Skrifter i Samling Band 2 - Aasentunet

270 Skrifter i Samling II
Naar altsaman gjeng sin skaplege Gang, vil den
nyfødde Menneskja veksa upp hjaa sine Foreldre i
eit litet Samlag av Skyldfolk og Grannar; og det
fyrste, som Menneskja lærer, er daa det Tungemaal,
som Grendi talar, og den Sed og Tru, som Ætti er
uppfostrad med. Menneskja heve ein medfødd Hug
til aa taka etter og gjera som andre hava gjort; og
i den lange Uppvokstren lagar ho seg meir etter
Sed og Vis en etter sitt eiget Vit; for Vitet kjem
lika so seint som Vokstren og stundom helder seinare.
I den Vegen er der stor Skilnad imillom Folk og
annat Livende. Det frie Dyret treng ikkje til annan
Lærdom en aa fylgja sin eigen Medgivnad; dermed
verd det unge Kvikinde lika fullkomet som det gamle;
men so verd det helder ikkje nokot meir. Menneskja
derimot vil turva lang Upplæring baade til ymis Embætting
og Vinneskap og lika eins til aa temja seg
til eit skaplegt Samliv med annat Folk. Etter sin
eigen Medgivnad er Menneskja upplagd til baade
godt og vondt, og i ymse Ungmenne kann den vonde
Hugen vera sterkare en den gode, so der jamnan vil
vera Torv til Tugt og Age. Difyre er det ei stor
Heppa aa vera uppfostrad i ei Grend, som elskar
gode Seder og alltid vaktar seg, at der ikkje skal
verda nokot Atterfall til Villskap og Vyrdløysa.
Den største Fyremun, som Menneskja heve i Skapningen,
er soleides den, at ho med Hjelp av Tungemaalet
kann erva den Kunnskap og Røynsla, som Forfederne
hava havt, og at ho med sin eigen Tilgaaning
kann vinna seg eit Skyn paa den heile synlege Skapningen
og endaa ein Tanke um dei usynlege Ting.
Med sin medfødde Givnad til aa gledjast av alt, som
er fagert, kann ho alt finna rikleg Fagnad berre av
si Umsyn i sjølve Skaparverket; og med den Lærdom,
som ho erver etter sine Fyremenner, kann ho
ogso hava ei Vitring um Skaparen og dermed og ei
Rettleiding til aa styra sin eigen Hug og vakta seg