zku jest Wulkow<br />

ko³o Frankfurtu nad Odr¹<br />

w powiecie Märkisch Oderland<br />

w Brandenburgii. Ten tradycyjnie<br />

rolniczy region jest obszarem<br />

strukturalnie s³abo rozwiniêtym.<br />

Ubogie grunty i niskie opady<br />

(przeciêtnie 450 mm / rocznie)<br />

wyznaczaj¹ produkcji rolnej<br />

ciasne granice. Bezrobocie<br />

kszta³tuje siê na poziomie 28%.<br />

Portret i cel projektu<br />

Eko-spichlerz realizuje cel<br />

zrównowa¿onego rozwoju wsi<br />

i regionu poprzez liczne projekty.<br />

Zwi¹zek powsta³ w roku 1991<br />

i skupia oko³o 70 cz³onków.<br />

Znaczn¹ czêœæ cz³onków stowarzyszenia<br />

stanowi¹ drobne<br />

przedsiêbiorstwa z sektora<br />

rolnego, rzemios³a czy us³ug.<br />

Przedsiêbiorstwa te bardzo<br />

dbaj¹ o œrodowisko. Najs³ynniejszym<br />

projektem stowarzyszenia<br />

jest niskoenergoch³onny<br />

dom "Domespace" - wykonany<br />

z drewna i maj¹cy okr¹g³y<br />

kszta³t przypominaj¹cy UFO.<br />

Zwi¹zek prowadzi znane centrum<br />

edukacji ekologicznej<br />

i punkt konsultacyjny lokalnej<br />

Agendy 21. W roku 2000 Ekospichlerz<br />

wzi¹³ udzia³ w miêdzynarodowych<br />

targach "EXPO<br />

2000".<br />

Punktem wyjœcia inicjatywy by³a<br />

rozpaczliwa sytuacja ekonomiczna<br />

i budowlana w Wulkow,<br />

gdy wraz z transformacj¹<br />

zamkniêto pegeery - pracodawców<br />

dla ponad po³owy lokalnej<br />

ludnoœci. W poszukiwaniu<br />

alternatyw reprezentacja gminy<br />

wypracowa³a koncepcjê ekologicznego<br />

rozwoju wsi i nastêpnie<br />

j¹ wdro¿y³a.<br />

Jednym z pierwszych projektów<br />

by³ targ regionalnych produktów<br />

¿ywnoœciowych i rzemieœlniczych<br />

w budynku dawnego<br />

spichlerza. Zorganizowany<br />

w tym spichlerzu jarmark<br />

w ci¹gu 15 dni targowych w roku<br />

goœci oko³o 10 tysiêcy ludzi.<br />

W póŸniejszym czasie z pomoc¹<br />

zwi¹zku stworzono ofertê<br />

turystyczn¹ Wulkow w formie<br />

agroturystyki, apartamentów<br />

wakacyjnych i pokoi goœcinnych.<br />

Od 2003 roku jest dostêpny<br />

Eko-camping w Wulkow,<br />

który proponuje niedrogie noclegi<br />

w atrakcyjnych namiotach<br />

(m.in. jurty i domy z wikliny)<br />

i zarz¹dzan¹ przez stowarzyszenie<br />

kawiarniê.<br />

Istnieje wielka ró¿norodnoœæ<br />

projektów w Wulkow, które<br />

wykorzystuj¹ regionalne zasoby<br />

i wytwarzaj¹ regionalne produkty.<br />

Oko³o 20% producentów<br />

rolniczych i rzemieœlniczych<br />

sprzedaje swe produkty regionalne<br />

na rynku. Zak³ad "Budowy<br />

53


DER ÖKOSPEICHER IN WULKOW<br />

Camp verfügbar, in dem preiswerte<br />

Unterkünfte in attraktiven<br />

Zelten (u.a. Jurte, Weidenhaus)<br />

und ein Vereins-Café zur Verfügung<br />

stehen.<br />

Es gibt eine Vielzahl Projekte in<br />

Wulkow, die lokale Ressourcen<br />

nutzen und regionale Produkte<br />

erzeugen. Rund 20 Produzent/<br />

innen von landwirtschaftlichen<br />

und kunsthandwerklichen Produkten<br />

aus der Region vertreiben<br />

diese über den Markt. Der<br />

Bereich "Lehmbau und ökologisches<br />

Bauen" und die kommunale<br />

Holzheizung, die 16<br />

Wohnungen versorgt, nutzen<br />

regionale Ressourcen.<br />

Vor Ort arbeitet ein biologischdynamischerLandwirtschaftsbetrieb<br />

auf rund 180 ha. In Verantwortung<br />

des Projektträgers<br />

werden seit vielen Jahren ein<br />

Lehrkräutergarten und seit 2003<br />

ein Nutz- und Schaugarten mit<br />

dem biologischen Anbau von<br />

Gemüse und Früchten betrieben.<br />

Einen wichtigen Stellenwert<br />

n<strong>im</strong>mt der Bereich "Erneuer-<br />

54<br />

bare Energien" ein. Eine kommunale<br />

Holzhackschnitzel-<br />

Feuerung, verschiedene Solaranlagen<br />

und das "UFO-Haus"<br />

mit Erdwärmepumpe sind Beispiele<br />

dafür.<br />

Zentrales und verbindendes<br />

Element der einzelnen Aktivitäten<br />

ist die Wulkower <strong>Umwelt</strong>bildung.<br />

Im Rahmen von Führungen,<br />

Fachvorträgen und<br />

Seminaren werden die Projekte<br />

des Vereins vorgestellt und<br />

praktische Erfahrungen z.B. <strong>im</strong><br />

Lehmbau weitergegeben.<br />

Nach Umsetzung zahlreicher<br />

ökologischer Projekte und der<br />

Stärkung des sozialen Lebens<br />

steht die Schaffung und Erhaltung<br />

von bezahlter Arbeit <strong>im</strong><br />

Vordergrund, wobei folgende<br />

Kriterien für den Ökospeicher<br />

e.V. von Bedeutung sind:<br />

• Ökologische und soziale Verträglichkeit<br />

• Hohes Maß an Eigenverantwortung<br />

• Beitragspotenzial zur Stärkung<br />

der lokalen/regionalen<br />

Ökonomie<br />

• Regionale Wirkung, die die<br />

Einbeziehung globaler Aspekte<br />

fördert (ein wichtiges Anliegen<br />

des Ökospeicher e.V. ist<br />

die Förderung von Toleranz<br />

und Weltoffenheit, die u.a.<br />

mittels weltweiter Kooperationen,<br />

internationaler Workcamps<br />

und Betreuung ausländischer<br />

Besuchergruppen<br />

gepflegt wird)<br />

Auswirkungen auf die <strong>Umwelt</strong><br />

Wie der Name des Projektträgers<br />

(Ökospeicher) nahe legt,<br />

ist die Ökologie zentrales Anliegen<br />

des Vereins.<br />

<strong>Die</strong>s zeigt sich sowohl bei den<br />

einzelnen Projekten (Pflanzenkläranlage,<br />

Hackschnitzel- und<br />

Solaranlagen, Nutz- und Schaugarten)<br />

als auch bei den Mitgliedsbetrieben<br />

(Lehmbau, Ökologischer<br />

Landbau, Solartechnik,<br />

Tischlerei).<br />

<strong>Die</strong> entsprechenden <strong>Umwelt</strong>entlastungen<br />

sind vielfältig und vorhabensspezifisch.<br />

Auswirkungen auf Wirtschaft<br />

und Arbeitsmarkt<br />

Insgesamt sollen durch die Projekte<br />

und Maßnahmen die lokale


EKO-SPICHLERZ WULKOW<br />

gliniane i ekologiczne" i komunalny<br />

zak³ad ogrzewania drzewnego<br />

zaopatruj¹cy 16 mieszkañ<br />

korzystaj¹ z lokalnych zasobów.<br />

W pobli¿u wsi na terenie180 ha<br />

pracuje biologiczno - dynamiczny<br />

zak³ad rolniczy. Twórcy<br />

projektu od 4 lat zarz¹dzaj¹<br />

ogrodem zielarsk<strong>im</strong> i od 2003<br />

roku ogrodem u¿ytkowym<br />

i ozdobnym z biologiczn¹<br />

hodowl¹ warzyw i owoców.<br />

Wa¿n¹ rolê odgrywa sektor<br />

energii odnawialnych. Komunalny<br />

zak³ad grzewczy z biomasy<br />

drzewnej, ró¿ne techniki<br />

energii s³onecznej i "Dom UFO"<br />

z pomp¹ g³êbinow¹ s¹ przyk³adami.<br />

Centralnym i spajaj¹cym ogniwem<br />

pojedynczych dzia³añ jest<br />

edukacja ekologiczna.<br />

W ramach wyk³adów, warsztatów<br />

i seminariów prezentowane<br />

s¹ projekty stowarzyszenia<br />

i przekazywane praktyczne<br />

umiejêtnoœci takie jak budowanie<br />

z gliny.<br />

Zapewnia siê wdra¿anie licznych<br />

ekologicznych projektów<br />

i poprawê warunków socjalnych,<br />

maj¹c na wzglêdzie<br />

utrzymanie i stwarzanie p³atnych<br />

miejsc pracy, zgodnych<br />

z kryteriami jak<strong>im</strong>i kieruje siê<br />

Eko-spichlerz. Te kategorie to:<br />

• odpowiedzialnoœæ spo³eczna<br />

i ekologiczna<br />

• nacisk na odpowiedzialnoœæ<br />

osobist¹<br />

• wk³ad we wzmocnienie lokalnej<br />

/ regionalnej gospodarki<br />

• regionalne dzia³ania maj¹ce<br />

swe globalne konsekwencje<br />

(wa¿nym punktem dzia³alnoœci<br />

eko-spichlerza jest promowanie<br />

tolerancji, otwartoœci na<br />

œwiat, m.in. poprzez wspó³pracê<br />

miêdzynarodow¹, miêdzynarodowe<br />

obozy pracownicze,<br />

opieka nad grupami<br />

zagranicznych turystów).<br />

Spodziewane skutki dla<br />

œrodowiska<br />

Tak jak sugeruje nazwa Ekospichlerz,<br />

ekologia jest g³ówym<br />

interesem stowarzyszenia.<br />

Troska o œrodowisko uwidacz-<br />

nia siê w pojedynczych projektach<br />

(pielêgnacja roœlin, energia<br />

s³oneczna i na biomasê, ogród<br />

u¿ytkowy i ozdobny), jak i poprzez<br />

zak³ady cz³onków stowarzyszenia<br />

(budowa z gliny,<br />

ekologiczne rolnictwo, techniki<br />

s³oneczne, ciesielstwo). Œwiadczenia<br />

na rzecz œrodowiska s¹<br />

œwiadome i ró¿norodne.<br />

Spodziewane skutki<br />

spo³eczno-gospodarcze<br />

Ogólnie projekty i œrodki powinny<br />

wzmocniæ lokaln¹ gospodarkê<br />

i utrzymaæ struktury spo³eczne.<br />

W ten sposób wraz z popraw¹<br />

stanu œrodowiska wspó³gra<br />

atrakcyjny sposób ¿ycia na<br />

wiejskich terenach.<br />

55


DER ÖKOSPEICHER IN WULKOW<br />

Ökonomie gestärkt und die<br />

sozialen Strukturen erhalten<br />

werden. <strong>Die</strong>s führt gemeinsam<br />

mit den ökologischen Verbesserungen<br />

zu einem attraktiveren<br />

Lebensumfeld <strong>im</strong> ländlichen<br />

Raum.<br />

Folgende Betriebe und Erwerbsmöglichkeiten<br />

sind entstanden<br />

(oft aus Arbeitslosigkeit<br />

oder AB-Maßnahmen heraus):<br />

Markt <strong>im</strong> Ökospeicher mit rund<br />

20 Betreibern, Gewässerpflege-<br />

Betrieb, Ing.-Büro für Energietechnik,<br />

ökologischer Landwirtschaftsbetrieb,<br />

Gesellschaft zur<br />

kommunalen Wärmeversorgung,<br />

Pensionen und Gästez<strong>im</strong>mer,<br />

Solar-Fachbetrieb, Lehmbau-Fachbetrieb,<br />

Gesellschaft<br />

zur Projektentwicklung.<br />

Darüber hinaus arbeitet der<br />

Ökospeicher e.V. daran, bestehende<br />

Arbeitsplätze zu erhalten<br />

und zu stärken. Beispiele<br />

dafür sind ein Tischlereibetrieb,<br />

die Gaststätte, die Kindertagesstätte<br />

oder <strong>Die</strong>nstleistungen<br />

56<br />

(diese haben die Möglichkeit,<br />

ihre Angebote <strong>im</strong> "UFO" zu<br />

präsentieren und anzubieten).<br />

Lokale Beteiligung<br />

Neben den Personen, die aktiv<br />

<strong>im</strong> Rahmen der Vereinsprojekte<br />

oder innerhalb ihrer eigenen Betriebe<br />

arbeiten, gibt es Menschen,<br />

die indirekt eingebunden<br />

sind (z.B. Natur-Kindergarten,<br />

Vermieter/innen von Fremdenz<strong>im</strong>mern,<br />

Gastronomie) sowie<br />

Bewohner/innen, die über<br />

keinen direkten Bezug zum Projekt<br />

verfügen.<br />

Medienresonanz<br />

Der Ökospeicher e.V. ist regional<br />

und überregional bekannt.<br />

Stark dazu beigetragen haben<br />

die Verleihung des Deutschen<br />

<strong>Umwelt</strong>preises (1994) und das<br />

in Deutschland einmalige Rundhaus<br />

"Domespace", das die<br />

Titelblätter vieler Publikationen<br />

ziert.<br />

Neben Presseberichten und<br />

Artikeln in Büchern wurden<br />

wissenschaftliche Arbeiten und<br />

verschiedene Fernsehdokumentationen<br />

hergestellt,<br />

darunter eine 45-minütige Sendung<br />

"Wulkower Weg" des<br />

Saarländischen Rundfunks.<br />

Projektlaufzeit / Förderung<br />

Das Projekt "Ökologische Dorfentwicklung<br />

Wulkow" wurde<br />

kurz vor der politischen Wende<br />

1989 gestartet und mit Gründung<br />

des Ökospeicher e.V. <strong>im</strong><br />

Jahr 1991 institutionalisiert. Das<br />

Projekt ist nicht befristet.<br />

Der Ökospeicher e.V. finanziert<br />

sich über Projektarbeit, <strong>Umwelt</strong>bildung<br />

und andere kostenpflichtige<br />

Angebote, ehrenamtlich<br />

erbrachte Leistungen, Sponsoring,<br />

Mitgliederbeiträge und Spenden.<br />

Er verfügt über keine gesicherte<br />

Grundfinanzierung und<br />

wird nicht institutionell gefördert.


