د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د څﻴړﻧﻮ ﺧﺒﺮ ﭘﺎڼﻪ - the Afghanistan Research and Evaluation ...
09.11.2014 • Views
Share Embed Flag

د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د څﻴړﻧﻮ ﺧﺒﺮ ﭘﺎڼﻪ - the Afghanistan Research and Evaluation ...

د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د څﻴړﻧﻮ ﺧﺒﺮ ﭘﺎڼﻪ - the Afghanistan Research and Evaluation ...

د اﻓﻐﺎﻧﺴﺘﺎن د څﻴړﻧﻮ ﺧﺒﺮ ﭘﺎڼﻪ - the Afghanistan Research and Evaluation ...

SHOW MORE
SHOW LESS
ePAPER READ
DOWNLOAD ePAPER
areu.org.af

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

START NOW

<strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> څيړنو خبر پاڼه<br />

اووه لسمه ګڼه <strong>د</strong> 1387 كال <strong>د</strong> وري مياشت<br />

سرليك:‏ څيړنيزه كتابتونونه په كابل كې ، <strong>د</strong> رويس وايلس ليكنه<br />

خبرونه او اوسنۍ څيړنې<br />

<strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> څيړنې او ارزونې <strong>د</strong> ا<strong>د</strong>ارى نوى خپرونې<br />

نوى خپرونې او سرچينې<br />

9<br />

12<br />

13<br />

15<br />

16<br />

18<br />

19<br />

20<br />

21<br />

21<br />

22<br />

24<br />

25<br />

لنډى او عامې خپرونې<br />

كرنه<br />

لرغون پوهنه او كلتور<br />

اقتصا<strong>د</strong>ي پرمختګ او مالي چارى<br />

ښوونه او روزنه<br />

حكومت او سياست<br />

روغتيا<br />

تاريخ<br />

بشر <strong>د</strong>وستانه مرستى<br />

قانون،‏ ع<strong>د</strong>الت او بشري حقونه<br />

نخشى<br />

كډواليتوب<br />

طبيعي سر چينې<br />

ترياك<br />

امنيت<br />

<strong>د</strong> ښارونو پالنه او پرمختګ<br />

ښځې<br />

سرشميرنه<br />

رسنۍ او ا<strong>د</strong>بيات<br />

ولسى جرګه<br />

2<br />

7<br />

8<br />

9<br />

<strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> څيړنې او ارزونې ا<strong>د</strong>اره<br />

<strong>د</strong> څيړنې له لارې <strong>د</strong> افغانانو ژون<strong>د</strong> ښه كول

<strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> څيړنو خبر پاڼه<br />

سرليك:‏ څيړنيزه كتابتونونه په كابل كې<br />

<strong>د</strong> رويس وايلس ليكنه<br />

په افغانستان كې څيړنې تر سره كول او يا څيړنيزه خپرونې تر لاسه كول<br />

بى له شكه ډير ستونځمن كار <strong>د</strong>ى.‏ لان<strong>د</strong>ني ليست <strong>د</strong> هغه څيړونكو لپاره<br />

چې غواړي په كابل كې <strong>د</strong> كتابتونونو موجو<strong>د</strong>ى او پاتى شونې سرچينې<br />

وسپړي ، <strong>د</strong> يو مختصر لارښو<strong>د</strong> په توګه وړان<strong>د</strong>ى كيږي.‏ پ<strong>د</strong>ى اړه هغه<br />

معلومات چې په نورو ځايونو كې له مخكې خپاره شوى <strong>د</strong>ى په <strong>د</strong>غه پاڼه<br />

كې تكراراً‏ ن<strong>د</strong>ى راغلي ‏(<strong>د</strong> خبر پاڼې په پاي كې <strong>د</strong> مرجعو ليست<br />

وګورئ).‏ <strong>د</strong> كابل په پوهنتون كې <strong>د</strong> افغانستان پيژن<strong>د</strong>نې مركز<br />

(ACKU)<br />

چې تر 15،000 عنوانونو لان<strong>د</strong>ى خپرونې لري او <strong>د</strong>افغانستان <strong>د</strong> څيړنې او<br />

ارزونې ا<strong>د</strong>اره (AREU) چې تر 7،500 عنوانونو لان<strong>د</strong>ى كتابونه لري،‏ په<br />

افغانستان كې <strong>د</strong> څيړنيزه شالي<strong>د</strong> او معلوماتو لپاره <strong>د</strong>وه سترى سرچينې<br />

<strong>د</strong>ى.‏ <strong>د</strong> <strong>د</strong>غو <strong>د</strong>واړو سرچينو ټولګې <strong>د</strong> ويب پاڼې په كرښه <strong>د</strong> لټون وړ <strong>د</strong>ى.‏<br />

<strong>د</strong> كابل په پوهنتون كې <strong>د</strong> افغانستان پيژن<strong>د</strong>نې مركز(‏ACKU‏)‏<br />

www.ackuaf.org<br />

<strong>د</strong> كابل په پوهنتون كې <strong>د</strong> افغانستان پيژن<strong>د</strong>نې <strong>د</strong> مركز )<br />

(www.ackuaf.org ريښې <strong>د</strong> افغانستان په اړه <strong>د</strong> توكو او مطالعو په<br />

يو ساتن ځاى كې واقع <strong>د</strong>ي چې لوييس <strong>د</strong>وپرى او نانسى هاچ <strong>د</strong>وپرى<br />

پس ل<strong>د</strong>ى چې <strong>د</strong> كمونست حكومت لخوا <strong>د</strong> افغانستان څخه خارج شول،‏<br />

نوموړو په پيښور كې <strong>د</strong> افغانستان په هلكه مطالعو او توكو لپار ه يو<br />

ساتن ځاى جوړ كړ.‏ <strong>د</strong> <strong>د</strong>ى پرځاى چې زيار وباسى څو <strong>د</strong> افغانستان په اړه<br />

له پخوا چاپ شويو توكو يوه پراخه غون<strong>د</strong>ونه رامنځته كړي،‏ هغوى <strong>د</strong><br />

افغانستان لپاره <strong>د</strong> مرستو <strong>د</strong> همغږۍ (ACBAR) موسسې <strong>د</strong> كاري<br />

چوكات په لړ كې يو مركز پرانست څو هغه خبري رپوټونه چې <strong>د</strong> بشر<br />

<strong>د</strong>وستۍ يا نورو سازمانونو لخوا چې په پيښور كې <strong>د</strong> افغان كډوالو<br />

لپاره كار كوي چمتو كيږي،‏ غونډ او <strong>د</strong> لاسرسنې وړ وګرځوي.‏ هغه<br />

اسنا<strong>د</strong> چې هغوى غوښتل ټول يې كړي نه <strong>د</strong>اچې يواځې يو وړوكې تيراژ<br />

يې <strong>د</strong>رلو<strong>د</strong> بلكه لنډمهالي وو او په معياري كتابتونو نو كې تل نه ساتل<br />

كي<strong>د</strong>ل.‏ هم<strong>د</strong>ارنګه <strong>د</strong>غه مركز هغه افغاني خپرونې چې <strong>د</strong> پيښور په ښار<br />

كې په <strong>د</strong>ري او پښتو ژبو چاپ ته رسي<strong>د</strong>ې هم اخستلى او <strong>د</strong>غه راز <strong>د</strong><br />

مجاه<strong>د</strong>ينو <strong>د</strong> <strong>د</strong>ور اړون<strong>د</strong>و اسنا<strong>د</strong>و يوه بى سارې سرچينه هم پ<strong>د</strong>غه مركز<br />

كې موجو<strong>د</strong>ه <strong>د</strong>ه.‏ كله چې كډوالو <strong>د</strong> افغانستان په پريښو<strong>د</strong>و پيل وكړ او <strong>د</strong><br />

كابل زياتره خپرونې په پيښور كې <strong>د</strong> لارو كوڅو په سر غرفو كې په ډاګه<br />

شوى،‏ نو هغوى <strong>د</strong> <strong>د</strong>غه خپرونو كاپيانې هم اخستلې.‏<br />

<strong>د</strong> يا<strong>د</strong>و شويو خپرونو ټولګه كابل ته ليږ<strong>د</strong>ول شوى او اوس <strong>د</strong> نوموړي<br />

مركز لوست خونې په موقت ډول <strong>د</strong> كابل پوهنتون <strong>د</strong> مركزي كتابتون په<br />

لومړي پوړ كې په فعاليت پيل كړې.‏ <strong>د</strong> 1387 كال په ملي بو<strong>د</strong>جه كې،‏ <strong>د</strong><br />

راغونډولو لپاره <strong>د</strong> يوى نوې و<strong>د</strong>انۍ <strong>د</strong> جوړولو ‏(<strong>د</strong> پوهنتون په چاپيريال<br />

<strong>د</strong> اميرى <strong>د</strong> كتابونو په پلورنځي ‏(<strong>د</strong> كابل په جوى شير)‏ كې <strong>د</strong> نانسي <strong>د</strong>وپرى تصوير<br />

كې <strong>د</strong> سي<strong>د</strong>جمال ال<strong>د</strong>ين افغاني منار څنګ ته)‏ لپاره پيسې تخصيص<br />

شوي.‏ سر بيره پر <strong>د</strong>ى،‏ يوه موسسه چې په نړيواله كچه مالي مرستې<br />

چمتو كوي رامنځته شوى څو <strong>د</strong> <strong>د</strong>غه مركز جاري لګښت برابر كړي.‏<br />

<strong>د</strong>غه مركز اوس مهال <strong>د</strong> اريزونا پوهنتون سره ‏(چې <strong>د</strong> متح<strong>د</strong>ه ايالاتو <strong>د</strong><br />

بشري مرستو <strong>د</strong> څانګې لخوا تمويليږي)‏ يو ځاى <strong>د</strong> څيړنې يوه لويه<br />

پروژه پغاړه اخستې.‏ <strong>د</strong> نوموړې پروژې موخه <strong>د</strong>ا <strong>د</strong>ه څو <strong>د</strong> ويجاړي<strong>د</strong>و څخه<br />

<strong>د</strong> خون<strong>د</strong>ى ساتنې او ارشيفونې لپاره <strong>د</strong> <strong>د</strong>غه مركز <strong>د</strong> ټولګې څخه <strong>د</strong> كابو<br />

6000 ځانګړي سرليكونو او عنوانونو څيړنه وكړي.‏ <strong>د</strong> <strong>د</strong>ريو تنو څيړونكو<br />

څخه جوړه يوه ډله <strong>د</strong> زياتو مياشتو راهيسى زيار باسي څو <strong>د</strong> هغه پاتى<br />

شونو اسنا<strong>د</strong>و كاپيانې چې <strong>د</strong> ‎2001‎زيږ<strong>د</strong>يز كال څخه <strong>د</strong>مخه په <strong>د</strong>ري،‏ پښتو<br />

او انګليسي ژبو كې <strong>د</strong>ي،‏ <strong>د</strong> ويجاړي<strong>د</strong>و څخه خون<strong>د</strong>ي وساتي.‏<br />

<strong>د</strong> <strong>د</strong>غه ټولګې وړتيا ډيره زياته <strong>د</strong>ه،‏ <strong>د</strong> بيلګې په ډول،‏ <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong><br />

كرنې لپاره <strong>د</strong> سويډن <strong>د</strong> سروى كميټې،‏ <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> كلني كتاب <strong>د</strong><br />

احصاييې په مخ بيول،‏ <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> مقاومت اړون<strong>د</strong> يو لړ عارضي<br />

خپرونې،‏ <strong>د</strong> بزګرانو <strong>د</strong> مرستې لپاره <strong>د</strong> كرنې په هكله <strong>د</strong> نا<strong>د</strong>ولتي موسسو<br />

خپرونې،‏ <strong>د</strong> روغتيا او روزنې په اړه اړين توكي،‏ <strong>د</strong> 2005 كال په ټاكنو<br />

كې <strong>د</strong> ټولو سياسي ګون<strong>د</strong>ونو اسنا<strong>د</strong>و ) <strong>د</strong> هغوى <strong>د</strong> سياسي <strong>د</strong>ريځ او<br />

كړنلارو په ګډون)،‏ بشپړ ه مجموعه په بر كې لري.‏ سربيره پر <strong>د</strong>ى،‏ <strong>د</strong>غه<br />

مركز <strong>د</strong> مجاه<strong>د</strong>ينو <strong>د</strong> <strong>د</strong>ور اړون<strong>د</strong> وي<strong>د</strong>يويي/تصويري توكو ارشيف هم<br />

