Loesungen Kapitel 3

Loesungen Kapitel 3 Loesungen Kapitel 3

groups.dcb.unibe.ch
von groups.dcb.unibe.ch Mehr von diesem Publisher
14.08.2013 Aufrufe

Physikalische Chemie I WS 2006/07 3.0 Für Gase und homogene Flüssigkeiten, die ausser einem konstanten Druck keinen äusseren Belastungen unterworfen gibt es eine Zustandsgleichung der Form: f(p,V,T) =0. ⎛ ∂p ⎞ ⎛ ∂V ⎞ ⎛ ∂T ⎞ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎝∂V ⎠ ⎝ ∂T ⎠ ⎝ ∂p ⎠ Leiten Sie daraus die folgende Beziehung her: 1 Bemerkung: Allgemein gilt für eine Zustandsfunktion f(x,y,z) = 0 Lösung: siehe nächste Seite Lösung zu 3.0: f( p, V, T ) = 0 T p V Gion Calzaferri Übungen Kapitel 3 Der 1. HS der Thermodynamik 1 TV , =− ⎛ ∂x⎞ ⎛ ∂y⎞ ⎛ ∂z⎞ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ =−1 ⎝∂y⎠ ⎝ ∂z ⎠x⎝ ∂x⎠y z ⎛ ∂f ⎞ ∂f ∂f df = dp ⎛ ⎞ dV ⎛ ⎞ ⎜ ⎟ + ⎜ ⎟ + ⎜ ⎟ dT = 0 ⎝ ∂p⎠ ⎝ ∂V ⎠T, p ⎝ ∂T ⎠p, V Wir setzen der Reihe nach dp, dV und dT gleich null und notieren das Ergebnis. dp = 0: ⎛ ∂f ⎞ f dV ⎛ ∂ ⎞ ⎜ ⎟ + ⎜ ⎟ ⎝∂V ⎠T, p ⎝∂T ⎠p, V dT = 0 ⎛ ∂f ⎞ ⎜ ⎟ ⎛dV ⎞ ⎝ ∂T ⎠pV , ⎜ ⎟ =− ⎝ dT ⎠ ∂f p ⎛ ⎞ ⎜ ⎟ ⎝ ∂V ⎠ dV = 0: dT = 0: ⎛ ∂f ⎞ f dp ⎛ ∂ ⎞ ⎜ ⎟ + ⎜ ⎟ dT = 0 ⎝ ∂p⎠ ⎝ ∂T ⎠pV , TV , ⎛ ∂f ⎞ f dp ⎛ ∂ ⎞ ⎜ ⎟ + ⎜ ⎟ dV = 0 ⎝∂p⎠ ⎝ ∂V ⎠T, p TV , Jetzt multiplizieren wir die drei Gleichungen miteinander und kürzen auf der rechten Seite: ⎛ ∂f ⎞ ⎜ ⎟ ⎛dT ⎞ ⎝ ∂p ⎠ ⎜ ⎟ =− ⎝ dp ⎠ ⎛ ∂f ⎞ V ⎜ ⎟ ⎝ ∂T ⎠ ⎛ ∂f ⎞ ⎜ ⎟ ⎛ dp ⎞ ⎝ ∂V ⎠ ⎜ ⎟ =− ⎝dV ⎠ ∂f T ⎛ ⎞ ⎜ ⎟ ⎝ ∂p ⎠ T, p TV , pV , T, p TV ,

Physikalische Chemie I<br />

WS 2006/07<br />

3.0 Für Gase und homogene Flüssigkeiten, die ausser einem konstanten Druck keinen<br />

äusseren Belastungen unterworfen gibt es eine Zustandsgleichung der Form:<br />

f(p,V,T) =0.<br />

⎛ ∂p ⎞ ⎛ ∂V ⎞ ⎛ ∂T<br />

⎞<br />

⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟<br />

⎝∂V ⎠ ⎝ ∂T ⎠ ⎝ ∂p<br />

⎠<br />

Leiten Sie daraus die folgende Beziehung her: 1<br />

Bemerkung: Allgemein gilt für eine<br />

Zustandsfunktion f(x,y,z) = 0<br />

Lösung: siehe nächste Seite<br />

Lösung zu 3.0: f( p, V, T ) = 0<br />

T p V<br />

Gion Calzaferri<br />

Übungen <strong>Kapitel</strong> 3<br />

Der 1. HS der Thermodynamik 1<br />

TV ,<br />

=−<br />

⎛ ∂x⎞ ⎛ ∂y⎞ ⎛ ∂z⎞<br />

⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ =−1<br />

⎝∂y⎠ ⎝ ∂z ⎠x⎝ ∂x⎠y<br />

z<br />

⎛ ∂f ⎞ ∂f ∂f<br />

df = dp<br />

⎛ ⎞<br />

dV<br />

⎛ ⎞<br />

⎜ ⎟ + ⎜ ⎟ + ⎜ ⎟ dT = 0<br />

⎝ ∂p⎠ ⎝ ∂V ⎠T, p ⎝ ∂T<br />

⎠p,<br />

V<br />

Wir setzen der Reihe nach dp, dV und dT gleich null und notieren das Ergebnis.<br />

