Reihe III - Gottfried Wilhelm Leibniz Bibliothek

N. 50 domenico guglielmini an leibniz, 24. Dezember 1691 227
Sed prae caeteris tum rationibus, tum authoritatibus valeat ipsiusmet ingeniosissimi
Papini sententia, qui in R o t a t i l i S u c t o r e , e t P r e s s o r e H a s s i a c o ,
cujus acuratissimam descriptionem publicae utilitati exposuit i n Act. Erudit. L i p.
A n n i 1 6 8 9 , M e n s. J u n. p a g. 3 1 7 tubum verticalem aptaturus foramini, a
quo erumpere debet aqua cum impetu, ait pag. 321: H o c i g i t u r s a l t e m e r i t 5
o b s e r v a n d u m , u t t u b o r u m c a p a c i t a s e a d e m p r o p o r t i o n e
a u g e a t u r , q u a v e l o c i t a s a q u a e a s c e n d e n d o i m m i n u i t u r ;
s i c e n i m f i e t , u t e a d e m a q u a e q u a n t i t a s e o d e m t e m p o r e
p r a e t e r f l u a t . Et inferius docens modum, quo hujusmodi tubi efformari debeant,
optime juxta Galilei doctrinam determinat tales, ut in eis omnium sectionum diametri 10
sint inter se in ratione reciproca subquadruplicata suarum sublimitatum, id est distantiarum
a termino, ad quem ex praeconcepto impetu potest elevari aqua. Quo posito
facile per analysim demonstrare est, retardationem aquae in salientibus verticalibus
procedere per numeros impares versus unitatem, et consequenter accelerationem progredi
per eosdem numeros impares ab unitate deinceps; seu, quod idem est, velocitates 15
aquae in descensu inter se esse in ratione subduplicata spatiorum decursorum; et in
ascensu, spatiorum decurrendorum; prout vere nullum aliud principium potest usurpari
ad ostendendam assertam tuborum figuram. Ex quibus omnibus patet etiam D. Papinum
eandem agnoscere in gravibus fluidis, aeque ac solidis non solum accelerationem, sed et
accelerationis leges, quas ego ex doctrina Galilei desumpseram. 20
Quare cum eadem methodo de fluidis descendentibus philosophatus fuerim, ac de
solidis Galileus; nullum mihi videor errorem incurrisse; paratus alioquin D. Papino concedere
(n. 7) f l u i d a n o n s e m p e r e a s d e m s e q u i l e g e s , q u a s d e
g r a v i b u s d e s c e n d e n t i b u s G a l i l e u s d e m o n s t r a v i t . Sed tunc tantummodo,
cum eorum libertas in discendendo impeditur, quod et in solidis evenire extra 25
dubium est; non enim accelerantur horologiorum authomatum aequipondia, dum descendendo
iis motum conciliant; sicuti nec velociores fiunt aquae per siphones recurvos, et
tubum Papinianum fluentes. Sed haec motus retardatio doctrinae meae nullatenus officit,
cum in impugnata propositione motum liberum supposuerim, de velocitate retardata
verba facturus in parte, quam promiseram, altera, quod deinde praestiti l i b. q u i n t o , 30
e t p r a e c i s e p r o p. 1 0 , e t 1 1. Necessarium autem fuit saltem in ea, quam as-
3 exposuit: vgl. D. Papin, Rotatilis suctor et pressor Hassiacus, in: Acta erud., Jun. 1689, S. 317
bis 322.