EKO-SPICHLERZ WULKOW<br />

Nastêpuj¹ce zak³ady i mo¿liwoœci<br />

zarobkowania powsta³y<br />

(czêsto wskutek bezrobocia<br />

i dziêki œrodkom dla bezrobotnych):<br />

rynek w eko-spichlerzu<br />

z 20 zak³adami, Zak³ad Wodoci¹gowy,<br />

Biuro Technik Energetycznych,<br />

Zak³ad Rolnictwa<br />

Ekologicznego, Komunalne<br />

Towarzystwo Zaopatrzenia<br />

Ogrzewania, pensjonaty<br />

i pokoje goœcinne, Zak³ad<br />

Energii S³onecznej, Zak³ad<br />

Budowy Glinianej, Towarzystwo<br />

Rozwoju Projektów.<br />

W ten sposób Eko-spichlerz<br />

pracuje aby zachowaæ i wzmocniæ<br />

istniej¹ce miejsca pracy.<br />

Przyk³adami mog¹ byæ zak³ad<br />

ciesielski, gospoda, centrum<br />

dziecka czy œwiadczenia<br />

zawodowe (mo¿liwoœæ zaproponowania<br />

czy prezentacji<br />

swej oferty zajêæ czy us³ug<br />

w budynku "UFO").<br />

Udzia³ spo³ecznoœci lokalnych<br />

Oprócz osób, które s¹ aktywne<br />

w ramach projektu zwi¹zku lub<br />

pracuj¹ we w³asnych zak³adach,<br />

istniej¹ ludzie poœrednio<br />

zwi¹zani z projektem (ekologiczne<br />

przedszkole, najemcy<br />

pokojów goœcinnych, gastronomia),<br />

jak i mieszkañcy nie<br />

maj¹cy bezpoœrednio zwi¹zku<br />

z projektem.<br />

Medialna percepcja projektu<br />

Eko-spichlerz jest znany w regionie<br />

i poza n<strong>im</strong>. Na popularnoϾ<br />

zak³adu znacz¹co wp³ynê³o<br />

otrzymanie niemieckiej<br />

nagrody ekologicznej w 1994<br />

roku i jedyny w Niemczech<br />

okr¹g³y dom "Domespace",<br />

który trafi³ na czo³ówki wielu<br />

czasopism.<br />

Oprócz informacji w prasie<br />

i ksi¹¿kach powsta³y prace<br />

naukowe i ró¿ne dokumenty<br />

telewizyjne, w tym 45-minutowa<br />

audycja "Droga Wulkow"<br />

zrealizowana przez telewizjê<br />

Saarländische Rundfunk.<br />

Okres przebiegu projektu<br />

i zasoby finansowe projektu<br />

Projekt "Ekologiczny rozwój<br />

wsi Wulkow" rozpocz¹³ siê na<br />

krótko przed politycznymi<br />

przemianami 1989 roku i zosta³<br />

zinstytucjonalizowany wraz<br />

z za³o¿eniem Eko-spichlerza<br />

w 1991 roku. Projekt nie ma<br />

wyznaczonego terminu zakoñczenia.<br />

Eko-spichlerz czerpie œrodki<br />

finansowe na pracê nad projektami,<br />

edukacjê ekologiczn¹<br />

i inne kosztowne oferty, z dobrowolnie<br />

podjêtych zobowi¹zañ,<br />

sponsorów, op³at cz³onkowskich<br />

i darowizn. Nie ma pewnego<br />

g³ównego Ÿród³a finansowania<br />

i nie jest instytucjonalnie<br />

wspierany.<br />

57


DER ODER-NEIßE-RADWEG<br />

10<br />

Kontakt<br />

Allgemeiner Deutscher Fahrrad-<br />

Club Deutschland (ADFC)<br />

Landesverband Brandenburg e.V.<br />

Charlottenstr. 31<br />

D 14467 Potsdam<br />

Tel: (0331) 280 05 95<br />

Fax: (0331) 270 70 77<br />

brandenburg@adfc.de<br />

www.brandenburg.adfc.de<br />

Partnerorganisation<br />

Landfrauenverein Groß Neuendorf<br />

(Adresse S. 88)<br />

Projektcharakter<br />

58<br />

Nachhaltige<br />

Regionalentwicklung<br />

Ökotourismus<br />

Regionalproduktion<br />

Ökolandwirtschaft<br />

Sonstiges<br />

Ort / Region<br />

Das Projektgebiet führt über 450<br />

km entlang der Flüsse Oder und<br />

Neiße der deutsch-polnische<br />

Grenze. Ca. 30 km befinden sich<br />

auf tschechischem Gebiet<br />

(Neißequelle bis Zittau). In<br />

Deutschland zieht sich der Radweg<br />

durch die Bundesländer<br />

Sachsen, Brandenburg und<br />

Mecklenburg-Vorpommern.<br />

Kennzeichen für die ländlich<br />

geprägte Region ist die aufgrund<br />

der Grenzsituation relativ<br />

dünne Besiedelung. Größere<br />

Städte entlang der Flüsse sind<br />

Zittau, Görlitz, Guben, Frankfurt/<br />

Oder, Küstrin, Schwedt und<br />

Stettin.<br />

Projektportrait / -ziel<br />

Das Projekt "Oder-Neiße-Radweg"<br />

war das Pilotprojekt zur<br />

Ausweisung eines internationalen<br />

Fernradweges in Deutschland.<br />

Mit der Auswahl des Oder-<br />

Neiße-Radweges als Modellroute<br />

wurde der Versuch gestartet,<br />

in der besonders strukturschwachen<br />

Grenzregion wirtschaftliche<br />

Struktureffekte anzuregen.<br />

Beispiele aus europäischen<br />

Nachbarstaaten haben gezeigt,<br />

dass sich ein überregionales,<br />

einheitlich strukturiertes Radroutennetz<br />

besser koordinieren und<br />

vermarkten lässt als einzelne<br />

regionale Routen.<br />

Für Deutschland wurden vom<br />

Allgemeinen Deutschen Fahrrad-<br />

Club Deutschland (ADFC) deshalb<br />

zunächst zwölf Radfernwege<br />

sowie Mindeststandards dazu<br />

festgelegt. In diesem Rahmen<br />

wurde der "Oder-Neiße-Radweg"<br />

als Modellprojekt ausge-<br />

wählt, um detaillierte Kriterien für<br />

Qualität, Attraktivität, touristische<br />

Infrastruktur und Vermarktung zu<br />

entwickeln.<br />

Als Modell für das gesamte deutsche<br />

Fernradwegenetz wurde<br />

neben der Streckenausweisung<br />

und -beschilderung eine Reihe<br />

von Veranstaltungen und Radtouren<br />

durchgeführt sowie Informationsmaterialien<br />

(Flyer, Internetseiten)<br />

produziert. <strong>Die</strong> Umsetzung<br />

des Projektes erfolgte<br />

durch eine zentrale Koordinierungsstelle<br />

(Projektbüro "Oder-<br />

Neiße-Radweg"), die für eineinhalb<br />

Jahre be<strong>im</strong> ADFC angesiedelt<br />

war.<br />

Inhalt des Projektes war eine<br />

intensive Bestandsaufnahme, die<br />

durch ein externes Büro durchgeführt<br />

wurde. Das Ergebnis ist<br />

eine umfangreiche Datensammlung<br />

(unterteilt in 591 Streckenabschnitte)<br />

mit Angaben zur<br />

verkehrlichen und touristischen<br />

Infrastruktur, ein Kartenband und<br />

ein Wegweiserkataster. Mit Hilfe<br />

dieser Daten wurde ein Maßnahmenprogramm<br />

erarbeitet und<br />

in Teilen umgesetzt.


SZLAK ROWEROWY ODRA - NYSA<br />

10<br />

Kontakt<br />

Ogólnoniemiecki Klub Rowerowy<br />

(Allgemeiner Deutscher Fahrrad-<br />

Club Deutschland ADFC - Landesverband<br />

Brandenburg e. V.<br />

Charlottenstr. 31<br />

D 14467 Potsdam<br />

brandenburg@adfc.de<br />

Tel: +49 - 0331 280 05 95<br />

Fax: +49 - 0331 270 70 77<br />

www.brandenburg.adfc.de<br />

Organizacja partnerska<br />

Zwi¹zek Kobiet Wiejskich<br />

w Groß Neuendorf<br />

(Adresy str. 88)<br />

Charakter projektu<br />

Zrównowa¿ony rozwój<br />

regionu<br />

Eko-turystyka<br />

Produkcja regionalna<br />

Gospodarka ekologiczna<br />

Inne<br />

MiejscowoϾ / region<br />

Obszar projektu przebiega na<br />

odcinku 450 km wzd³u¿ rzek<br />

Odry i Nysy równolegle do<br />

granicy polsko - niemieckiej.<br />

Oko³o 30 km znajduje siê na<br />

terenie Czech (Ÿród³a Nysy a¿<br />

do Zittau). W Niemczech obszar<br />

projektu przecina kilka landów:<br />

Saksoniê, Brandenburgiê<br />

i Mecklenburg-Vorpommern.<br />

Znakiem rozpoznawczym tego<br />

rolniczego regionu jest, ze<br />

wzglêdu na po³o¿enie przy<br />

granicy, relatywnie niskie zagêszczenie<br />

ludnoœci. Wiêksze<br />

miasta po³o¿one wzd³u¿ rzek to<br />

Zittau, Görlitz, Guben, Frankfurt<br />

nad Odr¹, Kostrzyn, Schwedt<br />

i Szczecin.<br />

Portret i cel projektu<br />

Projekt "Szlak rowerowy Odra -<br />

Nysa" by³ projektem pilota¿owym<br />

celem wyznaczenia d³ugich<br />

miêdzynarodowych tras rowerowych<br />

w Niemczech. Wraz<br />

z wyborem szlaku Odra - Nysa<br />

na trasê modelow¹ rozpoczêto<br />

starania, aby w tym szczególnie<br />

gospodarczo s³abym regionie<br />

doprowadziæ do trwa³ego wzrostu<br />

aktywnoœci gospodarczej.<br />

Przyk³ady z s¹siaduj¹cych<br />

krajów europejskich wykaza³y, ¿e<br />

ponadregionalne ustrukturyzowane<br />

sieci rowerowe ³atwiej jest<br />

koordynowaæ i wypromowaæ ni¿<br />

pojedyñcze szlaki regionalne.<br />

Z tych wzglêdów ADFC przed³o-<br />

¿y³o nastêpne projekty dwunastu<br />

ponadregionalnych tras rowerowych<br />

jako program min<strong>im</strong>um.<br />

W ramach tego programu wybrano<br />

szlak "Odra - Nysa" na<br />

projekt modelowy, aby ustaliæ<br />

dok³adne kryteria jakoœci, atrakcyjnoœci,<br />

turystycznej infrastruktury<br />

i marketingu.<br />

Jako model dla ogólnoniemieckiej<br />

sieci tras rowerowych podjêto<br />

siê oprócz wytyczenia i oznaczenia<br />

szlaku, organizacji <strong>im</strong>prez<br />

towarzysz¹cych i produkcji<br />

materia³ów informacyjnych<br />

(ulotki, strona internetowa).<br />

Wdro¿enie projektu by³o przeprowadzone<br />

za pomoc¹ centralnej<br />

koordynacji (Biuro Projektu<br />

"Szlak Odra - Nysa"), która<br />

znalaz³a siedzibê w Ogólnoniemieck<strong>im</strong><br />

Klubie Rowerowym<br />

(ADFC).<br />

Ustalenie zawartoœci projektu<br />

by³a przedsiêwziêciem ci¹g³ym,<br />

które by³o przeprowadzone<br />

przez zewnêtrzne biuro. Rezultatem<br />

jest obszerny zbiór danych<br />

(podzielony na 591 odcinków)<br />

z sekcjami poœwiêconymi<br />

infrastrukturze transportowej<br />

i turystycznej, mapami i wskaŸnikami<br />

odleg³oœci. Z pomoc¹<br />

tych danych przygotowano<br />

program dzia³ania i czêœciowo<br />

ju¿ go wdro¿ono.<br />

59


DER ODER-NEIßE-RADWEG<br />

Ein Projektschwerpunkt war die<br />

Verbesserung des Bekanntheitsgrades<br />

des Oder-Neiße-<br />

Radweges. Es wurde ein Flyer<br />

mit dem Routenverlauf, der Beschreibung<br />

der wichtigsten<br />

Landschaften und Sehenswürdigkeiten<br />

sowie Hinweisen<br />

auf Streckenabschnitte mit Baustellen<br />

und schlechter bzw. verkehrsreicher<br />

Wegstrecke herausgegeben.<br />

<strong>Die</strong> Auflage von<br />

20.000 Stück war schon bei<br />

Projektende vergriffen. Weitere<br />

wichtige Aspekte <strong>im</strong> Bereich<br />

Marketing waren die Erstellung<br />

der Internetseiten sowie die<br />

Durchführung von Journalistenreisen.<br />

Nach Abschluss des Projektes<br />

steht zurzeit nur die Internetseite<br />

für Informationen zur Verfügung.<br />

Dennoch erfreut sich der<br />

Oder-Neiße-Radweg mittlerweile<br />

großer Beliebtheit bei Radtouristen.<br />

<strong>Die</strong> Betreuung des Radweges<br />

hat seit kurzem der Landfrauenverein<br />

in Groß Neuendorf<br />

übernommen. In diesem Rahmen<br />

ist ein neuer Flyer entstanden,<br />

der sowohl in deutscher als<br />

auch in polnischer Sprache vorliegt.<br />

Projektablauf<br />

• Auftaktveranstaltung<br />

• Bestandsaufnahme und Erstellung<br />

einer Datensammlung<br />

mit Kartenband<br />

• Maßnahmenplan<br />

• Herausgabe eines Info-Briefs<br />

während der Projektlaufzeit<br />

60<br />

• Entwicklung eines Logos<br />

sowie eines Layoutvorschlages<br />

für Infotafeln<br />

• Herausgabe eines Flyers mit<br />

Streckeninfos, Aufbau einer<br />

Internetseite<br />

• Durchführung von 3 Informationsveranstaltungen<br />

und 3<br />

Journalistenreisen<br />

• Abschlussbefahrung<br />

Auswirkungen auf die <strong>Umwelt</strong><br />

Das Projekt erzielt indirekt positive<br />

Auswirkungen auf die <strong>Umwelt</strong>,<br />

indem den Menschen eine<br />

umweltfreundliche Reisemöglichkeit<br />

geboten wird. Sie können<br />

so die Schönheit der Natur erfahren,<br />

ohne sie zu beeinträchtigten<br />

und werden dadurch für die Natur<br />

sensibilisiert.<br />

Auswirkungen auf Wirtschaft<br />

und Arbeitsmarkt<br />

Durch die zusätzlichen Radtouristen<br />

erhält die Bevölkerung<br />

vor Ort eine naturverträgliche Einnahmequelle,<br />

in dem sie Übernachtungs-<br />

und Verpflegungsangebote<br />

schafft.<br />

Laut einer Rad-Reiseanalyse des<br />

ADFC 2003 geben Fahrradreisende<br />

durchschnittlich 20% mehr<br />

Geld aus als andere Touristen.<br />

Genaue Zahlen für die Region<br />

liegen aber nicht vor.<br />

Lokale Beteiligung<br />

Aktuell betreut der Landfrauenverein<br />

ehrenamtlich ein Informationszentrum<br />

für den<br />

Radweg.<br />

Medienresonanz<br />

<strong>Die</strong> Medienresonanz war sehr<br />

gut, v.a. durch die Journalistenreisen.<br />

Regelmäßig gibt es Berichte<br />

in Tageszeitungen über<br />

den Radweg. Der Radweg wird<br />

in vielen (Rad-) Reisemagazinen<br />

aufgeführt.<br />

Projektlaufzeit / Förderung<br />

Das Projekt wurde von Mai 2001<br />

bis November 2002 vom ADFC<br />

durchgeführt.<br />

Heute wird der Radweg von den<br />

lokalen Tourismusverbänden<br />

verwaltet. <strong>Die</strong> übergreifende Informationsstelle<br />

ist das Besucherzentrum<br />

des Landfrauenvereins<br />

in Groß Neuendorf.<br />

Das Projekt wurde finanziert<br />

vom Bundesministerium für<br />

Wirtschaft und Arbeit.<br />

Unterstützendes Sponsoring<br />

erhielt das Projekt durch den<br />

Ostdeutschen Sparkassen- und<br />

Giroverband.


