Skrifter i Samling Band 2 - Aasentunet
Skrifter i Samling Band 2 - Aasentunet Skrifter i Samling Band 2 - Aasentunet
298 Skrifter i Samling II og som difyre vardt hardlege trugad og forfylgd. Seinare var der i Engelland ein lærd Mann, John Viclif (død l387), som talade imot Paven og raadde Folk til aa fylgja Bibelen. Nokot slikt lærde ogso Johan Hus i Bøhmen, og difyre vardt han baalbrend paa eit Kyrkjemøte (Aar 1415). Men sidstpaa kom der daa ein Mann, som hadde større Heppa med seg; det var Martin Luther, Lærar ved Høgskulen i Wittenberg (i Tydskland). Han vitnade djervt og fyndugt mot alle Forvendingar i Kyrkje-Læra og sette sjølv upp ei Fyreskrift til ein betre Lærdom og Kyrkjesed. Han fekk godt Medhelde, og ymse Hovdingar hjelpte honom, so hans Fiendar ikkje fekk Magt yver honom. Fyrr en han døydde (1546), hadde han daa ogso den Hugnad, at hans Lærdomsbot alt var innførd i Nord-Tydskland og Holland og dertil ogso i Danmark, Norig og Sverike. I det frie Landet Sveits vardt ogso ei Lærdomsbot innførd (av Zvingli og Calvin); men Lærdomen var ikkje heilt upp den same, som Luther hadde sett upp, og difyre vardt detta Kyrkjelaget kallat det «reformerade» til Skilnad fraa det «lutherske». I Frankrike fekk den «reformerade» Lærdomen myken Inngang, men kom ikkje til nokot Herredøme I Engelland hadde Kongen, Henrik VIII, komet i Usemja med Paven og difyre skilt seg fraa den romerske Kyrkja og innført ein ny Kyrkjesed. Dotter hans, Maria, som sidan fekk Riket, vilde derimot reisa den gamle Kyrkjeseden uppatter; men etter henne kom Systeri, Drottning Elisabeth, og i hennar lange og lukkelege Regjering (1558 til 1603) kom Lærdomsboti til fullt Herredøme. I Frankrike vardt det ein stor Strid um Lærdomsskiftet. Dei, som stridde fyre den umbøtte (elder reformerade) Lærdomen, hadde mindre Magt og leid store Tap, og eingong vardt alle deira gildaste Menner lokkade saman med Voner til Fred og Vinskap,
Skrifter i Samling II men sidan sviklege yverfallne og drepne i Tusundtal. (Bartholomæus-Natti 1572). Men med alt detta vaaro dei endaa mangmennte nog til Motstand; og daa Henrik IV vardt Konung (1593), fingo dei daa umsider Løyve til aa halda sin eigen Kyrkjesed. I Tydskland vardt det alt større og større Tvidrætte millom det gamle og det nye Kyrkjelaget; og sidstpaa kom det endaa til ein rasande Herstrid, som varde i 30 Aar og difyre er kallad Trettiaars- Striden. 1618 til 1648. Nordtydskarne, som stridde fyre Lærdomsboti, kunde i Fyrstningi ikkje standa seg imot Keisaren; men fingo sidan stor Framgang, daa den namnfræge svenske Kongen, Gustav Adolf, kom deim til Hjelp. Han fall i eit Slag (1632); men hans Fylgjesmenner sigrade, og daa Keisaren sidan ogso fekk Strid med Frankrike, laut han umsider bjoda Fred og lata Lærdomsboti hava sin Gang. Engelland hadde i desse Tider fenget stor Magt paa Sjoen og vunnet seg mange Hamnestader og Nylende baade i Amerika og paa Austerleidi. Nokot likt var det og med Holland, som under Keisar Karl V var sambundet med Spania, men sidan sette seg upp mot det spanske Meinveldet (1579) og fekk Hjelp dertil av Engelland. I den lange Striden mot Spania og Portugal vann Holland mange rike Nybygder i India og Austerhavet. Engelland hadde ymist fyrr leget i Strid med Skotland, som i lange Tider var eit Kongerike fyre seg sjølv; men daa Drottning Elisabeth døydde (1603), var det den skotske Kongen Jakob (elder James), som var næste Ervingen etter henne, og dermed kom daa Engelland og Skotland under same Kongen. Engelland hadde i nokre hundrad Aar havt eit Riks-Ting (Parlament), som skulde raada saman med Kongen um Landsens Saker; men det hende so ymist, at Kongarne fylgde sin eigen Vilje og ikkje lydde etter Rikstinget. So gjorde ogso Karl I, Son til Kong 299
- Page 247 and 248: hadde funnet Øyarne austanfyre Ame
- Page 249 and 250: Skrifter i Samling II Skalberg) og
- Page 251 and 252: Skrifter i Samling II fleire Floer,
- Page 253 and 254: Skrifter i Samling II um Hausten, m
- Page 255 and 256: Skrifter i Samling II Dauvnetla; e)
- Page 257 and 258: Skrifter i Samling II c) Dyreriket.