2

<strong>د</strong> ورى مياشت 1387 لمريز كال<br />

لري چې <strong>د</strong> پيښور ي سرچينو څخه تر لاسه شوي.‏ <strong>د</strong> يا<strong>د</strong>و شويو ټولګو<br />

څخه هيڅ توكي په پور نه وركول كيږي البته په عمومي توګه <strong>د</strong><strong>د</strong>غه<br />

توكو فوتو كاپي يا سكن <strong>د</strong> لاسرسنې وړ <strong>د</strong>ي.‏<br />

<strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> څيړنې او ارزونې <strong>د</strong> ا<strong>د</strong>ارى كتابتون<br />

<strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> څيړنې او ارزونې <strong>د</strong> ا<strong>د</strong>ارى ويب پاڼه<br />

www.areu.org.af ‏(<strong>د</strong> ويب پاڼې په مخ <strong>د</strong>غه رابطې تعقيب كړئ<br />

‏”كتابتون“‏ او ‏”<strong>د</strong> كتابتون كټلاګ“)‏<br />

<strong>د</strong> نوموړې ا<strong>د</strong>ارى كتابتون په كال<br />

2001<br />

كې كله چې <strong>د</strong><strong>د</strong>غه ا<strong>د</strong>ارى <strong>د</strong><br />

پخوانۍ موسسې–‏ <strong>د</strong> ستراتيژيكې څارنې ا<strong>د</strong>ارى څيړونكو په اسلام<br />

آبا<strong>د</strong> كې – <strong>د</strong> خپل لومړي رپوټ لپاره اسنا<strong>د</strong> راغونډول،‏ خپل كار پيل كړ.‏<br />

<strong>د</strong> هغې څخه وروسته،‏ <strong>د</strong>غه ا<strong>د</strong>ارى AREU)<br />

100 <strong>د</strong>)‏<br />

څخه زيات څيړنيز<br />

اسنا<strong>د</strong> چې په ټولنيزى پوهى او <strong>د</strong> طبعي سرچينو په م<strong>د</strong>يريت يې تمركز<br />

كاوه،‏ خپاره كړل.‏ هم<strong>د</strong>ا ډول <strong>د</strong><strong>د</strong>غه ا<strong>د</strong>ارى كتابتون <strong>د</strong> توكو <strong>د</strong> منظم<br />

پيري<strong>د</strong>لو او <strong>د</strong> خپرونو <strong>د</strong> فعاله غوښتنې پواسطه،‏ او هم<strong>د</strong>ارنګه <strong>د</strong> ډيرو<br />

څيړنيزو مطالعاتو پي ډي ايف كاپيانو،‏ رپوټونو،‏ <strong>د</strong> ورځپاڼو او مجلو<br />

<strong>د</strong> مقالو او <strong>د</strong>وسيو له لارى و<strong>د</strong>ه او پرمختګ كړې.‏<br />

په 2003<br />

كال كې،‏ <strong>د</strong> افغانستان لپاره <strong>د</strong> بريتانيې <strong>د</strong> مطالعاتو<br />

انستيتيوت څخه پاتې شونې <strong>د</strong> زړو خپرونو<br />

3000<br />

عنوانونه او<br />

سرليكونه <strong>د</strong>غه ا<strong>د</strong>ارى ته <strong>د</strong> سهيلي آسيا <strong>د</strong> مطالعاتو <strong>د</strong> ټولنې ‏(بريتانيوي<br />

اكا<strong>د</strong>مي)‏ لخوا اه<strong>د</strong>ا شوى.‏ <strong>د</strong> افغانستان لپاره <strong>د</strong> بريتانيې <strong>د</strong> مطالعاتو<br />

انستيتيوت په كال 1972 كې په كابل كې تاسيس او په افغانستان كې<br />

يې يو شمير <strong>د</strong> لرغون پيژن<strong>د</strong>نې پروژې په لاره واچولې.‏ هم<strong>د</strong>ا راز <strong>د</strong>غه<br />

انستيتيوت <strong>د</strong> بريتانيوي ز<strong>د</strong>ه كوونكو سره چې په افغانستان كې يې <strong>د</strong><br />

بشر پيژن<strong>د</strong>نې او توكم پيژن<strong>د</strong>نې په اړه څيړنې ترسره كولې،‏ مرسته كوله.‏<br />

په كال 1981 كې،‏ نوموړې انستيتيوت وتړل شو او <strong>د</strong> كتابتون<br />

كتاب<strong>د</strong>اران يې <strong>د</strong> هيوا<strong>د</strong> څخه وشړل شو.‏ <strong>د</strong> تړل شوي كتابتون <strong>د</strong> كتابونو<br />

ټولګه <strong>د</strong> بريتانيې په سفارت كې زيرمه شوه،‏ او يوازى يوځل بيا په<br />

‎2000‎م كال كې <strong>د</strong> استفا<strong>د</strong>ه لپاره په ډاګه شوه.‏<br />

<strong>د</strong> <strong>د</strong>غه ا<strong>د</strong>ارى كتابتون <strong>د</strong> تيرو څلورو كلونو په بهير كې <strong>د</strong> افغانستان<br />

اړون<strong>د</strong> خپرونې په پراخه توګه ټولى كړي او اوس مهال <strong>د</strong> مو<strong>د</strong>رن/عصري<br />

او لرغونو توكو ټولګې زيرمه كوي چې په هغې كې <strong>د</strong>‎2002‎ -07 كلونو <strong>د</strong><br />

بو<strong>د</strong>جو <strong>د</strong> اسنا<strong>د</strong>و،‏ <strong>د</strong> حقوقي متنونو بيا چاپونه،‏ <strong>د</strong>ولتي احصائيوي<br />

خپرونې،‏ او <strong>د</strong> ټولو قوانينو سافت كاپيانې <strong>د</strong> مجلو په رسمي 900-1 ګڼو<br />

كې مجموعې شاملى <strong>د</strong>ي.‏ <strong>د</strong>غه كتابتون نوي توكي په <strong>د</strong>ري،‏ پښتو او<br />

<strong>د</strong>فارسي هغه خپرونې چې افغانستان پورى اړه لري په فعال ډول<br />

راغونډوي.‏ يوه ستره اكا<strong>د</strong>ميكه سرچينه <strong>د</strong> <strong>د</strong>ايرت المعارف يوه<br />

اه<strong>د</strong>اشوى مجموعه <strong>د</strong>ه.‏ غوره شوي نړيوالې خپرونې اړينې <strong>د</strong>ي څو <strong>د</strong><br />

افغانستان <strong>د</strong>ننه <strong>د</strong> <strong>د</strong>غه خپرونو كاپيانې <strong>د</strong> لاسرسنې وړ وګرځي،‏ <strong>د</strong> مثال<br />

<strong>د</strong> كابل پوهنتون په مركزي كتابتون كې <strong>د</strong> كتابونو المارۍ<br />

په ډول:‏ <strong>د</strong> پښتو ژبى <strong>د</strong>اشتفاق قاموس،‏ <strong>د</strong> حسن كاكړ تاريخي كارونه،‏<br />

او <strong>د</strong> نا خپرې شويو اكا<strong>د</strong>ميكو موضوعاتو پلټنه.‏<br />

هم<strong>د</strong>ارنګه <strong>د</strong>غه كتابتون <strong>د</strong> اوسنيو معلوماتو لپاره <strong>د</strong> توزيعي ارګان په<br />

څير هم كار كوي او له هم<strong>د</strong>ى پلوه زيار باسي څو <strong>د</strong> نويو او وروستيو<br />

څيړنيز رپوټونو او <strong>د</strong> څيړنو <strong>د</strong> ګټو خپرونې <strong>د</strong> <strong>د</strong>رى مياشتنۍ خبرپاڼې<br />

پوسيله خپرې كړي.‏ <strong>د</strong>غه راز <strong>د</strong> <strong>د</strong>غه ا<strong>د</strong>ارى كتاب<strong>د</strong>اران پوښتونو ته <strong>د</strong><br />

ځواب وينې له لارى چې <strong>د</strong> بريښنا ليك<br />

(library@areu.org.af)<br />

پوسيله تر سره كيږي په افغانستان كې او <strong>د</strong> افغانستان څخه بهر <strong>د</strong><br />

څيړونكو سره مرسته هم كوي.‏<br />

<strong>د</strong> پوهنتون كتابتونونه<br />

<strong>د</strong> كابل پوهنتون مركزي كتابتون چې په افغانستان كې ترټولو ستر<br />

پوهنتون <strong>د</strong>ى،‏ <strong>د</strong> افغانستان پورى مح<strong>د</strong>و<strong>د</strong> او اړون<strong>د</strong>ه هيڅ ډول توكي<br />

نلري.‏ <strong>د</strong> مجاه<strong>د</strong>ينو <strong>د</strong> <strong>د</strong>ورى په بهير كې كابو هغه ټول كتابونه چې په<br />

افغاني ژبو ليكل شوي وو ) زيرمه شوى ليكلى يا چاپ شوى نسخې)‏<br />

لوټ او تالا شو،‏ او <strong>د</strong> طالبانو <strong>د</strong> <strong>د</strong>ورى په بهير كې هغه كتابونه چې<br />

انځورونه يې <strong>د</strong>رلو<strong>د</strong>ه،‏ وسوزول شو.‏ <strong>د</strong> جګړو په بهير كې <strong>د</strong> كتابتون<br />

و<strong>د</strong>انۍ هم زيان ومون<strong>د</strong>.‏ <strong>د</strong> پاتى شويو كتابونو څخه ډيرى يې <strong>د</strong> پوهنتون<br />

<strong>د</strong> محصيلينو <strong>د</strong>رسي كتابونه <strong>د</strong>ي چې په انګريزۍ،‏ فرانسوۍ او جرمنۍ<br />

ژبو ليكل شوي <strong>د</strong>ي – <strong>د</strong> <strong>د</strong>غه بيلګې زياتره كتابونه <strong>د</strong> – 1960 70 لسيزو ته<br />

منسوبيږي چې <strong>د</strong> نوموړي كتابتون <strong>د</strong> تجليل ورځې وى.‏ <strong>د</strong><br />

كال 2002<br />

3

<strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> څيړنو خبر پاڼه<br />

راپ<strong>د</strong>ى خوا،‏ <strong>د</strong> كابل <strong>د</strong> پوهنتون كتابتون <strong>د</strong> ماډرنو <strong>د</strong>رسي كتابونو ډيره<br />

بسپنه ترلاسه كړې چې په انګريزي او فارسي ژبو ليكل شوي،‏ خو <strong>د</strong><br />

افغانستان په هكله <strong>د</strong> څيړنې اړون<strong>د</strong> توكي يواځې <strong>د</strong> اكا<strong>د</strong>ميكو څيړنو<br />

‏(مونوګراف)‏ كاپيانې <strong>د</strong>ي چې <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> مطالعې په څانګه كې <strong>د</strong><br />

پوهنتون <strong>د</strong> محصيلينو او ښوونكو لخوا چمتو شوي.‏ <strong>د</strong> انګريزي توكو <strong>د</strong><br />

اصلي نمونو كټلاګ چې <strong>د</strong> كابل پوهنتون په كتابتون كې موجو<strong>د</strong> <strong>د</strong>ى،‏<br />

اوس په لان<strong>د</strong>ى انټرنټي ويب پاڼه كې هم <strong>د</strong> لاسرسنې وړ <strong>د</strong>ى.‏ http://<br />

kohadev.library.arizona.edu/cgi-bin/koha/opac-main.pl<br />

په كابل كې <strong>د</strong> نورو <strong>د</strong>ولتي پوهنتونونو لكه <strong>د</strong> ښوونې او روزنې<br />

پوهنتون،‏ <strong>د</strong> طب پوهنتون،‏ <strong>د</strong> پولى تخنيك پوهنتون په كتابتونونو كې<br />

- <strong>د</strong> افغانستان په اړه هيڅ ډول ځانګړي توكي موجو<strong>د</strong> ن<strong>د</strong>ي.‏ هم<strong>د</strong>ارنګه په<br />

كابل كې نوي خصوصي پوهنتونونه ‏(امريكايي پوهنتون،‏ <strong>د</strong> كار<strong>د</strong>ان<br />

پوهنتون)‏ هم لاتر اوسه <strong>د</strong> افغانستان په هكله <strong>د</strong> ځانګړو او مهمو توكو<br />