SZLAK ROWEROWY ODRA - NYSA<br />

Punkt ciê¿koœci projektu po³o¿ono<br />

na poprawê stopnia znajomoœci<br />

szlaków Odry - Nysy. Wydano<br />

wiêc folder zawieraj¹cy<br />

przebieg tras, opis wa¿niejszych<br />

krajobrazów i zabytków, oznaczenia<br />

gorszych tras: bardziej<br />

ruchliwych i podlegaj¹cych<br />

remontom. Nak³ad 20 tys. sztuk<br />

zosta³ rozchwycony przed koñcem<br />

projektu. Innymi wa¿nymi<br />

aspektami marketingu by³o<br />

zorganizowanie strony internetowej<br />

i przeprowadzenie demonstracyjnych<br />

wycieczek dla dziennikarzy.<br />

Po zakoñczeniu projektu pozosta³a<br />

jedynie do dyspozycji<br />

zainteresowanych informacyjna<br />

strona internetowa. M<strong>im</strong>o to,<br />

szlak Odra - Nysa ci¹gle cieszy<br />

siê popularnoœci¹ wœród rowerzystów.<br />

Niedawno opiekê nad<br />

szlakiem przej¹³ Zwi¹zek Kobiet<br />

Wiejskich w Groß Neuendorf<br />

i wyda³ now¹ ulotkê zarówno<br />

w jêzyku niemieck<strong>im</strong>, jak<br />

i polsk<strong>im</strong>.<br />

Przebieg projektu<br />

• wstêpne przygotowanie<br />

• podjêcie ci¹g³ej pracy i wytworzenie<br />

zbioru danych z plikiem<br />

map<br />

• plan dzia³ania<br />

• publikacja biuletynów informacyjnych<br />

w trakcie projektu<br />

• przygotowanie loga i uk³adu<br />

tablic informacyjnych<br />

• publikacja folderów z informacjami<br />

o odcinkach, itp. / rozbudowa<br />

strony internetowej<br />

• przeprowadzenie 3 <strong>im</strong>prez<br />

informacyjnych i 3 wycieczek<br />

demonstracyjnych dla dziennikarzy<br />

• zamkniêcie projektu<br />

Spodziewane skutki dla<br />

œrodowiska<br />

Projekt wywiera poœrednie pozytywne<br />

skutki dla œrodowiska<br />

poprzez zaproponowanie ludziom<br />

przyjaznej dla œrodowiska<br />

propozycji turystycznej. Ludzie<br />

mog¹ doœwiadczyæ piêkna<br />

przyrody, bez przynoszenia jej<br />

szkody i tym samym stan¹ siê<br />

uwra¿liwieni na przyrodê.<br />

Spodziewane skutki<br />

spo³eczno-gospodarcze<br />

Dziêki rozwojowi turystyki<br />

rowerowej lokalna ludnoϾ<br />

otrzyma³a przyjazne dla œrodowiska<br />

Ÿród³o dochodu, przedstawiaj¹c<br />

ofertê noclegow¹<br />

i gastronomiczn¹. Wed³ug<br />

analizy Ogólnoniemieckiego<br />

Klubu Rowerowego w 2003<br />

roku turyœci rowerowi pozostawili<br />

œrednio o 20% wiêcej<br />

pieniêdzy w regionie ni¿ inni<br />

turyœci. Dok³adnych danych dla<br />

regionu jednak nie ma.<br />

Udzia³ spo³ecznoœci lokalnych<br />

Aktualnie Zwi¹zek Kobiet Wiejskich<br />

podj¹³ siê honorowo prowadzenia<br />

centrum informacyjnego<br />

trasy rowerowej.<br />

Medialna percepcja projektu<br />

Percepcja projektu by³a bardzo<br />

dobra, g³ównie dzieki wycieczkom<br />

dla dziennikarzy. Regularnie<br />

dzienniki informuj¹ o trasie.<br />

Szlak by³ opisywany przez wiele<br />

magazynów rowerowych.<br />

Okres przebiegu projektu<br />

i zasoby finansowe projektu<br />

Projekt trwa³ od maja 2001 do<br />

listopada 2002.<br />

Dzisiaj trasa rowerowa jest zarz¹dzana<br />

przez lokalne zwi¹zki<br />

turystyczne. Rozwiniêtym<br />

punktem informacyjnym jest<br />

biuro dla goœci Zwi¹zku Kobiet<br />

Wiejskich w Groß Neuendorf.<br />

Projekt by³ finansowany przez<br />

niemieckie Ministerstwo Gospodarki<br />

i Pracy. Dodatkowe wsparcie<br />

projekt otrzyma³ od wschodnioniemieckich<br />

kas oszczêdnoœciowych<br />

i organizacji Giroverband.<br />

61


ERHALT UND VERMARKTUNG ALTER OBSTSORTEN<br />

11<br />

Kontakt<br />

Baumschule Peter Fischer<br />

Steinfurter Allee 35<br />

D 16230 Lichterfelde bei Eberswalde<br />

Tel: 03334 - 21 91 39<br />

Fax: 03334 - 38 04 20<br />

Partnerorganisationen<br />

VERN e.V. (Verein zur Erhaltung und<br />

Rekultivierung von Nutzpflanzen in<br />

Brandenburg e.V.)<br />

(Adress S. 70)<br />

Projektcharakter<br />

62<br />

Nachhaltige<br />

Regionalentwicklung<br />

Ökotourismus<br />

Regionalproduktion<br />

Öko-Landwirtschaft<br />

(Obsthof)<br />

Sonstiges<br />

Ort / Region<br />

<strong>Die</strong> Baumschule Fischer befindet<br />

sich in Lichterfelde bei<br />

Eberswalde <strong>im</strong> Biosphärenreservat<br />

Schorfheide-Chorin <strong>im</strong><br />

Land Brandenburg. Sie liegt ca.<br />

100 km nordöstlich von Berlin in<br />

der Grenzregion zu Polen.<br />

<strong>Die</strong> Region ist landwirtschaftlich<br />

geprägt, wovon über 20% ökologisch<br />

bewirtschaftet werden.<br />

Im Biosphärenreservat werden<br />

die wirtschaftlichen Perspektiven<br />

in der Ökolandwirtschaft<br />

und dem naturverträglichen Tourismus<br />

gesehen.<br />

<strong>Die</strong> Region ist sehr dünn besiedelt.<br />

Aufgrund der hohen Arbeitslosigkeit<br />

(über 20%) kommt<br />

es zusätzlich zur Bevölkerungsabwanderung.<br />

Projektportrait / -ziel<br />

<strong>Die</strong> alteingesessene Obstbaumschule<br />

Fischer wurde von<br />

der Landesanstalt für Großschutzgebiete<br />

dazu angeregt,<br />

ihre Produktion auf alte und/oder<br />

regionaltypische Obstsorten<br />

umzustellen.<br />

Das Projektziel ist der Erhalt<br />

einer Vielzahl alter und seltener<br />

bzw. regionaltypischer Obstsorten.<br />

Gleichzeitig sollen die Sorten<br />

für die Allgemeinheit zugänglich<br />

gemacht werden und<br />

auch der <strong>Kultur</strong>landschaftspflege<br />

zur Verfügung stehen.<br />

Neben der Vermehrung und Vermarktung<br />

der Obstbäume ist<br />

auch der Verkauf der Früchte<br />

und weiterer Verarbeitungsprodukte<br />

Bestandteil des Projekts.<br />

Zu Projektbeginn wurden in<br />

einigen Landkreisen Brandenburgs<br />

die älteren Obstbestände<br />

in Obstanlagen, in der freien<br />

Landschaft, an Gutshöfen und<br />

Alleen untersucht. Hierin inbegriffen<br />

war auch eine Sortenbest<strong>im</strong>mung.<br />

Von alten, besonders<br />

seltenen oder regionaltypischen<br />

Obstbäumen wurden


ZACHOWANIE I MARKETING DAWNYCH GATUNKÓW OWOCÓW<br />

11<br />

Kontakt<br />

Baumschule Peter Fischer<br />

(szkó³ka drzew)<br />

Steinfurter Allee 35<br />

D 16230 Lichterfelde / Eberswalde<br />

Tel: +49 - 03334 21 91 39<br />

Fax: +49 / 03334 38 04 20<br />

Organizacje partnerskie<br />

VERN e.V. (Stowarzyszenie na<br />

rzecz zachowania i rekultywacji<br />

roœlin u¿ytkowych<br />

w Brandenburgii)<br />

(Adres str. 70)<br />

Charakter projektu<br />

Zrównowa¿ony rozwój<br />

regionalny<br />

Eko-turystyka<br />

Produkcja regionalna<br />

Gospodarka ekologiczna<br />

(sadownictwo)<br />

Inne<br />

MiejscowoϾ / region<br />

Szkó³ka drzew znajduje siê<br />

w Lichterfelde ko³o Eberswalde<br />

w rezerwacie biosfery Schorfheide-Chorin<br />

na terenie landu Brandenburgia.<br />

Le¿y 100 km w kierunku<br />

pó³nocno-wschodn<strong>im</strong> od<br />

Berlina w rejonie granicz¹cym<br />

z Polsk¹.<br />

Region jest wykorzystywany<br />

rolniczo, z czego ponad 20%<br />

stanowi¹ gospodarstwa ekologiczne.<br />

W rezerwacie biosfery<br />

gospodarcze perspektywy<br />

nale¿y upatrywaæ w rolnictwie<br />

ekologicznym i odpowiedzialnej<br />

ekologicznie turystyce. Region<br />

jest bardzo rzadko zasiedlony.<br />

Ze wzglêdu na wysoki poziom<br />

bezrobocia (20 %) dochodzi do<br />

znacz¹cej migracji ludnoœci.<br />

Portret i cel projektu<br />

Maj¹ca d³ugoletni¹ tradycjê<br />

szkó³ka drzew Fischer zosta³a<br />

sk³oniona przez Urz¹d Ochrony<br />

Du¿ych Obszarów do przestawienia<br />

siê na uprawê dawnych<br />

lub regionalnych rodzajów owoców.<br />

Celem projektu jest zachowanie<br />

ró¿norodnoœci dawnych i regionalnych<br />

typów owoców. Równoczeœnie<br />

owe gatunki powinny<br />

zostaæ udostêpnione ogó³owi<br />

konsumentów i wkomponowaæ<br />

siê w miejscowy krajobraz<br />

kulturowy. Oprócz zwiêkszenia<br />

liczby drzewek i marketingu<br />

znacz¹cym celem projektu jest<br />

sprzeda¿ owoców.<br />

Od pocz¹tku projektu w kilku<br />

powiatach Brandenburgii poszukiwano<br />

odpowiednich okazów<br />

owoców rosn¹cych na wolnej<br />

przestrzeni, na dawnych dworach<br />

czy przy alejach.<br />

W proces ten w³¹czono okreœlanie<br />

gatunków. Ze starych, szczególnie<br />

rzadkich lub regionalnych<br />

typów drzew owocowych uzyskiwano<br />

pêdy odmiany szlachetnej<br />

(ga³êzi) i wykorzystywano w sadach<br />

- matkach do uszlachetniania<br />

gatunków owoców i tym<br />

samym stworzenia nowych gatunków<br />

owoców.<br />

Szkó³ka drzew Fischer prowadzi<br />

dystrybucjê tych drzew w regionie<br />

Berlina i Brandenburgii,<br />

przede wszystk<strong>im</strong> w Uckermark.<br />

Ponadto zak³ad proponuje<br />

63


ERHALT UND VERMARKTUNG ALTER OBSTSORTEN<br />

Edelreiser (Zweige) gewonnen<br />

und in einem Mutterreisergarten<br />

zur Veredelung von Obstbäumen<br />

und damit zur Schaffung<br />

neuer Obstsorten genutzt.<br />

<strong>Die</strong> Baumschule Fischer vermarktet<br />

diese Jungbäume in der<br />

Region Berlin-Brandenburg, v.a.<br />

in der Uckermark.<br />

Außerdem bietet der Betrieb<br />

seinen Kunden an, Obstbäume<br />

aus deren eigenen Reisern herzustellen.<br />

<strong>Die</strong> alten Obstsorten werden<br />

auch für Landschaftspflegevorhaben<br />

in den Großschutzgebieten<br />

Brandenburgs eingesetzt.<br />

Zusätzlich hat sich ein Bio-<br />

Obsthof gefunden, der aus den<br />

alten wieder entdeckten Sorten<br />

sortenreine Obstsäfte, Obstmet<br />

usw. produzieren will. <strong>Die</strong><br />

ersten Säfte werden in vier bis<br />

fünf Jahren erwartet, da die<br />

Bäume momentan noch nicht<br />

genügend Ertrag aufweisen.<br />

64<br />

Projektablauf<br />

1. Sortenrecherche<br />

2. Sammlung des genetischen<br />

Materials<br />

3. Anlage eines Mutterreisergartens<br />

4. Veredeln von Jungbäumen<br />

5. Vermarktung von Jungbäumen<br />

6. Vermarktung von Früchten<br />

und Verarbeitungsprodukten<br />

(Bio-Obsthof)<br />

Alle Schritte wurden mit wissenschaftlich-fachlicher<br />

Begleitung<br />

durch Behörden des Landes<br />

Brandenburg durchgeführt.<br />

Auswirkungen auf die <strong>Umwelt</strong><br />

• Erhöhung der Vielfalt in den<br />

Obstgärten<br />

• Aufwertung der <strong>Kultur</strong>landschaft<br />

(z.B. Alleen mit alten<br />

Obstsorten)<br />

• Erhalt des genetischen Materials<br />

(Biodiversität)<br />

Auswirkungen auf Wirtschaft<br />

und Arbeitsmarkt<br />

Das Projekt zeigt wirtschaftliche<br />

Alternativen für landwirtschaftlich-obstbauliche<br />

Betriebe durch<br />

die Spezialisierung des Angebots.<br />

In der Region Uckermark wurde<br />

ein Beitrag zur regionalen Identitätsbildung<br />

durch regionale<br />

Obstbaumsorten und Produkte<br />

geleistet.<br />

In der Baumschule Fischer<br />

arbeiten insgesamt 5 Personen,<br />

deren Arbeitsplätze durch das<br />

Projekt erhalten werden konnten.<br />

Lokale Beteiligung<br />

<strong>Die</strong> Baumschule arbeitet eng<br />

mit dem VERN e.V. und dem<br />

Bio-Obsthof zusammen.<br />

Weitere lokale Beteiligung<br />

erfolgt nur indirekt durch den<br />

Kauf und den Anbau der Obstbäume.<br />

Medienresonanz<br />

Das Projekt ist den Medien<br />

bekannt. Das Thema "regionale<br />

Obstsorten" ist für die Presse<br />

ein attraktives Thema.<br />

Projektlaufzeit / Förderung<br />

Das Projekt wurde drei Jahre<br />

vom Bundeslandwirtschaftsministerium<br />

gefördert und läuft<br />

seitdem wirtschaftlich autark.


