Skrifter i Samling Band 2 - Aasentunet

224 Skrifter i Samling II
Klump, so at ein kunde fara rundt i Kring paa alle
Sidor, soframt det var allstad lika lett aa koma
fram. I Aust og Vest kann ein halda same Stemna
paa heile Vegen; stemner ein jamt i Vest, so kjem
ein heimatter austantil, og stemner ein jamt i Aust,
so kjem ein atter vestantil. I Nord og Sud kunde
ein ogso koma rundt i Kring, naar der hadde voret
framkjømt; men der er store Stengslor i Vegen, med
di at den nørdste Kuven (ved Nordpolen) er tiltakt
med Isberg og Snjoberg, og den synnste Kuven (ved
Sudpolen) lika eins. For paa baade desse Stadom er
der so liten Varme, at Isen ikkje kann losna elder
tidna.
Denne Fyresegni um den runde Jordkloten kann i
Fyrstningi lyda nokot undarlege fyre oss, daa me
alltid era vane til aa tenkja oss alle Vidder som ei
einaste Flata. Det kjem av di, at me ikkje kunna
sjaa nokot meir en eit litet Stykke av det heile.
Kunde me sjaa ut yver eit heilt Hav paa ein Gong,
so vilde me finna, at det er uppkuvat elder høgt i
Midten og hallar jamt ned aat Sidom; og nokot dilikt
vilde det vera, naar me saago ut yver eit stort
Fastland; for alle Fjell vilde verda so smaa, at den
heile Muga viste seg som ei Sletta med ein Kuv i
Midten og ei Halling paa kvar Sida. Og uti den
store Himmelrømdi maa Jordi visa seg som ein Ball
elder rund Klump, lika slett paa alle Sidor og svivande
fritt i Rømdi lika eins som Soli og Maanen.
Den greidaste Framsyning av heile Kloten er ei rund
Kula (ein Globus) med Skilmerke fyre Land og Sjo
paa alle Sidor; elles kann ein ogso teikna Jordi flat,
men daa lyt ein teikna fyrst den eine Sida og so
den andre, so det verd tvo runde Skivor, som me
sjaa paa Landkortom. Det er so til aa taka, som
naar ein vil kløyva eit Eple midt i tvau og leggja
baade Halvorna jamsides, so ein kann sjaa heile Utsida
paa ein Gong.