ټولګې نلري.‏ <strong>د</strong> حوزه علميه خاتم النبيين پوهنتون<br />

‏(م<strong>د</strong>رسه)‏ نوى<br />

كتابتون چې <strong>د</strong> <strong>د</strong>ارالامان سرك په لوي<strong>د</strong>يځ لور كې موقعيت لري.‏ <strong>د</strong>غه<br />

پوهنتون يوه <strong>د</strong>رۍ پوړيز كتابتون لري چې په لومړي پوړ كې <strong>د</strong> كتابونو<br />

<strong>د</strong> زيرمه ځاى <strong>د</strong> پاسه <strong>د</strong> نارينه او ښځينه ز<strong>د</strong>ه كوونكو لپاره جلا لوست<br />

خونى او په <strong>د</strong>وهم پوړ كې <strong>د</strong> مطالعى لپاره يوه كوټه لري.‏ <strong>د</strong><strong>د</strong>غه كتابتون<br />

كابو ټول كتابونه نوي او <strong>د</strong> نوموړې <strong>د</strong>يني تعليمي بنيا<strong>د</strong> <strong>د</strong> تعليمي<br />

نصاب پورى مربوط <strong>د</strong>ي.‏<br />

<strong>د</strong> كابل عامه كتابتون<br />

<strong>د</strong> كابل <strong>د</strong> عامه كتابتون ټولګه<br />

www.culturalprofiles.net/)<br />

١٢٠٠٠٠ (.html35afghanistan/Units/<br />

ټوكه لري،‏ خو <strong>د</strong> كتابونو<br />

يا<strong>د</strong>شوي جل<strong>د</strong>ونه <strong>د</strong> سرليكونو يا عنوانونو كوم لست <strong>د</strong> ځان سره نلري.‏ <strong>د</strong><br />

افغانستان اړون<strong>د</strong> څيړنو <strong>د</strong> سرچينو په برخه كې <strong>د</strong> كتابتون <strong>د</strong> مجلو<br />

څانګه <strong>د</strong> افغاني ورځپاڼو <strong>د</strong> زړو سيټونو يوه ځانګړې او بى جوړې ګڼه<br />

لري چې 1920 لسيزى ته منسوب <strong>د</strong>ه.‏ <strong>د</strong>اپه كابل كې <strong>د</strong> كتابونو او لرغونو<br />

توكو تر ټولو زيات متضا<strong>د</strong> سيټونه <strong>د</strong>ي او كله چې <strong>د</strong>غه سيټونه <strong>د</strong><br />

افغانستان <strong>د</strong> ساينس اكا<strong>د</strong>مۍ ‏(لان<strong>د</strong>ى مطلب ته پاملرنه وكړئ)‏ <strong>د</strong><br />

سرليكونو سره يو ځاى شي نو كابو يو پرلپسى ريكارډ سربيره كوي.‏<br />

<strong>د</strong><strong>د</strong>غه كتابتون <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> مطالعاتو څانګه په پښتو،‏ <strong>د</strong>ري او حتى<br />

په انګريزي ژبه كې <strong>د</strong> زړو خپرونو يوه مهمه او ارزښتناكه ټولګه لري.‏<br />

پ<strong>د</strong>غه كتابتون كې <strong>د</strong> موجو<strong>د</strong>و توكو،‏ <strong>د</strong> كتابونو <strong>د</strong> پور او <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong><br />

مطالعاتو څانګې لپاره پر كارتونو ترتيب شوى <strong>د</strong> كتابونو كټلاګ<br />

موجو<strong>د</strong> <strong>د</strong>ى ‏(كه څه هم چې،‏ <strong>د</strong>ا روښانه ن<strong>د</strong>ه چې <strong>د</strong>غه پر كارتونو ترتيب<br />

شوى كټلاګ څومره <strong>د</strong> موجو<strong>د</strong>و ټولګو سره تړاو لري).‏<br />

<strong>د</strong>غه عامه كتابتون <strong>د</strong> چارو <strong>د</strong> ا<strong>د</strong>ارى او پرمخ بيولو لپاره بو<strong>د</strong>يجه نلري او<br />

<strong>د</strong> اوسنيو توكو <strong>د</strong> خون<strong>د</strong>ى ساتلو لپاره په بسپنو متكي <strong>د</strong>ى.‏ <strong>د</strong> كتابتون<br />

ريس،‏ ښاغلى عب<strong>د</strong>الحمي<strong>د</strong> نبى زا<strong>د</strong>ه،‏ <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> عامه كتابتون <strong>د</strong><br />

<strong>د</strong> كابل عامه كتابتون<br />

ټول سيستم مسول <strong>د</strong>ى.‏ اوس مهال په هيوا<strong>د</strong> كې <strong>د</strong> عامه كتابتونونو په<br />

هكله يوه سروى جريان لري چې <strong>د</strong> كلتور او ځوانانو <strong>د</strong> وزارت لخوا<br />

رهبري كيږي.‏<br />

<strong>د</strong> وزارتونو كتابتونونه<br />

<strong>د</strong> وزارتونو ډير لږ كتابتونونه <strong>د</strong> جګړو او ناكرارۍ <strong>د</strong> كلونو څخه روغ<br />

پاتى <strong>د</strong>ي.‏ ځينې اوسني وزارتونه <strong>د</strong> كتابتون <strong>د</strong> <strong>د</strong>رلو<strong>د</strong>لو څخه په څرګن<strong>د</strong>ه<br />

او بشپړه توګه انكار كوى،‏ ځيني نور بيا يواځې <strong>د</strong> پخوانيو ټولګو پاتى<br />

شوني توكي لري.‏ سيلابونه،‏ اور،‏ ضررناكه حشرات،‏ ګر<strong>د</strong> او غبار،‏<br />

غفلت او بى پروايي،‏ ضمني غلا يا <strong>د</strong> ژمي په موسم كې <strong>د</strong> سون<strong>د</strong> <strong>د</strong> توكو<br />

اړتيا،‏ بى له شكه <strong>د</strong><strong>د</strong>ى ټولو <strong>د</strong> ملامتيا ا<strong>د</strong>عا كوي.‏ <strong>د</strong> ښوونې او روزنې <strong>د</strong><br />

وزارت كتابتون <strong>د</strong> جګړو پر مهال <strong>د</strong> زيان او ويجاړي<strong>د</strong>و څخه ژغورل<br />

شوى خو هغه ټولګه چې پ<strong>د</strong>غه كتابتون كې موجو<strong>د</strong>ه <strong>د</strong>ه،‏ <strong>د</strong> افغانستان په<br />

اړه ډير لږ كتابونه او مطالب لري.‏ <strong>د</strong><strong>د</strong>غه بيلګې يوه بله استثناء <strong>د</strong> كانو او<br />

صنايعو وزارت <strong>د</strong>ى چې <strong>د</strong> نوموړي وزارت <strong>د</strong> كتابتون ور تر شا يې <strong>د</strong><br />

ميزونو او څوكيو په ايښو<strong>د</strong>و سره <strong>د</strong> كتابتون بڼې ته ب<strong>د</strong>لون وركړى وو،‏<br />

نو ل<strong>د</strong>ى كبله هيڅ چا پرى <strong>د</strong> كتابتون ګومان نه كاوه او په هم<strong>د</strong>ى ترتيب <strong>د</strong><br />

جګړې په بهير كې <strong>د</strong><strong>د</strong>غه كتابتون هيڅ ډول توكي زيانمن او ضايع نشو.‏<br />

<strong>د</strong> افغان <strong>د</strong> جيولوجيكي ‏(ځمكه پيژن<strong>د</strong>نې)‏ سروى <strong>د</strong> منابعو ارشيف <strong>د</strong><br />

بريتانيې <strong>د</strong> جيولوجيكي سروى <strong>د</strong> ا<strong>د</strong>ارى په مرسته ترميم او يوځل بيا <strong>د</strong><br />

كارولو وړ وګرځي<strong>د</strong>(‏www.bgs.ac.uk/AfghanMinerals/reports.htm‏).‏<br />

اوس مهال په افغانستان كې <strong>د</strong> زراعت او مال<strong>د</strong>ارۍ وزارت <strong>د</strong> بيلا بيلو<br />

خواوو څخه <strong>د</strong> رقابتي تقاضاوو او <strong>د</strong><strong>د</strong>غه سكتور لپاره <strong>د</strong> ستراتيژي نه<br />

<strong>د</strong>رلو<strong>د</strong>لو له كبله <strong>د</strong> كتابتون <strong>د</strong> بيا رغونې يا مجهزونې <strong>د</strong> ستونزو يوه<br />

څرګن<strong>د</strong>ه بيلګه <strong>د</strong>ه.‏ په <strong>د</strong>غه وزارت كې ح<strong>د</strong> اقل پنځه بيلابيلې نامشابه<br />

ټولګې موجو<strong>د</strong>ي <strong>د</strong>ي:‏ 1) <strong>د</strong> كابل لپاره <strong>د</strong> ملګرو ملتونو <strong>د</strong> خوراكي توكو<br />

4

<strong>د</strong> ورى مياشت 1387 لمريز كال<br />

او كرنې <strong>د</strong> ا<strong>د</strong>ارى استازې په <strong>د</strong>غه وزارت كې يو <strong>د</strong>فتر لري او <strong>د</strong> ملي<br />

ټولګې <strong>د</strong> خپرونو ساتنه او څارنه كوي؛ 2) په ورته و<strong>د</strong>انۍ كې،‏ <strong>د</strong> كرنې<br />

اړون<strong>د</strong> كتابونو ‏(كاملاً‏ په فارسي ژبه)‏ بسپنه شوى كتابتون،‏ ډيرو<br />

ايراني <strong>د</strong>رسي كتابونو ته لاسرسى برابروي؛<br />

3) په <strong>د</strong>غه وزارت كې <strong>د</strong><br />

ځنګله پوهنې څانګه <strong>د</strong> خپلو مياشتنيو خپرونو په موخه <strong>د</strong> امريكا <strong>د</strong><br />

متح<strong>د</strong>ه ايالت <strong>د</strong> نړيوال پرمختيا <strong>د</strong> پروژى لخوا مرستې ترلاسه كوي او <strong>د</strong><br />

تخنيكي توكو انكشافي ټولګه هم لري؛ 4) <strong>د</strong> وزارت لومړنى او<br />

پخوانى كتابتون <strong>د</strong> پلان څانګى په يوه كوټه كې ساتل كيږي؛<br />

<strong>د</strong>)‏ 5<br />

ا<strong>د</strong>ارى او <strong>د</strong> بيارغونى <strong>د</strong> پروژو لپاره يوى قرار<strong>د</strong>ا<strong>د</strong>ي كمپنۍ <strong>د</strong> وزارت<br />

<strong>د</strong>ننه هم يو كوچنى كتابتون جوړ كړى چې <strong>د</strong> نورو غير<strong>د</strong>ولتي موسسو او<br />

اژانسونو څخه اسنا<strong>د</strong> راغونډوي.‏ <strong>د</strong> يا<strong>د</strong>و شويو پنځو كوچنيو<br />

كتابتونونو څخه يواځې په ورستي ‏(پنځم كوچنى كتابتون)‏ كې هغه<br />

توكي موجو<strong>د</strong> <strong>د</strong>ي چې <strong>د</strong> افغانستان سره په نيغه تړاو لري.‏<br />

<strong>د</strong> بهرنيو چارو وزارت هم خپل كتابتون چې <strong>د</strong> مخه <strong>د</strong> <strong>د</strong>يپلوماسۍ په<br />

انستيتيوت كې تاسيس شوى،‏ بيا رغوي او اړين توكي ورته برابروي.‏<br />

هرڅو كه <strong>د</strong>غه كتابتون هيڅ كله هم لوټ او يا زيانمن شوى ن<strong>د</strong>ى،‏ خو<br />

پ<strong>د</strong>غه كتابتون كې <strong>د</strong> موجو<strong>د</strong>ى ټولګې په برخه كې بى پروايي شوى <strong>د</strong>ه.‏<br />

<strong>د</strong>غه كتابتون <strong>د</strong> تيرو 50 كلونو <strong>د</strong> رسمي خپرونو نمونې او كاپيانې لري.‏<br />

په ځينو وزارتونو كې،‏ خصوصي اشخاصو سرچينو ته <strong>د</strong> لاسرسنى <strong>د</strong><br />

چمتو والي په موخه ډير مهمى او <strong>د</strong> پاموړ مرستې كړي <strong>د</strong>ي،‏ <strong>د</strong> بيلګې په<br />