ZACHOWANIE I MARKETING DAWNYCH GATUNKÓW OWOCÓW<br />

klientom wytwarzanie drzew<br />

owocowych z w³asnych pêdów.<br />

Dawne rodzaje owoców ze<br />

wzglêdu na troskê o krajobraz<br />

bêd¹ sadzone na du¿ych<br />

obszarach chronionych Brandenburgii.<br />

Dodatkowo powsta³ bio-sad, który<br />

z na nowo odkrytych dawnych<br />

gatunków owoców produkuje soki,<br />

miód pitny, itp. Pierwszych soków<br />

mo¿emy siê spodziewaæ w ci¹gu<br />

od 4 do 5 lat, poniewa¿ drzewa nie<br />

przynosz¹ od razu wystarczaj¹co<br />

du¿ych plonów.<br />

Przebieg projektu<br />

1. Badanie gatunków<br />

2. Zebranie materia³u genetycznego<br />

3. Stworzenie sadu - matki<br />

4. Uszlachetnianie m³odych<br />

drzewek<br />

5. Marketing m³odych drzewek<br />

6. Marketing owoców i przetworów<br />

(bio-sad)<br />

Wszystkie dzia³ania przeprowadzono<br />

pod naukowo-specjalistyczn¹<br />

kontrol¹ organów w³adz<br />

Brandenburgii.<br />

Spodziewane skutki dla<br />

œrodowiska<br />

• zwiêkszenie ró¿norodnoœci<br />

ogrodów owocowych<br />

• wzbogacenie krajobrazu<br />

kulturowego (np aleje z dawnymi<br />

gatunkami owoców)<br />

• zachowanie materia³u genetycznego<br />

(bioró¿norodnoœæ)<br />

Spodziewane skutki<br />

spo³eczno - gospodarcze<br />

Projekt prezentuje gospodarcze<br />

alternatywy dla zak³adów rolniczo<br />

- sadowniczych dziêki specjalistycznej<br />

ofercie.<br />

W regionie Ueckermark regionalne<br />

produkty i gatunki drzew<br />

przyczyni³y siê do budowy regionalnej<br />

to¿samoœci.<br />

W projekcie szkó³ki drzew<br />

Fischer pracuje ³¹cznie 5 osób,<br />

których miejsca pracy s¹ utrzymane<br />

dziêki projektowi.<br />

Udzia³ spo³ecznoœci lokalnych<br />

Szkó³ka drzew wspó³pracuje<br />

œciœle z VERN e.V. i Bio-Obsthof<br />

(bio-sad). Dalszy udzia³ lokalnej<br />

ludnoœci ma charakter poœredni<br />

poprzez kupno i uprawê drzew<br />

owocowych.<br />

Medialna percepcja projektu<br />

Projekt jest znany wœród mediów.<br />

Temat regionalnych gatunków<br />

owoców jest atrakcyjny dla<br />

prasy.<br />

Okres przebiegu projektu<br />

i zasoby finansowe projektu<br />

Projekt by³ wspierany przez 3<br />

lata przez Niemieckie Ministerstwo<br />

Gospodarki i od tego czasu<br />

jest samofinansuj¹cy.<br />

65


"NATUR ERLEBEN"<br />

12<br />

Kontakt<br />

Naturschutzbund (NABU)<br />

Oberbarn<strong>im</strong> e.V.<br />

Brandfichtenweg 3<br />

D 16259 Bad Freienwalde<br />

nabuoberbarn<strong>im</strong>@aol.com<br />

Tel/Fax: +49 - 03344 333200<br />

www.NABU-Oberbarn<strong>im</strong>.de<br />

Kontaktperson<br />

Bernd Müller<br />

Projektcharakter<br />

66<br />

Nachhaltige<br />

Regionalentwicklung<br />

Ökotourismus<br />

Regionalproduktion<br />

Ökolandwirtschaft<br />

Sonstiges<br />

Ort / Region<br />

Das Projektgebiet befindet sich<br />

in der Region Nordostbrandenburg,<br />

überwiegend <strong>im</strong> Landkreis<br />

Märkisch-Oderland. <strong>Die</strong><br />

Aktivitäten finden besonders in<br />

der Umgebung von Bad Freienwalde<br />

statt.<br />

<strong>Die</strong> Region ist vorwiegend<br />

ländlich geprägt, es gibt keine<br />

größeren Städte. <strong>Die</strong> Arbeitslosigkeit<br />

liegt knapp unter 20%.<br />

Um Bad Freienwalde findet sich<br />

noch viel unberührte Natur, die<br />

aber teilweise durch Baugebiete<br />

und neue Straßenprojekte bedroht<br />

ist.<br />

Projektportrait / -ziel<br />

Unter dem Motto "Natur erleben"<br />

werden vom NABU Oberbarn<strong>im</strong><br />

verschiedene Projekte <strong>im</strong> Bereich<br />

Naturtourismus durchgeführt.<br />

Dabei geht es sowohl um<br />

Naturschutzaspekte als auch<br />

um eine naturverträgliche wirtschaftliche<br />

Entwicklung der Region.<br />

Das Projekt entwickelte sich vor<br />

zwei Jahren aufgrund einer<br />

Nachfrage nach fachkundigen<br />

Wanderungen in der Region um<br />

Bad Freienwalde. In Gesprächen<br />

stellte sich heraus, dass auch die<br />

Menschen aus der Region ihre<br />

He<strong>im</strong>at kaum kennen, so dass<br />

sich die Angebote sowohl an die<br />

lokale Bevölkerung als auch an<br />

Touristen wenden.<br />

Seit Frühjahr 2002 werden jeden<br />

Sonn- und Feiertag geführte<br />

Wander-, Rad- und Kanutouren in<br />

die Umgebung von Bad Freienwalde<br />

angeboten. Einige Touren<br />

führen auch nach Polen, wo besonders<br />

wertvolle Schätze der<br />

Natur zu finden sind.<br />

Bei der Durchführung wird auf<br />

die Schönheiten der Natur und<br />

die <strong>Kultur</strong>geschichte der Region<br />

aufmerksam gemacht. Aspekte<br />

der <strong>Umwelt</strong>bildung sollen helfen,<br />

die Besucher für die Natur zu<br />

sensibilisieren und sie zum<br />

Schutz der Natur anzuregen.<br />

Zusätzlich zu den Wanderangeboten<br />

hat der NABU Oberbarn<strong>im</strong><br />

zwei weitere Projekte <strong>im</strong><br />

letzten Jahr erfolgreich realisiert.<br />

In einem Nachbarort von<br />

Bad Freienwalde, in Schiffmühle


"DOŒWIADCZYÆ PRZYRODY"<br />

12<br />

Kontakt<br />

Naturschutzbund (NABU)<br />

Oberbarn<strong>im</strong> e.V.<br />

Brandfichtenweg 3<br />

D 16259 Bad Freienwalde /Oder<br />

nabuoberbarn<strong>im</strong>@aol.com<br />

Tel/Fax: +49 - 03344 333200<br />

www.NABU-Oberbarn<strong>im</strong>.de<br />

Osoba kontaktowa<br />

Bernd Müller<br />

Charakter projektu<br />

Zrównowa¿ony rozwój<br />

regionu<br />

Eko-turystyka<br />

Produkcja regionalna<br />

Gospodarka ekologiczna<br />

Inne<br />

MiejscowoϾ / region<br />

Obszar projektu znajduje siê<br />

w regionie pó³nocno-wschodniej<br />

Brandenburgii, œciœlej w powiecie<br />

Märkisch-Oderland, a najdok³adniej<br />

w okolicy Bad Freienwalde.<br />

W regionie dominuje rolnictwo,<br />

nie ma wiêkszych miast. Bezrobocie<br />

wynosi nieco poni¿ej 20%.<br />

Wokó³ Bad Freienwalde wystêpuje<br />

w du¿ej skali dzika przyroda,<br />

która jest czêœciowo zagro-<br />

¿ona przez projekty budów,<br />

m.in. nowych dróg.<br />

Portret i cel projektu<br />

Pod has³em "Doœwiadczyæ<br />

przyrody" NABU Oberbarn<strong>im</strong><br />

przeprowadzi³o ro¿ne projekty<br />

z obszaru turystyki przyrodniczej.<br />

g³ównym tematem projektów by³a<br />

ochrona przyrody, ale równie¿<br />

zrównowa¿ony rozwój regionalny.<br />

Ten projekt rozwin¹³ siê 2 lata<br />

temu wskutek zapotrzebowania<br />

na wycieczki w okolicach Bad<br />

Freienwalde. W trakcie przeprowadzonych<br />

rozmów wysz³o na<br />

jaw, ¿e lokalna ludnoœæ wcale<br />

nie zna swego regionu, tak wiêc<br />

oferta zosta³a skierowana<br />

zarówno do miejscowych, jak<br />

i turystów.<br />

Od pocz¹tku roku 2002 w niedziele<br />

i dni œwi¹teczne zaproponowano<br />

wycieczki piesze,<br />

rowerowe i kajakowe z udzia-<br />

³em przewodnika. Kilka wycieczek<br />

uda³o siê do Polski, gdzie<br />

mo¿na znaleŸæ szczególnie<br />

wartoœciowe skarby natury.<br />

W przeprowadzaniu wycieczek<br />

uczulano uczestników na<br />

piêkno przyrody i regionalne<br />

wartoœci kulturowe i historyczne.<br />

Elementy edukacji ekologicznej<br />

powinny uwra¿liwiæ<br />

goœci na wartoœæ przyrody i zachêciæ<br />

do udzia³u w jej ochronie.<br />

Jako uzupe³nienie oferty wycieczek<br />

NABU Oberbarn<strong>im</strong> zrealizowa³<br />

z powodzeniem w ci¹gu<br />

ubieg³ego roku dwa kolejne<br />

projekty. W po³o¿onej w pobli¿u<br />

Bad Freienwalde wsi Schiffmühle<br />

wykupiono od zak³adu<br />

energetycznego "e.dis Energie<br />

Nord AG" stary transformator.<br />

Ten obiekt zosta³ zaadaptowany<br />

jako "Ptasi Hotel" i sta³ siê letni¹<br />

kwater¹ nietoperzy. Przebudowa<br />

zosta³a przeprowadzona we<br />

wspó³pracy z rezerwatem biosfery<br />

Schorfheide-Chorin. Ten<br />

"Ptasi Hotel" powinien staæ siê<br />

atrakcj¹ turystyczn¹ dla zainteresowanych<br />

przyrod¹ goœci.<br />

67


"NATUR ERLEBEN"<br />

wurde ein altes Trafohäuschen<br />

vom Energieversorger "e.dis<br />

Energie Nord AG" abgekauft.<br />

Das Gebäude soll als "Vogelhotel"<br />

und Sommerquartier für<br />

Fledermäuse ausgebaut werden.<br />

Der Umbau wird in Zusammenarbeit<br />

mit dem Biosphärenreservat<br />

Schorfheide-Chorin<br />

durchgeführt. Das Trafohaus<br />

soll ein weiterer Anziehungspunkt<br />

für naturinteressierte<br />

Besucher der Region werden.<br />

Im April 2003 wurde nach<br />

2-jähriger Schließung das Storchenmuseum<br />

Rathsdorf/Altgaul<br />

feierlich wiedereröffnet. Der<br />

Storchenturm ist ein einmaliges<br />

Denkmal der Ziegelindustrie.<br />

Er ist der letzte der einst weit<br />

verbreiteten "Märkischen Ziegelbrennöfen"<br />

und ist über 200<br />

Jahre alt.<br />

Auf der Spitze nistet seit langem<br />

ein Storchenpaar. Der Turm ist<br />

die "Wiege des Storchenschutzes"<br />

in Deutschland. Hier<br />

gründete sich 1976 die "Arbeitsgruppe<br />

Weißstorch" unter Kurt<br />

Kretschmann, einem engagierten<br />

Naturschützer in Deutschland.<br />

1978 wurde eine erste<br />

Weißstorchausstellung eingerichtet.<br />

Anfang der 90er Jahre hat der<br />

NABU mit Hilfe der Michael-<br />

Otto-Stiftung den Storchenturm<br />

saniert und <strong>im</strong> Inneren des Baudenkmales<br />

ein Museum über<br />

den Weißstorch eingerichtet.<br />

Nachdem der Storchenturm in<br />

den letzten Jahren aus Personalmangel<br />

nicht betrieben werden<br />

konnte, hat nun der NABU -<br />

Regionalverband Oberbarn<strong>im</strong><br />

e.V. die Trägerschaft übernommen.<br />

Gemeinsam mit der Stadt<br />

68<br />

Wriezen, dem Arbeitsamt Bad<br />

Freienwalde und einem Qualifizierungs-<br />

und Beschäftigungsverein<br />

wurde eine Lösung zur<br />

Aufrechterhaltung des Besucherbetriebes<br />

gefunden, indem<br />

der NABU - Regionalverband<br />

Oberbarn<strong>im</strong> die Trägerschaft<br />

übernommen hat.<br />

Projektablauf<br />

Neben den Wandertouren und<br />

der Arbeit an konkreten Projekten<br />

werden verschiedene Aktivitäten<br />

durchgeführt, wie<br />

• Werbung für die Region (Falt-<br />

blätter, Internet, Newsletter)<br />

• Ausbau der Infrastruktur der<br />

Region (Ausschilderung der<br />

Wanderwege)<br />

• Entwicklung touristischer Anziehungspunkte<br />

(z.B. Storchenmuseum<br />

Altgaul)<br />

Auswirkungen auf die <strong>Umwelt</strong><br />

Es werden sowohl direkte positive<br />

Auswirkungen, durch Artenschutzprojekte<br />

(z.B. Storchenturm,<br />

Fledermausquartier) als<br />

auch indirekte Auswirkungen<br />

durch die Sensibilisierung des<br />

Besucher für die Natur erwartet.


"DOŒWIADCZYÆ PRZYRODY"<br />

W kwietniu 2003 po dwuletniej<br />

przerwie dokonano uroczystego<br />

otwarcia Muzeum Bociana<br />

Bia³ego w Rathsdorf/Altgaul.<br />

Wie¿a bociania jest jedyn¹<br />

pami¹tk¹ po przemyœle ceglanym.<br />

Jest ostatni¹ z niegdyœ<br />

s³awnych markijskich pieców<br />

ceglanych i ma ponad 200 lat.<br />

Na szczycie od dawna ma<br />

gniazdo para bocianów. Wie¿a<br />

jest nazywana w Niemczech<br />

"kolebk¹ ochrony bocianów".<br />

To tutaj w 1976 r. powsta³a<br />

"Grupa Robocza Bocian Bia³y"<br />

pod przewodnictwem Kurta<br />

Kretschmanna - jednego<br />

z najbardziej zaanga¿owanych<br />

obroñców przyrody w Niemczech.<br />

W roku 1978 mia³a<br />

miejsce pierwsza wystawa<br />

poœwiêcona bocianom.<br />

Na pocz¹tku lat 90. NABU<br />

z pomoc¹ fundacji Michael-<br />

Otto-Stiftung ,dokona³a renowacji<br />

budynku i urz¹dzi³a w n<strong>im</strong><br />

Muzeum Bociana Bia³ego.<br />

Wskutek braków personelu<br />

w ostatnich latach Wie¿a<br />

bociania nie funkcjonowa³a.<br />

OdpowiedzialnoϾ za obiekt<br />

podj¹³ siê regionalny oddzia³<br />

NABU w Oberbarn<strong>im</strong> i wspólnie<br />

z miastem Wriezen, urzêdem<br />

pracy w Bad Freienwalde<br />

i wydzia³em zatrudnienia<br />

doprowadzili do prawnego<br />

przejêcia zarz¹du nad placówk¹<br />

przez regionalny oddzia³<br />

NABU w Oberbarn<strong>im</strong>.<br />

Przebieg projektu<br />

Oprócz wycieczek pieszych<br />

i pracy nad konkretnymi projektami<br />

podejmowano ró¿ne<br />

dzia³ania takie jak:<br />

• promocja regionu (ulotki,<br />

internet, okólnik)<br />

• rozbudowa infrastruktury<br />

regionalnej (oznaczenie<br />

œcie¿ek turystycznych)<br />

• stworzenie atrakcji turystycznych<br />

(np. Muzeum Bociana<br />

w Altgaul)<br />

Spodziewane skutki dla<br />

œrodowiska<br />

Spodziewane s¹ bezpoœrednie<br />

pozytywne skutki dla przyrody<br />

poprzez projekty ochrony gatunków<br />

(Muzeum Bocianów,<br />

kwatera nietoperzy), jak i poœrednie<br />

pozytywne oddzia³ywania<br />

poprzez uwra¿liwienie<br />

turystów na przyrodê.<br />

Spodziewane skutki<br />

spo³eczno-gospodarcze<br />

Ca³a praca nad projektem<br />

przebieg³a dotychczas na<br />

honorowych zasadach. Koordynacji<br />

i przeprowadzenia wycieczek<br />

podjê³a siê honorowa<br />

osoba. Siedem miejsc pracy<br />

jest organizowanych przez<br />

Stowarzyszenie Zatrudnienia<br />

i Kwalifikacji w Bad Freienwalde.<br />

Powinny one zostaæ rozdzielone<br />

pomiêdzy ró¿ne projekty<br />

w Bad Freienwaldei okolicach.<br />

69


"NATUR ERLEBEN"<br />

Auswirkungen auf Wirtschaft<br />

und Arbeitsmarkt<br />

Alle Arbeit an den Projekten erfolgt<br />

zurzeit ehrenamtlich. <strong>Die</strong><br />

Koordinierung, Planung und<br />

Durchführung der Wandertouren<br />

wird von einem Ehrenamtlichen<br />

durchgeführt.<br />

Es sind 7 ABM-Stellen be<strong>im</strong><br />

"Verein zur Beschäftigung und<br />

Qualifizierung" in Bad Freienwalde<br />

beantragt worden. <strong>Die</strong>se<br />

sollen für verschiedene Projekte<br />

in Bad Freienwalde und Um-<br />

gebung eingesetzt werden.<br />

Langfristig erhofft sich der<br />

NABU Oberbarn<strong>im</strong> positive Auswirkungen<br />

auf die Arbeitsplatzsituation,<br />

v.a. <strong>im</strong> Bereich des<br />

nachhaltigen Tourismus.<br />

Teilweise lassen sich schon<br />

Effekte <strong>im</strong> <strong>Die</strong>nstleistungssektor<br />

bei Gaststätten, Hotels, etc.<br />

durch die Besucherzunahme in<br />

der Region erkennen.<br />

Gleichzeitig wird das Image der<br />

<strong>Umwelt</strong>schutzorganisationen<br />

als Motor einer nachhaltigen<br />

70<br />

Regionalentwicklung verbessert.<br />

Dadurch werden die Organisationen<br />

gesellschaftlich<br />

mehr beachtet und folglich<br />

auch finanziell mehr unterstützt.<br />

Lokale Beteiligung<br />

Der Umbau des Trafohäuschens<br />

zum "Vogelhotel" sowie<br />

das Projekt "Storchenmuseum"<br />

wird unter anderen finanziell<br />

vom Energiekonzern "e.dis"<br />

unterstützt.<br />

<strong>Die</strong> Carlsburg, eine Waldgaststätte<br />

in der Umgebung von<br />

Bad Freienwalde, unterstützte<br />

die Projekte mit Naturalien<br />

(Kaffee und Kuchen).<br />

Weiterhin konnten die Inhaber<br />

der Carlsburg-Gaststätte als<br />

Mitglieder für den NABU geworben<br />

werden. <strong>Die</strong> Kommunen<br />

unterstützen den NABU in Organisationsfragen.<br />

Auch die lokale Bevölkerung hat<br />

viel Eigeninitiative entwickelt.<br />

So erstellte z.B. der Wirt der<br />

"Waldgaststätte Baasee" eine<br />

neue Wanderkarte und ein<br />

Landwirt führt Kutschfahrten<br />

und Ökostände am Storchenmuseum<br />

durch.<br />

Medienresonanz<br />

<strong>Die</strong> Medienresonanz in der lokalen<br />

Presse ist sehr gut. Auf<br />

überregionaler Ebene wäre<br />

eine stärkere Präsenz wünschenswert.<br />

Projektlaufzeit / Förderung<br />

<strong>Die</strong> Projekte des NABU Oberbarn<strong>im</strong><br />

laufen seit ungefähr<br />

zwei Jahren.<br />

Der Projektzeitraum ist unbegrenzt,<br />

da es neben der Finanzierung<br />

der ABM-Stellen keine<br />

weiteren Zuschüsse gibt. <strong>Die</strong><br />

Finanzierung einzelner Projekte<br />

erfolgt direkt über Spenden<br />

von lokalen Unternehmen<br />

wie zum Beispiel be<strong>im</strong> Kauf<br />

des Trafohäuschen.