dp = 0: ⎛ ∂f ⎞ f<br />

dV<br />

⎛ ∂ ⎞<br />

⎜ ⎟ + ⎜ ⎟<br />

⎝∂V ⎠T, p ⎝∂T ⎠p,<br />

V<br />

dT = 0<br />

⎛ ∂f<br />

⎞<br />

⎜ ⎟<br />

⎛dV ⎞ ⎝ ∂T<br />

⎠pV<br />

,<br />

⎜ ⎟ =−<br />

⎝ dT ⎠ ∂f<br />

p ⎛ ⎞<br />

⎜ ⎟<br />

⎝ ∂V<br />

⎠<br />

dV = 0:<br />

dT = 0:<br />

⎛ ∂f ⎞ f<br />

dp<br />

⎛ ∂ ⎞<br />

⎜ ⎟ + ⎜ ⎟ dT = 0<br />

⎝ ∂p⎠ ⎝ ∂T<br />

⎠pV<br />

,<br />

TV ,<br />

⎛ ∂f ⎞ f<br />

dp<br />

⎛ ∂ ⎞<br />

⎜ ⎟ + ⎜ ⎟ dV = 0<br />

⎝∂p⎠ ⎝ ∂V<br />

⎠T,<br />

p<br />

TV ,<br />

Jetzt multiplizieren wir die drei Gleichungen miteinander<br />

und kürzen auf der rechten Seite:<br />

⎛ ∂f<br />

⎞<br />

⎜ ⎟<br />

⎛dT ⎞ ⎝ ∂p<br />

⎠<br />

⎜ ⎟ =−<br />

⎝ dp ⎠ ⎛ ∂f<br />

⎞<br />

V ⎜ ⎟<br />

⎝ ∂T<br />

⎠<br />

⎛ ∂f<br />

⎞<br />

⎜ ⎟<br />

⎛ dp ⎞ ⎝ ∂V<br />

⎠<br />

⎜ ⎟ =−<br />

⎝dV ⎠ ∂f<br />

T ⎛ ⎞<br />

⎜ ⎟<br />

⎝ ∂p<br />

⎠<br />

T, p<br />

TV ,<br />

pV ,<br />

T, p<br />

TV ,


Physikalische Chemie I<br />

WS 2006/07<br />

⎛ ∂f<br />

⎞<br />

⎜ ⎟<br />

⎛dV ⎞ ⎝ ∂T<br />

⎠<br />

⎜ ⎟ =−<br />

⎝ dT ⎠ ∂f<br />

p ⎛ ⎞<br />

⎜ ⎟<br />

⎝ ∂V<br />

⎠<br />

pV ,<br />

T, p<br />

Kürzen auf der rechten Seite liefert das gesuchte Ergebnis:<br />

⎛ ∂p ⎞ ⎛ ∂V ⎞ ⎛ ∂T<br />

⎞<br />

⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟<br />

⎝∂V ⎠ ⎝ ∂T ⎠ ⎝ ∂p<br />

⎠<br />

T p V<br />

⎛ ∂f<br />

⎞<br />

⎜ ⎟<br />

⎛dT ⎞ ⎝ ∂p<br />

⎠<br />

⎜ ⎟ =−<br />

⎝ dp ⎠ ⎛ ∂f<br />

⎞<br />

V ⎜ ⎟<br />

⎝ ∂T<br />

⎠<br />

⎛ ∂f<br />

⎞ ⎛ ∂f<br />

⎞ ⎛ ∂f<br />

⎞<br />

dV ⎛dT ⎞ ⎛ dp<br />

⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟<br />

⎛ ⎞<br />

⎞ ⎝ ∂T<br />

⎠ ⎝ ∂p<br />

⎠ ⎝ ∂V<br />

⎠<br />

⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ = − ×− × −<br />

⎝ dT ⎠ p ⎝ dp<br />

⎠ dV V ⎝ ⎠T<br />

⎛ ∂f<br />

⎞ ⎛ ∂f<br />

⎞ ⎛ ∂f<br />

⎞<br />

⎜ ⎟ ⎜ ⎟<br />

⎝ ∂V<br />

⎠ ⎝ ∂T ⎠<br />

⎜ ⎟<br />

⎝ ∂p<br />

⎠<br />

=−1<br />

⎛ ∂f<br />

⎞<br />

⎜ ⎟<br />

⎛ dp ⎞ ⎝ ∂V<br />

⎠<br />

⎜ ⎟ =−<br />

⎝dV ⎠ ∂f<br />

T ⎛ ⎞<br />

⎜ ⎟<br />

⎝ ∂p<br />

⎠<br />

Zusatzsaufgabe: Wenden Sie diese Gleichung auf die ideale Gasgleichung an.<br />

nRT=pV oder pV-nRT = 0<br />

Gion Calzaferri<br />

Übungen <strong>Kapitel</strong> 3<br />

Der 1. HS der Thermodynamik 2<br />

TV ,<br />

pV ,<br />

pV , TV ,<br />

T, p<br />

T , p<br />

pV ,<br />

TV ,<br />

3.1 Untersuchen Sie, ob die folgenden Funktionen exakte<br />

Differentiale haben: a) f(x,y) = x 2 y+3y 2 , b) f(x,y) = xcos(xy) ,<br />

