Reihe III - Gottfried Wilhelm Leibniz Bibliothek

N. 50 domenico guglielmini an leibniz, 24. Dezember 1691 225
His igitur mihi satisfaciendum est, ut promissam a Clarissimo D. Papino mearum
demonstrationum merear approbationem. Ad primam difficultatem, ut opportuna reponam;
duas mihi videtur oppositio praeseferre disquisitiones: altera an fluida descendentia
accelerationem in suo motu subeant: altera an augmento velocitatis in aquae descensu
admisso, eaedem sint accelerationis leges ac illae, quae de solidis tantummodo a Galileo 5
demonstrari creduntur.
Primum dubium immediate tollitur ipsa Naturae observatione. Aqua enim naturali
sua, et libera gravitate versus centrum descendens, majores semper obtinet velocitatis
gradus, ut videre est in canalibus plurimum inclinatis, in quibus sectiones inferiores minores
fiunt superioribus, si omnia, quantum fieri potest, removeantur impedimenta, quod 10
Ego ipse pluries observavi, et cuilibet libera est experiendi facultas. Ingeniosissimus Abbas
Castellus hoc ipsum se observasse fatetur in c o r o l l. s e c u n d o a d p r o p.
4 l i b. 2. A q u a r u m f l u e n t. m e n s. E f u c o s a d e g n a d ’ e s s e r e
o s s e r v a t a , c h e c r e s c e n d o l ’ a c q u a p e r d e t t o c a n a l e , l a s u a
a l t e z z a v i v a e r a d i v e r s a i n d i v e r s i s i t i d e l C a n a l e , c i o e 15
s e m p r e m i n o r e , q u a n t o p i u s i a v i c i n a v a a l l a s b o c c a t u r a ,
quod idem est, ac dicere, velocitatem semper majorem, et majorem fieri pro majori
distantia a principio motus; cum velocitates semper sectionibus, et in casu allati experimenti,
altitudinibus sectionum reciproca ratione correspondeant. Ob id etiam aquae
per aerem libere cadentes, ut illae, quae e tectis descendunt, communi observatione sen- 20
sim gracilescere deprehenduntur, adaucta scilicet velocitate, nisi earum funiculi (quod
saepenumero accidit in certa distantia) ab aere dispergantur. Id ipsum observet Diligentissimus
in hujusmodi experimentis Papinus in tubo suae propositionis, dum aerem
admittens plenus non fluit; et inveniet longe majorem orificii superioris circumferentiam
in ingressu ab aqua occupari, quam in egressu ab inferiori; ut mihimet hoc experimentum 25
instituenti observare licuit. Sed id apprime norunt Molitores, aliique machinarum, quae
ab aqua moventur, Artifices; hi enim idcirco aquis ex alto cadentibus rotarum alas subjiciunt,
ut velocius girent, id se obtinere sufficienter non posse a sola saepe numero aquae
gravitate, aut ex minimo casu, quotidiana experientia edocti. Accedit curvitas salientium
sive horizontalium, sive inclinatarum, quae a duobus motibus, seu potius a binis motus 30
principiis, aut directionibus necessario pendet, quorum motuum, si uterque aequabilis
12 Castellus: B. Castelli, Della misura dell’acque correnti, 1660, S. 93.