ډول <strong>د</strong> اوبو او بريښنا په وزارت كې <strong>د</strong> اوبو-سرچينو <strong>د</strong> اسنا<strong>د</strong>و غوره او<br />

عالي ټولګه <strong>د</strong> محترم ښاغلي انجنير شريف پوسيله خون<strong>د</strong>ى او <strong>د</strong><br />

زيامني<strong>د</strong>و څخه ژغورل شوى.‏<br />

<strong>د</strong> افغانستان ملي ارشيف<br />

ملي ارشيف په اريانوونكي توګه <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> كورنۍ جګړې په ټولو<br />

<strong>د</strong>ورو كې هيڅ ضرر ن<strong>د</strong>ى مون<strong>د</strong>لى.‏ يو وخت،‏ <strong>د</strong> طالبانو حكومت <strong>د</strong><strong>د</strong>غه<br />

ارشيف <strong>د</strong>روازه په يو فرمان ليك سره مهرلاك او هيڅ چا نشو كولاى<br />

چې ارشيف ته <strong>د</strong>اخل او موجو<strong>د</strong>ى ټولګې وګوري.‏ هغه توكي چې <strong>د</strong>لته<br />

ساتل كيږي لاتر اوسه په بشپړ ډول څرګن<strong>د</strong> شوى ن<strong>د</strong>ي،‏ خو په نوموړي<br />

ارشيف كې ښايي په زرګونو اسنا<strong>د</strong> موجو<strong>د</strong> وي.‏ <strong>د</strong><strong>د</strong>غه ارشيف ټولګه په<br />

<strong>د</strong>ريو برخو ويشل كيږي:‏<br />

•<br />

•<br />

•<br />

<strong>د</strong> ليكل شويو يا چاپ شويو نسخو سرليكونه ‏(كابو <strong>د</strong> بشپړ لاسي<br />

ليكنې اساسي لست)‏<br />

لرغوني اسنا<strong>د</strong>،‏ په ګډون <strong>د</strong> انځورونو او عكسونو ‏(<strong>د</strong> جمهوري<br />

رياست <strong>د</strong> فرمان او حكمونو لست په لاسي ليكنې موجو<strong>د</strong> <strong>د</strong>ى،‏ خو<br />

<strong>د</strong> نورو اسنا<strong>د</strong>و لستونه يا په لست برابرونه لا تر كار لان<strong>د</strong>ى <strong>د</strong>ه)‏<br />

ځيني چاپ شوي كتابونه هم ساتل شوي ‏(لاتر اوسه <strong>د</strong> كتابونو<br />

اړون<strong>د</strong> بشپړ لست شتون نلري)‏<br />

<strong>د</strong> افغانستان ملي ارشيف<br />

<strong>د</strong> <strong>د</strong>غه ټولګو <strong>د</strong> ډيرو خپرو شويو لستونو يوه برخه <strong>د</strong> كابل په پوهنتون<br />

كې <strong>د</strong> افغانستان پيژن<strong>د</strong>نې مركز په ويب پاڼه كې ‏(<strong>د</strong> كتابونو او نورو<br />

توكو <strong>د</strong> اساسي لست په ټوك كې)‏ لست شوي.‏ <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> ملي<br />

ارشيف لپاره يو لارښو<strong>د</strong> چې نيټه نه لري ‏(تقريباً‏ <strong>د</strong> 1980 لسيزى څخه)‏<br />

<strong>د</strong>اسى څرګن<strong>د</strong>ونه كوي چې:‏<br />

<strong>د</strong> اطلاعاتو او فرهنګ وزارت،‏ ډير زيار وايست څو <strong>د</strong> افغانستان ملي<br />

ارشيف تاسيس كړي .... په زرګونو اسنا<strong>د</strong>،‏ ټيپونه،‏ ليكونه او نا<strong>د</strong>رى<br />

‏(ليكل شوى يا چاپ شوى)‏ نسخې يې <strong>د</strong> يحى <strong>د</strong> كورنۍ <strong>د</strong> ضبط شويو<br />

توكو ، او هم<strong>د</strong>ارنګه <strong>د</strong> ع<strong>د</strong>ليې وزارت،‏ <strong>د</strong> انقطاع محكمې،‏ منحل شوى<br />

ولسي جرګې او مشرانو جرګې څخه راغونډ كړل.‏<br />

په 1974 كال كې يو هن<strong>د</strong>ي ارشيف پوه <strong>د</strong><strong>د</strong>غه ارشيف څخه كتنه وكړه او<br />

<strong>د</strong> خپل كار په اړه يې <strong>د</strong> ډيرو وړان<strong>د</strong>يزونو او نظرونو سره يو رپوټ وليكه.‏<br />

<strong>د</strong> ملي ارشيف <strong>د</strong> توكو <strong>د</strong> استفا<strong>د</strong>ى لپاره <strong>د</strong> اطلاعاتو او فرهنګ <strong>د</strong> وزارت<br />

څخه ځانګړې اجازه اړينه <strong>د</strong>ه،‏ او هم<strong>د</strong>ارنګه پ<strong>د</strong>ى وروستيو كې <strong>د</strong> توكو <strong>د</strong><br />

كاپي كولو لپاره يو ان<strong>د</strong>ازه فيس تجويز شوى <strong>د</strong>ى.‏ تر ټولو غوره طريقه <strong>د</strong>ا<br />

<strong>د</strong>ه چې <strong>د</strong> سالنګ واټ په لوري ارشيف ته ولاړ شي او <strong>د</strong> ارشيف<br />

چارواكو سره <strong>د</strong> اجازى او <strong>د</strong> نورو رسمي مقرراتو <strong>د</strong> اړتيا په اړه وكتل<br />

شي.‏ <strong>د</strong> كتابتون متص<strong>د</strong>ي څيړونكو ته <strong>د</strong> ارشيف څخه <strong>د</strong> انفرا<strong>د</strong>ي څيړنې<br />

اجازه نه وركوي.‏ <strong>د</strong> ملي ارشيف ريس ښاغلى نيلاب رحيمى <strong>د</strong>ى.‏<br />

<strong>د</strong> ساينس <strong>د</strong> اكا<strong>د</strong>مۍ كتابتون<br />

<strong>د</strong> ساينس اكا<strong>د</strong>مي <strong>د</strong> روسانو <strong>د</strong> نفوذ <strong>د</strong> <strong>د</strong>وران په بهير كې تاسيس او <strong>د</strong><br />

كتابتون زياتره توكي يې <strong>د</strong> روسانو <strong>د</strong> <strong>د</strong>وران څخه وروسته كلونو نيټې<br />

لري.‏ <strong>د</strong> نوموړي كتابتون ټولګه <strong>د</strong> جګړې په بهير كې لوټ او يا زيانمن<br />

شوى نه <strong>د</strong>ه،‏ او اوس مهال <strong>د</strong> افغانستان اړون<strong>د</strong> پښتو او <strong>د</strong>ري خپرونو تر<br />

ټولو لويه ټولګه لري چې <strong>د</strong> -1989 1979 كلونه تر پوښښ لان<strong>د</strong>ى راولي.‏<br />

كه څه هم چې پ<strong>د</strong>غه كتابتون كې <strong>د</strong> كتابونو اصلي كټلاګ نشته،‏ خو <strong>د</strong><br />

5

<strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> څيړنو خبر پاڼه<br />

كتابتون كاركوونكي مرستن<strong>د</strong>ويه <strong>د</strong>ي او زيار باسي څو توكي <strong>د</strong><br />

ستونزمنو شرايطو لان<strong>د</strong>ى ځاى په ځاى كړي.‏ په كتابتون كې <strong>د</strong>ننه يوه<br />

لوست خونه چمتو او <strong>د</strong> څيړونكو څخه هركلى كيږي.‏ <strong>د</strong> ورځپاڼو سټونه<br />

چې <strong>د</strong><strong>د</strong>غه كتابتون لخوا خپريږي ارزښتناك <strong>د</strong>ي خو كره لست نلري.‏<br />

په افغانستان كې <strong>د</strong> فرانسى <strong>د</strong> لرغون پيژن<strong>د</strong>نې هيأت<br />

په افغانستان كې <strong>د</strong> فرانسى <strong>د</strong> لرغون پيژن<strong>د</strong>نې استازى هيأت ا<strong>د</strong>اره(‏<br />

(www.dafa.org.af په كال 1922 كې تاسيس او تر 1982 پورى يې<br />

كار كاوه،‏ او په كال 2002 كې بيرته له سره پرانستل شوه.‏ <strong>د</strong><strong>د</strong>غه ا<strong>د</strong>ارى<br />

موخه په لومړي سر كې <strong>د</strong>ا وه څو <strong>د</strong> افغاني او فرانسوي <strong>د</strong> لرغون<br />

پيژن<strong>د</strong>نې ګډ ماموريت ته ا<strong>د</strong>اري او لوجستيكي مرستې چمتو كړي.‏<br />

نوموړې ا<strong>د</strong>اره كابو <strong>د</strong> 13000 ټوكو څخه جوړ يو كتابتون لري چې <strong>د</strong> ټوكو<br />

<strong>د</strong>غه شميره يې په 35 صاف او روڼ عنوان لرونكو طبقو كې تنظيم<br />

شوي.‏ <strong>د</strong>غه ټولګه په افغانستان كې <strong>د</strong> فرانسى <strong>د</strong> لرغون پيژن<strong>د</strong>نې هيأت <strong>د</strong><br />

څيړنيزو فعاليتونو ملاتړ كوي او افغانستان،‏ شمالي هن<strong>د</strong>،‏ ايران،‏<br />

منځنۍ او مركزي آسيا تر پوښښ لان<strong>د</strong>ى راولي او <strong>د</strong> لرغون پيژن<strong>د</strong>نې په<br />

ژورنال او اكا<strong>د</strong>ميكو مقالو كې چې په بيلابيله توګه چاپيږي،‏ غښتلى<br />

<strong>د</strong>ه.‏ <strong>د</strong><strong>د</strong>غه كتابتون مطالب په لرغون پيژن<strong>د</strong>نې،‏ مهن<strong>د</strong>سۍ،‏ كولالۍ،‏<br />

تاريخ او ارت ‏(هنر)‏ بان<strong>د</strong>ى تمركز كوي.‏ هم<strong>د</strong>ا راز <strong>د</strong> مختصر ريكارډ سره<br />

يو بشپړ كټلاګ ‏(<strong>د</strong> اوس لپاره <strong>د</strong> انټرنټ په پاڼه <strong>د</strong> لاسرسنى وړ ن<strong>د</strong>ى)‏<br />

لري.‏ په كتابتون كې <strong>د</strong> شته توكو استعمال او كارول تر علمي څيړنو<br />

پورى مح<strong>د</strong>و<strong>د</strong> <strong>د</strong>ى،‏ او <strong>د</strong> فوتوكاپى اسانتيا هم نشته.‏<br />

نور كتابتونونه<br />

<strong>د</strong> افغانستان په ملي موزيم ‏(<strong>د</strong> كابل موزيم)‏ او <strong>د</strong> لرغون پيژن<strong>د</strong>نې په<br />

انستيتيوت كې پاتى شونى كتابتونونه موجو<strong>د</strong> <strong>د</strong>ي.‏ <strong>د</strong> جګړو په بهير<br />

كې <strong>د</strong>غه ارګانونو ته <strong>د</strong> ش<strong>د</strong>ي<strong>د</strong> زيان او لوټ له امله <strong>د</strong> نوموړو كتابتونونو<br />

ټولګې هم زيانمنې شوي او لاتر اوسه هم بيا رغول شوي ن<strong>د</strong>ي.‏ <strong>د</strong><br />

مجاه<strong>د</strong>ينو په <strong>د</strong>ور كې <strong>د</strong> لرغون پيژن<strong>د</strong>نې انستيتيوت په سيستماتيك<br />

ډول لوټ شو،‏ <strong>د</strong> <strong>د</strong>يوالونو څخه يې برقي مزي وشكول شو او <strong>د</strong> <strong>د</strong>روازو<br />

او كړكيو چوكاټونه يې مات او برمته شو.‏ <strong>د</strong>غه كوچنى كتابتون لا تر<br />

اوسه هم بيا له سره جوړ شوى ن<strong>د</strong>ى او اوس مهال ډير لږ كارونه په بركې<br />

لري خو په افغانستان كې <strong>د</strong> فرانسې <strong>د</strong> لرغون پيژن<strong>د</strong>نې هيأت <strong>د</strong> رپوټونو<br />

ځانګړې او ارزښتناكه ګڼه او هم<strong>د</strong>ارنګه <strong>د</strong> خپلو خپرونو يوه زيرمه چې<br />