c) f(t,s) = t(t+e s )+25s<br />

Bedingung für exakte Differentiale<br />

einer Funktion f(x.y):<br />

Bedingung für exaktes Differential einer Funktion f(x,y):<br />

a)<br />

b)<br />

( )<br />

y x x2⋅y 3 y 2<br />

d d<br />

− ⋅<br />

d d<br />

( )<br />

x y x2⋅y 3 y 2<br />

d d<br />

− ⋅<br />

d d<br />

x cos x y<br />

y x ⋅ ( ) ⋅<br />

d d<br />

( ) →<br />

d d<br />

x cos x y<br />

x y ⋅ ( ) ⋅<br />

d d<br />

( ) →<br />

d d<br />

→ 2⋅x → 2⋅x ( ) sin x⋅y −2<br />

−2<br />

⋅ ( ) ⋅x<br />

x 2 − ⋅cos<br />

( x⋅y ) ⋅y<br />

( ) sin x⋅y ⋅ ( ) ⋅x<br />

x 2 − ⋅cos<br />

( x⋅y ) ⋅y<br />

∂<br />

df =<br />

⎛<br />

⎜<br />

⎝ ∂x ⎛ ∂ ⎞<br />

f ( x, y) ⎞<br />

⎟ dx + ⎜ f ( x, y) ⎟ dy<br />

⎠y⎝∂y ⎠x<br />

d ⎛ d<br />

⎜<br />

dx ⎝ dy<br />

⎞ d d<br />

f ( xy , ) =<br />

⎛<br />

f( xy , )<br />

⎞<br />

⎟ ⎜ ⎟<br />

⎠ dy ⎝ dx ⎠<br />

y x fxy ,<br />

d ⎛ d ⎞<br />

⎜ ( ) ⎟<br />

d ⎝ d ⎠x x y fxy ,<br />

d ⎛ d ⎞<br />

⎜ ( ) ⎟<br />

d ⎝ d ⎠y T, p<br />

TV ,<br />

f(x,y) = x 2 y+3y 2 hat exaktes Differential<br />

f(x,y) = xcos(xy) hat exaktes Differential


Physikalische Chemie I<br />

WS 2006/07<br />

3.1 Fortsetzung<br />

c)<br />

d)<br />

e)<br />

( )<br />

d d ⎡<br />

⎣t⋅t<br />

+ es + 25⋅s⎤ ⎦ e<br />

dsdt<br />

s<br />

→<br />

( )<br />

d d ⎡<br />

⎣t⋅t<br />

+ es + 25⋅s⎤ ⎦ e<br />

dtds<br />

s<br />

→<br />

y x xy2<br />

d d ⎛ y<br />

⎜ ⋅ − + ln() x + 2⎞<br />

⎟ →<br />

d d ⎝ x ⎠<br />

xy xy2<br />

d d ⎛ y<br />

⎜ ⋅ − + ln() x + 2⎞<br />

⎟ →<br />

d d ⎝ x ⎠<br />

2⋅y 2⋅y +<br />

+<br />

1<br />

x 2<br />

1<br />

x 2<br />

( ( ) )<br />

f(t,s) = t(t+e s )+25s hat exaktes Differential<br />

f(xy)=xy-y+ln(x)+2hat<br />

exaktes Differential<br />

y x xy ⋅ sin y x ⋅ ( ) cos ( y)<br />

⋅<br />

y<br />

− ln x −<br />

+ x 3<br />

d d<br />

1<br />

+ → 1 + sin( x⋅y ) ⋅x⋅ y⋅cos( y)<br />

− cos( x⋅y) ⋅cos(<br />

y)<br />

+ cos ( x⋅y ) ⋅y⋅sin(<br />

y)<br />

−<br />

d d<br />

x<br />

( ( ) )<br />

xy xy ⋅ sin y x ⋅ ( ) cos ( y)<br />

⋅<br />

y<br />

− ln x −<br />

+ x 3<br />

d d<br />

1<br />

+ → 1 + sin( x⋅y ) ⋅x⋅ y⋅cos( y)<br />

− cos( x⋅y) ⋅cos(<br />

y)<br />

+ cos ( x⋅y ) ⋅y⋅sin(<br />

y)<br />

−<br />

d d<br />

x<br />

Siehe auch:<br />

Lösung 03-01<br />

f(x,y)=xy-sin(yx)cos(y)+ln(x -y )+x3 hat exaktes Differential<br />

3.2 a) Geben Sie das totale Differential dz von z = x 2 + 2y 2 – 2xy + 2x – 4y + 8 an.<br />

