43, 2008 - Татары Германии

LITERATURSEITE
ЛИТЕРАТУРНАЯ СТРАНИЦА
Иоганн Себастьян Бах
и волки
(Начало на стр. 17)
Сколько же времени сейчас, который час?
Наверное, уже много. Снежный покров и
появившийся местами снежный наст,
сложенный из многочисленных
кристалликов льда, перестал искриться,
солнце почти полностью зашло за горизонт
и лишь местами отражалось в синеве
отдаленных холмов.
Уставший до изнеможения Ленар стоял на
окоченевших ногах, не в состоянии
пошевелить ими. Он устал не от игры на
скрипке, а от того, что стоял без движения на
одном месте в течение длительного времени.
Как это ни странно, ему вспомнились солдаты
почетного караула, стоящие неподвижно у
Вечного огня в Александровском саду в
Москве, где он вместе с другими молодыми
участниками конкурса возложил цветы на
могилу Неизвестного солдата. Даже если бы он
мог пошевельнуться, он бы не посмел этого
сделать в опасении спровоцировать вожака и
стаю.
Может, попробовать поговорить с ними:
«У меня перед вами нет никакого греха». Но
как сказать, когда не знаешь татарского языка?
Вероятнее всего, волки, обитающие рядом с
татарскими деревнями, понимали лишь
татарскую речь, в том числе татарскую музыку.
Может быть, они сидели и ждали, когда он
начнет исполнять татарскую мелодию? К
сожалению, он плохо знал татарские мелодии и
народные песни. В одно время он желал
поближе познакомиться с музыкальными
произведениями Салиха Сайдашева, но ему
сказали, что на международных конкурсах
придется играть исключительно классическую
музыку избранных композиторов. Однако одну
татарскую мелодию он знал. Будучи учеником
музыкальной школы, на одном из праздничных
вечеров, по предложению своего
преподавателя, он сыграл понравившуюся,
одну из самых популярных песен среди татар,
песню на слова Габдуллы Тукая «Родной
язык», в концертных залах при исполнении
которой все встают, как при исполнении гимна.
Удастся ли ему сыграть ее сейчас?
Ленар решил схитрить. Продолжая
играть сонату Баха, он стал использовать
музыкальные вставки из песни «Родной
язык». Исполнение дивертисмента из музыки
Баха и народной мелодии песни «Родной
язык» позволило ему полностью вспомнить
мелодию и слова этой песни.
Обрадовавшись, Ленар начал играть на
скрипке мелодию песни «Родной язык» от
начала до конца. Вместе с наступившим
вечером по окрестным полям стала
распространяться и звучать разносимая
легким ветром грустная и одновременно
жизнеутверждающая татарская народная
мелодия:
(Продолжение на стр. 23)
Bürelär häm
İohann Sebastyan Bax
(Başı 17nçe bittä)
Lenar uynawın däwam itte. Ul Baxnıñ
bişençeme, altınçımı sonatasın uynıy ide, taw
artınnan, äbise yortı yağınnan töten bağanası
kütärelde. “Äbekäy miçenä yaqtı, berär tämle
äyber peşerergä yöri, axrı”, – dip uylap aldı Lenar.
Şunda ğına ul üzeneñ irtännän birle awızına berni
qapmağanlığın isenä töşerde. Anıñ eçendä dä
bürelär ulıy ide... Säğät niçälär bar ikän? Soñdır
şul. Änä bit qarnıñ cemeldävege betkän, kük
yözendäge qoyaş erep yuqqa çıqqan, tawlar
artındağı ofıqqa eñger pärdäse tarala başlağan...
Lenar tämam aradı. Uynap tügel, basıp torıp
aradı. Ayaqları dä şaqırayıp qatqan, küräseñ,
quzğatırlıq da tügel. Quzğatırğa yaramıy da.
Quzğala başlasañ, tege zäxmätlär xäzer kilep
citärlär...
Ällä söyläşep qararğamı? “Sezneñ alda
minem ber ğäyebem da yuq”, – diyärgäme? Alay
dip äytergä tatarça belmi mit ul. Ä bolar – tatar
büreläre. Alar tatarça ğına añlıylar... Ä-ä?! Dimäk,
alar musıkanıñ da tatarçasın ğına üz itälär? Bälki,
änä şul tatar köyen kötep utıralardır da? Qızğanıç,
Lenar ber tatar köye dä belmi... Xalıqara
konkurslarda klassikanı ğına uynarğa turı kiläçäk,
didelär. Şulay da Lenar ber köyne belä.. Belä ide...
Xäzer niçekter... İkençeme, öçençeme sıynıfta
uqığanda, nindider bäyrämdä ul tatar köye uynarğa
tiyeş buldı. Uqıtuçılar aña Tuqaynıñ “Tuğan tel”
şiğerenä yazılğan muzıkanı birdelär. Bu äsär
Lenarğa bik oşağan ide. Ul anı, tatar köye kiräk
bulğanda, üskäçräk tä uynap yörde. Küptän
uynağanı yuq inde...
Lenar xäylägä kereşte. Üze Bax sonatasın
uynıy, üze, sizdermiçä genä, Tuqaynıñ “Tuğan
tel”en qıstırıp, iyärtep cibärä. Şulay xäteren
yañarta. Älegä äybät çıqmıy, ällä xätere tomalanıp
kitkän, ällä zihene öşegän... Ällä tuñğan
barmaqları tıñlarğa telämime?