- Page 259 and 260: Skrifter i Samling II heve Mjølk i
- Page 261 and 262: Skrifter i Samling II mest av Gras,
- Page 263 and 264: Skrifter i Samling II og Veidehorn,
- Page 265 and 266: den rike Livskapningen, som me sjaa
- Page 267 and 268: Skrifter i Samling II seg Verjor et
- Page 269 and 270: Skrifter i Samling II at det verd n
- Page 271 and 272: Skrifter i Samling II fyre slike Ti
- Page 273 and 274: Skrifter i Samling II og soleides k
- Page 275 and 276: Skrifter i Samling II nokot Jordbru
- Page 277 and 278: Skrifter i Samling II endaa kjem ti
- Page 279 and 280: Skrifter i Samling II Uppstig, skal
- Page 281 and 282: Skrifter i Samling II Til Avgjerd a
- Page 283 and 284: Skrifter i Samling II ulike, og man
- Page 285 and 286: Skrifter i Samling II var ogso dei
- Page 287 and 288: Skrifter i Samling II Vestanfyre Gr
- Page 289 and 290: Skrifter i Samling II som heitte Di
- Page 291 and 292: Skrifter i Samling II Vyrdnad, og s
- Page 293 and 294: Skrifter i Samling II Valdhavarom.
- Page 295 and 296: Skrifter i Samling II Lukka seg so,
- Page 297: Skrifter i Samling II ymist i Strid
- Page 301 and 302: Skrifter i Samling II I Nørdre-Lut
- Page 303 and 304: Skrifter i Samling II (1812); og de
- Page 305 and 306: MERKNADER Skrifter i Samling II Sam
298 <strong>Skrifter</strong> i <strong>Samling</strong> II<br />
og som difyre vardt hardlege trugad og forfylgd.<br />
Seinare var der i Engelland ein lærd Mann, John<br />
Viclif (død l387), som talade imot Paven og raadde<br />
Folk til aa fylgja Bibelen. Nokot slikt lærde ogso<br />
Johan Hus i Bøhmen, og difyre vardt han baalbrend<br />
paa eit Kyrkjemøte (Aar 1415). Men sidstpaa kom<br />
der daa ein Mann, som hadde større Heppa med<br />
seg; det var Martin Luther, Lærar ved Høgskulen i<br />
Wittenberg (i Tydskland). Han vitnade djervt og<br />
fyndugt mot alle Forvendingar i Kyrkje-Læra og<br />
sette sjølv upp ei Fyreskrift til ein betre Lærdom<br />
og Kyrkjesed. Han fekk godt Medhelde, og ymse<br />
Hovdingar hjelpte honom, so hans Fiendar ikkje fekk<br />
Magt yver honom. Fyrr en han døydde (1546), hadde<br />
han daa ogso den Hugnad, at hans Lærdomsbot alt<br />
var innførd i Nord-Tydskland og Holland og dertil<br />
ogso i Danmark, Norig og Sverike.<br />
I det frie Landet Sveits vardt ogso ei Lærdomsbot<br />
innførd (av Zvingli og Calvin); men Lærdomen<br />
var ikkje heilt upp den same, som Luther hadde<br />
sett upp, og difyre vardt detta Kyrkjelaget kallat<br />
det «reformerade» til Skilnad fraa det «lutherske».<br />
I Frankrike fekk den «reformerade» Lærdomen myken<br />
Inngang, men kom ikkje til nokot Herredøme I Engelland<br />
hadde Kongen, Henrik VIII, komet i Usemja<br />
med Paven og difyre skilt seg fraa den romerske<br />
Kyrkja og innført ein ny Kyrkjesed. Dotter hans,<br />
Maria, som sidan fekk Riket, vilde derimot reisa den<br />
gamle Kyrkjeseden uppatter; men etter henne kom<br />
Systeri, Drottning Elisabeth, og i hennar lange og<br />
lukkelege Regjering (1558 til 1603) kom Lærdomsboti<br />
til fullt Herredøme.<br />
I Frankrike vardt det ein stor Strid um Lærdomsskiftet.<br />
Dei, som stridde fyre den umbøtte (elder reformerade)<br />
Lærdomen, hadde mindre Magt og leid<br />
store Tap, og eingong vardt alle deira gildaste Menner<br />
lokkade saman med Voner til Fred og Vinskap,
Change language