Reihe III - Gottfried Wilhelm Leibniz Bibliothek
Reihe III - Gottfried Wilhelm Leibniz Bibliothek Reihe III - Gottfried Wilhelm Leibniz Bibliothek
1. LEIBNIZ AN JOHANN JACOB SPENER Hannover, 3. (13.) Januar 1691. Überlieferung: l Abfertigung (?): LBr. 882 Bl. 8–9. 1 Bog. 4o . 4 S. von G. Ch. Ottos Hand. Eigh. Aufschrift. Korrekturen und Zusätze von Leibniz’ Hand (Lil). (Unsere Druckvorlage) 5 A Abschrift von l: LBr. 882 Bl. 6–7. 1 Bog. 2o . 3 1 S. von D. E. Barings Hand mit Unter- 4 streichungen und Zusätzen von J. D. Gruber. Praenobilis et Clarissime Domine etc. Fautor et Amice Honoratissime. Literae Tuae gratissimae cum me Hanoverae non invenissent, Guelferbytum missae tandem huc rediere. Interea Max. Reverendi Patris Tui responsorias accepi. Huic enim ego 10 de consilio meo, non vero Affini Tuo D n. Lic. Rechenbergio ut ais, scripseram. Gratias agit Parens tuus prolixiores quam merebatur optimae saltem voluntatis qualecunque indicium; Sed deferre illi nunc quidem e re Tua non arbitratur, quod Tibi post iter Belgicum opinione longius, quiete aliqua opus videatur ad fidem publico programmate studiosis datam, quamprimum liberandam. Appetere praeterea tempus itineris, quod 15 jussu Illustrissimi Comitis Schwartzburgici suscipere constitutum sit Tibi. Quae cum ita sint, ego tibi fausta feliciaque omnia precor, speroque ex itinere tuo plurimum commodi et voluptatis ad me quoque redundaturum, siquidem subinde literas ad nos dare vacabit. Nam cum in Belgio esses, spe excidimus, Sed omnia in humanis rebus suam connexionem Zu N. 1: Die nicht gefundene Abfertigung antwortet auf Speners Briefe vom 19. (III,4 N. 297) und 21. Dezember 1690 (III,4 N. 298). Spener antwortet nicht, so daß die Korrespondenz mit dem vorliegenden Stück abbricht. Gleichzeitig mit N. 1 verfaßte Leibniz ein Schreiben an den Vater (Leibniz an Ph. Jak. Spener vom 13. Januar 1691; I,6 N. 173). 9 Guelferbytum missae: In der letzten Dezemberwoche 1690 und der ersten Januarwoche 1691 weilte Leibniz in Wolfenbüttel und Hildesheim. Ab 9. Januar war er wieder in Hannover. 10 accepi: vgl. Ph. Jak. Speners Brief an Leibniz vom 21. Dezember 1690 (I,6 N. 163). 11 ut ais: vgl. III,4 N. 297. 11 scripseram: vgl. Leibniz’ Brief an Ph. Jak. Spener vom 23. Oktober 1690 (I,6 N. 124).
16 leibniz an johann jacob spener, 3. (13.) Januar 1691 N. 1 causasque habent, et saepe pendent a minutis. Nam si communicare Tibi mecum aut hac transire licuisset, potuissent facile mutari consilia tua. Nunc quando convenientius videtur, ut iter caeteraque coepta urgeas, spero Te in Patriam rediturum tanto instructiorem rebus praeclaris, quibus Te omnibus commendabiliorem reddas. Et tunc fortasse aptius 5 fructuosiusque cogitata mea qualiacunque reassumentur, si quidem vobis e re videbitur. Statuendum Tibi interim relinquo, an conveniens videatur singulare aliquid communicare nobis, quod commode exequi liceat occasionemque mihi praestet debitis laudibus ornandi virtutem tuam; sive specimina quaedam ¥ in eam rem apta putes, sive vegetationum metallicarum quas ais praedictiones sive illam quam referebas D no Abbati 10 Molano (cui tuas misi) et mihi transmateriationem, aut aliud quippiam, quod plausum quem mereris habere possit. De caetero consilium quod Max. Rev. Patri tuo proposueram, non divulgari praestat, tum quia nunc locum non habet, tum ut tanto magis similibus cogitatis imposterum locus relinquatur. Nam ut mala praevisa vitantur facilius, ita et bona cogitata malevolis 15 cognita facilius eluduntur. Interea fac quaeso ut sciam, quid moliaris, aut quo sit loco Collegium tuum; tum quando iter sis ingressurus; ita enim melius et maturius inter nos constitui aliqua poterunt, et qualescunque notitias meas quas cum nonnullis Viris doctis colo in usum tuum paratas