43, 2008 - Татары Германии

DIASPORA
ДИАСПОРА
ŞVETSİYÄ TATARLARINA ZUR SÖYENEÇ
Finlandiyä tatarları bügengä çaqlı yıllar
buyı Qazan häm tatarlar yäşägän bütän
cirlärdän qabat artistlar çaqırıp tatar
moñnarınnan häm bigräk tä bayan
awazlarınnan mäxrüm qalmadılar. Xätta
Ğaliäskär Qamal teatrı da niçä tapqır anda
kilep törle äsärlärne quyıp qayttı. Şvetsiyägä
älegä qädär tatar zurraq külämdä torğan
yaqlardan andıy xäl ber tapqır ğına buldı. Ber
niçä yıl äwväl tanılğan kompozitor, bayançı
häm cırçı Robert Timerbayev (Ufa) xäläle cırçı
Färidä belän Stockholmğa kilgän ide.
Şvetsiyädä yäşäwçe Çallı yaqlarınnan bulğan
cırçı Gölüzä Ziatdin alar belän bergä
başqalabızda şvedlar öçen maxsus kontsert
kuyıp bayanğa tatar xalıq cırları belän tatar
estradaları yañgıratqan idelär.
Bu yulı aprelneñ 13çendä Qazannıñ
üzennän altı keşelek törkem Stockholmnıñ
hawa alanına töşep citte. Alar Räşit Vahap
isemendäge xalıqara cır festivaleneñ wäkilläre
belän citäkçeläre festivalneñ direktorı
”Tatarstan” jurnalınıñ baş möxärrire Rifat
Äxmätuğlı Fättax ide. Festivalneñ çirattağı
IVnçe tapqır qabatlanuınıñ ber öleşe ide bu.
Bu tapqır artistlar yäş sälätle ostalardan
tordı. Qızlar cırçı Aygöl Häyri belän piyanist
Aygöl Zäynullina, yegetlär isä cırçı Filüs
Qahirov belän bayançı Nail Sägdiyev buldı.
Qunaqlar arasında jurnalist/fotografçı Sultan
İsxaqov da bar ide. Şul uq törkem aynıñ
12sendä ük kiçen Helsinkidä bik uñışlı kontsert
quyğan ide inde. Soñ yatıp, az yoqlap häm irtän
ätäç qıçqırğanda torıp Stockholmğa yul totqan
idelär Qazanlılar. Arlanda hawa alanında qarşı
alınıp qaderle qunaqlar tup-turı tatar öyenä
töşte. Şunda kiñäş, künegü, yal häm sıylanular
betkäç kontsert binasında urnnaşuğa başlandı.
Oçraşu kontsert sıyfatında bulıp arendağa
alınğan zalda ütkärelde. Tıñlauçı millättäşlär
arasında olı apalar, ir-atlar, yäş yegetlär, xatınqızlar
belän nänilär dä cıyılğan ide. Menä tatar
moñnarınnan mäxrüm qalgan çığışları belän
Nijğ ar yaqları nnan, Tatarstannan,
Başqortostannan, Tacikstannan, Üzbäkstannan
h.b. tatarlar yäşägän cirlärdän bulğan
tamaşaçılar şul oçraşunı bik nıq kötkän idelär,
çönki kontsert inde yıl başında uq alarğa iğlan
itelgän ide.
Rifat äfände üze alıp baruçı rolenda Räşit
Vahapnıñ tormışı, yazmışı häm icatı turında
soqlanu wä cılılıq belän mäğlümat birde. Rifat
Fättaxnıñ cır sänğätına häm ayıruça märxümgä
hörmäte zur bulğanı çığışlarınnan açıq añlaşıldı.