"DOŒWIADCZYÆ PRZYRODY"<br />

W d³u¿szej perspektywie NABU<br />

Oberbarn<strong>im</strong> spodziewa siê<br />

pozytywnych oddzia³ywañ na<br />

sytuacjê rynku pracy w obszarze<br />

zrównowa¿onej turystyki.<br />

Czêœciowo mo¿na dostrzec<br />

ju¿ efekty w sektorze us³ug -<br />

przybywa goœci w hotelach<br />

i gospodach.<br />

Równoczeœnie poprawie uleg³<br />

wizerunek organizacji przyrodniczej<br />

jako motoru zrównowa-<br />

¿onego rozwoju regionalnego.<br />

Dziêki korzystnej opinii spo-<br />

³ecznej i bardziej hojnych<br />

sponsorach w nastêpstwa skorzystaæ<br />

mog¹ z tego inne organizacje.<br />

Udzia³ spo³ecznoœci lokalnych<br />

Przebudowa transformatora na<br />

"Ptasi Hotel", jak i równie¿ projekt<br />

Muzeum Bociana by³ finansowany<br />

m.in. przez koncern<br />

energetyczny "e.dis". Carlsburg,<br />

gospoda leœna w pobli¿u<br />

Bad Freienwalde wspiera³a<br />

projekt w naturze (kawa i ciasteczka).<br />

Ponadto, goœcie tej gospody<br />

byli zachêcani do cz³onkostwa<br />

w NABU, co dodatkowo wspomaga³o<br />

finansowo obroñców<br />

przyrody.<br />

Równie¿ lokalna ludnoœæ rozwinê³a<br />

kilka w³asnych inicjatyw.<br />

Tak wiêc gospodarz leœnej<br />

gospody "Waldgaststätte<br />

Baasee" wyda³ mapê szlaków<br />

pieszych, a inny gospodarz<br />

organizuje przeja¿d¿ki kucami<br />

i stoisko ekologiczne przy<br />

Muzeum Bociana.<br />

Medialna percepcja projektu<br />

Percepcja medialna w lokalnej<br />

prasie jest dobra. Na scenie<br />

ponadregionalnej lepsza obecnoϾ<br />

w mediach by³aby po¿¹dana.<br />

Okres przebiegu projektu<br />

i zasoby finansowe projektu<br />

Projekty NABU Oberbarn<strong>im</strong><br />

przebiegaj¹ od oko³o 2 lat.<br />

D³ugoœæ trwania projektu jest<br />

nieokreœlona, gdy¿ poza pokryciem<br />

kosztów wspomnianych<br />

miejsc pracy, nie ma ¿adnych<br />

innych dop³at. Finansowanie<br />

pojedynczych projektów pochodzi³o<br />

z wp³at od lokalnych<br />

przedsiêbiorstw, jak w wypadku<br />

kupna transformatora.<br />

71


VEREIN ZUR ERHALTUNG UND REKULTIVIERUNG VON<br />

NUTZPFLANZEN IN BRANDENBURG E.V.<br />

13<br />

Kontakt<br />

VERN e.V. (Verein zur Erhaltung<br />

und Rekultivierung von Nutzpflanzen<br />

in Brandenburg e.V.<br />

Burgstr. 20<br />

D - 16278 Greiffenberg<br />

vern_ev@01019freenet.de<br />

Tel: +49 - 033334 70 232<br />

Fax: +49 - 033334 85 102<br />

www.vern.de<br />

Partnerorganisationen<br />

BUND Berlin e.V.<br />

(Adresse S. 88)<br />

Projektcharakter<br />

72<br />

Nachhaltige<br />

Regionalentwicklung<br />

Ökotourismus<br />

Regionalproduktion<br />

Ökolandwirtschaft<br />

Sonstiges: Erhalt von<br />

historischen <strong>Kultur</strong>pflanzen,<br />

ökologische Saatgutvermehrung<br />

Ort / Region<br />

Der VERN e. V. hat seinen Sitz<br />

in Greiffenberg. Der Ort liegt <strong>im</strong><br />

Biosphärenreservat Schorfheide-Chorin<br />

in der Uckermark<br />

<strong>im</strong> Land Brandenburg etwa<br />

100 km nördlich von Berlin.<br />

<strong>Die</strong> Region ist landwirtschaftlich<br />

geprägt (über 20% Ökolandbau).<br />

<strong>Die</strong> Arbeitslosigkeit liegt bei über<br />

20%. <strong>Die</strong> Region ist sehr dünn<br />

besiedelt und ist zusätzlich von<br />

Bevölkerungsabwanderung<br />

betroffen.<br />

<strong>Die</strong> wirtschaftlichen Perspektiven<br />

liegen in der Ökolandwirtschaft<br />

und <strong>im</strong> naturverträglichen<br />

Tourismus.<br />

Projektportrait / -ziel<br />

Der VERN wurde 1996 mit<br />

Unterstützung der Landesanstalt<br />

für Großschutzgebiete<br />

(LAGS) in Eberswalde, dem<br />

Institut für Pflanzengenetik und<br />

<strong>Kultur</strong>pflanzenforschung in<br />

Gatersleben sowie dem Informationszentrum<br />

Biologische<br />

Vielfalt in Bonn gegründet.<br />

Mitglieder sind Privatpersonen,<br />

Landwirte, Gärtner und Institutionen.<br />

<strong>Die</strong> Ziele des Vereins sind:<br />

• alte und seltene <strong>Kultur</strong>pflanzen<br />

(pflanzengenetische Ressourcen)<br />

erhalten<br />

• sie der Allgemeinheit einfach<br />

zugänglich machen<br />

• das Wissen über Anbau, Umgang<br />

und Nutzung dieser<br />

Pflanzen erhalten und weitergeben<br />

• die Erinnerung und Kenntnis<br />

um die besondere <strong>Kultur</strong>- und<br />

Züchtungsgeschichte von<br />

Nutzpflanzen in Brandenburg<br />

bewahren<br />

• Saatgutvermehrung und -abgabe<br />

(Saatgutkatalog)<br />

Um diese Ziele zu erreichen,<br />

koordiniert und leistet der VERN


STOWARZYSZENIE NA RZECZ ZACHOWANIA I REKULTYWACJI ROŒLIN<br />

U¯YTKOWYCH W BRANDENBURGII<br />

13<br />

Kontakt<br />

VERN e. V. (Stowarzyszenie na<br />

rzecz zachowania i rekultywacji<br />

roœlin u¿ytkowych<br />

w Brandenburgii)<br />

Burgstr. 20<br />

D 16278 Greiffenberg<br />

vern_ev@01019freenet.de<br />

Tel: +49 - 033334 70 232<br />

Fax +49 - 033334 85 102<br />

www.vern.de<br />

Organizacje Partnerskie<br />

BUND Berlin e. V.<br />

(Adresy str. 88)<br />

Charakter projektu<br />

Zrównowa¿ony rozwój<br />

regionu<br />

Eko-turystyka<br />

Produkcja regionalna<br />

Gospodarka ekologiczna<br />

Inne: zachowanie agrobioró¿norodnoœci<br />

- ochrona<br />

historycznych gatunków<br />

roœlin<br />

MiejscowoϾ / region<br />

VERN e.V. ma sw¹ siedzibê<br />

w Greiffenbergu, który le¿y<br />

w rezerwacie biosfery Schorfheide<br />

w Uckermark, na terenie<br />

landu Brandenburgii, oko³o 100<br />

km na pó³noc od Berlina. Region<br />

jest zdominowany przez rolnictwo<br />

(gospodarka ekologiczna<br />

ponad 20%) i rezerwat biosfery.<br />

Bezrobocie przekracza 20%.<br />

Ten bardzo s³abo zaludniony<br />

region graniczny doœwiadcza<br />

emigracji ludnoœci. Ekonomiczne<br />

perspektywy regionu lez¹<br />

w gospodarce ekologicznej oraz<br />

eko-turystyce.<br />

Portret i cel projektu<br />

VERN zosta³ za³o¿ony w roku<br />

1996 przy wsparciu przez<br />

Urz¹d Ochrony Du¿ych Obszarów<br />

(LAGS), Eberswalde,<br />

banku genetycznego w Gatersleben<br />

(IPK) oraz Centrum<br />

Informacyjne Biologicznej<br />

Ró¿norodnoœci (IBV) z siedzib¹<br />

w Bonn. Cz³onkami s¹ osoby<br />

prywatne, w³aœciciele gospodarstw<br />

rolnych, dzia³kowcy oraz<br />

ró¿ne instytucje.<br />

Projekt realizuje nastêpuj¹ce<br />

cele:<br />

• Utrzymanie starych i rzadkich<br />

gatunków roœlin (ich dziedzictwa<br />

genetycznego)<br />

• U³atwienie dostêpnoœæ tych¿e<br />

gatunków<br />

• Konserwacja i przekazywanie<br />

wiedzy o uprawie, wykorzystaniu<br />

i hodowli tych roœlin<br />

73


VEREIN ZUR ERHALTUNG UND REKULTIVIERUNG VON<br />

NUTZPFLANZEN IN BRANDENBURG E.V.<br />

fachliche Beratung für die Erhaltungs-<br />

und Bildungsarbeit bei<br />

gärtnerischen und landwirtschaftlichen<br />

Initiativen. Er betreibt<br />

ein Netz von Demonstrations-<br />

und Vermehrungsgärten<br />

in Brandenburg mit vielen<br />

Hundert verschiedenen<br />

<strong>Kultur</strong>arten, -formen und -sorten<br />

von Nutz-pflanzen.<br />

Weiterhin unterhält der Verein<br />

ein eigenes Saatgutarchiv mit<br />

einer Aufbereitungswerkstatt mit<br />

inzwischen etwa 2.000 verschiedenen<br />

Herkünften von<br />

Nutz- und Zierpflanzen.<br />

Der VERN gibt einen Saatgutkatalog<br />

heraus und vertreibt aus<br />

eigenen Erhaltungsbeständen<br />

Saat- und Pflanzgut auf nichtkommerzieller<br />

Basis.<br />

Zusätzliche Schwerpunkte setzt<br />

der Verein in die Öffentlichkeitsund<br />

Bildungsarbeit. So beteiligt<br />

er sich an Gartenschauen, Ausstellungen<br />

und Veranstaltungen<br />

und engagiert sich zusammen<br />

mit anderen Initiativen in der<br />

politschen Bildungsarbeit auf<br />

nationaler und europäischer<br />

Ebene.<br />

74<br />

Auswirkungen auf die <strong>Umwelt</strong><br />

Mit dem Projekt wird eine Erhöhung<br />

der Vielfalt in den Gärten<br />

und auf den Feldern angestrebt.<br />

Zudem werden positive Effekte<br />

<strong>im</strong> <strong>Umwelt</strong>bildungsbereich erwartet<br />

Auswirkungen auf Wirtschaft<br />

und Arbeitsmarkt<br />

Das Projekt bietet wirtschaftliche<br />

Alternativen für landwirtschaftlich-gärtnerischeBetriebe.<br />

Weiterhin wird die touristische<br />

Qualität der Großschutzgebiete<br />

verbessert. Außerdem<br />

trägt die Arbeit des VERN zur<br />

Bildung einer regionalen Identität<br />

bei.<br />

Lokale Beteiligung<br />

Beteiligt sind landwirtschaftliche<br />

Betriebe, Gärtnereien, Obstbaubetriebe<br />

und Baumschulen<br />

(siehe Beispiel "Erhalt und<br />

Vermarktung alter Obstsorten")<br />

sowie Gastronomie.<br />

Medienresonanz<br />

<strong>Die</strong> Presseresonanz ist gut, da<br />

es sich um ein attraktives Thema<br />

handelt ("Genuss", Essen,<br />

Regionalgeschichte).<br />

Projektlaufzeit / Förderung<br />

Das Projekt läuft seit 1996 und<br />

wird vom Arbeitsamt, aus Drittmitteln,<br />

Forschungsprojekten,<br />

Preisen und Eigeneinnahmen<br />

gefördert.


STOWARZYSZENIE NA RZECZ ZACHOWANIA I REKULTYWACJI ROŒLIN<br />

U¯YTKOWYCH W BRANDENBURGII<br />

• Zachowanie wiedzy o tradycji<br />

upraw i hodowli roœlin u¿ytkowych<br />

w Brandenburgii<br />

• Produkcja nasion i ich sprzeda¿<br />

(katalog nasion)<br />

Aby osi¹gn¹æ te cele, VERN<br />

koordynuje i udziela fachowych<br />

porad dla prowadzenia<br />

szkó³ek ogrodniczych wspomaga<br />

kszta³cenie. Prowadzi<br />

sieæ ogrodów wzorcowych,<br />

gdzie hoduje siê setki ró¿norodnych<br />

gatunków roœlin<br />

u¿ytkowych. Utrzymuje w³asne<br />

archiwum nasion oraz prowadzi<br />

szkó³kê oko³o 2.000 roœlin<br />

u¿ytkowych i ozdobnych<br />

o ró¿norodnym pochodzeniu.<br />

VERN wydaje katalog nasion<br />

i wypo¿ycza równie¿ nasiona<br />

i roœliny na niekomercyjnych<br />

warunkach. Zasadniczym<br />

punktem ciê¿koœci stowarzyszenia<br />

jest praca naukowa<br />

i publicystyczna. Stowarzyszenie<br />

uczestniczy w pokazach,<br />

wystawach i <strong>im</strong>prezach,<br />

anga¿uje siê wraz z innymi<br />

inicjatywami na scenie narodowej<br />

i europejskiej.<br />

Spodziewane skutki dla<br />

œrodowiska<br />

Zwiêkszenie ró¿norodnoœci<br />

gatunków roœlin w ogrodach<br />

i na polach. Spodziewanie<br />

pozytywne efekty edukacji<br />

w zakresie œrodowiska.<br />

Spodziewane skutki<br />

spo³eczno-gospodarcze<br />

Projekt oferuje gospodarcz¹<br />

alternatywê dla gospodarstw<br />

rolnych i dzia³ek. Ponadto,<br />

prowadzi do polepszenie<br />

jakoœci bazy turystycznej na<br />

terenach ochronnych. Poza<br />

tym, VERN podj¹³ siê zadania<br />

przyczynienie siê do budowy<br />

regionalnej to¿samoœci.<br />

Udzia³ spo³ecznoœci lokalnych<br />

Przy projekcie udzielaj¹ siê<br />

gospodarstwa rolne, dzia³kowcy,<br />

szkó³ki drzew (patrz: "Zachowanie<br />

i Marketing Dawnych<br />

Gatunków Owoców"), zak³ady<br />

sadownictwa, gastronomia.<br />

Medialna percepcja projektu<br />

Dobra, gdy¿ temat jest wyj¹tkowo<br />

atrakcyjny (frykasy, jedzenie,<br />

historia regionalna).<br />

Okres przebiegu projektu<br />

i zasoby finansowe projektu<br />

Projekt trwa od roku 1996<br />

(za³o¿enie VERN) i jest wspierany<br />

przez Urz¹d Pracy, trzecie<br />

œrodki, projekty badañ<br />

naukowych, nagrody, w³asne<br />

dochody, w sumie bardzo<br />

ró¿norodne œrodki finansowe.<br />

Co jest istotne z<br />

75


DER NATIONALPARK UNTERES ODERTAL<br />

14<br />

Kontakt<br />

Nationalpark Unteres Odertal<br />

Park 2<br />

D 16306 Schwedt/Oder<br />

OT Criewen<br />

nlp-unteresodertal@LAGS.brandenburg.de<br />

Tel.: +49 - 03332 2677 0<br />

Fax: +49 - 03332 2677 220<br />

www.unteres-odertal.de<br />

Kontaktperson<br />

Jochen Beschnidt<br />

Projektcharakter<br />

76<br />

Nachhaltige<br />

Regionalentwicklung<br />

Ökotourismus<br />

Regionalproduktion<br />

Ökolandwirtschaft<br />

Sonstiges<br />

Ort / Region<br />

Der Nationalpark Unteres Odertal<br />

liegt in der Ostuckermark <strong>im</strong><br />

Land Brandenburg (Landkreise<br />

Uckermark und Barn<strong>im</strong>) und<br />

grenzt unmittelbar an die Republik<br />

Polen.<br />

<strong>Die</strong> Region um den Nationalpark<br />

ist dünn besiedelt und mit<br />

Ausnahme des Industriestandortes<br />

Schwedt landwirtschaftlich<br />

geprägt.<br />

In der Stadt Schwedt (2002 ca.<br />

37.000 Einwohner) gibt es eine<br />

große Erdölraffinerie und<br />

mehrere Papierfabriken. <strong>Die</strong><br />

Arbeitslosenquote der Region<br />

liegt zwischen 22% und 25%.<br />

<strong>Die</strong> Bevölkerungsentwicklung ist<br />

negativ.<br />

Projektportrait / -ziel<br />

Ziel des Projektes ist der Schutz<br />

einer der letzten naturnahen<br />

Auenlandschaften Mitteleuropas<br />

einschließlich der angrenzenden<br />

Hangwälder. Mit der Gründung<br />

des Nationalparks 1995<br />

wurde eine nachhaltige Regionalentwicklung<br />

eingeleitet.<br />

Neben dem Schutz der Natur<br />

wird auch die Förderung eines<br />

umweltverträglichen Tourismus<br />

angestrebt. Der Nationalpark ist<br />

ein "Markenzeichen" der Region,<br />

der eine touristische<br />

Nutzung in einem Gebiet initiiert<br />

hat, das bis 1990 ein für den<br />

Fremdenverkehr nicht nutzbares<br />

Grenzland war. Es wurden<br />

vielfältige Anstrengungen<br />

der verschiedensten Akteure<br />

(Nationalparkverwaltung, Kommunen,<br />

Ämter, Privatpersonen)<br />

unternommen, um ein dichtes<br />

Wegenetz, Aussichtspunkte,<br />

Informationseinrichtungen, ein<br />

Besucherzentrum mit einer<br />

Nationalparkausstellung, Parkplätze<br />

und Bootsanlegestellen<br />

zu schaffen.<br />

Zahlreiche Gaststätten, Pensionen<br />

und sonstige Einrichtungen<br />

des Tourismusgewerbes<br />

sind entstanden. <strong>Die</strong> Auslastung<br />

in der Hochsaison ist gut.<br />

Gleichzeitig wird die naturschutzverträglichelandwirtschaftliche<br />

Nutzung von Flächen<br />

innerhalb des Nationalparks<br />

gefördert. Dafür werden<br />

erhebliche Mittel <strong>im</strong> Rahmen<br />

des Vertragsnaturschutzes und<br />

des KULAP (<strong>Kultur</strong>landschaftsprogramm)<br />

bereitgestellt und<br />

eine Förderung nach Artikel 16<br />

(Europäische Ausrichtungs- und<br />

Garantiefonds für die Landwirtschaft:<br />

EAGFL-VO) für Landwirtschaft<br />

in besonderen<br />

Schutzgebieten ermöglicht.


