Reihe III - Gottfried Wilhelm Leibniz Bibliothek
Reihe III - Gottfried Wilhelm Leibniz Bibliothek Reihe III - Gottfried Wilhelm Leibniz Bibliothek
N. 95 leibniz für denis papin, 4. August 1692 355 95. LEIBNIZ FÜR DENIS PAPIN [Hannover, 4. August] 1692. [89. 96.] Überlieferung: L Konzept: LH XXXV 9,7 Bl. 21. 2 o . 2 S. Am oberen Rand von Bl. 21 r o , von Leibniz’ Hand: ” Responsio ad schedam D n. P. 26 jun. 1692 datam‘‘. Julij 1692 Argumentum D n. P. reductum erat ad probandam Enuntiationem sequentem: i c - 5 t u s g r a v i t a t i s e s t a e q u e c o n t r a r i u s c o r p o r i A a s c e n d e n t i c e l e r i t a t e 1 e t c o r p o r i B a s c e n d e n t i c e l e r i t a t e 4. Probationem autem instituit talem: omnis ictus qui fit a materia incomparabiliter celeriore quam A aut B est aeque contrarius ipsi A aut B celerius vel tardius ascendenti, sed ictus qui 6 Argumentum erat: Qvae non obstante aeqvali numero ictuum contrariorum (1) aeqvalem vincere possunt resistentiam (2) gravitatis possunt ascensum suum absolvere, ea aeqvalem vincere possunt resistentiam. Atqvi (a) corpora (b) gravia A 4 celeritate 1, et B 1, celeritate 4, talia sunt. Ergo. Responsum | a me est erg. | limitando: si (aa) aeqvali numero ictuum (bb) scilicet ictus qvorum numerus est aeqvalis, sint aeqve contrarij. Hac limitatione | (aaa) ab opponente (bbb) a Dn. Antagonista (ccc) a Dn. P. erg. | admissa conceditur major, negatur minor; sed hac | eadem erg. | limitatione a Dn. P. rejecta negatur major, conceditur minor. Instat Dn. P. et admissa limitatione probat minorem. Minor scilicet adjecta limitatione fiebat talis: A t q v i g r a v i a A 4 c e l e r i t a t e 1 e t B 1 c e l e r i t a t e 4 , n o n o b s t a n t e a e q v a l i n u m e r o i c t u u m a e q v e c o n t r a r i o r u m p o s s u n t a s c e n s u m s u u m a b s o l v e r e. (aaaa) Hanc enuntiationem probat tali, si in formam redigas, prosyllogismo: (bbbb) Qvaecunqve (cccc) Haec enuntiatio erit probata, (aaaaa) si probatum sit (aaaaaa) ictus in corpus A (bbbbbb) ictum gravitatis in corpus (bbbbb) si probata sit haec seqvens ungestrichene, eingerahmte Erstfassung des Anfangs L 9 f. materia (1) infinite celeriore est (2) immens bricht ab (3) infinite ut sic dicam celeri bricht ab (4) incomparabiliter . . . est L 10 ipsi A aut B erg. L 10–356,1 qvi fit a (1) materia liqvidata (2) causa gravitatis L Zu N. 95: Die nicht gefundene Abfertigung war vermutlich zusammen mit einem Begleitbrief (nicht gefunden), dem zweiten Teil von D. Guglielmini, Aquarum fluentium mensura, 1691 und Leibniz’ Briefen an Ludolf (I,8 N. 213) bzw. an Pregitzer (I,8 N. 214) Beilage zu einem nicht gefundenen Brief an Haes (vgl. Haes’ Antwortschreiben N. 105). Die Annahme der beiliegenden Briefe an Ludolf und Pregitzer — und damit die Datierung — folgt daraus, daß Leibniz seine Antworten über den Weg gesandt haben dürfte, über den er die entsprechenden Briefe erhalten hatte (vgl. N. 84). N. 95 antwortet auf N. 89 und wird beantwortet durch Papins Sendung vom 13. August 1692 (N. 96 u. N. 97).
