Skrifter i Samling Band 2 - Aasentunet

228 Skrifter i Samling II
sidan era utbrende og avsloknade, so at der berre
stend atter ein rund Topp med ei Dokk i Midten.
II. UM LUFT OG VEDER.
Lika eins som Vatnet ringar seg kring um Jordi
og fyller alle dei laagaste Dypter, soleides heve Jordi
ogso eit annat Umlag av eit myket lettare og rørlegare
To, som me i dagleg Tale kalla Vind elder
stundom Luft, og som i ei vidare Umsyn kann heita
Vindheimen elder Luftriket (Atmosfæra). Lufti er so
tunn og gjenomsynleg, at me ikkje sjaa henne med
Augom; derimot kunna me kjenna henne baade med
Andedraatten og med berre Handi, naar me sveiva
nokot sterkt med Armen; lika eins kann ein sanka
Luft i Belgjer elder Blaasor og fylla og tøma deim,
ettersom ein vil. Soleides kann ein suga Lufti ut or
ei Røyr elder Pipa, og naar ein set Enden av Røyri
ned i Vatn elder Væta, so kann ein dermed draga
Vatnet upp igjenom Røyri; for det vindtømde Romet
vil hava si Fylling, soframt som der er nokot, som
kann renna inn i Romet. Ein kann ogso gjera seg
ei kunstig Sugerøyr elder Pumpa (som dei kalla det)
til aa tøma Vatn or Farty og meir slikt. Der kann
ein segja, at det er Lufti, som dreg Vatnet etter seg;
og dermed viser det seg daa, at Lufti heve større
Seigd og Styrke, en som ein skulde vona etter fyrste
Svipen.
Den frie Lufti kjenna me best, naar ho er i Rørsla
elder Strøyming, og det er det Tilfellet, som me
jamnaste kalla Vind. Ei slik Rørsla kann stundom
koma av eit Varmeskifte i Lufti. Naar Landjordi er
vel uppvarmad paa ein klaar Sumardag, vil der ut
imot Kvelden koma ei kaldare Strøyming fraa Havet
inn igjenom Fjordarne; det er den Blaastren, som
me kalla Havgula elder Utrøna. Naar derimot Jordi
er tillagd med Snjo elder Is og difyre er kaldare en
Sjoen, so vil der strøyma ei kald Gust ifraa Dal-