2 2<br />

∂ z ∂ z<br />

b) Zeigen Sie, dass für diese Funktion gilt: =<br />

∂y∂x ∂x∂y c) Untersuchen Sie, welche der folgenden Beispiele exakte Differentiale sind:<br />

c1) dz = (2x+y2 )dx + (x2 +2y)dy<br />

c2) dz = (x2 +2y)dx + (y2 +2x)dy<br />

c3) dz = xydx + xydy<br />

c4) dz = (x2 +y2 )(xdx+ydy)<br />

c5) dz = (x+y)dx + (x+y)dy<br />

a) dz<br />

b)<br />

( )<br />

( )<br />

x x2 2 y 2 ⎡d<br />

+ ⋅ − 2⋅x⋅ y + 2⋅x − 4⋅y + 8<br />

⎤<br />

⎢<br />

⎥<br />

⎣d<br />

⎦ dx ⋅<br />

y x2 2 y 2 ⎡d<br />

+ ⋅ − 2⋅x⋅ y + 2⋅x − 4⋅y + 8<br />

⎤<br />

⎢<br />

⎥<br />

⎣d<br />

⎦ dy ⋅<br />

+<br />

( ) dx<br />

( ) dy<br />

dz 2⋅x − 2⋅y + 2 ⋅ + 4⋅y − 2⋅x − 4 ⋅<br />

( )<br />

2⋅x 2 y<br />

y ⋅ − 2 +<br />

d<br />

d<br />

( )<br />

4⋅y 2 x<br />

x ⋅ − 4 −<br />

d<br />

d<br />

→ −2<br />

→ −2<br />

Damit ist gezeigt, dass δ2z δyδx<br />

δ 2 z<br />

erfüllt ist.<br />

δxδy<br />

Gion Calzaferri<br />

Übungen <strong>Kapitel</strong> 3<br />

Der 1. HS der Thermodynamik 3


Physikalische Chemie I<br />

WS 2006/07<br />

3.2 Fortsetzung<br />

c) c1) dz = (2x+y 2 )dx + (x 2 +2y)dy<br />

c2) dz = (x 2 +2y)dx + (y 2 +2x)dy<br />

c3) dz = xydx + xydy<br />

( )<br />

d<br />

2⋅x + y2<br />

dy<br />

y x2<br />

d<br />

+ 2y<br />

d<br />

Gion Calzaferri<br />

Übungen <strong>Kapitel</strong> 3<br />

Der 1. HS der Thermodynamik 4<br />

( )<br />

y xy ⋅<br />

d<br />

( ) → x<br />

d<br />

→ 2⋅y → 2<br />

c4) dz = (x2 +y2 )(xdx+ydy) = (x2 +y2 )xdx+(x2 +y2 )ydy)<br />

y x2 y 2<br />

d ⎡<br />

⎣(<br />

+ ) ⋅x⎤<br />

⎦ → 2⋅xy ⋅<br />

d<br />

c5) dz = (x+y)dx + (x+y)dy<br />

∂C<br />

⎜<br />

⎝ ∂V<br />

⎟<br />

⎠T<br />

⎛∂C⎞ ⎝ ∂V<br />

⎠<br />

x y<br />

y +<br />

d<br />

( ) → 1<br />

d<br />

( )<br />

x x2<br />

d<br />

+ 2y<br />

d<br />

( )<br />

x y2<br />

d<br />

+ 2x<br />

d<br />

x xy ⋅<br />

d<br />

( ) → y<br />

d<br />

→ 2⋅x → 2<br />

( ) y<br />

x x2 y 2 d ⎡<br />

⎣ + ⋅ ⎤<br />

⎦ → 2⋅xy ⋅<br />

d<br />

x y<br />

x +<br />

d<br />

( ) → 1<br />

d<br />

3.3 Geben Sie ⎛ V ⎞ als zweite Ableitung von U an.<br />

Lösung 03-02<br />

V<br />

Zeigen Sie dann, dass ⎜ ⎟ für ideale Gase verschwindet.<br />

⎛∂CV⎞ ⎛ ∂ ⎛∂U⎞ ⎞ ⎛ ∂ ⎛∂U⎞ ⎞<br />

⎜ = ⎜ ⎜ ⎟ ⎟<br />

∂V ⎟<br />

= ⎜ ⎜ ⎟ ⎟<br />

⎝ ⎠ ⎝∂V ⎝ ∂T<br />

⎠ ⎠ ⎝∂T ⎝∂V ⎠T⎠V<br />

Ideale Gase:<br />

T V T<br />

⎛∂CV⎞ ⎛ ∂ ⎛∂U⎞ ⎞<br />

⎜<br />

V<br />

⎟ = ⎜ ⎜ ⎟ ⎟<br />

⎝ ∂ ⎠ ⎝∂T ⎝∂V ⎠ ⎠<br />

T<br />

⎛ ∂ ⎞<br />

= ⎜ 0⎟<br />

⎝∂T⎠ V<br />

Gilt, weil U eine Zustandsfunktion ist.<br />

nicht<br />

exakt<br />

exakt<br />

nicht<br />

exakt<br />

exakt<br />

exakt<br />

Die innere Energie eines idealen Gases hängt nur von der Temperatur ab.<br />

Deshalb ist die Ableitung von U nach V gleich null.<br />

T T V<br />

=<br />

0


Physikalische Chemie I<br />

WS 2006/07<br />

3.4 Betrachten Sie V als Funktion von p und T und bestimmen Sie dV.<br />

Wie lautet der Ausdruck für dlnV, wenn man den isobaren Ausdehnungskoeffizienten<br />