Bergä uynağanda Bax muzıkası belän tatar
köye qızıq çığa ikän... Ataqlı nemets kompositorı
skripka öçen az yazğan. Anıñ äsärlären
skripkaçılar siräk uynıylar. Çönki uynaw qıyın.
Bax köyendä tawışlar küp. Alarnı böten kileş alıp
baru öçen ostalıq qına citmi, küñel baylığı da, can
toyımı da kiräk. Ä bit tatarnıñ üz köye dä –
küptawışlı, bay tösmerle köy. Lenar şuña da yaqın
itte mikän ällä ul Baxnı? Ul bit tatar malayı. Ä
tatar keşese Baxnı äybät uynarğa tiyeş, çönki Bax
ta, tatar da köyne bertörle añlıylar... Qızıq bu.
Nihayät, Lenar “Tuğan tel”ne isenä töşerep
beterde. Älegä, Bax muzıkasına quşıp, kisäkläp
kenä uynıy ide, xäzer tulısınça uynap-başqarıp
çığaçaq. Şunnan beläçäk inde: bürelär tatar köyen
añlıymı, yuqmı?
Qarañğılıq iñä başlağan qışqı yalanğa moñlı
tatar köye tarala başlawğa, bürelär tağın quzğalışıp
quydılar, xätta tınğısızlana başladılar. Lenar,
ğäcäplänüennän cılınıp kitkändäy buldı: ällä çınlap
ta tä’sir ittäme? Fan-tas-tika!
Köy, moñ şundıy serle, xätta sixerle äyber bit
ul. Yalğız ğına yäşi almıy. Aña süz kiräk, mäğnä
kiräk. Köyle, moñlı Keşe bu köy-moñnıñ süzen,
mäğnäsen dä iskä töşerergä, andıy süz bulmasa,
(Däwamı; 23nçe bittä)
Nr. 4/43, 2008
Johann Sebastian Bach
und Wölfe
(Anfang auf S. 17)
Blicke, berührten sich ein bisschen und blieben
wieder starr sitzen. Es blieb Lenar nichts anderes
übrig, als sein Open-Air-Konzert für die ungewöhnlichen
Zuhörer fortzuführen. Er spielte den
dritten oder den vierten Teil der Sonate von
Bach, als er den Rauch über dem Haus seiner
Oma erblickte. Das passierte immer, wenn sie
den großen Ofen anheizte. „Bestimmt bäckt sie
etwas Leckeres“, dachte er. Da erinnerte er sich
daran, dass er vom frühen Morgen an nichts zu
sich genommen hatte. Wie spät war es? Bestimmt
spät genug. Schneedecke und Harsch, die
aus kleinsten Eiskristallen bestanden und an
einigen Stellen zu sehen war, funkelten nicht
mehr. Die Sonne war schon fast hinter dem Horizont
verschwunden und spiegelte sich nur im
Blau einzelner entfernter Hügel wider.
Lenar war völlig erschöpft und stand kaum
noch auf den durchgefrorenen Beinen, die er nicht
mehr bewegen konnte. Er war müde, aber nicht
weil er spielte, sondern weil er so lange ohne sich
zu bewegen auf einer Stelle stand. Wie sonderbar es
auch scheinen mag, er erinnerte sich an die Soldaten
der Ehrenwache, die regungslos am Ewigen
Feuer im Alexandrowski-Garten in Moskau standen.
Lenar war dort mit anderen Teilnehmern des
Wettbewerbs und legte Blumen am Grab des Unbekannten
Soldaten nieder. Aber auch hätte er sich
bewegen können, hätte er es nicht getan aus Angst
das Leittier und sein Rudel zu provozieren.
Vielleicht hatte es Sinn, mit ihnen zu reden:
„Ich habe keine Sünden vor euch.“ Aber wie kann
man erklären, dass man kein Tatarisch spricht?
Wölfe, die neben tatarischen Dörfern hausten, verstanden
bestimmt nur tatarische Rede, auch tatarische
Musik. Vielleicht, saßen sie da und warteten,
dass er tatarische Melodien spielen würde? Leider
kannte er tatarische Musik und Volkslieder mehr
schlecht als recht. Seinerzeit wollte er das Schaffen
des tatarischen Komponisten Sälih Saidaschew
näher kennen lernen, aber es wurde ihm gesagt, bei
den internationalen Wettbewerben würde er ausschließlich
klassische Werke ausgewählter Komponisten
spielen. Aber eine tatarische Melodie kannte
er! Als er noch in die Musikschule ging, spielte er
während einer festlichen Schulveranstaltung eines
der populärsten Volkslieder mit Worten von Gabdulla
Tuqay, „Heimatsprache“. Bei allen tatarischen
Konzerten steht man immer auf, wenn dieses Lied
dargeboten wird, als sei es ein Hymne. Wird es ihm
gelingen, jetzt dieses Lied zu spielen?
Lenar beschloss schlau dies jetzt zu machen. Er
spielte die Bach-Sonate, aber benutzte schon Einfügungen
aus dem Lied „Heimatsprache“. Das Divertimento
der Bach-Musik und des Volksliedes
„Heimatsprache“ erlaubte es ihm, sich an die Melodie
und Worte dieses Liedes zu erinnern.
Lenar freute sich darüber und begann, das Lied
„Heimatsprache“ von Anfang an zu spielen. Mit dem
werdenden Abend verbreitete sich die Melodie des
Volkes auf den umliegenden Feldern und es schwebte,
von leichtem Wind geweht, die traurige und
gleichzeitig lebensbejahende tatarische Volksmelodie:
(Fortsetzung auf der S. 23)
22