پ<strong>د</strong>غه كوچني كتابتون كې موجو<strong>د</strong>ه <strong>د</strong>ه،‏ هم لري.‏ په كابل كې <strong>د</strong><br />

افغانستان <strong>د</strong> كلتوري ميراث ساتنې ټولنه<br />

SPACH, )<br />

(www.spach.info <strong>د</strong> لرغون پيژن<strong>د</strong>نې او ميوزيولوجۍ يوه موثره او<br />

خاصه ټولګه لري چې <strong>د</strong> نوموړى ټولنى په <strong>د</strong>فترونو كې <strong>د</strong> كابو<br />

400 پورى كتابونه موجو<strong>د</strong> <strong>د</strong>ي.‏<br />

<strong>د</strong> افغانستان كمپيوټري كتابتون<br />

– 300<br />

<strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> <strong>د</strong>يجيتل ‏(كمپيوټري)‏ كتابتون پروژه چې <strong>د</strong> متح<strong>د</strong>ه<br />

ايالاتو په نيويارك ښار كې موقعيت لري،‏ ټول هغه كارونه چې په<br />

افغانستان كې <strong>د</strong> 1870 او 1930 ترمنځ لسيزو كې خپاره شوي پلټي،‏<br />

مون<strong>د</strong>ى،‏ خون<strong>د</strong>ي كوي يې او <strong>د</strong> كارولو په موخه يې له سره <strong>د</strong> استفا<strong>د</strong>ى وړ<br />

كرځوي.‏ <strong>د</strong><strong>د</strong>غه پروژى اوږ<strong>د</strong>-مهالى موخى <strong>د</strong>ا<strong>د</strong>ي چې <strong>د</strong> امكان تر ح<strong>د</strong>ه <strong>د</strong><br />

يا<strong>د</strong>و شويو وختونو خپرونې غونډى،‏ پر اساسي ليستونو او ګڼو يې<br />

برابرى كړي،‏ كمپيوټري او <strong>د</strong> امكان تر ح<strong>د</strong>ه زياتى خپرونې <strong>د</strong> لاسرسنې<br />

وړ وګرځوي.‏ <strong>د</strong> افغانستان په ملي ارشيف كې <strong>د</strong> وروستنيو نوښتونو<br />

سره سره <strong>د</strong><strong>د</strong>غه پروژى توكي په نړيواله كچه سكن ‏(<strong>د</strong> كمپيوټر پوسيله <strong>د</strong><br />

اسنا<strong>د</strong>و انځور ايستل كيږي او بيا <strong>د</strong> چاپ لپاره چمتو كيږي)‏ كيږي.‏ <strong>د</strong><br />

نوموړي كتابتون ويب پاڼه تر ټولو پخوانيو توكو سل ګونو پاڼو ته چې<br />

په افغانستان كې چاپ ته رسي<strong>د</strong>ى او هم<strong>د</strong>اراز په هيوا<strong>د</strong> كې <strong>د</strong> هر هغه<br />

توكو لستونو ته چې <strong>د</strong><strong>د</strong>غه معين او مشخص <strong>د</strong>ور په بهير كې چاپ ته<br />

رسي<strong>د</strong>لي،‏ لاسرسي برابروي.‏<br />

<strong>د</strong> افغانستان څيړنيزه خبر پاڼه <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> څيړنې او ارزونې <strong>د</strong> ا<strong>د</strong>ارى <strong>د</strong>رى مياشتنۍ خپرونه <strong>د</strong>ه.‏ <strong>د</strong><strong>د</strong>غه خبرپاڼې موخه <strong>د</strong>ا<strong>د</strong>ه چې لوستونكي <strong>د</strong> نوو څيړنو څخه<br />

چې په افغانستان كې په لاره اچول كيږي خبر كړي او هم<strong>د</strong>ارنګه <strong>د</strong> څيړنې مون<strong>د</strong>نې او پايلو <strong>د</strong> رپوټونو په ويشلو او خپرولو كې مرسته وكړي.‏ ځينى <strong>د</strong> يا<strong>د</strong>و شويو<br />

منابعو څخه <strong>د</strong> انترنيټ په پاڼه هم <strong>د</strong> لاسرسنى وړ <strong>د</strong>ي؛ زياتره كتابونه او نورى خپرونې <strong>د</strong> <strong>د</strong>غه ا<strong>د</strong>ارى په كتابتون كې موجو<strong>د</strong>ى <strong>د</strong>ي،‏ نوموړى كتابتون <strong>د</strong><strong>د</strong>غه ا<strong>د</strong>ارى<br />

په <strong>د</strong>فتر ‏(<strong>د</strong> ګل فروشۍ كوڅه،‏ <strong>د</strong> <strong>د</strong>وهمى كوڅې څنډه)‏ كې موقعيت لري او <strong>د</strong> يكشنبه څخه تر پنجشنبه پورى <strong>د</strong> سهار <strong>د</strong> 9 بجو څخه تر 12:30 او <strong>د</strong> ماسپښين <strong>د</strong> 1<br />

بجې څخه تر <strong>د</strong> ماز<strong>د</strong>يګر 4 بجو پورى <strong>د</strong> څيړونكو پرمخ پرانستى <strong>د</strong>ى.‏ <strong>د</strong>غه خبر پاڼه <strong>د</strong> رويس وايلز او ډاكټر جميل الكوزي لخوا تصنيف،‏ <strong>د</strong> انيا هاوي<strong>د</strong>ال لخوا<br />

اصلاح او <strong>د</strong> امان االله اتل،‏ احم<strong>د</strong> االله امرخيل او فري<strong>د</strong>ون شاريق لخوا په پښتو او <strong>د</strong>ري ژبو ژباړل كيږي.‏ كه چيرى تاسو <strong>د</strong> كتابونو يا نورو خپرونو يا سرچينو په اړه<br />

وړان<strong>د</strong>يزونه لرۍ چې باي<strong>د</strong> په خبر پاڼه كې اضافه شي،‏ نو هيله كيږي چې <strong>د</strong>غه بريښنا پتى ته بريښناليك را واستوئ:‏ newsletter@areu.org.af<br />

<strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> څيړنې او ارزونې ا<strong>د</strong>اره (AREU) يوه خپلواكه څيړنيزه ا<strong>د</strong>اره <strong>د</strong>ه چې په كابل كې موقعيت لري.‏ <strong>د</strong><strong>د</strong>غه ا<strong>د</strong>ارى ماموريت <strong>د</strong> لوړ كيفيت لرونكو څيړنو<br />

تنظيمول <strong>د</strong>ي تر څو پ<strong>د</strong>يوسيله پاليسي او كړنلار متأثره او آګاه كړي.‏ هم<strong>د</strong>ارنګه،‏ <strong>د</strong>غه ا<strong>د</strong>اره په افغانستان كې <strong>د</strong> تحليلي ظرفيت <strong>د</strong> پياوړي كولو پواسطه <strong>د</strong> څيړنې<br />

او ز<strong>د</strong>ه كړې كلتور ته په فعاله توګه و<strong>د</strong>ه وركوي او <strong>د</strong>غه راز په سيمه كې <strong>د</strong> موجو<strong>د</strong>و ستونزو په هكله فكرونو او مباحثو ته لار هواروي.‏ <strong>د</strong>افغانستان <strong>د</strong> څيړنې او<br />

ارزونې <strong>د</strong> ا<strong>د</strong>ارى بنسټيز لي<strong>د</strong> <strong>د</strong>ا<strong>د</strong>ى چې <strong>د</strong><strong>د</strong>غه ا<strong>د</strong>ارى كار او فعاليت باي<strong>د</strong> <strong>د</strong> افغانانو ژون<strong>د</strong> كې ښه والى رامنځته كړي.‏ <strong>د</strong> ا<strong>د</strong>ارى بو<strong>د</strong>جه <strong>د</strong> اروپا كميسيون ،(EC) <strong>د</strong><br />

كډوالو لپاره <strong>د</strong> ملګرو ملتونو عالى كميشنرۍ ،(UNHCR) نړيوال بانك،‏ او <strong>د</strong> <strong>د</strong>نمارك،‏ ناروى،‏ سوي<strong>د</strong>ن،‏ سويتزرلن<strong>د</strong> او بريتانيې حكومتونو لخوا تمويليږي.‏<br />

لازيات معلومات او <strong>د</strong><strong>د</strong>غه ا<strong>د</strong>ارى <strong>د</strong> ټولو خپرونو پي ډي ايف كاپيانې <strong>د</strong> نوموړې ا<strong>د</strong>ارى په ويب پاڼه www.areu.org.af كې <strong>د</strong> لاسرسنې وړ <strong>د</strong>ي.‏<br />

6

<strong>د</strong> ورى مياشت 1387 لمريز كال<br />

خبرونه او اوسنۍ څيړنې<br />

<strong>د</strong> <strong>د</strong>غه خپرونې په<br />

<strong>د</strong> نفوسو <strong>د</strong> سرشميرنې نوښت<br />

16/15<br />

ګڼه ‏(‏‎7‎م مخ)‏ كې موږ په<br />

35<br />

•<br />

•<br />

•<br />

ټوكو كې <strong>د</strong><br />

افغانستان:‏ ټولنيز اقتصا<strong>د</strong>ي او <strong>د</strong> سر شميرنې ملي او ولايتي عنوان<br />

لان<strong>د</strong>ى <strong>د</strong> نوى سرشميرنې اثارو په هكله يو راز تفصيلات وړان<strong>د</strong>ى كړل.‏<br />

اوس مهال <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> نفوسو <strong>د</strong> شميرى <strong>د</strong>وه ګڼه معلومات موجو<strong>د</strong><br />

<strong>د</strong>ى،‏ او <strong>د</strong> <strong>د</strong>غو معلوماتو لومړنۍ ګڼه <strong>د</strong> احصايې <strong>د</strong> مركزى <strong>د</strong>فتر <strong>د</strong><br />

افغانستان <strong>د</strong> نفوسو په وړان<strong>د</strong> لي<strong>د</strong> شوى راپور كې موجو<strong>د</strong>ه <strong>د</strong>ه ‏(چې <strong>د</strong><br />

1979 كال نه بشپړه سرشميرنې پر بنسټ ولاړه <strong>د</strong>ه).‏ <strong>د</strong>وهمه ګڼه <strong>د</strong><br />

احصاييې <strong>د</strong> مركزي <strong>د</strong>فتر او <strong>د</strong> ښځو څخه <strong>د</strong> ملاتړ <strong>د</strong> ملګرو ملتونو<br />

صن<strong>د</strong>وق <strong>د</strong> پروژې پايلې <strong>د</strong>ي چې <strong>د</strong> 2003 او 2005 كال تر منځ مو<strong>د</strong>ه كې<br />

بشپړه شوه.‏ <strong>د</strong> مح<strong>د</strong>و<strong>د</strong> شمير پوښتنو په پام كې نيولو سره،‏ <strong>د</strong>غه لومړنې<br />

تمرين يو ډول شميرل وو نه احصايېه.‏ <strong>د</strong> <strong>د</strong>غه پروژې موخى <strong>د</strong>ا وى:‏<br />

<strong>د</strong> ټولټاكنو له تياري سره مرسته وكړي،‏ <strong>د</strong> ګڼې په توګه،‏ <strong>د</strong> رايې<br />

وركوونكو <strong>د</strong> نوم ليكنې <strong>د</strong> بهير لپاره معلومات برابر كړي،‏ ځكه خو<br />

<strong>د</strong> سيستماتيكو ناټاكلو بڼو پر بنسټ <strong>د</strong> وګړو <strong>د</strong>عمر په هكله<br />

معلومات راغونډ شول؛<br />

<strong>د</strong> 2008 كال لپاره <strong>د</strong> پلان شوى احصايې سره مرسته وكړى؛ او<br />

<strong>د</strong> پراخې بيارغونې او پرمختللې پلان جوړونې لپاره معلومات<br />

برابر كړى.‏<br />

<strong>د</strong>غه شميرنه <strong>د</strong> 2003 كال <strong>د</strong> جنورى او <strong>د</strong> 2005 كال <strong>د</strong> جون تر منځ مياشتو<br />

په بهير كې <strong>د</strong> احصايې مركزى <strong>د</strong>فتر له خوا <strong>د</strong> شميرونكو او څارونكو <strong>د</strong><br />

يو لږ شمير ډلو له خوا تر سره شوه.‏ نوموړى ډلې ټولو ولايتونو ته <strong>د</strong> ټولو<br />