α p und die isotherme Kompressibilität κ T einsetzt?<br />

V( p, T)<br />

⎛∂V⎞ ⎛∂V⎞ dV = ⎜ ⎟⎠ dp + ⎜ ⎟<br />

⎝ ∂p<br />

⎝∂T⎠ dV =− Vκ<br />

dp + Vα dT<br />

T<br />

T p<br />

dV<br />

=− κT dp + α pdT<br />

V<br />

d ln V =− κT dp + α pdT<br />

1 ⎛∂V⎞ α p = ⎜ ⎟<br />

V ⎝∂T⎠ 1 ⎛∂V⎞ κT<br />

= − ⎜ ⎟<br />

V ⎝ ∂p<br />

⎠<br />

Gion Calzaferri<br />

Übungen <strong>Kapitel</strong> 3<br />

Der 1. HS der Thermodynamik 5<br />

p<br />

dT<br />

dx<br />

dln x<br />

x =<br />

3.5 Prüfen Sie, ob x2 = y2sin(yz) die folgende Gleichung erfüllt: ⎛ ∂x⎞ ⎛ ∂y⎞ ⎛ ∂z⎞<br />

Wir können alle Glieder der Ausgangsgleichung auf eine Seite nehmen:<br />

⎜ ⎟ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ =−1<br />

⎝ ∂y⎠ ⎝ ∂z⎠x⎝ ∂x⎠y<br />

0 x 2<br />

y 2 := − ⋅sin(<br />

y⋅z) Für das Folgende ist es zwechmässig, diese Glerichung in allgemeinere Form zu schreiben:<br />

Damit gilt natürlich auch:<br />

Jetzt untersuchen wir der Reihe nach die drei Fälle: dz = 0, dy = 0 und dx = 0.<br />

