Skrifter i Samling Band 2 - Aasentunet

188 Skrifter i Samling II
Tenaren som aldri fær ganga til næste Garden, utan
han gjeng um Natti, kann hava ymise Tankar um
Tingen. Husmannen, som aldri fær vera ein Dag
heime, utan i Utidom, kann og hava sine Tankar.
Hersveinen, som aldri fær stiga eller standa etter sin
eigen Hug, men maa lyfta Hand og Fot etter annan
Manns Vilje og faa Myksla som ein Turrfisk attaat,
kann vel og hava sine eigne Tankar. Og no ero me
mange, som Lukka hever voret so god, at me korkje
ero Tenarar elder Hersveinar elder Husmenner. Me
maa daa vel vera frie skulde me tenkja. Men høyr
no, Grannen min, lat oss sjaa kor det stend til.
Torer du taka av deg Trøya og ganga i Skyrte-
Ermom i det varme Vedret? Torer du ganga i Sko,
som ero skapade til Foten, elder lyt du kanskje ganga
i Sumarhiten med stive Styvlar med ein Hæl som ein
Trefot og ei Taa som eit Grisatryne? Fær du klæda
deg som du vilde, og fær du tala og kveda som du
vilde? Nei, Granne, du kann gjerna kjennast ved di:
du er bastad og bunden paa alla Sidor, du fær inkje
røra deg utan etter Notar og Takt og Mode. Men endaa
ljota me segja, at me ero frie, at me hava eit Grunnlag
til Fridom, og dette er alt ein stor Vinning i denne
Verdi. Der finst andre Folk, som hava det verre; det
kunde hava voret verre hjaa oss, myket verre enn det er.
Det hever og voret talat um Upplysning og andeleg
Framgang; og det er altsaman vel; der er ymse
Krokar i Huset, som trenga vel til Upplysning. Naar
du høyrer, kor boklærde Folk hava talat og skrivet
um Landsens Sed og Viis, so ynskjer du ofta, at dei
skulde vera betre upplyste. Naar du seer, kor langfarande
Folk hava faret med Bondens Hestar paa
Postvegen, og du høyrer deim kyta av kor mange
Miler dei køyrde um Dagen, so ynskjer du tidt, at
dei maatte vera betre upplyste. Lika eins naar du
høyrer Smellarne av Lurken paa ein Manns Rygg,
liksom du fyrr høyrde Smellarne paa Hestaryggen.