PARK NARODOWY DOLINA DOLNEJ ODRY<br />

14<br />

Kontakt<br />

Park Narodowy Doliny Dolnej<br />

Odry (Nationalpark Unteres<br />

Odertal)<br />

Park 2<br />

D 16306 Schwedt / Oder,<br />

OT Criewen<br />

nlp-unteresodertal@LAGS.brandenburg.de<br />

Tel: +49 - 3332 26677 0<br />

Fax +49 - 3332 2677 220<br />

www.unteres-odertal.de<br />

Osoba kontaktowa<br />

Jochen Beschnidt<br />

Charakter projektu<br />

Zrównowa¿ony rozwój<br />

regionalny<br />

Eko-turystyka<br />

Produkcja regionalna.<br />

Rolnictwo ekologiczne<br />

Inne<br />

MiejscowoϾ / region<br />

Park le¿y w Ostuckermark<br />

(przewa¿nie powiat Ostuckermark,<br />

reszta w powiecie Barn<strong>im</strong>),<br />

Land Brandenburgia,<br />

przy granicy z Polsk¹.<br />

Region przy Parku Narodowym<br />

Dolina Dolnej Odry jest<br />

s³abo zaludniony i z wyj¹tkiem<br />

miasta przemys³owego<br />

Schwedt jest zdominowany<br />

przez rolnictwo.<br />

W mieœcie Schwedt (w roku<br />

2002 liczba mieszkañców<br />

wynosi³a oko³o 37.000) istnieje<br />

kilka fabryk celulozy (fabryki<br />

papieru) oraz du¿a rafineria<br />

ropy naftowej. Bezrobocie<br />

utrzymuje siê na poziomie<br />

22% - 25%. Przyrost naturalny<br />

ludnoœci jest ujemny.<br />

Portret i cel projektu<br />

Celem projektu jest ochrona<br />

jednego z ostatnich lasów<br />

b³oniastych Europy Œrodkowej<br />

i pagórków leœnych. Za³o¿enie<br />

na tym terenie w 1995 r.<br />

Parku Narodowego rozpoczê-<br />

³o zrównowa¿ony rozwój regionalny.<br />

Zainicjowa³o to rozwój turystyki<br />

w regionie, który do roku<br />

1990 jako teren przygranicz-<br />

ny, by³ zamkniêty i niedostêpny<br />

dla turystyki. Wprowadzenie<br />

zrównowa¿onego rozwoju<br />

gospodarczego regionu, rozbudowa<br />

sieci drogowej, budowa<br />

stanowisk widokowych, otwarcie<br />

punktów informacyjnych,<br />

by³o bodŸcem do dalszego<br />

rozwoju. Stworzono Centrum<br />

Turystyczne w Parku Narodowym.<br />

Zbudowano parkingi oraz<br />

przystañ rzeczn¹ dla ³odzi.<br />

Powsta³y liczne restauracje,<br />

pensjonaty oraz wypo¿yczalnie<br />

sprzêtu turystycznego. W<br />

sezonie turystycznym dobrze<br />

jest wykorzystany potencja³<br />

roboczy.<br />

Równoczeœnie jest wspierane<br />

zrównowa¿one ekologicznie<br />

wykorzystanie terenów rolniczych<br />

wewn¹trz Parku. Wp³ywaj¹<br />

na ten cel znaczne œrodki<br />

finansowe w ramach Programu<br />

Krajobrazu <strong>Kultur</strong>alnego (KU-<br />

LAP), programu dla wspoma-<br />

77


DER NATIONALPARK UNTERES ODERTAL<br />

Alljährlich wird zum "Europäischen<br />

Tag der Parke" die<br />

"Nationalparkgemeinde des Jahres"<br />

ausgezeichnet.<br />

In der Zukunft werden die bessere<br />

Vernetzung des öffentlichen<br />

Personennahverkehrs<br />

(Fahrradtransport in Bussen,<br />

Einrichtung von Nationalparkbahnhöfen)<br />

und die Zusammenarbeit<br />

mit Projekten auf der polnischen<br />

Seite angestrebt.<br />

Projektablauf<br />

• 1993 (bereits vor Gründung<br />

des Parks): Erstellung einer<br />

Tourismuskonzeption (Darstellung<br />

und Förderung des<br />

Tourismuspotenzials)<br />

• 1995: Gründung des Nationalparks<br />

• Schaffung eines vielschichtigen<br />

Angebotes für Besucher<br />

78<br />

(Führungen und Exkursionen,<br />

Schaffung von Anziehungspunkten<br />

innerhalb des Nationalparks,Nationalparkausstellung)<br />

• Durchführung einer agrarstrukturellenEntwicklungsplanung,<br />

in der weitere touristisch<br />

nutzbare Potenziale<br />

analysiert und neue Projektideen<br />

entwickelt wurden<br />

• Gleichzeitig wurde eine Recherche<br />

der Landwirtschaftsbetriebe<br />

<strong>im</strong> Nationalpark<br />

durchgeführt, wie sie mit den<br />

naturschutzfachlichen Rahmenbedingungen<br />

zurecht<br />

kommen<br />

• Durchführung eines Flurbereinigungsverfahrens<br />

zur Klärung<br />

der komplizierten Eigentumsverhältnisse<br />

unter<br />

Berücksichtigung der naturschutzfachlichenErfordernisse<br />

• Schaffung einer lokalen<br />

Aktionsgruppe für eine<br />

LEADER+-Bewerbung mit<br />

anschließender Vereinsgründung<br />

zur Umsetzung<br />

dieser Projekte<br />

• Verbesserung der Infrastruktur<br />

durch Gründung einer<br />

kommunalen Arbeitsgemeinschaft,<br />

die sich vor allem um<br />

die an den Nationalpark angrenzende<br />

Region kümmert<br />

Auswirkungen auf die <strong>Umwelt</strong><br />

Durch den großflächigen strengen<br />

Naturschutz <strong>im</strong> Nationalpark<br />

(50% der Fläche werden<br />

bis zum Jahr 2010 als Schutzzone<br />

I völlig aus der Nutzung<br />

genommen), die naturschutzverträgliche<br />

Lenkung des<br />

Tourismus und die naturschutzkonforme<br />

landwirtschaftliche


PARK NARODOWY DOLINA DOLNEJ ODRY<br />

gania rolnictwa (Artyku³ 16<br />

EAGFL-VO Europejski Fundusz<br />

Wyrównawczy i Gwarancyjny<br />

dla Rolnictwa), co umo¿liwia<br />

dalsze uprawianie rolnictwa<br />

w terenach chronionych.<br />

Z okazji Europejskiego Dnia<br />

Parku gmina Parku Narodowego<br />

jest corocznie nagradzana<br />

i wyró¿niana jako gmina roku.<br />

D¹¿y siê do usprawnienia<br />

transportu publicznego (transport<br />

rowerów autobusami,<br />

za³o¿enie dworców autobusowych<br />

w Parku Narodowym)<br />

i po³¹czenie z projektami<br />

w Polsce.<br />

Przebieg projektu<br />

• 1993 Powstaje koncepcja<br />

turystyczna: wykazanie<br />

potencja³ów turystycznych<br />

• 1995 Za³o¿enie Parku Narodowego<br />

• Oddanie do dyspozycji materia³u<br />

promocyjnego i zapewnienie<br />

ró¿norodnych form<br />

odpoczynku dla zwiedzaj¹-<br />

cych (zwiedzanie i wycieczki,<br />

wystawy w Parku Narodowym<br />

oraz inne atrakcje turystyczne)<br />

• Realizacja planu rozwoju<br />

agrostruktury, analiza turystycznych<br />

mo¿liwoœci (potencja³<br />

turystyczny), rozwój<br />

spó³ek rolniczych w ramach<br />

istniej¹cych warunków<br />

• Równoczeœnie przeprowadzono<br />

badanie gospodarstw<br />

rolnych w obrêbie Parku ich<br />

stanu wype³niania warunków<br />

ramowych ochrony przyrody<br />

• Zarz¹dzanie i realizacja<br />

procesu scalania gruntów<br />

w celu wyjaœnienia skomplikowanych<br />

sytuacji w³asnoœciowych<br />

ze wzglêdu na<br />

wymagania ochrony przyrody<br />

• Tworzenie lokalnej grupy<br />

aktywistów w celu ubiegania<br />

siê o wniosek LEADER+<br />

i nastêpnie za³o¿enie stowarzyszenia<br />

w celu dalszej<br />

realizacji projektu.<br />

• Dalsze polepszenie infrastruktury<br />

poprzez za³o¿enie<br />

komunalnej wspólnoty pracowniczej,<br />

która koncentruje<br />

siê na problemach regionu<br />

Parku Narodowego<br />

Spodziewane skutki dla<br />

œrodowiska<br />

Ze wzglêdu na zwiêkszenie<br />

poziom dba³oœci o ochronê<br />

przyrody (oko³o 50% powierzchni<br />

Parku Narodowego jest<br />

ujête jako strefa ochronna i do<br />

roku 2010 nie bêdzie terenem<br />

rolniczo-u¿ytkowym), po³¹czenie<br />

odpowiedzialnej ekologicznie<br />

turystyki z kontrolowanym<br />

i przyjaznym dla œrodowiska<br />

rolnictwem mo¿na siê spodziewaæ<br />

jedynie pozytywnych<br />

skutków dla œrodowiska.<br />

79


DER NATIONALPARK UNTERES ODERTAL<br />

Nutzung sind nur positive Auswirkungen<br />

auf die <strong>Umwelt</strong> zu<br />

erwarten.<br />

Auswirkungen auf Wirtschaft<br />

und Arbeitsmarkt<br />

Durch die Entwicklung des Tourismus<br />

sind zahlreiche Arbeitsplätze<br />

entstanden, die die durch<br />

die Umstrukturierung der Landwirtschaft<br />

verloren gegangenen<br />

Arbeitsplätze teilweise ersetzen.<br />

In der Landwirtschaft werden<br />

Arbeitsplätze durch die umfangreiche<br />

Vergabe von Pflegeverträgen<br />

zum Erhalt seltener<br />

<strong>Kultur</strong>landschaften und zum<br />

Schutz bedrohter Arten gesichert.<br />

Hier beträgt der Anteil<br />

der Einkünfte, die über den Vertragsnaturschutz<br />

und die sonstigen<br />

Fördermittel erwirtschaftet<br />

werden, bis zu einem Drittel der<br />

Gesamteinkünfte.<br />

Auf dem zweiten Arbeitsmarkt<br />

wurden für den Nationalpark<br />

insgesamt etwa 400 Arbeits-<br />

Maßnahmen durchgeführt.<br />

Berechnungen <strong>im</strong> Rahmen<br />

einer gesamtökonomischen<br />

Betrachtung des Nationalparks<br />

(noch nicht abgeschlossen)<br />

haben ergeben, dass durch den<br />

Tourismus mindestens eine<br />

Summe von mehr als 6 Millionen<br />

Euro pro Jahr in die Region<br />

fließt.<br />

80<br />

Lokale Beteiligung<br />

An der Entwicklung des Nationalparks,<br />

zu der auch die touristische<br />

Nutzung gehört, sind<br />

insbesondere das Nationalparkkuratorium<br />

mit seinen Arbeitsgruppen,<br />

die Ämter, amtsfreien<br />

Gemeinden und Landkreise in<br />

Form einer (geplanten) Kommunalen<br />

Arbeitsgemeinschaft<br />

und ein Verein "Zukunft Unteres<br />

Odertal" aus Privatpersonen<br />

und Verwaltungen (zur Umsetzung<br />

des LEADER+-Antrages)<br />

beteiligt.<br />

Medienresonanz<br />

<strong>Die</strong> regionale und zum Teil<br />

auch die überregionale Presse<br />

berichtet regelmäßig über die<br />

Entwicklung des Nationalparks<br />

und über die Verbesserung der<br />

touristischen Infrastruktur.<br />

<strong>Die</strong> Nationalparkverwaltung<br />

wirbt umfangreich auch überregional<br />

und oft in Zusammenarbeit<br />

mit dem regionalen<br />

Fremdenverkehrsverein, um<br />

<strong>im</strong>mer mehr Touristen für die<br />

Region zu begeistern.<br />

Projektlaufzeit / Förderung<br />

Das Projekt läuft unbegrenzt<br />

und wird auf unterschiedlichste<br />

Weise erheblich gefördert.<br />

So werden Mittel des Landes<br />

Brandenburg, der Deutschen<br />

Bundesstiftung <strong>Umwelt</strong>, der<br />

Bundesrepublik Deutschland<br />

(z. B. <strong>im</strong> Rahmen eines Gewässerrandstreifenprojektes<br />

und der Europäischen Union<br />

(über <strong>EU</strong>-LIFE und INTER-<br />

REG) eingesetzt.


PARK NARODOWY DOLINA DOLNEJ ODRY<br />

Spodziewane skutki<br />

spo³eczno-gospodarcze<br />

Poprzez rozwój bran¿y turystycznej<br />

powsta³y nowe miejsca<br />

pracy, które czêœciowo<br />

zastêpuj¹ te stracone miejsca<br />

wskutek restrukturyzacji gospodarki<br />

rolnej.<br />

Zabezpieczenie miejsc pracy<br />

w rolnictwie przez zawieranie<br />

umów o ochronie, w celu<br />

utrzymania i pielêgnacji rzadkich<br />

krajobrazów i ochronê<br />

zagro¿onych wyginiêciem<br />

gatunków ptaków. Na terenach<br />

rolniczych udzia³ dochodów,<br />

które s¹ finansowane przez<br />

program dla wspomagania<br />

rolnictwa albo przez inne fundusze,<br />

wynosi jedn¹ trzeci¹<br />

wszystkich dochodów.<br />

Jednoczeœnie poprzez œrodki<br />

jak ABM/SAM stworzono oko³o<br />

400 nowych miejsc pracy na<br />

terenie Parku Narodowego.<br />

Obliczenia bilansu ekonomicznego<br />

Parku Narodowego jeszcze<br />

nie s¹ zakoñczone. Wykaza³y<br />

jednak, ¿e dziêki turystyce<br />

ponad 6 milionów euro wp³ywa<br />

corocznie do regionu.<br />

Udzia³ spo³ecznoœci lokalnych<br />

W tworzeniu Parku Narodowego<br />

(wraz z turystyk¹) wziêli<br />

udzia³: zarz¹d Parku Narodowego<br />

z jego grupami pracy,<br />

urzêdy, samorz¹dy i powiaty<br />

w ramach zaplanowanej Komunalnej<br />

Wspólnoty Roboczej<br />

oraz stowarzyszenie "Przysz³oœæ<br />

Doliny Dolnej Odry",<br />

które s¹ za³o¿one przez osoby<br />

prywatne i administracjê (do<br />

realizacji wniosku LEADER+).<br />

Medialna percepcja projektu<br />

Regionalna i czêœciowo równie¿<br />

ponad regionalna informacja<br />

publicystyczna informuje<br />

regularnie o rozwoju Parku<br />

Narodowego oraz o polepszeniu<br />

infrastruktury turystycznej.<br />

Administracja turystyczna robi<br />

promocje przy wspó³pracy<br />

z regionalnymi i stowarzyszeniami<br />

turystycznymi w celu<br />

zainteresowania i przyci¹gania<br />

coraz wiêkszej rzeszy turystów.<br />

Okres przebiegu projektu<br />

i zasoby finansowe projektu<br />

Czas realizacji projektu jest<br />

nieograniczony i projekt otrzymuje<br />

znaczne fundusze z ró¿nych<br />

Ÿróde³, z których warto<br />

wymieniæ: Land Brandenburgii,<br />

Fundusz Niemieckiego Zwi¹zku<br />

dla Œrodowiska (Deutsche<br />

Bundesstiftung <strong>Umwelt</strong>),<br />

Republikê Federaln¹ Niemiec<br />

(np.: w ramach projektu brzegów<br />

wodnych) i Uniê Europejsk¹<br />

(<strong>EU</strong>-Life i INTERREG).<br />

81


ALS SCHÄFER IM NATIONALPARK<br />

- EXTENSIVES WIRTSCHAFTEN ALS CHANCE<br />

15<br />

Kontakt<br />

GbR Lämmermast Bauer<br />

Dorfstraße 1a<br />

OT Zützen<br />

D 16306 Schwedt/Oder<br />

Tel./Fax: +49 - 03332 22404<br />

Kontaktperson<br />

Fred Bauer<br />

Projektcharakter<br />

82<br />

Nachhaltige<br />

Regionalentwicklung<br />

Ökotourismus<br />

Regionalproduktion<br />

Ökolandwirtschaft<br />

Sonstiges<br />

Ort / Region<br />

Das Projektgebiet liegt in Brandenburg<br />

an der Grenze zu<br />

Polen <strong>im</strong> Nationalpark Unteres<br />

Odertal. <strong>Die</strong> dortige Landschaft<br />

hat eine herausragende Bedeutung<br />

für den Naturschutz und<br />

dem Tourismus.<br />

Projektportrait / -ziel<br />

Nach 1990 wurden die Großbetriebe<br />

<strong>im</strong> östlichen Teil<br />

Deutschlands in kleinere Agrargenossenschaften<br />

bzw. bäuerliche<br />

Familienbetriebe umgewandelt.<br />

Damals wurde auch<br />

der selbständige Schafzuchtbetrieb<br />

gegründet, aus dem die<br />

"GbR Lämmermast Bauer"<br />

hervorging.<br />

Zwei Familienmitglieder betreuen<br />

gegenwärtig etwa 1.000 Mutterschafe.<br />

Zur Futterversorgung<br />

stehen dabei 90 ha Deichfläche<br />

an der Oder und der Hohensaaten-Friedrichsthaler-Wasserstraße<br />

sowie 350 ha Grünland<br />

in den Flutungspoldern des<br />

Nationalparks zur Verfügung.<br />

1995 wurden die Überflutungspolder<br />

an der Unteren Oder<br />

wegen ihrer herausragenden<br />

Bedeutung als Brut-, Durchzugs-<br />

und Winterrastgebiet für<br />

Wasservögel als Nationalpark<br />

ausgewiesen. Durch das Gesetz<br />

zur "einstweiligen Sicherung<br />

des Nationalparks Unteres<br />

Odertal" und dem Nationalparkgesetz<br />

von 1995 wurde der Einsatz<br />

von chemisch-synthetischen<br />

Düngern, Bioziden usw.<br />

auf den Flächen verboten.<br />

Eine konventionelle Landwirtschaft<br />

ist dadurch nicht mehr<br />

möglich. Zum Schutz gefährdeter<br />

Wiesenbrüter wie Wachtelkönig<br />

und Seggenrohrsänger<br />

können die Wiesen erst nach<br />

Mitte August genutzt werden.<br />

Hochwertiges Mähgut ist zu<br />

diesem Zeitpunkt nicht mehr zu<br />

gewinnen. Schrittweise wurde<br />

deshalb der Betrieb so umgestellt,<br />

dass die Produktion von<br />

Lammfleisch mit den Schutzzielen<br />

des Nationalparks in<br />

Übereinst<strong>im</strong>mung gebracht<br />

wurde.<br />

Vor zwei Jahren wurde mit der<br />

Umstellung auf ökologische<br />

Lammfleischproduktion begonnen.<br />

Seit Ende 2002 ist der<br />

Betrieb als ökologischer Landbau<br />

bestätigt. Damit erhielt die<br />

GbR die Berechtigung, alle ab<br />

Mai 2002 geborenen Lämmer<br />

unter dem Markenzeichen "BIO"<br />

zu vermarkten.


BYÆ HODOWC¥ OWIEC W PARKU NARODOWYM<br />

- EKSTENSYWNA GOSPODARKA JAKO SZANSA<br />

15<br />

Kontakt<br />

GbR Lämmermast Bauer<br />

Dorfstraße 1a<br />

OT Zützen<br />

D 16306 Schwedt / Oder<br />

Tel./fax: +49 - 03332 22424<br />

Osoba kontaktowa<br />

Pan Fred Bauer<br />

Charakter projektu<br />

Zrównowa¿ony rozwój<br />

regionalny<br />

Eko-turystyka<br />

Produkcja regionalna<br />

Gospodarka ekologiczna<br />

Inne<br />

MiejscowoϾ / region<br />

Region projektu znajduje siê<br />

w Parku Narodowym (Dolina<br />

Dolnej Odry) w Brandenburgii<br />

przy granicy z Polsk¹. Tamtejsze<br />

krajobrazy maj¹ szczególne<br />

znaczenie dla ochrony<br />

œrodowiska i turystyki.<br />

Portret i cel projektu<br />

Po roku 1990 we wschodnich<br />

Niemczech zmieni³y siê radykalnie<br />

warunki w³asnoœciowe.<br />

Z du¿ych kombinatów rolniczych<br />

utworzono znacznie<br />

mniejsze gospodarstwa rolnicze<br />

lub rodzinne fermy nastawione<br />

g³ównie na hodowlê<br />

owiec. Zosta³ powo³any samodzielny<br />

zwi¹zek hodowców<br />

owiec.<br />

Z niego powsta³ póŸniej Zwi¹zek<br />

z ograniczon¹ odpowiedzialnoœci¹<br />

finansow¹, zajmuj¹cy<br />

siê hodowl¹ jagni¹t tzw.<br />

GbR Lämmermast Bauer.<br />

Aktualnie dwóch cz³onków<br />

rodziny prowadzi hodowlê<br />

z oko³o tysi¹cem sztuk matek<br />

zarodowych. Ferma ta dysponuje<br />

oko³o 90 ha powierzchni<br />

na groblach rzeki Odry i oko³o<br />

350 ha podmok³ych ³¹k i pastwisk<br />

w Parku Narodowym<br />

w dolnej czêœci Odry. Teren<br />

ten jest szczególnie przydatny<br />

dla ptactwa wodnego jako<br />

idealne miejsce dla lêgów,<br />

czêœciowo dla niektórych<br />

gatunków do przez<strong>im</strong>owania.<br />

W roku 1995 Dolinê Dolnej<br />

Odry uczyniono Parkiem Narodowym.<br />

Z uwagi na ochronê<br />

naturalnego œrodowiska stosowane<br />

dotychczas w rolnictwie<br />

œrodki chemicznego i sztucznego<br />

nawo¿enia zosta³y zabronione.<br />

Z uwagi na ochronê<br />

naturalnego œrodowiska, zabezpieczenia<br />

kwiatostanu,<br />

mo¿liwoœæ swobodnego wypasu<br />

owiec zosta³a ograniczona<br />

i sterowana jest poprzez zarz¹d<br />

Parku Narodowego.<br />

83


ALS SCHÄFER IM NATIONALPARK<br />

- EXTENSIVES WIRTSCHAFTEN ALS CHANCE<br />

Ziele des Projekts:<br />

• Keine weitere Belastung der<br />

<strong>Umwelt</strong> <strong>im</strong> Nationalpark durch<br />

chemisch-synthetische Stoffe<br />

• Schaffung einer intakten Nahrungskette<br />

Pflanze - Tier -<br />

Mensch<br />

• Erzielung höherer Betriebseinnahmen<br />

durch die Erzeugung<br />

qualitativ hochwertigen<br />

Lammfleisches ("Klasse statt<br />

Masse")<br />

• Erhöhung der touristischen<br />

Attraktivität des Nationalparks<br />

"Unteres Odertal"<br />

Projektablauf<br />

Das Projekt wurde in folgende<br />

Schritte aufgeteilt:<br />

• Antrag auf Umstellung der Produktion<br />

von Mastlämmern auf<br />

BIO<br />

• Umstellung des Betriebes auf<br />

die Kriterien für BIOPARK e.V.<br />

• Kontrollen zur Einhaltung der<br />

Kriterien durch die Kontrollstelle<br />

Öko-Kontrolle e.V.<br />

• Bestätigung der Umstellung<br />

durch die Kontrollstelle Öko-<br />

Kontrolle e.V.<br />

84<br />

Auswirkungen auf die <strong>Umwelt</strong><br />

• <strong>Die</strong> Belastung der <strong>Umwelt</strong><br />

wird durch den Verzicht auf<br />

chemisch-synthetische Stoffe<br />

verringert.<br />

• Das Projekt schafft opt<strong>im</strong>ale<br />

Habitate für Tiere und Pflanzen<br />

in der Schutzzone II des<br />

Nationalparks.<br />

• <strong>Die</strong> Grasnarbe auf den Deichen(Hochwasserschutzanlagen)<br />

an der Unteren Oder<br />

wird erhalten und gepflegt.<br />

Auswirkungen auf Wirtschaft<br />

und Arbeitsmarkt<br />

<strong>Die</strong> Betriebsergebnisse werden<br />

durch den Verkauf von Biolammfleisch<br />

verbessert.<br />

Dadurch soll eine Initialwirkung<br />

für die anderen Landwirtschaftsbetriebe<br />

in der Region erwirkt<br />

werden. Das trägt auch zur<br />

Sicherung der bestehenden Arbeitsplätze<br />

bei.<br />

Lokale Beteiligung<br />

An dem Projekt beteiligt sind die<br />

Landesanstalt für Großschutzgebiete<br />

(LAGS), die National-<br />

parkverwaltung Unteres Odertal<br />

und das Amt für Landwirtschaft<br />

der Uckermark.<br />

Medienresonanz<br />

In der lokalen Presse wurde<br />

bisher in zwei Beiträgen auf<br />

das Projekt hingewiesen. Der<br />

Lämmermast-Betrieb ist der<br />

erste und bisher auch einzige<br />

Landwirtschaftsbetrieb der<br />

Region, der seine Produktion<br />

nach den Kriterien des ökologischen<br />

Landbaues umgestellt<br />

hat.<br />

Projektlaufzeit / Förderung<br />

<strong>Die</strong> Laufzeit des Projekts ist<br />

unbegrenzt. Zur Finanzierung<br />

wurden die Programme der<br />

Agrarförderung, des <strong>Kultur</strong>landschaftsprogramms<br />

(KULAP), des sog. Artikel 16<br />

und des Vertragsnaturschutzes<br />

genutzt. <strong>Die</strong>se Programme<br />

stehen allen Landwirten<br />

der Region offen. Spezielle<br />

finanzielle Zuwendungen<br />

bzw. Förderungen gab und gibt<br />

es nicht.