dz 0<br />

dx 0<br />

dy 0<br />

Damit kennen wir die drei partiellen Ableitungen<br />

y x<br />

⎛ d ⎞ ⎛ d ⎞<br />

⎜ ⎟⎠ ⎜ y ⎟⎠ und<br />

⎝ d ⎝ dz<br />

x z<br />

⎛ d ⎞<br />

, ⋅⎜<br />

⎟ und müssen sie nur noch miteinander<br />

⎝ d ⎠<br />

multiplizieren:<br />

Resultat:<br />

liefert:<br />

liefert:<br />

liefert:<br />

⎛ dx ⎞<br />

⎜ ⎟<br />

⎝ dy ⎠z ⎛ df ⎞<br />

⎜ ⎟<br />

⎛ dy ⎞<br />

⎝ dz ⎠xy ,<br />

⎜ ⎟ − dif<br />

⎝ dz ⎠x ⎛ df<br />

x<br />

⎞<br />

⎜ ⎟⎠x<br />

⎝ dy<br />

, z<br />

⎛ dz ⎞<br />

⎜ ⎟<br />

⎝ dx⎠<br />

y<br />

df<br />

df ⎛ ⎞<br />

⎜ ⎟ dx ⎛ df ⎞ df<br />

+ ⎜ ⎟⎠x dy + ⎛ ⎞<br />

⎜ ⎟ dz<br />

⎝ dx⎠<br />

dy<br />

y, z ⎝<br />

dz<br />

, z ⎝ ⎠xy ,<br />

⎛ df ⎞<br />

⎜ ⎟<br />

⎝ dy ⎠xz ,<br />

− dif<br />

⎛ df<br />

z<br />

⎞<br />

⎜ ⎟<br />

⎝ dx⎠<br />

y, z<br />

⎛ df ⎞<br />

⎜ ⎟<br />

⎝ dx⎠<br />

y, z<br />

− dif<br />

⎛ df<br />

y<br />

⎞<br />

⎜ ⎟<br />

⎝ dz ⎠xy ,<br />

mit f = konstant, bzw. df = 0.<br />

y<br />

difz( xy , , z)<br />

fxy , z ,<br />

d<br />

( )<br />

d<br />

x fxy , z ,<br />

−1<br />

−2⋅y⋅ sin( y⋅z) y<br />

−<br />

d<br />

2<br />

( )<br />

d<br />

2 − ⋅cos<br />

( y⋅z) ⋅z<br />

:=<br />

→ ⋅<br />

x<br />

z<br />

difx( xy , , z)<br />

fxy , z ,<br />

d<br />

( )<br />

d<br />

y fxy , z ,<br />

3 cos y z<br />

− y<br />

d<br />

( )<br />

d<br />

⋅ ( )<br />

−2⋅y⋅ sin( y⋅z) y 2 :=<br />

→ ⋅<br />

− ⋅cos<br />

( y⋅z) ⋅z<br />

x<br />

dify ( xy , , z)<br />

fxy , z ,<br />

d<br />

( )<br />

d<br />

z fxy , z ,<br />

x<br />

− 2<br />

d<br />

( ) y<br />

d<br />

3 :=<br />

→ ⋅<br />

⋅cos<br />

( y⋅z) difz( xy , , z)<br />

⋅difx( xy , , z)<br />

⋅dify ( xy , , z)<br />

→ −1<br />

fxy ( , , z)<br />

x 2<br />

y 2 := − ⋅sin(<br />

y⋅z) z<br />

p<br />

T<br />

Lösung 03-05


Physikalische Chemie I<br />

WS 2006/07<br />

3.6 Berechen Sie die partiellen Ableitungen<br />

⎛ ∂z<br />

⎞<br />

⎜ ⎟<br />

⎝ ∂x<br />

⎠y und<br />

a)<br />

⎛ ∂y<br />

⎞<br />

⎜ ⎟<br />

⎝ ∂z<br />

⎠x<br />

3<br />

x<br />

von z(x,y) =<br />

1-y<br />

b)<br />

2<br />

2<br />

⎛ ∂ z ⎞ ⎛ ∂ z ⎞<br />

Berechnen Sie auch ⎜ 2 ⎟ und ⎜ 2 ⎟<br />

⎝ ∂y<br />

⎠ ∂x<br />

x ⎝ ⎠y<br />

c)<br />

2 2<br />

⎛ ∂ z ⎞ ⎛ ∂ z ⎞<br />

Prüfen Sie, ob ⎜ ⎟= ⎜ ⎟ erfüllt ist.<br />

⎝∂∂ xy⎠ ⎝ ∂∂ yx⎠<br />

a)<br />

b)<br />

a)<br />

zxy ( , ) :=<br />

x 3<br />

1 − y<br />

x zxy ,<br />

d<br />

x<br />

( ) 3<br />

d<br />

2<br />

→ ⋅<br />

1 − y<br />

2<br />

d<br />

x<br />

zxy ( , ) → 6⋅<br />

2<br />

dx<br />

1 − y<br />

y x zxy ,<br />

d d<br />

x<br />

( ) 3<br />

d d<br />

2<br />

( 1 − y)<br />

2<br />

→ ⋅<br />

y zxy ,<br />

d<br />

x<br />

( )<br />

d<br />

3<br />

( 1 − y)<br />

2<br />

→<br />

y zxy ,<br />

d<br />

x<br />

( )<br />

d<br />

3<br />

( 1 − y)<br />

2<br />

→<br />

xy zxy ,<br />

d d<br />

x<br />

( ) 3<br />

d d<br />

2<br />

( 1 − y)<br />

2<br />

→ ⋅<br />

Lösung 03-06<br />

3.7 a) Wie gross ist der isobare Ausdehnungskoeffizient von Neon bei 300 K?<br />

b) Wie gross ist die Volumenänderung, wenn 50 cm 3 Neon (300 K) isobar um 5 K<br />

erwärmt werden.<br />

a)<br />

b)<br />

1 ⎛∂V⎞ α ⎜ ⎟<br />

⎝∂T⎠ 1<br />

α p ( Ne,300 K)<br />

= =3.33× 10 K<br />

300K<br />

p = Einsetzen von nRT = pV:<br />

V p<br />

dV = α VdT<br />

p<br />

Beweis dafür, dass<br />

ΔT<br />

Δ V = V<br />

T<br />

−3<br />

-1<br />

1<br />

α p =<br />

T<br />

3 5K<br />

3<br />

Δ V = 50 cm = 0.833 cm<br />

300K<br />

ΔT<br />

Δ V = V richtig ist, siehe nächste Seite.<br />

T<br />

Gion Calzaferri<br />

Übungen <strong>Kapitel</strong> 3<br />

Der 1. HS der Thermodynamik 6


Physikalische Chemie I<br />

WS 2006/07<br />

dV = α VdT<br />

p<br />

V T<br />

dV<br />

=<br />

V<br />

2 2<br />

∫ ∫<br />

V T<br />

1 1<br />

V T<br />

ln =ln<br />

V T<br />

2 2<br />

1 1<br />

T<br />

2<br />

α pdT<br />

= ∫<br />

T<br />

V-V=V -V<br />

2 1 1<br />

2<br />

T1<br />

1<br />

T<br />

1<br />

dT<br />

T<br />

V T<br />

=<br />

V T<br />

2 2<br />

1 1<br />

⎛T⎞ ⎛ 2 T2<br />

−T<br />

⎞ 1<br />

ΔV=V1 ⎜ -1⎟=V1<br />

⎜ ⎟<br />

⎝ T1<br />

⎠ ⎝ T1<br />

⎠<br />

ΔT<br />

ΔV=V1 Was zu zeigen war.<br />

T1<br />

Gion Calzaferri<br />

Übungen <strong>Kapitel</strong> 3<br />

Der 1. HS der Thermodynamik 7<br />

x<br />

x<br />

2<br />

∫<br />

1<br />

dx x<br />

=ln<br />

x x<br />

T2<br />

V=V 2 1<br />

T<br />

1<br />

2<br />

1<br />

Δ T = T −T<br />

2 1<br />

Δ V = V −V<br />

2 1<br />

3.8 Der Anfangszustand eines idealen Gases in einem Zylinder sei T,V i , der Endzustand<br />

sei T, V f . Eine Zustandsänderung soll auf 2 Wegen erreicht werden:<br />

1) über freie irreversible Expansion gegen den äusseren Druck 0,<br />

2) über reversible, isotherme Expansion unter Zuführung der notwendigen Wärme q.<br />