habebis. Gratissima mihi erit tua de itinere Belgico inque eo observatis relatio. Celeberrimus Hugenius, qui Te Hanovera transiisse credebat in Epistola 20 quadam sua inter alia et de Te quaesivit, meminitque nescio cujus experimenti a Te insinuati, quod nondum sibi Volderoque successerit Mercurium per Siphonem attrahere volentibus, credo mente tua non satis percepta. Ait quaedam experimenta nova circa succinum et vim Electricam sibi innotuisse, quae magneticis ipsis explicatu difficiliora videantur. Qualia sint non addit; fortasse aliqua eorum notitia ad Te pervenit. Nescio 25 an cum Gerickianis habeant affinitatem. Ipse duo mihi problemata proposuerat nova illa Methodo mea differentiali solvenda, fassus magni faciendam, si eo porrigatur; Illis ego fe- 9 ais: nicht ermittelt. 10 tuas: ein nicht ermitteltes Schreiben Speners an Molanus, das Speners Schreiben an Leibniz vom 21. Dezember 1690 (III,4 N. 298) beigelegen hat. 10 misi: Sendung nicht ermittelt. 19 Epistola: vom 9. Oktober 1690 (III,4 N. 280). 20 meminitque: am 18. November 1690 (III,4 N. 291). 20 experimenti: zu Speners Versuch vgl. Huygens, Œuvres 9, S. 497 u. S. 540. 22 Ait: in dem Brief vom 18. November 1690 (III,4 N. 291); vgl. auch den Schluß von Huygens’ Brief vom 19. Dezember 1690 (III,4 N. 296). 25 cum Gerickianis: vgl. Leibniz’ Bemerkung in seinem Brief an Huygens vom 24. November 1690 (III,4 N. 292). 25 proposuerat: vgl. Huygens’ Brief an Leibniz vom 24. August 1690 (III,4 N. 271).
- Seite 33 und 34: XXXIV einleitung hardt, Philos. Sch
- Seite 35 und 36: XXXVI einleitung Zunächst befand s
- Seite 37 und 38: XXXVIII einleitung Jetzt ließ sich
- Seite 39 und 40: XL einleitung geschlossenen Systeme
- Seite 41 und 42: XLII einleitung drei von insgesamt
- Seite 43 und 44: XLIV einleitung point aussi veu le
- Seite 45 und 46: XLVI einleitung ton des Ellipses‘
- Seite 47 und 48: XLVIII einleitung stance sur laquel
- Seite 49 und 50: L einleitung Arzt in seinem Wirken
- Seite 51 und 52: LII einleitung Region (N. 20). Ihr
- Seite 53 und 54: LIV einleitung mit Ramazzini bis in
- Seite 55 und 56: LVI einleitung Die wichtigsten biog
- Seite 57 und 58: LVIII einleitung die der lateinisch
- Seite 59 und 60: LX einleitung N. Lacy, für einen e
- Seite 61 und 62: LXII einleitung Haes tief enttäusc
- Seite 63 und 64: LXIV einleitung von Leibniz und sei
- Seite 65 und 66: LXVI einleitung austausch war nicht
- Seite 67 und 68: LXVIII einleitung unter Wasser und
- Seite 70: N A C H T R A G 1674-1676
- Seite 73 und 74: 4 leibniz an günther christoph sch
- Seite 75 und 76: 6 leibniz an heinrich oldenburg, 18
- Seite 77 und 78: 5 8 leibniz an heinrich oldenburg,
- Seite 79 und 80: 10 leibniz an heinrich oldenburg, 1
- Seite 82: B R I E F W E C H S E L 1691-1693
- Seite 87 und 88: 18 johann daniel crafft an leibniz,
- Seite 89 und 90: 20 johann daniel crafft an leibniz,
- Seite 91 und 92: 22 johann daniel crafft an leibniz,
- Seite 93 und 94: 24 rudolf christian von bodenhausen
- Seite 95 und 96: 26 rudolf christian von bodenhausen
- Seite 97 und 98: 28 rudolf christian von bodenhausen
- Seite 99 und 100: 30 rudolf christian von bodenhausen
- Seite 101 und 102: 32 rudolf christian von bodenhausen
- Seite 103 und 104: 34 leibniz an johann daniel crafft,
- Seite 105 und 106: 36 friedrich heyn an leibniz, 13. (
- Seite 107 und 108: 38 leibniz an christiaan huygens, 2
- Seite 109 und 110: 40 leibniz an christiaan huygens, 2
- Seite 111 und 112: 42 leibniz an christiaan huygens, 2
- Seite 113 und 114: 44 leibniz an christiaan huygens, 2
- Seite 115 und 116: 46 leibniz an christiaan huygens, 2
- Seite 117 und 118: 48 leibniz an christiaan huygens, 2
- Seite 119 und 120: 50 leibniz an christiaan huygens, 2
- Seite 121 und 122: 52 christoph pfautz an leibniz, 4.