BYÆ HODOWC¥ OWIEC W PARKU NARODOWYM<br />

- EKSTENSYWNA GOSPODARKA JAKO SZANSA<br />

Podobnie ochrona szczególnie<br />

zagro¿onych gatunków ptaków<br />

takich jak derkacz, wp³ynê³a na<br />

decyzjê ograniczenia swobodnego<br />

wypasu. Dopiero od<br />

po³owy sierpnia istnieje mo¿liwoœæ<br />

wypasu ³¹k i pastwisk.<br />

Stopniowo przestawiano zak³ad<br />

tak, aby produkcja miêsa owczego<br />

by³a zgodna z celami Parku<br />

Narodowego.<br />

Przed dwoma laty wprowadzono<br />

ekologiczn¹ hodowlê owiec.<br />

W grudnia 2002 r. potwierdzono<br />

status ekologicznego rolnictwa.<br />

Z tym faktem dosta³<br />

GbR upowa¿nienie do sprzeda¿y<br />

wszystkich od maja roku<br />

2002 urodzonych jagni¹t pod<br />

znakiem BIO.<br />

Konkretne cele projektu to:<br />

• Zaprzestanie u¿ywania<br />

œrodków chemicznych<br />

i syntetycznych na terenie<br />

Parku Narodowego<br />

• Powstanie nie naruszonego<br />

³añcucha pokarmowego<br />

roœlina-zwierzê-cz³owiek<br />

• Osi¹gniêcie wy¿szych zysków<br />

gospodarstwa poprzez<br />

produkcjê miêsa baraniego<br />

wysokiej jakoœci ("klasa<br />

zamiast masy")<br />

• Zwiêkszenie atrakcyjnoœci<br />

turystycznej Parku Narodowego<br />

"Dolina Dolnej Odry"<br />

Przebieg projektu<br />

Projekt by³ przeprowadzony<br />

w nastêpuj¹cych etapach:<br />

• Wniosek na przestawienie<br />

produkcji hodowli owiec<br />

w cyklu BIO<br />

• Przestawienie gospodarstwa<br />

na kryteria BIOPARK e.V.<br />

• Kontrole dotrzymywania<br />

kryteriów poprzez jednostkê<br />

kontroln¹ "Öko-Kontrolle<br />

e. V."<br />

• Potwierdzenie przestawienia<br />

siê na produkcjê ekologiczn¹<br />

przez "Öko-Kontrolle e. V."<br />

Spodziewane skutki dla<br />

œrodowiska<br />

• Redukcja obci¹¿enia œrodowiska<br />

dziêki rezygnacji<br />

z chemicznych œrodków.<br />

• Powstanie optymalnych<br />

siedlisk dla fauny i flory w II.<br />

strefie ochrony Parku Narodowego.<br />

• Zabezpieczenie i pielêgnacja<br />

trawy na groblach (ochrona<br />

przeciwpowodziowa) nad<br />

Doln¹ Odr¹.<br />

Spodziewane skutki<br />

spo³eczno-gospodarcze<br />

Gospodarstwo uzyska³o wy-<br />

¿sz¹ jakoœæ zdrowotn¹ miêsa<br />

baraniego BIO w porównaniu<br />

do hodowli konwencjonalnej,<br />

co doprowadzi³o do zwiêkszenia<br />

dochodów. Tym samym<br />

powinno pos³u¿yæ innym zak³adom<br />

rolniczym jako przyk³ad<br />

od naœladowania. Zmiana<br />

powinna doprowadziæ do<br />

zabezpieczenia istniej¹cych<br />

miejsc pracy.<br />

Udzia³ spo³ecznoœci lokalnych<br />

W projekcie udzielaj¹ siê administracja<br />

Parku Narodowego<br />

Dolina Dolnej Odry, Urz¹d<br />

Gospodarki Rolnej Uckermark,<br />

Urz¹d Ochrony Du¿ych Obszarów<br />

(LAGS)<br />

Medialna percepcja projektu<br />

W lokalnej prasie napisano<br />

dwa artyku³y o w/w projekcie.<br />

Ten zak³ad jest pierwszym<br />

i dotychczas jedynym w regionie,<br />

który przestawi³ produkcjê<br />

wedle zasad zrównowa¿onego<br />

rolnictwa.<br />

Okres przebiegu projektu<br />

i zasoby finansowe projektu<br />

Okres trwania projektu jest<br />

nieograniczony. Wykorzystano<br />

fundusze z Programu Wspierania<br />

Rolnictwa, Program<br />

Krajobrazu <strong>Kultur</strong>alnego (KU-<br />

LAP), tzw. artyku³ 16 i umowa<br />

o ochronie œrodowiska ("Vertragsnaturschutz")<br />

by³y istotne<br />

dla projektu. Te programy<br />

w³aœciwie s¹ dostêpne dla<br />

wszystkich rolników regionu.<br />

Specjalne dotacje na wspomaganie<br />

realizacji projektu nie<br />

istnia³y i nadal nie istniej¹.<br />

85


RADREISEN ODERMÜNDUNG<br />

16<br />

Kontakt<br />

Strukturentwicklungsgesellschaft<br />

Ueckermünde<br />

Pasewalker Str. 63<br />

D 17379 Ferdinandshof<br />

Tel: +49 - 039778 2450<br />

Fax: +49 - 039778 20525<br />

radreisen-odermuendung@web.de<br />

www.radreisen-odermuendung.de<br />

Kontaktperson<br />

Eva Schlee<br />

Tel: +49 - 039778 29624<br />

Projektcharakter<br />

86<br />

Nachhaltige<br />

Regionalentwicklung<br />

Ökotourismus<br />

Regionalproduktion<br />

Ökolandwirtschaft<br />

Sonstiges<br />

Ort / Region<br />

Das Projektgebiet befindet sich<br />

<strong>im</strong> äußersten Nordosten von<br />

Deutschland in Mecklenburg-<br />

Vorpommern, in den Landkreisen<br />

Uecker-Randow und<br />

Ostvorpommern. <strong>Die</strong>se Region<br />

an der Grenze zu Polen wird<br />

als "Odermündung" bezeichnet;<br />

sie umfasst die Gebiete westlich<br />

des Stettiner Haffs. Auf<br />

polnischer Seite grenzen die<br />

Woiwodschaft Westpommern<br />

und die Stadt Stettin an das<br />

Stettiner Haff.<br />

Während die Insel Usedom,<br />

nördlich des Stettiner Haffs,<br />

und die südliche Haffküste<br />

bereits erfolgreich Einnahmen<br />

aus dem Tourismus erzielen<br />

können, sind die ländlichen Bereiche<br />

<strong>im</strong> Landesinnern davon<br />

noch weitgehend abgeschnitten.<br />

Dort herrschen Land- und<br />

Forstwirtschaft vor, Industrie ist<br />

nur sehr schwach entwickelt.<br />

<strong>Die</strong> Arbeitslosigkeit liegt dauerhaft<br />

bei über 25%. Weiterhin<br />

wird die Region durch das Abwandern<br />

der Jugend, die Überalterung<br />

der Bevölkerung sowie<br />

leere Kassen bei den Kommunen<br />

geprägt.<br />

Projektportrait / -ziel<br />

Eine Situationsanalyse ergab<br />

dringenden Handlungsbedarf für<br />

die strukturschwachen ländlichen<br />

Gebiete in der Region.<br />

Zusammen mit der Zielsetzung<br />

der Strukturentwicklungsgesellschaft<br />

Ueckermünde vernetzte,<br />

naturnahe Angebote zu schaffen,<br />

entstand die Projektidee.<br />

In diesem Projekt organisiert die<br />

Entwicklungsgesellschaft mehrtägige<br />

Rad-Rundreisen. Es soll<br />

ein vielseitiges Ange-botes unter<br />

Einbindung von ökologischer<br />

Landwirtschaft, regionalen<br />

Produkten, Natur, <strong>Kultur</strong>,<br />

Wirtschaft, Handwerk,<br />

Vermietern und öffentlichem<br />

Nahverkehr aufgebaut werden.<br />

Das Ziel des Projektes ist es,<br />

die Kooperation zwischen verschiedenen<br />

Partnern durch die<br />

Einbindung in die Radtouren zu<br />

verbessern. Es sollen bewusst<br />

regionale Angebote integriert<br />

werden und die Bahn als umweltfreundliches<br />

Transportmittel<br />

genutzt werden.<br />

Mit den mehrtägigen Fahrradtouren<br />

soll ein Urlaubsangebot<br />

auch für Wenigverdiener geschaffen<br />

werden. <strong>Die</strong> Übernachtungen<br />

erfolgen in einfachen<br />

Unterkünften oder in


TURYSTYKA ROWEROWA W UJŒCIU ODRY<br />

16<br />

Kontakt<br />

Towarzystwo Rozwoju<br />

Strukturalnego Ueckermünde<br />

(Strukturentwicklungsgesellschaft<br />

Ueckermünde)<br />

Pasewalker Str. 63<br />

D 17379 Ferdinandshof<br />

Tel: +49 - 039778 2450<br />

Fax: +49 - 039778 20525<br />

radreisen-odermuendung@web.de<br />

www.radreisen-odermuendung.de<br />

Osoba kontaktowa<br />

Eva Schlee<br />

Tel: +49 - 039778 29624<br />

Charakter projektu<br />

Zrównowa¿ony rozwój<br />

regionalny<br />

Eko-turystyka<br />

Produkcja regionalna<br />

Rolnictwo ekologiczne<br />

Inne<br />

MiejscowoϾ / region<br />

Bêd¹ce obszarem projektu<br />

powiaty Uecker-Randow i Ostvorpommern<br />

na pó³nocnym<br />

wschodzie landu Mecklenburg-<br />

Vorpommern, stanowi¹ w Niemczech<br />

region Ujœcia Odry.<br />

Przylegaj¹ od zachodniej strony<br />

do województwa zachodniopomorskiego:<br />

Zatoki Szczeciñskiej,<br />

na pó³nocy do wyspy<br />

Uznam. Krajobrazy polskie<br />

z wysp¹ Wolin na pó³nocy<br />

i z Puszcz¹ Goleniowsk¹ na<br />

zachodzie oraz z miastem<br />

Szczecina przylegaj¹ do Zalewu<br />

Szczeciñskiego z wschodniej<br />

strony.<br />

Podczas gdy na wyspie Uznam<br />

i nad wybrze¿em Ba³tyck<strong>im</strong><br />

turystyka skutecznie przynios³a<br />

dochody, obszary wiejskie<br />

jednak¿e od tego sukcesu s¹<br />

odciête. Z powodu braku przemys³u<br />

nadal dominuje tutaj<br />

rolnictwo i gospodarka leœna.<br />

Poza tym istniej¹ problemy<br />

spo³eczne takie jak strukturalne<br />

bezrobocie przekraczaj¹ce 25%,<br />

emigracja m³odych ludzi, zestarzenie<br />

spo³eczeñstwa i wreszcie<br />

puste kasy gmin.<br />

Portret i cel projektu<br />

Analiza sytuacji regionalnej<br />

wskaza³a na koniecznoœæ<br />

rozwoju szczególnie s³abo<br />

rozwiniêtych obszarów wiejskich.<br />

Razem z wytyczeniem<br />

celów Towarzystwo Rozwoju<br />

Strukturalnego Ueckermünde<br />

zintegrowa³a ofertê us³ug bliskich<br />

przyrodzie tworz¹c idee<br />

projektu.<br />

W ramach tego projektu Towarzystwo<br />

organizuje d³u¿sze<br />

wycieczki rowerowe. Projekt<br />

w zamyœle ma integrowaæ<br />

ró¿norodn¹ ofertê: ekologiczne<br />

rolnictwo , regionalne produkty,<br />

przyrodê, kulturê, gospodarkê,<br />

rzemios³o, ofertê noclegow¹<br />

oraz publiczn¹ komunikacjê<br />

podmiejsk¹.<br />

Celem projektu jest poprawa<br />

wspó³pracy pomiêdzy ró¿nymi<br />

partnerami w zakresie kilkudniowych<br />

ró¿norodnych wycieczek<br />

i wypraw rowerowych. Nale¿y<br />

w³¹czyæ regionalne oferty ekologiczne<br />

i wykorzystaæ kolej jako<br />

przyjazny dla œrodowiska œrodek<br />

transportu.<br />

87


RADREISEN ODERMÜNDUNG<br />

Zelten. <strong>Die</strong> Vermittlung lebendiger<br />

Naturerfahrungen ist eines<br />

der Hauptziele während der<br />

Touren.<br />

Für die Zukunft ist eine weitere<br />

Zielsetzung, eine partnerschaftliche<br />

Zusammenarbeit mit den<br />

polnischen Nachbarn aufzubauen.<br />

Langfristig sollen (Neben-) Einkommensmöglichkeiten<br />

für die<br />

ländliche Bevölkerung hergestellt<br />

werden.<br />

Projektablauf<br />

• Entwicklung von Radtouren<br />

unter Einbindung vieler regionaler<br />

Anbieter<br />

• Projektwerbung<br />

• Durchführung der Touren<br />

• Weiterentwicklung bzw. Zusammenstellung<br />

neuer Touren<br />

Parallel zu den oben genannten<br />

Schritten finden folgende Aktivitäten<br />

statt:<br />

• Aufnahme neuer Kontakte,<br />

Einbindung weiterer Partner<br />

• Zusammenarbeit mit Gemeinden,<br />

Vereinen, Institutionen<br />

Auswirkung auf die <strong>Umwelt</strong><br />

<strong>Die</strong> Erhaltung und der Schutz<br />

der Natur <strong>im</strong> Einklang mit einer<br />

touristischen Nutzung werden<br />

durch das bewusste Heranführen<br />

der Gäste angestrebt.<br />

88<br />

Dadurch werden auch positive<br />

Effekte auf das <strong>Umwelt</strong>bewusstsein<br />

und das Naturverständnis<br />

erwartet.<br />

Auswirkungen auf Wirtschaft<br />

und Arbeitsmarkt<br />

• Langsame aber stetige Entwicklung<br />

des Tourismus-Zweiges<br />

in der Region<br />

• Erhöhung der Einkünfte für<br />

Vermieter, Gastronomen und<br />

viele einzelne regionale Anbieter<br />

sowie Entwicklung von<br />

neuen Nebeneinnahmequellen<br />

Neue Voll-Einkommen können<br />

kaum erwartet werden, dafür<br />

aber Stabilisierungen statt Resignation<br />

und Schaffung von<br />

kombinierten Einkommensmöglichkeiten<br />

• Langfristig Förderung der regionalen<br />

Identität<br />

• Angebot von positiven Gemeinschaftserlebnissen<br />

in der<br />

Natur<br />

• Alternative Freizeitmöglichkeiten<br />

für Alleinerziehende, Familien<br />

und Gruppen, Kinder und<br />

Jugendliche mit geringen<br />

finanziellen Möglichkeiten<br />

• Förderung des sozialen Verständnisses<br />

für verschiedene<br />

Bevölkerungsgruppen, regionale<br />

Unterschiede und kulturelle<br />

Besonderheiten<br />

Lokale Beteiligung<br />

<strong>Die</strong> bisherige Organisation, Vorbereitung<br />

und Tourenführung<br />

wird von einer Person übernommen.<br />

<strong>Die</strong> tatsächliche Einbindung von<br />

weiteren Personen kann erst bei<br />

größerer Nachfrage realisiert<br />

werden.<br />

Viele einzelne Ansprechpartner<br />

aus den verschiedensten Bereichen<br />

sind aber bereits vorhanden.<br />

Medienresonanz<br />

Das Projekt wird durch die regionale<br />

Presse unterstützt.<br />

Weitere Hilfe durch Veröffentlichungen<br />

sind erwünscht und<br />

notwendig.<br />

Projektlaufzeit / Förderung<br />

Das Projekt läuft seit Mai 2002,<br />

voraussichtlich bis April 2005.<br />

Eine Weiterführung der Projektkoordination<br />

wird auf jeden Fall<br />

angestrebt, gegebenenfalls auch<br />

als Teil-Einkommen.<br />

Das Arbeitsamt bewilligte 1 SAM-<br />

Stelle. Bisher sind keine weiteren<br />

Fördermöglichkeiten gefunden<br />

worden.