356 leibniz für denis papin, 4. August 1692 N. 95 fit a causa gravitatis est ictus qui fit a materia incomparabiliter celeriore quam A aut B. 10 Ergo. In hoc argumento possem negare minorem, quia causa gravitatis aliter adhuc explicari potest ut jam olim in responsione prima ostendi. Verum quia mihi sufficit etiam hanc gravitatis causam esse saltem possibilem, ideo admissa minore nego majorem. Nego 5 inquam i c t u m a m a t e r i a i n c o m p a r a b i l i t e r c e l e r i o r e f a c t u m e s s e a e q u e c o n t r a r i u m c e l e r i u s v e l t a r d i u s o b n i t e n t i. Et licet non sit officium respondentis regulariter (praesertim cum de demonstratione examinanda agitur, ubi non utimur praesumtionibus onus probandi in adversam partem transferentibus), reddere rationem negationis; lucis tamen causa haec adjicere volo: Etsi motus 10 dictae materiae sit incredibiliter celerior, tamen vim quae recipitur per ictum in patiente non esse incomparabiliter majorem, sed potius minorem vi patientis quia materia non tantum est summae celeritatis sed etiam summae tenuitatis unde non multum efficit, nos autem jam admonuimus non quaeri qualis motus sit in se, sed quid recipiatur in excipiente. Deinde manifestum est in casu quietis seu summae tarditatis in corpore A 15 vel B obnixum ejus esse plane nullum, adeoque cessare omnem contrarietatem, et proinde non possum admittere hoc loco obnitentia ut quiescentia spectari posse, manente tamen eadem contrarietate ut D n. Antagonista videbatur, illud interim verum est, progrediendi velocitatem aequali tempore eodem modo decrescere in ascensu (vel crescere in descensu), quaecunque sit celeritas ascendentis (vel descendentis) quoniam scilicet ea- 20 tenus sola spectatur quantitas progressus, quam etiam servari semper in corporibus a me dudum est annotatum. Sed cum de quantitate potentiae, resistentiae, contrarietatis agitur, dudum negavi (adductis in contrarium rationibus) potentiae resistentiaeve gradus esse gradibus velocitatis metiendos. Itaque ut jam monui, hujusmodi ratiocinationes 4 in responsione prima erg. L 7 f. o b n i t e n t i. (1) Nam etsi materia sit incomparabiliter celerior, gradus tamen velocitatis (2) Et licet meam non sit rationem (3) Et licet non sit officium L 12 f. minorem vi patientis | qvia materia . . . efficit erg. | erg. L 14 qvalis (1) res (2) motus sit in se L 17 f. posse, (1) ut Dno Antagonistae istae videbatur (2) manente . . . videbatur L 19 aequali tempore erg. L 21 f. progressus, (1) qvam (2) qvae servatur (3) qvam etiam servari . . . annotatum L 4 responsione prima: Leibniz, De causa gravitatis, et defensio sententiae suae de veris naturae legibus, in: Acta erud., Mai 1690, S. 228–239. 22 dudum est annotatum: vgl. z. B. N. 61, S. 265.
- Seite 373 und 374: 304 leibniz für denis papin, Beila
- Seite 375 und 376: 306 leibniz für denis papin, Beila
- Seite 377 und 378: 308 leibniz an domenico guglielmini
- Seite 379 und 380: 310 johann daniel crafft an leibniz
- Seite 381 und 382: 312 leibniz an henri justel für ed
- Seite 383 und 384: 314 leibniz an henri justel für ed
- Seite 385 und 386: 316 leibniz für [heinrich meissner
- Seite 387 und 388: 318 leibniz an rudolf christian von
- Seite 389 und 390: 320 leibniz an rudolf christian von
- Seite 391 und 392: 322 johann sebastian haes an leibni
- Seite 393 und 394: 324 johann sebastian haes an leibni
- Seite 395 und 396: 326 johann daniel crafft an leibniz
- Seite 397 und 398: 328 johann daniel crafft an leibniz
- Seite 399 und 400: 330 denis papin an leibniz, 26. Jun
- Seite 401 und 402: 332 denis papin für leibniz, Beila
- Seite 403 und 404: 334 denis papin für leibniz, Beila
- Seite 405 und 406: 336 christiaan huygens an leibniz,
- Seite 407 und 408: 338 christiaan huygens an leibniz,
- Seite 409 und 410: 340 christiaan huygens an leibniz,
- Seite 411 und 412: 342 rudolf christian von bodenhause
- Seite 413 und 414: 344 rudolf christian von bodenhause
- Seite 415 und 416: 346 rudolf christian von bodenhause
- Seite 417 und 418: 348 rudolf christian von bodenhause
- Seite 419 und 420: 350 rudolf christian von bodenhause
- Seite 421 und 422: 352 hermann peikenkamp an leibniz,
- Seite 423: 354 hermann peikenkamp an leibniz,
- Seite 427 und 428: 358 denis papin an leibniz, 3. (13.