- Seite 123 und 124: 54 christiaan huygens an leibniz, 2
- Seite 125 und 126: 56 christiaan huygens an leibniz, 2
- Seite 127 und 128: 58 leibniz an christiaan huygens, 2
- Seite 129 und 130: 60 leibniz an christiaan huygens, 2
- Seite 131 und 132: 62 leibniz an christiaan huygens, 2
1. LEIBNIZ AN JOHANN JACOB SPENER<br />
Hannover, 3. (13.) Januar 1691.<br />
Überlieferung:<br />
l Abfertigung (?): LBr. 882 Bl. 8–9. 1 Bog. 4o . 4 S. von G. Ch. Ottos Hand. Eigh. Aufschrift.<br />
Korrekturen und Zusätze von <strong>Leibniz</strong>’ Hand (Lil). (Unsere Druckvorlage) 5<br />
A Abschrift von l: LBr. 882 Bl. 6–7. 1 Bog. 2o . 3 1<br />
S. von D. E. Barings Hand mit Unter-<br />
4<br />
streichungen und Zusätzen von J. D. Gruber.<br />
Praenobilis et Clarissime Domine etc. Fautor et Amice Honoratissime.<br />
Literae Tuae gratissimae cum me Hanoverae non invenissent, Guelferbytum missae<br />
tandem huc rediere. Interea Max. Reverendi Patris Tui responsorias accepi. Huic enim ego 10<br />
de consilio meo, non vero Affini Tuo D n. Lic. Rechenbergio ut ais, scripseram. Gratias<br />
agit Parens tuus prolixiores quam merebatur optimae saltem voluntatis qualecunque<br />
indicium; Sed deferre illi nunc quidem e re Tua non arbitratur, quod Tibi post iter<br />
Belgicum opinione longius, quiete aliqua opus videatur ad fidem publico programmate<br />
studiosis datam, quamprimum liberandam. Appetere praeterea tempus itineris, quod 15<br />
jussu Illustrissimi Comitis Schwartzburgici suscipere constitutum sit Tibi. Quae cum ita<br />
sint, ego tibi fausta feliciaque omnia precor, speroque ex itinere tuo plurimum commodi<br />
et voluptatis ad me quoque redundaturum, siquidem subinde literas ad nos dare vacabit.<br />
Nam cum in Belgio esses, spe excidimus, Sed omnia in humanis rebus suam connexionem<br />
Zu N. 1: Die nicht gefundene Abfertigung antwortet auf Speners Briefe vom 19. (<strong>III</strong>,4 N. 297) und<br />
21. Dezember 1690 (<strong>III</strong>,4 N. 298). Spener antwortet nicht, so daß die Korrespondenz mit dem vorliegenden<br />
Stück abbricht. Gleichzeitig mit N. 1 verfaßte <strong>Leibniz</strong> ein Schreiben an den Vater (<strong>Leibniz</strong> an Ph. Jak.<br />
Spener vom 13. Januar 1691; I,6 N. 173). 9 Guelferbytum missae: In der letzten Dezemberwoche 1690<br />
und der ersten Januarwoche 1691 weilte <strong>Leibniz</strong> in Wolfenbüttel und Hildesheim. Ab 9. Januar war er<br />
wieder in Hannover. 10 accepi: vgl. Ph. Jak. Speners Brief an <strong>Leibniz</strong> vom 21. Dezember 1690 (I,6<br />
N. 163). 11 ut ais: vgl. <strong>III</strong>,4 N. 297. 11 scripseram: vgl. <strong>Leibniz</strong>’ Brief an Ph. Jak. Spener vom<br />
23. Oktober 1690 (I,6 N. 124).