TURYSTYKA ROWEROWA W UJŒCIU ODRY<br />

Nale¿y przedstawiæ oferty<br />

d³u¿szych wycieczek urlopowych<br />

dla ludzi ma³o zarabiaj¹cych<br />

z tan<strong>im</strong>i noclegami lub<br />

mo¿liwoœci¹ spania w namiotach.<br />

Umo¿liwienie obcowania<br />

z czyst¹ przyrod¹ jest g³ównym<br />

celem wycieczek.<br />

D³ugofalowym celem jest nawi¹zanie<br />

partnerskiej wspó³pracy<br />

z polsk<strong>im</strong>i s¹siadami.<br />

Równie¿ w d³ugiej perspektywie<br />

nale¿y zapewniæ d³ugoterminowe<br />

wspomaganie mo¿liwoœci<br />

zarobkowania dla ludnoœci<br />

wiejskiej.<br />

Przebieg projektu<br />

• koncepcja wycieczek rowerowych,<br />

w³¹czenie wielu regionalnych<br />

oferentów<br />

• reklama<br />

• przeprowadzenie wycieczek<br />

• udoskonalenie wycieczek<br />

i koncepcja dalszych wypraw<br />

Równolegle do tych dzia³añ<br />

mia³o miejsce:<br />

• systematyczne nawi¹zywanie<br />

nowych bezpoœrednich kontaktów,<br />

w³¹czenie nowych<br />

partnerów<br />

• wspó³praca z gminami, instytucjami<br />

i ze stowarzyszeniami<br />

Spodziewane skutki dla<br />

œrodowiska<br />

Zachowanie bogactwa przyrodniczego<br />

w po³¹czeniu z rozwojem<br />

turystyki wraz z edukacj¹<br />

ekologiczn¹ goœci.<br />

W ten sposób uzyska siê pozytywne<br />

skutki dla œwiadomoœci<br />

ekologicznej i wyrozumia³oœci<br />

dla przyrody<br />

Spodziewane skutki<br />

spo³eczno-gospodarcze<br />

• powolny ale jednak ci¹g³y<br />

rozwój tej ga³êzi turystyki<br />

• zwiêkszenie dochodów dla<br />

osób œwiadcz¹cych us³ugi:<br />

wynajmuj¹cych pokoje, gastronomii<br />

i innych oferentów,<br />

jak i równie¿ zapewnieniu<br />

miejscowej ludnoœci dodatkowego<br />

Ÿród³a dochodu. Nie<br />

mo¿na oczekiwaæ nowych<br />

pe³nych etatów, ale jednak<br />

dodatkowe dochody kombinowane<br />

mog¹ zamiast wzmagaæ<br />

poczucie rezygnacji pomagaæ<br />

w stabilizacji regionu.<br />

• d³ugotrwa³e popieranie regionalnej<br />

to¿samoœci<br />

• okazje dla pozytywnych<br />

przygód w grupie na ³onie<br />

przyrody<br />

• alternatywne mo¿liwoœci<br />

spêdzania wolnego czasu dla<br />

samotnych matek, rodzin,<br />

grup dzieci i m³odzie¿y z nisk<strong>im</strong>i<br />

dochodami<br />

• szerzenie zrozumienia dla<br />

ró¿nych warstw ludnoœci,<br />

ró¿nic regionalnych oraz odmiennej<br />

specyfiki kulturowej<br />

Udzia³ spo³ecznoœci lokalnych<br />

Dotychczasowa organizacja,<br />

przygotowania i wytyczanie<br />

szlaków by³a udzia³em kilku<br />

osób. Faktyczne w³¹czenie<br />

wiêkszej liczby osób by³oby<br />

mo¿liwe przy wiêkszym popycie.<br />

Istnieje wiele zaanga¿owanych<br />

pojedynczych osób z ró¿norodnych<br />

œrodowisk.<br />

Medialna percepcja projektu<br />

Projekt jest wspierany przez<br />

regionaln¹ prasê. Dalsza pomoc<br />

w promocji jest po¿¹dana<br />

i niezbêdna.<br />

Okres przebiegu projektu<br />

i zasoby finansowe projektu<br />

Projekt trwa od maja 2002, prawdopodobnie<br />

do kwietnia 2005.<br />

Na pewno bêd¹ staraæ siê<br />

o dalsz¹ realizacje, ewentualnie<br />

jako dochód czêœciowy.<br />

Urz¹d pracy zapewni³ na 1<br />

miejsce pracy ze œrodków SAM.<br />

Dalsza pomoc ze œrodków<br />

publicznych jest po¿¹dana<br />

i konieczna.<br />

89


90<br />

ADRESSEN DER<br />

PARTNERORGANISATIONEN<br />

ADRESY<br />

ORGANIZACJI PARTNERSKICH<br />

Arbeitsgemeinschaft Natur und <strong>Umwelt</strong>bildung<br />

(ANU) Brandenburg e.V. / Wspólnota Pracy "Przyroda i Edukacja Ekologiczna"<br />

D 14467 Potsdam, Lindenstr. 34<br />

info@anu-brandenburg.de<br />

Tel: +49 (0)331 / 20 155 15<br />

www.anu-brandenburg.de<br />

Arbeitsgemeinschaft für biologisch-dynamischen Landbau /<br />

Versuchs- und Beratungsring Berlin-Brandenburg e.V.<br />

Wspólnota Pracy Biologiczno - Dynamicznego Rolnictwa / Okrêg Porad Zawodowych Berlin-Brandenburgia<br />

D 15518 Eggersdorf, Hauptstraße 41<br />

Tel: +49 (0)33432 / 72214<br />

Fax: +49 (0)33432 / 72213<br />

demeterbb@t-online.de<br />

Bund für <strong>Umwelt</strong> und Naturschutz Deutschland (BUND) e.V., Landesverband Berlin<br />

D 10827 Berlin, Crellestr. 35<br />

Lohner@BUND-Berlin.de<br />

Tel: +49 (0)30 / 78 79 00 24<br />

Fax: +49 (0)30 / 78 79 00 18<br />

www.BUND-Berlin.de<br />

Kontaktperson / Osoba kontaktowa: Herbert Lohner<br />

Landfrauenverein Groß Neuendorf / Zwi¹zek Kobiet Wiejskich w Groß Neuendorf<br />

D 15324 Groß Neuendorf, Dorfstraße 24<br />

Tel: +49 (0)33478 / 37077<br />

www.gross-neuendorf-landfrauen@web.de<br />

www.gross-neuendorf-landfrauen.de<br />

Kontaktperson / Osoba kontaktowa: Karin Rindfleisch<br />

Lehmbauzentrum Berlin-Brandenburg e.V. / Centrum budowli glinianej Berlin-Brandenburg e.V.<br />

D 16515 Oranienburg-Eden, Struveweg 503<br />

Tel: +49 (0)3301 / 20 38 44<br />

Fax: +49 (0)3301 / 20 38 45<br />

lehmbauzentrum1@freenet.de<br />

Polski Klub Ekologiczny, Okrêg Zachodniopomorski / Polnischer Ökologieverein<br />

PL 71-550 Szczecin, ul. Kaz<strong>im</strong>ierza Królewicza 4/H-19<br />

marecol@fish.ar.szczecin.pl<br />

Tel: +48 (0)91 / 42 31 051<br />

Fax:+48 (0)91 / 42 31 347<br />

Stowarzyszenie na Rzecz Ochrony Przyrody Stobrawskiego Parku Krajobrazowego /<br />

Verein für <strong>Umwelt</strong>schutz <strong>im</strong> Stobrawski-Landschaftspark<br />

Ul. Kominka 4<br />

PL 45-035 Opole<br />

Tel: +48 (0)77 453 9110<br />

grzesio@uni.opole.pl<br />

Kontaktperson / Osoba kontaktowa: Dr. Krzysztof Badora<br />

<strong>Umwelt</strong>beirat des Landes Brandenburg Landesumweltamt Brandenburg /<br />

Rada Ekologiczna Landu Brandenburgii<br />

D 14467 Potsdam, Berliner Str. 21 - 25<br />

Tel: +49 (0)331 / 23 23-0<br />

info@lua.brandenburg.de<br />

Zachodniosudeckie Towarzystwo Przyrodnicze / Westsudeten <strong>Umwelt</strong>verband<br />

PL 58-560 Jelenia Góra, ul. Wolnoœci 268<br />

ztp@eko.org.pl<br />

Tel: +48 (0)75 / 755 15 06<br />

Fax: +48 (0)75 / 755 15 06


ABM<br />

BIO<br />

BIOPARK e.V.<br />

DBU<br />

DFE<br />

EAGFL-VO<br />

<strong>EU</strong>-LIFE<br />

FKE<br />

GEF<br />

INTERREG<br />

KULAP<br />

LEADER +<br />

PTPP<br />

RAMSAR<br />

SAM<br />

SBB<br />

SGP<br />

UNDP<br />

ABKÜRZUNGEN WYKAZ SKRÓTÓW<br />

Arbeitsbeschaffungsmaßnahme (durch das<br />

Arbeitsamt in Deutschland geförderte<br />

Arbeitsplätze)<br />

staatliches Bio-Siegel des<br />

Verbraucherschutzministeriums<br />

Ein Verband des ökologischen Landbaus in<br />

Deutschland<br />

Deutsche Bundesstiftung <strong>Umwelt</strong><br />

Niederschlesische Stiftung für Nachhaltige<br />

Entwicklung<br />

Europäische Ausrichtungs- und<br />

Garantiefonds für die Landwirtschaft<br />

Finanzierungsinstrument der <strong>EU</strong> für<br />

Projekte aus den Bereichen Natur, <strong>Umwelt</strong><br />

und Drittländer.<br />

Stiftung für Ökokultur<br />

Global Environmental Facility (Anlagefonds<br />

der Weltbank für <strong>Umwelt</strong>schutzprogramme)<br />

Programm der <strong>EU</strong> für eine nachhaltige<br />

Entwicklung des europäischen Raumes <strong>im</strong><br />

Rahmen der grenzübergreifenden, transnationalen<br />

und interregionalen Zusammenarbeit<br />

<strong>Kultur</strong>landschaftsprogramm der <strong>EU</strong><br />

Förderprogramm der <strong>EU</strong> zur Entwicklung<br />

der Wirtschaft <strong>im</strong> ländlichen Raum<br />

(Förderzeitraum 2000 – 2006)<br />

Polnischer Verein der Naturfreunde<br />

„Übereinkommen über Feuchtgebiete,<br />

insbesondere als Lebensraum für Wasserund<br />

Watvögel, von internationaler<br />

Bedeutung“ der UNESCO<br />

Strukturanpassungsmaßnahme (mit<br />

Festkostenzuschuss vom Arbeitsamt in<br />

Deutschland geförderte Arbeitsplätze)<br />

Stiftung für Bildung und Behindertenförderung<br />

(deutsche Stiftung)<br />

Small Grant Projects<br />

(<strong>EU</strong> geförderte Projekte)<br />

United Nations Development Programme<br />

(UN-Entwicklungsprogramm)<br />

miejsca pracy wspierane przez<br />

urz¹d pracy w Niemczech<br />

pañstwowa eko-piecz¹tka<br />

Ministerstwa Ochrony Konsumentów<br />

Zwi¹zek ekologicznego rolnictwa<br />

w Niemczech<br />

Niemiecki Fundusz Federalny<br />

na Rzecz Œrodowiska<br />

Dolnoœl¹ska Fundacja Ekorozwoju<br />

Europejski Fundusz Regulacji<br />

i Gwarancji w Rolnictwie<br />

Instrument UE na rzecz finansowania<br />

projektów z zakresu przyroda, œrodowisko<br />

i kraje trzeciego œwiata.<br />

Fundacja <strong>Kultur</strong>y Ekologicznej<br />

Global Environmental Facility<br />

(inwestycje Banku Œwiatowego<br />

na rzecz programów ochrony przyrody)<br />

Program UE wspieraj¹cy zrównowa¿ony<br />

rozwój regionalny przygranicznych<br />

obszarów europejskich w ramach<br />

miêdzynarodowej i ponadregionalnej<br />

wspó³pracy<br />

Program UE „Krainy <strong>Kultur</strong>owe“<br />

Program UE wspieraj¹cy rozwój gospodarki<br />

wiejskiej (okres wspierania 2000 – 2006)<br />

Polskie Towarzystwo Przyjació³ Przyrody<br />

Porozumienie o obszarach podmok³ych,<br />

w szczególnoœci jako biotop dla ptaków<br />

wodnych i brodz¹cych o miêdzynarodowej<br />

wadze wg UNESCO<br />

miejsca pracy czêœciowo wspierane<br />

przez urz¹d pracy w Niemczech<br />

Niemiecka Fundacja Wspierania Edukacji<br />

i Osób Niepe³nosprawnych<br />

Small Grant Projects<br />

(projekty wspierane przez UE)<br />

United Nations Development Programme<br />

(ONZ-owski program rozwoju)<br />

91


92<br />

IMPRESSUM METRYKA<br />

Herausgeber / Wydawca<br />

Bund für <strong>Umwelt</strong> und Naturschutz Deutschland (BUND)<br />

Landesverband Berlin e.V.<br />

Crellestr. 35 , D 10827 Berlin<br />

Tel: +49 (0)30 / 78 79 00 10, Fax: +49 (0)30 / 78 79 00 18<br />

e-mail: kontakt@BUND-Berlin, Homepage: www.BUND-Berlin.de<br />

Redaktion / Redakcja<br />

Jeroen Kuiper<br />

Ina Koppe<br />

Carmen Schultze<br />

Petra Steubl<br />

Übersetzung / T³umaczenia<br />

Piotr Bielski<br />

Alicja Gora<br />

Caesar Dabrowski<br />

Titelbild / Zdjêcie na ok³adce<br />

Hans-Jörg Wilke<br />

Fotos / Zdjêcia<br />

von den Projekten zur Verfügung gestellt / udostêpnione dziêki projektom<br />

Ina Koppe<br />

Günther Blutke<br />

Grzegorz Bobrowicz<br />

Hans-Jörg Wilke<br />

Gestaltung / Opracowanie graficzne<br />

AM Studio<br />

ul. Ostrowska 572, 61-324 Poznañ<br />

tel./fax +48 61 653 8883, tel. +48 601 721392<br />

www.amstudio.com.pl, biuro@amstudio.com.pl<br />

Mit Unterstützung von / Wsparcie przez


PROJEKT "ZEIT FÜR DIE ODER"<br />

<strong>Die</strong> vorliegende Publikation ist Teil des Projektes<br />

"Entwicklung einer Konzeption zur nachhaltigen<br />

Regionalentwicklung <strong>im</strong> Odereinzugsgebiet". Im<br />

Rahmen dieses Projektes - finanziert von der<br />

Deutschen Bundesstiftung <strong>Umwelt</strong> (DBU) und<br />

der Deutschen <strong>Umwelt</strong>hilfe (DUH) - koordiniert<br />

der BUND Berlin das internationale Netzwerk "Zeit<br />

für die Oder".<br />

<strong>Die</strong>ses Netzwerk besteht aus mehr als 30 Naturschutzorganisationen<br />

<strong>im</strong> Odereinzugsgebiet. Im<br />

Rahmen des Projektes werden Konferenzen,<br />

Workshops und Exkursionen organisiert. Weiterhin<br />

werden Erfolg versprechende Projekte auch<br />

direkt fachlich und finanziell unterstützt.<br />

Das "Zeit für die Oder"-Netzwerk hat sich sieben<br />

Hauptziele gesetzt, mit deren Hilfe der Schutz der<br />

Oder und ihrer naturnahen <strong>Umwelt</strong> erreicht sowie<br />

Möglichkeiten einer nachhaltigen Entwicklung<br />

aufgezeigt werden sollen.<br />

• Eine nachhaltige Regionalentwicklung an der<br />

Oder: Förderung des Ökotourismus und der<br />

ökologischen Landwirtschaft<br />

• Ökologisch verträglicher, nachhaltiger Hochwasserschutz<br />

• Schutz, Entwicklung und Erhalt der <strong>Fluss</strong>und<br />

Auensysteme und deren ökologische<br />

Durchgängigkeit<br />

• <strong>Die</strong> Entwicklung eines internationalen Netzwerkes<br />

von Naturschutzgebieten <strong>im</strong> Odertal<br />

(NATURA 2000 Netzwerk)<br />

• <strong>Die</strong> Gewährleistung der <strong>Umwelt</strong>verträglichkeit<br />

bei geplanten Vorhaben / Investitionen an der<br />

Oder<br />

• Erhalt der ökologischen Qualitäten der Flüsse<br />

und Auen als Grundprinzip in der Binnenschifffahrtspolitik<br />

• Begleitung der Umsetzung der <strong>EU</strong>-Wasserrahmenrichtlinie<br />

<strong>im</strong> Odereinzugsgebiet<br />

KOALICJA "CZAS NA ODRÊ"<br />

Le¿¹ca przed Pañstwem publikacja jest czêœci¹<br />

programu "Rozwój koncepcji zrównowa¿onego<br />

rozwoju regionalnego w dorzeczu Odry". W ramach<br />

tego projektu - finansowanego ze œrodków<br />

Niemieckiej Federalnej Fundacji "Œrodowisko"<br />

(DBU) oraz Niemieckiej Pomocy Œrodowiskowej<br />

(DUH) organizacja BUND Berlin prowadzi koordynacjê<br />

dzia³añ miêdzynarodowej koalicji "Czas<br />

na Odrê".<br />

Owa sieæ zrzesza ponad 30 organizacji przyrodniczych<br />

z obszaru dorzecza Odry. W ramach tego<br />

projektu prowadzone s¹ konferencje, warsztaty<br />

i wycieczki. Ponadto z powodzeniem udziela siê<br />

fachowych porad i finansowego wsparcia odpowiedn<strong>im</strong><br />

projektom.<br />

Koalicja "Czas na Odrê" postawi³a przed sob¹ siedem<br />

g³ównych celów, które powinny gwarantowaæ<br />

ochronê Odry i jej przyrodniczego œrodowiska, jak<br />

i równie¿ stwarzaæ mo¿liwoœci zrównowa¿onego<br />

rozwoju regionu.<br />

Celami Koalicji s¹:<br />

• Zrównowa¿ony rozwój regionalny nad Odr¹<br />

(wspieranie "³agodnej" turystyki i zrównowa¿onej<br />

gospodarki rolnej)<br />

• Przyjazna œrodowisku, d³ugotrwa³a ochrona<br />

przeciwpowodziowa<br />

• Ochrona, rozwój i zachowanie systemów<br />

rzecznych i ³êgowych i ich ekologicznej dro¿noœci<br />

• Rozwój miêdzynarodowej sieci obszarów<br />

chronionych w dolinie Odry (NATURA 2000)<br />

• Zagwarantowanie pozytywnego oddzia³ywania<br />

na œrodowisko planowanych projektów budowlanych<br />

• Zachowanie ekologicznej jakoœci rzek i obszarów<br />

³êgowych, bêd¹ce podstaw¹ ¿eglugi œródl¹dowej<br />

• Nadzór nad wdra¿aniem Ramowej Dyrektywy<br />

Wodnej Unii Europejskiej w dorzeczu Odry<br />

93

Hurra! Ihre Datei wurde hochgeladen und ist bereit für die Veröffentlichung.

Erfolgreich gespeichert!

Leider ist etwas schief gelaufen!