ولسواليو او <strong>د</strong> هغو <strong>د</strong> كليو او ښارونو څخه <strong>د</strong> كتنې په موخه سفر وكړ.‏<br />

خو <strong>د</strong> امنيتې ستونځو له كبله په كن<strong>د</strong>هار،‏ <strong>د</strong>ايكن<strong>د</strong>ي،‏ غزني،‏ ارزګان او<br />

زابل كې 19 ولسوالۍ (2072 كلي)‏ له شميرنې پاتى شوي.‏ كه څه هم<br />

<strong>د</strong>غه شميرنې يو لړ ستونځې لرلې خو بيا هم <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> نفوس په<br />

هكله يو ارزښتمن<strong>د</strong> معلومات كي<strong>د</strong>اى شى.‏<br />

<strong>د</strong> شميرنې ډلو له هرې كورنې څخه ډير لږ شمير سوالونه وپوښتل،‏<br />

<strong>د</strong>اسى چې له ټولو كورنيو څخه <strong>د</strong> هغو <strong>د</strong> ټولو غړو،‏ <strong>د</strong> 18 او له هغه څخه<br />

كشرو او مشرو غړو <strong>د</strong> شمير په هكله پوښتنې وشوې ‏(<strong>د</strong>غه پوښتنې <strong>د</strong><br />

ټولټاكنې <strong>د</strong> تياري په موخه وى).‏ په<br />

200<br />

كورنيو كې يواځې <strong>د</strong> يوى<br />

كورنۍ څخه <strong>د</strong> هغه <strong>د</strong> غړو په هكله په تفصيل پوښتنې وشوى ‏(<strong>د</strong><br />

سيستماتيكو ناټاكلو بڼو په كار اخستلو):‏ <strong>د</strong> كورنۍ <strong>د</strong> غړو عمر او<br />

جنس.‏ كولاى شو ووايو چې <strong>د</strong>ا يوه بڼه ييزه سروى نه وه؛ بلكه <strong>د</strong> ټولو<br />

كورنيو او <strong>د</strong> هغو <strong>د</strong> غړو شميرل وو،‏ او يوازى له يوى كورنۍ څخه <strong>د</strong><br />

فرعي بڼې په توګه <strong>د</strong> عمر او جنس له مخې <strong>د</strong> كورنۍ <strong>د</strong> جوړښت په هكله<br />

پوښتنې وشوې.‏<br />

<strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> حقوقي ښوونې او روزنې پروژه<br />

<strong>د</strong> 2007 كال په منې كې <strong>د</strong> ستانفور<strong>د</strong> <strong>د</strong> حقوقو له پوهنځې څخه <strong>د</strong><br />

محصلينو يوې ډلې له افغانستان سره <strong>د</strong> <strong>د</strong>غه هيوا<strong>د</strong> <strong>د</strong> حقوقو <strong>د</strong> ښوونې<br />

او روزنې هلو ځلو سره <strong>د</strong> مرستې په موخه يوه پروژه پيل كړه.‏ <strong>د</strong> <strong>د</strong>غه<br />

پروژى موخه په خاصه توګه <strong>د</strong> <strong>د</strong>اسى كتابونو او موا<strong>د</strong>و رامنځته كول<br />

<strong>د</strong>ې چې <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> اساسى قانو ن او نورو ټولو حقوقي كړنلارو<br />

ښوونې سره مرسته وكړى.‏ <strong>د</strong> حقوقو مق<strong>د</strong>ماتي <strong>د</strong>رسى كتاب او <strong>د</strong> <strong>د</strong>غه<br />

كورس ضميمه موا<strong>د</strong> به <strong>د</strong> 2008 كال <strong>د</strong> مى په مياشت كې بشپړ شي.‏<br />

نوموړى كتاب به لومړى په انګريزۍ ژبه چاپ،‏ او <strong>د</strong> 2008 كال په منې<br />

كې <strong>د</strong> افغانستان په امريكايې پوهنتون كې <strong>د</strong> پوهنځې محصلينو ته <strong>د</strong><br />

ښوونې لپاره ترى ګټه واخستل شى.‏ <strong>د</strong>غه <strong>د</strong>رسي كتاب <strong>د</strong> ښوونې <strong>د</strong><br />

تجربى له مخې بيا وكتل شى،‏ او چيرى چې لازمه وي تازه او تصحيح<br />

شي.‏ او وروسته له <strong>د</strong>ى به په ټول هيوا<strong>د</strong> كې <strong>د</strong> لوړو ز<strong>د</strong>ه كړو موسسو <strong>د</strong><br />

ګټې لپاره په <strong>د</strong>ري او پښتو ژبو وژباړل شي.‏ <strong>د</strong> لا زياتو معلوماتو<br />

لپاره،‏ بريښنا پته:‏ egjensen@stanford.edu.<br />

په كليو او ښاري سيمو كې څيړنيز ټيمونو يو لړ و<strong>د</strong>انۍ په نخښه كړې<br />

چې كورنۍ،‏ كلينيكونه،‏ بازارونه او <strong>د</strong>اسى نور كارځايونه يې <strong>د</strong> ځان<br />

سره لرل.‏ په كليو كې هغوى يواځې <strong>د</strong> ملكانو يا مشرانو څخه <strong>د</strong> موجو<strong>د</strong>و<br />

تسهيلاتو او مروج سلوك او تهذيب،‏ حالاتو او اقتصا<strong>د</strong>ي فعاليتونو<br />

په هكله پوښتنې كولى.‏ <strong>د</strong> كليو/ښار په كچه <strong>د</strong>غه لومړني معلومات <strong>د</strong><br />

2008 كال په سر شميرنه كې نه راټوليږي؛ ځكه چې يا<strong>د</strong>شوي لومړني<br />

معلومات <strong>د</strong> شميرنى تمرين پورى منحصر <strong>د</strong>ي.‏ <strong>د</strong>غه شميرنه ښايي په<br />

زيږه توګه <strong>د</strong> كوچيانو كم شمير په ګوته كړى وي،‏ نو له <strong>د</strong>ى كبله،‏ <strong>د</strong><strong>د</strong>غه<br />

ډلى لپاره لومړني معلومات په ولايتي يا ملي كچه ن<strong>د</strong>ي كارول شوي.‏ <strong>د</strong><br />

2008 كال سرشميرنه ښايي <strong>د</strong> سيمه ايز ى شميرونكو پوسيله ترسره<br />

شي،‏ چې <strong>د</strong>ا تګلار ښايي په ځانګړېتوګه <strong>د</strong> كوچيانو <strong>د</strong> سيمو پيژن<strong>د</strong>لو په<br />

موخه وكارول شي.‏ نوموړي سرشميرونكي به وروزل شي څو <strong>د</strong> <strong>د</strong>غه ډلى<br />

او په تيره بيا <strong>د</strong> بى كوره خلكو په وړان<strong>د</strong>ى حساس اوسي او <strong>د</strong> هغوى<br />

لومړنۍ <strong>د</strong>ن<strong>د</strong>ه به <strong>د</strong> كورنيو <strong>د</strong> لست نوښت وي.‏<br />

<strong>د</strong> 2005-2003 كلونو <strong>د</strong> شميرنې تمرين <strong>د</strong> افغانستان ټول نفوس<br />

23565000 تخمين كړ،‏ چې له <strong>د</strong>غه شمير څخه 4580000 وګړي ښاري<br />

اوسي<strong>د</strong>ونكي <strong>د</strong>ي او پاتى نور يې په كليوالي سيمو كې اوسيږي.‏<br />

<strong>د</strong> عامى روغتيا په وزارت كې <strong>د</strong> ملګرو ملتونو <strong>د</strong> نفوسو وجهي صن<strong>د</strong>وق<br />

(UNFPA) <strong>د</strong> پرزنتيشن په بهير كې <strong>د</strong> ليكل شويو يا<strong>د</strong><strong>د</strong>اښتونو څخه<br />

تصنيف شوى ‏(<strong>د</strong> 2008 كال <strong>د</strong> مارچ ‎24‎مه نيټه).‏<br />

7

<strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> څيړنو خبر پاڼه<br />

<strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> څيړنې او ارزونې <strong>د</strong> ا<strong>د</strong>ارى نوى خپرونې<br />

<strong>د</strong>غه لان<strong>د</strong>ى خپرونې <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> څيړنې او ارزونې <strong>د</strong> ا<strong>د</strong>ارى لخوا <strong>د</strong> 2008 كال <strong>د</strong> جنوري او اپريل ترمنځ مياشتو كې خپاره شول.‏ <strong>د</strong> <strong>د</strong>غه ا<strong>د</strong>ارى ټولى خپرونې <strong>د</strong><strong>د</strong>غه<br />

ويب پاڼې<br />

www.areu.org.af<br />

څخه راښكته كي<strong>د</strong>اى شي،‏ او هم<strong>د</strong>ارنګه <strong>د</strong> <strong>د</strong>غه څپرونو چاپ شوى كاپيانې <strong>د</strong><strong>د</strong>غه ا<strong>د</strong>ارى <strong>د</strong> <strong>د</strong>فتر څخه په وړيا توګه ترلاسه كي<strong>د</strong>ى<br />

شي.‏ كه غواړۍ چې <strong>د</strong> <strong>د</strong>غه ا<strong>د</strong>ارى <strong>د</strong> نويو خپرونو په اړه الكترونيكي خبرتيا ترلاسه كړۍ،‏ نو <strong>د</strong>غه بريښنا پتى publications@areu.org.af ته بريښنا ليك<br />

واستوئ،‏ البته،‏ په بريښناليك كې خپل نوم او تړاو ذكر كړئ.‏<br />

حكومت<strong>د</strong>اري<br />

<strong>د</strong> سيمه ايز حكومت ب<strong>د</strong>لي<strong>د</strong>ونكى مخ؟ په افغانستان كې ټولنيزى<br />

پرمختيايي شوراګانې،‏ <strong>د</strong> هميش نيكسن ليكنه،‏ چې <strong>د</strong> ټولنيزو<br />

پرمختيايي شوراګانو <strong>د</strong> رول په اړه <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> څيړنې او ارزونې <strong>د</strong><br />

ا<strong>د</strong>ارى <strong>د</strong> څيړنې مون<strong>د</strong>نې وړان<strong>د</strong>ى كوي.‏ ټولنيزى پرمختيايي شوراګانې<br />

<strong>د</strong> ملي پيوستون پروګرام پوسيله رامنځته شوي.‏<br />

په افغانستان كې <strong>د</strong> سيمه ايز حكومت جوړونه،‏ <strong>د</strong> هميش نيكسن<br />

ليكنه،‏ <strong>د</strong> سيمه ايزى حكومت<strong>د</strong>ارۍ<br />

ب<strong>د</strong>لونونه چې <strong>د</strong> پرمختګ او<br />

بياسمون <strong>د</strong> وروستيو هڅو له امله رامنځته شوي،‏ ارزوي.‏ <strong>د</strong> پراخى<br />

ساحوي او پاليسۍ څيړنې په اساس،‏ <strong>د</strong>غه خپرونه په افغانستان كې په<br />

سيمه ايزه كچه حكومت<strong>د</strong>اري تر بحث لان<strong>د</strong>ى راولي چې څنګه حكومت<br />

په سيمه ايزه كچه فعاليت كوي او <strong>د</strong> طرح شويو م<strong>د</strong>اخلو سره <strong>د</strong> غبرګون<br />

له امله څنګه ب<strong>د</strong>لون مومي.‏<br />

جن<strong>د</strong>ر ‏(جنسيت)‏<br />

<strong>د</strong> جن<strong>د</strong>ر <strong>د</strong> پرمختګ په لور:‏ <strong>د</strong> افغانستان په ملي پاليسۍ كې <strong>د</strong> جن<strong>د</strong>ر<br />

يوځاى كول،‏ <strong>د</strong> انا ورډسورټ ليكنه،‏ پ<strong>د</strong>غه ليكنه كې مخالفت څرګن<strong>د</strong><br />

شوى چې <strong>د</strong> جن<strong>د</strong>ر پرمختګ <strong>د</strong>حكومت <strong>د</strong> غوره ستراتيژۍ په توګه <strong>د</strong><br />

جن<strong>د</strong>ر <strong>د</strong> مساواتو <strong>د</strong> و<strong>د</strong>ى لپاره په اصولي او اساسي ډول نه پلي كيږي.‏ په<br />