Bestimmen Sie w, q und ΔU für die beiden Prozesse.<br />

a) pext = 0<br />

T,Vi T,Vf b) pext = p<br />

Ideales<br />

Gas:<br />

U i = U f<br />

d.h. ΔU = 0<br />

a) dw = -p ext dV = -0 dV= 0 d.h. dass auch q und ΔU gleich Null sind.<br />

b) p ext = p = p int dw = -p dV nRT= pV<br />

f<br />

dV<br />

dw =−nRT = −nRTd ln V w=−nRT dlnV V<br />

∫<br />

V f<br />

w=−nRTln V<br />

i<br />

aus ΔU = 0 = w + q folgt: = ln<br />

V<br />

V<br />

q nRT<br />

i<br />

V<br />

f<br />

V<br />

i


Physikalische Chemie I<br />

WS 2006/07<br />

3.9 Wie gross ist die Änderung der molaren Inneren Energie von<br />

Ammoniak, wenn dieser um 2 K aufgeheizt und um 100 cm 3 komprimiert<br />

wird? (Π T = 840 J m -3 mol -1 bei 300 K, C V =27.32 J K -1 mol -1 .<br />

U = U( V, T)<br />

⎛∂U ⎞ ⎛∂U ⎞<br />

dU = ⎜ ⎟ dV + ⎜ ⎟ dT<br />

⎝ ∂V ⎠ ⎝ ∂T<br />

⎠<br />

T V<br />

dU =Π TdV + CVdT f<br />

Vf Tf<br />

∫ ∫<br />

Δ U =∫dU=<br />

Π dV + C dT<br />

T V<br />

i Vi Ti<br />

Falls ΠT und CV im interessierenden Bereich konstant sind, so können sie vor<br />

das Integral gezogen werden.<br />

Das ist bei diesem Beispiel der Fall und wir erhalten:<br />

Δ U =ΠTΔ V + CVΔT 3<br />

J 3 −6<br />

m J<br />

Δ U = 840 10 0cm 10<br />

+ 27.32 2K<br />

3<br />

3<br />

mmol<br />

cm Kmol<br />

54.72 J<br />

−2<br />

J 3 J<br />

Δ U = 8.40× 10 100cm + 54.64 =<br />

mol mol mol<br />

3.10 Berechnen Sie die Joule-Thomson Koeffizienten von N2 , O2 und Ar bei Raumtemperatur<br />

unter der Annahme, dass sich diese Gase als Van der Waals Gase verhalten.<br />

⎛dT ⎞<br />

μH<br />

= ⎜ ⎟<br />

⎝ dp ⎠V<br />

Für Van der Waals Gase gilt:<br />

2a<br />

− b<br />

μ RT<br />

H =<br />

C<br />

Van der Waals Koeffizienten bei 298 K (Tabelle 1.4):<br />

Gas a [bar L 2 mol -2 ] b [10 -2 L mol -1 ]<br />

N2 1.37 3.87<br />

O2 1.382 3.19<br />

Ar 1.355 3.20<br />

Gion Calzaferri<br />

Übungen <strong>Kapitel</strong> 3<br />

Der 1. HS der Thermodynamik 8<br />

p<br />

Tabelle 2.4 und Handbook:<br />

Cp,m (N2 ) = 29.125 J K-1 mol-1 Cp,m (O2 ) = 29.355 J K-1 mol-1 Cp,m (Ar) = 20.786 J K-1 mol-1 Lösung 03-10


Physikalische Chemie I<br />

WS 2006/07<br />

3.10 Fortsetzung<br />

bar 10 5 ≡ Pa<br />

L 10 3 − m 3<br />

J<br />

≡ R ≡ 8.314<br />

T ≡ 298.15K i := 0.. 2<br />

K⋅mol ⎛ 1.37 ⎞<br />

⎜ ⎟ bar L<br />

a ⎜ 1.382 ⎟<br />

⎜ ⎟<br />

⎝ 1.355 ⎠<br />

2<br />

⋅<br />

mol 2<br />

⎛ 3.87 ⎞<br />

⎜ ⎟<br />

:= ⋅<br />

b ⎜ 3.19 ⎟ 10<br />

⎜ ⎟<br />

⎝ 3.20 ⎠<br />

2 −<br />

⎛ 29.125 ⎞<br />

L<br />

⎜ ⎟ J<br />

:= ⋅<br />

C<br />

mol<br />

pm := ⎜ 29.355 ⎟<br />

K⋅mol ⎜ ⎟<br />

⎝ 20.786 ⎠<br />

Joul-Thomson Koeffizient<br />

für Van der Waals Gase:<br />

(Lösung 1)<br />

Joul-Thomson Koeffizient<br />

für Van der Waals Gase:<br />

(Lösung 2)<br />

μi :=<br />

2⋅a i<br />

RT ⋅<br />

− b<br />

i<br />

C pmi<br />

Gion Calzaferri<br />

Übungen <strong>Kapitel</strong> 3<br />

Der 1. HS der Thermodynamik 9<br />

⎛ Ar ⎞<br />

⎜ ⎟<br />

N<br />

⎜ 2 ⎟<br />

⎜ O ⎟<br />

⎝ 2 ⎠<br />

2⋅x − y<br />

RT ⋅<br />

uxy ( , , z)<br />

:= u⎛a , b , C<br />

z<br />

i i pmi⎞<br />

=<br />

⎝ ⎠<br />

⎛ 0.247 ⎞<br />

⎜ ⎟⎟ K<br />

μ = ⎜ 0.271<br />

bar<br />

⎜ ⎟<br />

⎝ 0.372 ⎠<br />

3.11 a) Skizzieren Sie in einem pV Diagramm eine Isotherme und eine Adiabate.<br />