Şul mäğlümat möhim häm urınlı da buldı, çönki
tamaşaçılar arasında 50 yäştän tübän yäştägelär
baytaq bulğanğa kübese Räşit Vahap turında
belmägänder dip tä ikelänmiçä faraz itärgä
yalğış bulmas. Kontsertta tatar klasikları, Räşit
Vahap repertuarınnan cırlar, bütän xalıq cırları,
xätta estradalar da büläk itelde. Berniçä misal
bulıp şularnı äytergä urınlı bulır. Aygöl Häyri
Säxnädä Aygöl Häyri, pianoda Aygöl Zäynullina. Foto: avtornıqı.
Zölhicä belän Yöräk sere, Filüs Qahirov Nuriyä
belän Urman, ikese bergä (duet) AsIl yar belän
Onıta almıym, Gölüzä Ziatdin Al Zäynäbem
häm Serle küzlär cırların başqardılar. Aygöl
Zäynullina belän Nail Sägdiyev cırçılar qırında
qorallarınıñ tatarça yañğıraularına susağan
tamaşaçılarnı bik qänäğat yasadılar. Alarnıñ
soloları arasında piyanoda Tokkata häm
bayanda Tatar xalıq cırlarına popurri
başqarıldı.
Nr. 4/43, 2008
Tamaşaçılar. Foto avtornıqı.
Kontsert här cähättän iskitkeç yuğarı
sıyfatlı ide. Qazannan kilgän qunaqlarnıñ
repertuarları nıq uylanıp saylanğan. Qazanlı
cırçı belän muzıkantlarnıñ säläte yäşlärenä
qaramastan ürlärğä mengän inde. Rifat
äfändeneñ alıp baruın da profesyonal dip
bäyälärgä hiç yalğış bulmas. Şaqtıy täcribäle
Gölüzä Ziatdin da qunaq cırçı belän
muzıkantlar kebek artistlarğa därräw qul çapqan
xalıqnıñ alqışlarına kümelde. Cırlardan soñ
”äfärin” belän ”bravo” qıçqıruları kebek
moñnar yañğırağanda tıñlauçılarnıñ küzyäşläre
dä yuq tügel ide. Tatar cır sänğäte wäkilläre
çınnan da tamaşaçılarnı tañ qaldırdılar.
Östäwenä maxsus teläk buyinça Nail
Sägdiyev bayanında biyü köyläre uynarğa
başlağaç qunaqqa çaqırılğan şved xanımınnan
tış ber keşe dä urınında utırıp qalmadq. Xalıq
äbilärdän başlap nänilärgä çaklı sikerä başladı.
Şved xanımı aptırap: ”Bezdä ber keşe dä tormas
ide, monda ni barığız biyergä bastığız”, - dip
äytte. Üze dä häwäskär xor cırçısı bulğan şuşı
Liza xanım kontsertnı da basım yasap maqtadı.
Şundıy kontsertlar maxsus çit il – bigräk
könbatış – millät wäkillärenä yışraq oyıştırılsa
tatarlar häm Tatarstan öçen bik ähämiyätle
oçraqlar bulır ide. Tatar cırı da xalıqara tel bulıp
çit il keşeläreneñ bägerlärenä señep tatarnı, ilne
häm tatar mädäniyäten diplomat bulıp tanıtır
ide. Niçek? Cırlarıbız aşa qızıqsınıp keşelär
bezneñ turıda küberäk belergä teli başlayaçaq,
älbättä. Sorawlar tuaçaq häm şunnan tatar belän
Tatarstan turındağı belem dä artıp kitäçäk. Şul
tabiğıy barışqa üzebez dä şahit bulğan bar häm
bütän dälilläre dä bik küp.
Qotlı bulsın Rifat äfände, qotlı bulsın
çığış yasağan artist belän muzıkantlar, qotlı
bulsın tatar mädäniyäte, qotlı bulsIn böten
dönya tatarları häm Tatarstan! Yäş buın tatar
cırınıñ häm şunıñ belän ber isäptän tatarnıñ
da kiläçäge bar bulğanın Şvetsiyädä ap-açıq
isbat itte. Onıtılmasın bezneñ cırlar!
Onıtılmasın Räşit Vahap!
Şvetsiyädän
Türker Soukkan,
aprel 2008
24