<strong>د</strong>ريو وزارتونو كې <strong>د</strong> جن<strong>د</strong>ر <strong>د</strong> ميكانيزمونو <strong>د</strong> پراخې تجزيې په وړان<strong>د</strong>ى<br />

كولو سره،‏ <strong>د</strong>غه خپرونه <strong>د</strong> جن<strong>د</strong>ر <strong>د</strong> پرمختګ <strong>د</strong> و<strong>د</strong>ى او تطبيق په موخه <strong>د</strong><br />

ځينو لارو او كړنلارو وړان<strong>د</strong>يز كوي.‏<br />

معيشتونه<br />

مينه ويره او انظبات:‏ په افغاني كورنيو كې <strong>د</strong> ماشومانو پر وړان<strong>د</strong>ى <strong>د</strong><br />

هرى ورځې تاوتريخوالى،‏ <strong>د</strong> <strong>د</strong>يبرا جې سمت ليكنه،‏ <strong>د</strong>غه خپرونه،‏ <strong>د</strong><br />

څلورو ولايتونو په كليوالي او ښاري سيمو كې <strong>د</strong> كيفتي څيړنې په<br />

اساس،‏ په كورنۍ كې <strong>د</strong> ماشومانو پر وړان<strong>د</strong>ى <strong>د</strong> تاوتريخوالي په اړون<strong>د</strong>ه<br />

موضوعاتو بحث كوي.‏ پ<strong>د</strong>ى څيړنه كې <strong>د</strong> تاوتريخوالي په نورمال يا<br />

عا<strong>د</strong>ي بڼو چې <strong>د</strong> خلكو <strong>د</strong> ورځني ژون<strong>د</strong> برخه تشكيلوي،‏ تمركز شوى.‏ هغه<br />

عوامل چې <strong>د</strong> كوچنيانو <strong>د</strong> كار په اړه پريكړې متأثره كوي:‏ په كابل كې <strong>د</strong><br />

اړو كورنيو په هكله يوه موضوعي مطالعه،‏ <strong>د</strong> پاولا كانتور او<br />

اناستسيا هوزيانووا ليكنه.‏ <strong>د</strong>غه مطالعه <strong>د</strong> <strong>د</strong>ريو څخه لومړۍ مطالعه <strong>د</strong>ه<br />

چې هغه پروسى او پړاوونه سپړي <strong>د</strong> كوم په بهير كې چې اړې كورنۍ <strong>د</strong><br />

خپلو ماشونو <strong>د</strong> كار كولو يا نه كولو په اړه پريكړې كوي.‏<br />

ژ باړنې<br />

<strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> څيړنې او ارزونې ا<strong>د</strong>ارى <strong>د</strong>غه لان<strong>د</strong>ى مطالب په پښتو او<br />

<strong>د</strong>ري ژبو خپاره كړل:‏ <strong>د</strong> ساحوي كار څخه شواه<strong>د</strong>:‏ په افغانستان كې <strong>د</strong><br />

كوكنارو <strong>د</strong> كر <strong>د</strong> ب<strong>د</strong>لي<strong>د</strong>ونكو ان<strong>د</strong>ازو پيژن<strong>د</strong>ل،‏ <strong>د</strong> <strong>د</strong>يوي<strong>د</strong> مينسفيل<strong>د</strong> او ا<strong>د</strong>م<br />

پين ليكنه،‏ او هم<strong>د</strong>ارنګه،‏ مينه،‏ ويره او انظبات:‏ په افغاني كورنيو كې<br />

<strong>د</strong> ماشومانو پر وړان<strong>د</strong>ى <strong>د</strong> هرى ورځې تاوتريخوالى،‏ <strong>د</strong> <strong>د</strong>يبرا جى سميټ<br />

ليكنه.‏<br />

<strong>د</strong> افغانستان لپاره <strong>د</strong> الف څخه تر يا لارښو<strong>د</strong><br />

<strong>د</strong> مرستو <strong>د</strong> جوړښت،‏ <strong>د</strong> حكومت <strong>د</strong> پروسو او<br />

په افغانستان كې <strong>د</strong> مرستن<strong>د</strong>ويه فعالينو <strong>د</strong><br />

مغشوشتيا وړ لړۍ پيژن<strong>د</strong>ل چې <strong>د</strong> هيوا<strong>د</strong> په<br />

مرسته او بيارغونه كې <strong>د</strong>خپلو سازمانونو<br />

لپاره ستونزمنى ننګونې رامنځته كوي.‏ <strong>د</strong><br />

افغانستان لپاره مرستن<strong>د</strong>ويه لارښو<strong>د</strong> پ<strong>د</strong>ى<br />

زمينه كې هڅه كوي څو شريك قاموس<br />

ډاډمن كړي او <strong>د</strong> فعاليت په بهير كې <strong>د</strong> بوختو<br />

ارګانونو <strong>د</strong> عا<strong>د</strong>ي حالت پيژن<strong>د</strong>نې ته و<strong>د</strong>ه او ترويج وركړي.‏ <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong><br />

څيړنې او ارزونې <strong>د</strong> ا<strong>د</strong>ارى ستره او ډيره ښه خپرونه <strong>د</strong> الف څخه تر يا لارښو<strong>د</strong><br />

<strong>د</strong> مرستو شرايط،‏ <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> حكومتي نظام يوه عمومي كتنه،‏ <strong>د</strong> هيوا<strong>د</strong><br />

او ښارونو <strong>د</strong> نخشو سلسله،‏ غوړه لومړني اسنا<strong>د</strong>،‏ او <strong>د</strong> اړيكو يو پراخ<br />

لارښوونكى چې <strong>د</strong> حكومتي ارګانونو،‏ نا<strong>د</strong>ولتي سازمانونو،‏ مرستن<strong>د</strong>ويه<br />

هيوا<strong>د</strong>ونو او نړيوالو فعالينو پتى په بر كې لري.‏ <strong>د</strong> الف څخه تر يا لارښو<strong>د</strong> <strong>د</strong><br />

انګريزۍ ژبى <strong>د</strong> شپږمى ګڼې چاپ شوى كاپيانې <strong>د</strong> (500 افغانيو)‏ په ب<strong>د</strong>ل<br />

كې <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> څيړنې او ارزونې <strong>د</strong> ا<strong>د</strong>ارى <strong>د</strong>فتر څخه چې په كابل كې <strong>د</strong><br />

نوي ښار <strong>د</strong> ګل فروشۍ په كوڅه كې موقعيت لري،‏ <strong>د</strong> لاسرسنى وړ <strong>د</strong>ي.‏ <strong>د</strong><br />

نوموړي كتاب سافټ كاپيانې <strong>د</strong><strong>د</strong>غه ويب پاڼې www.areu.org.af څخه<br />

راكښته كي<strong>د</strong>اى شي.‏ <strong>د</strong><strong>د</strong>غه لارښو<strong>د</strong> كتاب پښتو او <strong>د</strong>ري نسخې به <strong>د</strong> 2008<br />

كال <strong>د</strong> مى په مياشت كې په وړيا توګه ترلاسه كي<strong>د</strong>اى شي.‏<br />

8

<strong>د</strong> ورى مياشت 1387 لمريز كال<br />

نوى خپرونې او سرچينې<br />

ټولې سرچينې چې په <strong>د</strong>غه برخه كې راغلې <strong>د</strong>ي <strong>د</strong> <strong>د</strong>غه ا<strong>د</strong>ارى <strong>د</strong> سرچينو په مركز كې <strong>د</strong> استفا<strong>د</strong>ى لپاره موجو<strong>د</strong>ي <strong>د</strong>ي،‏ زياتره كتابونه <strong>د</strong> <strong>د</strong>غه ا<strong>د</strong>ارى له<br />

ويب پاڼې او <strong>د</strong> نوموړى مركز <strong>د</strong> كټلاګ څخه <strong>د</strong> ښكته كولو لپاره هم موجو<strong>د</strong> <strong>د</strong>ي،‏ مشروط پر <strong>د</strong>ى چې <strong>د</strong> چاپ حق يې محفوظ نوي <strong>د</strong> لا زياتو<br />

معلوماتو لپاره او <strong>د</strong> موجو<strong>د</strong>و پى <strong>د</strong>ى اف كاپيانو <strong>د</strong> لاسته راوړلو لپاره له <strong>د</strong>غه پتې سره په تماس كې شئ ... library@areu.org.af<br />

نوټ:‏ په <strong>د</strong>غه برخه كې <strong>د</strong> ځينو <strong>د</strong>ري او انګريزى خپرونو معلومات <strong>د</strong> هم<strong>د</strong>غى خپرونى په <strong>د</strong>ري او انګريزۍ برخه كې <strong>د</strong>رج <strong>د</strong>ي او ځينې ډير غوره يې<br />

ژباړل شوي <strong>د</strong>ي چې هغه تاسو كولاى شى <strong>د</strong> <strong>د</strong>ري او انګريزۍ برخې څخه په همغو ژبو تر لاسه كړئ.‏ <strong>د</strong>ا كار له تكرار څخه <strong>د</strong> ډډې لپاره شوى <strong>د</strong>ى.‏<br />

ژباړنكي<br />

لنډې او عامې خپرونې<br />

Afghan civil society baseline survey: provincial analyses / analyzed<br />

by Nooruddin Alawi ; translated by Dawn Erickson & Mujeeb<br />

Ahmad. Kabul: Civil Society Unit of Foundation for Culture <strong>and</strong><br />

Civil Society, 2007. v, 110, ii, 190 p. ; col. maps ; 28 cm. “200<br />

copies”—inside of front cover.<br />

‏[<strong>د</strong>افغانستان <strong>د</strong> م<strong>د</strong>نې ټولنې اساسې سروى:‏ له ولايتونو څخه تحليل / <strong>د</strong><br />

نورال<strong>د</strong>ين علوى ارزونه]‏<br />

<strong>د</strong>غه پاڼه په افغانستان كې له 34 ولايتونو څخه معلومات چې <strong>د</strong> <strong>د</strong>غه<br />

بنيا<strong>د</strong> له خوا راغونډ شوى تحليلوي.‏ نوموړي معلومات له 2004 څخه تر<br />

2006 كاله پورى په افغانستان كې <strong>د</strong> م<strong>د</strong>نې تولنې <strong>د</strong> تعريف او <strong>د</strong> م<strong>د</strong>نې<br />

ټولنو سازمانونو <strong>د</strong> حالت <strong>د</strong> لا ښې پوهې په موخه راغونډ شول.‏<br />

<strong>Afghanistan</strong> country stability picture (ACSP) [electronic resource].<br />

9th ed. Kabul: International Security Assistance Force (ISAF),<br />

[2008]. 1 computer optical disc ; 12 cm. Overview of development<br />

activities in <strong>Afghanistan</strong>. Maps <strong>and</strong> map layers from <strong>the</strong> previous<br />

editions are not presented here because of technical problems.<br />

10 th ed. (1 DVD) released in April 2008. Contact: Stacy Anderson,<br />

ISAF stacy.c.<strong>and</strong>erson@gmail.com.<br />

‏[په افغانستان كې <strong>د</strong> پرمختيايي فعاليتونو عمومي كتنه.‏ <strong>د</strong> تخنيكي ستونزو<br />

له كبله <strong>د</strong> تيرى ګڼې نخشى او انځورونه پ<strong>د</strong>غه خپرونه كې ن<strong>د</strong>ى وړان<strong>د</strong>ى شوي.‏<br />

لسمه ګڼه DVD) 1 <strong>د</strong>)‏<br />

2008 كال <strong>د</strong> اپريل په مياشت كې خپره شوه.‏ اړيكه:‏ تاسى<br />

ان<strong>د</strong>رسن،‏ نړيوال سوله ساتي ځواكونه stacy.c.<strong>and</strong>erson@gmail.com. [<br />

<strong>Afghanistan</strong>: la necessità di un cambiamento di strategia. Rome:<br />

Analisi e Ricerche Geopolitiche sull’Oriente (ARGO): osservatorio<br />

sull’Asia minore, centrale e meriodionale, 2008. 142 p. ; 30 cm.<br />

Summary in English: <strong>Afghanistan</strong>: <strong>the</strong> need for a change of course<br />

(ix p. ; 30 cm.) day;<br />

<strong>د</strong>غه رپوټ په افغانستان كې <strong>د</strong> بن <strong>د</strong> تړون څخه وروسته تر نن ورځې<br />

پورى <strong>د</strong> پرمختګ تجزيه او تحليل وړان<strong>د</strong>ى كوي؛ <strong>د</strong> نړيوالى م<strong>د</strong>اخلى <strong>د</strong><br />