b) Ergänzen Sie die folgende Tabelle (für ideale Gase):<br />

Art der Arbeit<br />

Expansion gegen<br />

p=0<br />

Isotherm<br />

Adiabatisch<br />

Expansion gegen<br />

p=konst.<br />

Isotherm<br />

Adiabatisch<br />

Reversible<br />

Expansion oder<br />

Kompression<br />

Isotherm<br />

Adiabatisch<br />

w<br />

0<br />

0<br />

-p ext ΔV<br />

-p ext ΔV<br />

q<br />

0<br />

0<br />

p ext ΔV<br />

-nRTln(V f /V i ) nRTln(V f /V i )<br />

0<br />

C v ΔT 0<br />

ΔU<br />

0<br />

0<br />

0<br />

-p ext ΔV<br />

C v ΔT<br />

ΔT<br />

0<br />

0<br />

0 0<br />

0<br />

0.247<br />

0.271<br />

0.372<br />

-pΔV = CvΔT ΔT = -pΔV/CV 1<br />

⎛ c<br />

⎛V⎞ ⎞<br />

⎜ i<br />

i ⎜ ⎟ 1⎟<br />

⎜⎜V⎟ ⎟<br />

f<br />

Δ T = T −<br />

⎝⎝ ⎠ ⎠<br />

c=C V,m /R<br />

K<br />

bar


Physikalische Chemie I<br />

WS 2006/07<br />

(zu a): vgl. Mathcad Lösung_03-11.mcd<br />

( )<br />

PTmin , Vol<br />

( )<br />

PTmax , Vol<br />

6000<br />

4000<br />

2000<br />

0<br />

Isotherme<br />

1 1.5 2<br />

Vol<br />

PTmin ( , Vol)<br />

Pγ( Vol, konst)<br />

0.5 1 1.5 2<br />

Gion Calzaferri<br />

Übungen <strong>Kapitel</strong> 3<br />

Der 1. HS der Thermodynamik 10<br />

1.5 .10<br />

4<br />

1 .10<br />

4<br />

5000<br />

0<br />

Isotherme-Adiabate<br />

3.12 Wenn man eine Kältemaschine konstruieren will, so muss man wissen, welche<br />

Temperaturerniedrigung bei adiabatischer Expansion des Kühlmittels erreichbar ist.<br />

Für Freon sind das 1.2 K/bar. Welchen Druckunterschied braucht man, um eine<br />

Temperaturernierigung von 5.0 K zu erreichen?<br />

⎛dT ⎞<br />

μH<br />

= ⎜ ⎟<br />

⎝ dp ⎠<br />

H<br />

H<br />

⎛ΔT⎞ = ⎜ ⎟<br />

Δp<br />

⎝ ⎠H<br />

ΔT<br />

5K<br />

Δ p =<br />

1<br />

μ 1.2Kbar<br />

− = =<br />

4bar<br />

Vol


Physikalische Chemie I<br />

WS 2006/07<br />

3.13 Erstellen Sie eine Tabelle mit allen Materialkonstanten,<br />

die in diesem <strong>Kapitel</strong> eingeführt wurden.<br />

3.14 Wie gross ist die Volumenänderung von 50 cm3 Wasser, wenn der Druck bei<br />

20° C von 1 bar auf 1 kbar erhöht wird.<br />

B) Dasselbe für einen gleich grossen Kupferblock.<br />

C) Wie gross ist die Volumenänderung (von Wasser und von Cu) wenn gleichzeitig die<br />

Temperatur um 5 °C erhöht wird.<br />

Übungsstunde …<br />

Aus Tabelle 3.1, Seite 3.18: κH2O 45.9 10 6 −<br />

⋅ bar 1 −<br />

:= ⋅<br />

αH2O 2.1 10 4 −<br />

⋅ K 1 −<br />

:= ⋅<br />

Volumen für Wasser und Cu Block: V 50 cm 3<br />

:= ⋅<br />

κCu 0.725 10 6 −<br />

⋅ bar 1 −<br />

:= ⋅<br />

αCu 0.501 10 4 −<br />

⋅ K 1 −<br />

:= ⋅<br />

Druckänderung: Δp := 1000⋅ bar − 1⋅bar Δp = 999bar<br />

Temperaturänderung: ΔT:= 5⋅K A) ΔVT_H2O := −κH2O⋅V⋅Δp ΔVT_H2O −2.293cm 3<br />

=<br />

B) ΔVT_Cu := −κCu⋅V⋅Δp ΔVT_Cu −0.036cm 3<br />

=<br />

C) ΔVp_H2O := αH2O⋅V⋅ΔT ΔVp_H2O 0.053cm 3<br />

=<br />

ΔVp_Cu := αCu⋅V⋅ΔT ΔVp_Cu 0.013cm 3<br />

=<br />

ΔVtot_H2O := ΔVT_H2O + ΔVp_H2O ΔVtot_H2O −2.24cm 3<br />

=<br />

ΔVtot_Cu := ΔVT_Cu + ΔVp_Cu ΔVtot_Cu −0.024cm 3<br />

=<br />

Gion Calzaferri<br />

Übungen <strong>Kapitel</strong> 3<br />

Der 1. HS der Thermodynamik 11

Hurra! Ihre Datei wurde hochgeladen und ist bereit für die Veröffentlichung.

Erfolgreich gespeichert!

Leider ist etwas schief gelaufen!