- Seite 429 und 430: 360 denis papin für leibniz, Beila
- Seite 431 und 432: 362 denis papin für leibniz, Beila
- Seite 433 und 434: 364 leibniz an rudolf christian von
- Seite 435 und 436: 366 leibniz an rudolf christian von
- Seite 437 und 438: 368 leibniz an rudolf christian von
- Seite 439 und 440: 370 leibniz für rudolf christian v
- Seite 441 und 442: 372 leibniz für rudolf christian v
- Seite 443 und 444: 374 detlev clüver an leibniz, 8./1
- Seite 445 und 446: 376 rudolf christian von bodenhause
- Seite 447 und 448: 378 rudolf christian von bodenhause
- Seite 449 und 450: 380 leibniz an detlev clüver, Ende
- Seite 451: Zum Inhaltsverzeichnis Zu S. 382
N. 95 leibniz für denis papin, 4. August 1692 355<br />
95. LEIBNIZ FÜR DENIS PAPIN<br />
[Hannover, 4. August] 1692. [89. 96.]<br />
Überlieferung: L Konzept: LH XXXV 9,7 Bl. 21. 2 o . 2 S. Am oberen Rand von Bl. 21 r o ,<br />
von <strong>Leibniz</strong>’ Hand: ” Responsio ad schedam D n. P. 26 jun. 1692 datam‘‘.<br />
Julij 1692<br />
Argumentum D n. P. reductum erat ad probandam Enuntiationem sequentem: i c - 5<br />
t u s g r a v i t a t i s e s t a e q u e c o n t r a r i u s c o r p o r i A a s c e n d e n t i<br />
c e l e r i t a t e 1 e t c o r p o r i B a s c e n d e n t i c e l e r i t a t e 4. Probationem<br />
autem instituit talem: omnis ictus qui fit a materia incomparabiliter celeriore quam<br />
A aut B est aeque contrarius ipsi A aut B celerius vel tardius ascendenti, sed ictus qui<br />
6 Argumentum erat: Qvae non obstante aeqvali numero ictuum contrariorum (1) aeqvalem vincere<br />
possunt resistentiam (2) gravitatis possunt ascensum suum absolvere, ea aeqvalem vincere possunt<br />
resistentiam. Atqvi (a) corpora (b) gravia A 4 celeritate 1, et B 1, celeritate 4, talia sunt. Ergo. Responsum<br />
| a me est erg. | limitando: si (aa) aeqvali numero ictuum (bb) scilicet ictus qvorum numerus<br />
est aeqvalis, sint aeqve contrarij. Hac limitatione | (aaa) ab opponente (bbb) a Dn. Antagonista (ccc) a<br />
Dn. P. erg. | admissa conceditur major, negatur minor; sed hac | eadem erg. | limitatione a Dn. P. rejecta<br />
negatur major, conceditur minor. Instat Dn. P. et admissa limitatione probat minorem. Minor scilicet<br />
adjecta limitatione fiebat talis: A t q v i g r a v i a A 4 c e l e r i t a t e 1 e t B 1 c e l e r i t a t e<br />
4 , n o n o b s t a n t e a e q v a l i n u m e r o i c t u u m a e q v e c o n t r a r i o r u m p o s s u n t<br />
a s c e n s u m s u u m a b s o l v e r e. (aaaa) Hanc enuntiationem probat tali, si in formam redigas,<br />
prosyllogismo: (bbbb) Qvaecunqve (cccc) Haec enuntiatio erit probata, (aaaaa) si probatum sit (aaaaaa)<br />
ictus in corpus A (bbbbbb) ictum gravitatis in corpus (bbbbb) si probata sit haec seqvens ungestrichene,<br />
eingerahmte Erstfassung des Anfangs L 9 f. materia (1) infinite celeriore est (2) immens bricht ab<br />
(3) infinite ut sic dicam celeri bricht ab (4) incomparabiliter . . . est L 10 ipsi A aut B erg. L<br />
10–356,1 qvi fit a (1) materia liqvidata (2) causa gravitatis L<br />
Zu N. 95: Die nicht gefundene Abfertigung war vermutlich zusammen mit einem Begleitbrief (nicht<br />
gefunden), dem zweiten Teil von D. Guglielmini, Aquarum fluentium mensura, 1691 und <strong>Leibniz</strong>’<br />
Briefen an Ludolf (I,8 N. 213) bzw. an Pregitzer (I,8 N. 214) Beilage zu einem nicht gefundenen Brief an<br />
Haes (vgl. Haes’ Antwortschreiben N. 105). Die Annahme der beiliegenden Briefe an Ludolf und Pregitzer<br />
— und damit die Datierung — folgt daraus, daß <strong>Leibniz</strong> seine Antworten über den Weg gesandt haben<br />
dürfte, über den er die entsprechenden Briefe erhalten hatte (vgl. N. 84). N. 95 antwortet auf N. 89 und<br />
wird beantwortet durch Papins Sendung vom 13. August 1692 (N. 96 u. N. 97).