مح<strong>د</strong>و<strong>د</strong>و برياليتوبونو <strong>د</strong>لايل په ګوته كوي،‏ او هم<strong>د</strong>ارنګه <strong>د</strong> طالبانو بيا<br />

راپورته كي<strong>د</strong>نه مشخصوي؛ په هم<strong>د</strong>ى ترتيب <strong>د</strong> كابل حكومت او بهرنيو<br />

برخه اخستونكو ترمنځ <strong>د</strong> نوى تړون او موافقى په اساس <strong>د</strong> هيوا<strong>د</strong> <strong>د</strong><br />

اقتصا<strong>د</strong>ي او ټولنيز پرمختګ <strong>د</strong> بيا پيل لپاره پروپوزلونه تركيبوي.‏<br />

www.argoriente.it/italian/rapporti.php<br />

www.argoriente.it/_modules/download/download<br />

/afghanistan/rapporti/afghanistan-4-ES-ENG.pdf<br />

<strong>Afghanistan</strong>: <strong>the</strong> need for international resolve. Kabul/Brussels:<br />

ICG, 2007. 25 p.: col. map ; 30 cm. (Asia report ; no. 145).<br />

‏[افغانستان:‏ <strong>د</strong> نړيوال تحليل اړتيا]‏<br />

افغانستان ړنګ ن<strong>د</strong>ى خو علامې يې ښه نه بريښي.‏<br />

<strong>د</strong> طالبانو<br />

زياتي<strong>د</strong>ونكى بغاوت <strong>د</strong> بحران او تاوتريخوالي څخه <strong>د</strong> مخنيوي په برخه<br />

كې ډله ايز ‏(<strong>د</strong> ملي او نړيوالو فعالينو)ناكامي<strong>د</strong>ل منعكسوي . <strong>د</strong> طالبانو<br />

<strong>د</strong> نسكوري<strong>د</strong>و څخه شپږ كاله وروسته،‏ نړيواله ټولنه پاتې راغلى څو <strong>د</strong><br />

هيوا<strong>د</strong> <strong>د</strong> ثبات او هم<strong>د</strong>ارنګه <strong>د</strong> اساسي مقاص<strong>د</strong>و اړتياوى تشخيص كړاى<br />

شي.‏ <strong>د</strong> حكومت جوړونې او <strong>د</strong> ياغيانو <strong>د</strong> بغاوت په وړان<strong>د</strong>ى <strong>د</strong> مبارزى په<br />

موخه <strong>د</strong> سازمانونو اوږ<strong>د</strong>-مهاله او <strong>د</strong>وام<strong>د</strong>اره و<strong>د</strong>ه او پرمختګ اړينه او<br />

حياتي موضوع <strong>د</strong>ه،‏ خو <strong>د</strong> لا زياتو ستراتيژيكي كړنلارو څخه پرته،‏<br />

زياتي<strong>د</strong>ونكى پاملرنه او سرچينې چې اوس مهال <strong>د</strong> بحران <strong>د</strong> لان<strong>د</strong>ى كولو<br />

او تر كنټرول لان<strong>د</strong>ى راوړلو ته منسوبيږي كي<strong>د</strong>اى شي چې بحران ته <strong>د</strong><br />

چټك حل لارى تمايل <strong>د</strong> پراخولي <strong>د</strong> هڅې پوسيله بى سو<strong>د</strong>ه او حتى زيان<br />

رسوونكي ثابت شي.‏ <strong>د</strong> ګ<strong>د</strong> خطر او ګواښ <strong>د</strong> بوج او خرڅ په سر<br />

زياتي<strong>د</strong>ونكى ان<strong>د</strong>يښنې راپورته شوي چې <strong>د</strong> ډيرو هر اړخيزو سازمانونو<br />

بنسټونو ته په پټه زيان رسوي،‏ په تيره بيا <strong>د</strong> ناتو راتلونكى كمزورى<br />

كوي.‏ <strong>د</strong> امريكا متح<strong>د</strong>ه ايالات چې <strong>د</strong> خپلو متح<strong>د</strong>ينو څخه <strong>د</strong> لا زياتى<br />

ژمنې او هوكړى غوښتنه كوي،‏ باي<strong>د</strong> پوه شي چې <strong>د</strong> هغې يو اړخيز عمل<br />

<strong>د</strong> نورو <strong>د</strong> ارا<strong>د</strong>ى آزا<strong>د</strong>ي او خپلواكي كمزورى او بى سيكه كوي.‏ په عين<br />

حال كې،‏ هغه هيوا<strong>د</strong>ونه چې پ<strong>د</strong>غه مبارزه كې ونډه نه اخلي يا <strong>د</strong> ګډون<br />

څخه ګوښې پاتى <strong>د</strong>ي،‏ حرومرو باي<strong>د</strong> پوه شي چې په افغانستان كې<br />

9

<strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> څيړنو خبر پاڼه<br />

Disconnected <strong>and</strong> discounted? Religious actors <strong>and</strong> civil society<br />

in post-2001 <strong>Afghanistan</strong>. International Peace <strong>Research</strong><br />

Institute (PRIO), Oslo with Cooperation for Peace <strong>and</strong> Unit<br />

(CPAU, Kabul) <strong>and</strong> <strong>the</strong> Chr. Michelsen Institute (Oslo)<br />

م<strong>د</strong>اخله او مينځګړتوب په حقيقت كې <strong>د</strong> نړيوال امنيت او ثبات په هكله<br />

<strong>د</strong>ى.“‏ – .i مخ (www.crisisgroup.org/home/index.cfm?id=5285<br />

-<br />

افغانستان.‏ <strong>د</strong>اطلاعاتو اوركلتور وزارت.‏ -<br />

<strong>د</strong>افغانستان<br />

كلنۍ<br />

=<br />

-<br />

سالنامه<br />

افغانستان / <strong>د</strong> اطلاعاتو اوكلتور وزارت.‏ -<br />

كلنۍ <strong>د</strong>كابل<br />

=<br />

<strong>د</strong>اطلاعاتواوكتور وزارت.‏<br />

سالنامه<br />

/ كابل<br />

= <strong>Afghanistan</strong> almanac =<br />

Annuaire de revue de Caboul.<br />

--<br />

<strong>د</strong> كابل :<br />

اطلاعاتو اوكلتور وزارت.‏<br />

ټوك : مصور،‏ انځور ‏(ځينى رنګه)‏ ؛ – 23 27 س م.‏ كابل كالنى <strong>د</strong>لومړى<br />

ځل لپاره په<br />

1311<br />

كال <strong>د</strong>اعليحضرت نا<strong>د</strong>رشاه شهي<strong>د</strong> <strong>د</strong>سلطنت په <strong>د</strong>وره<br />

كى خپره شوه چى <strong>د</strong>غه لړى تر 1369 كال پورى <strong>د</strong>وام <strong>د</strong>رلو<strong>د</strong> خو وروسته<br />

<strong>د</strong>لسو كلونو لپاره وځنډول شوه او حتى <strong>د</strong>وزارت په تشكيل كى هم نيول<br />

شوى نه وه خو<strong>د</strong>موقتى ا<strong>د</strong>ارى په راتلو سره په 1381 كال كى <strong>د</strong>اطلاعاتو<br />

او فرهنګ <strong>د</strong>خپرونو <strong>د</strong>لوى رياست په وړان<strong>د</strong>يز او<strong>د</strong>اطلاعاتو او فرهنګ<br />

<strong>د</strong>وزير ښاغلى ډاكټر سي<strong>د</strong> مخ<strong>د</strong>وم رهين په هڅو او هان<strong>د</strong> سره <strong>د</strong><br />

1381<br />

كال په تشكيل كى <strong>د</strong>افغانستان كالنى ته ځاى وركړل شو.‏ او<strong>د</strong>ويمه <strong>د</strong>وره<br />

يى پيل شوه سره له <strong>د</strong>ى چى ډيرى ستونزى موجو<strong>د</strong>ى وى خو سره له <strong>د</strong>ى<br />

هم <strong>د</strong>افغانستان <strong>د</strong>كالنى <strong>د</strong>كاركوونكو په همت سره <strong>د</strong><strong>د</strong>ويمى <strong>د</strong>ورى<br />

لومړى ټوك <strong>د</strong><br />

1381<br />

كال په اوږ<strong>د</strong>و كى خپور شو او <strong>د</strong>ا<strong>د</strong>ى پنځم ټوك<br />

ييګرانو مينه والو ته وړان<strong>د</strong>ى كيږى هيله <strong>د</strong>ه چى <strong>د</strong>فرهنګيان<br />

واومحقيقينو تن<strong>د</strong>ه پرى ماته شى موږ ډير هڅى وكړى چى كالنى كى<br />

سره بيره پر <strong>د</strong>ولتى تشكيلاتو او<strong>د</strong> <strong>د</strong>ولت پركارونو نور فرهنګى،‏ ا<strong>د</strong>بى،‏<br />

تاريخى او هنرى مطالبو ته هم ځاى وركړشى خو زمونږ په وړان<strong>د</strong>ى ډيرى<br />

ستونزى موجو<strong>د</strong>ى وى او موږ پ<strong>د</strong>ى بريالى نشو چى <strong>د</strong>غه پاك ه<strong>د</strong>ف ته<br />

ورسيږو او البته <strong>د</strong><strong>د</strong> ى ه<strong>د</strong>ف لپاره يو پراخ تشكيل او مسلكى غړوته<br />

اړتياوه خو له ب<strong>د</strong>ه مرغه چى تشكيلاتى او بو<strong>د</strong>جوى امكانات ورځ په<br />

ورځ مح<strong>د</strong>و<strong>د</strong>يږى.‏ سږ كال حتى موږ يو <strong>د</strong>اسى كمپيوټر كار چى <strong>د</strong>كالنى<br />

ډيزاين كوى نه <strong>د</strong>رلو<strong>د</strong> خو سره ل<strong>د</strong>ى هم موږ ستونزو په وړان<strong>د</strong>ى مقاومت<br />

وكړ او په ناڅيزو امكاناتو سره <strong>د</strong>افغانستان كالنى چاپ او مينه والوته<br />

وړان<strong>د</strong>ى شوه كه ‏(<strong>د</strong>افغانستان.‏ <strong>د</strong>فرهنګ او ځوانانو وزارت.‏ <strong>د</strong>خپرونو<br />

لوى رياست)،‏ <strong>د</strong><strong>د</strong>ى شمارى <strong>د</strong>لاسته راړونو لپاره <strong>د</strong>بيهقى كتاب<br />

پلورنځى ته مراجعه وكړى اوتاسو يى كولاى شى چى <strong>د</strong>مطالعى لپاره<br />

يى <strong>د</strong>اغانستان <strong>د</strong>څيړنى اوارزونى <strong>د</strong>ا<strong>د</strong>ارى كتابتون ته مراجعه وكړى.‏<br />

Independent Panel on Canada’s Future Role in <strong>Afghanistan</strong> / Inde-<br />

افغانستان المانك (1990-1933) <strong>د</strong> انټرنټ په پاڼه لاسرسي<strong>د</strong>ونكى <strong>د</strong>ى<br />

<strong>د</strong> افغانستان كلنۍ،‏ يا <strong>د</strong> افغانستان<br />

كلنى كتاب،‏ يو كلنى كتاب <strong>د</strong>ى چې <strong>د</strong><br />

افغانستان حكومت لخوا <strong>د</strong>‎1933‎‏-‏<br />

1990 كلنو په بهير كې چاپ ته رسي<strong>د</strong>ه.‏<br />

<strong>د</strong> <strong>د</strong>غه ارزښتمن كتاب پنځه څلويښت<br />

ګڼې چې اوس كمپيوټري بڼې ته اړول<br />

شوي،‏ <strong>د</strong> لان<strong>د</strong>ني انټرنټي پاڼې څخه<br />

راښكته كي<strong>د</strong>اى شي.‏ <strong>د</strong><strong>د</strong>غه خپرونې <strong>د</strong> چاپ شويو كاپيانو مون<strong>د</strong>ل خورا<br />

ګران كار <strong>د</strong>ى او ښايي چې په افغانستان كې <strong>د</strong> نوموړى خپرونې ډير لږى<br />

ټولګې په بشپړه توګه ترلاسه شي.‏ <strong>د</strong>غه خپرونه په پښتو او <strong>د</strong>ري ژبو <strong>د</strong><br />

هيوا<strong>د</strong> <strong>د</strong> سياسي،‏ ټولنيز او اقتصا<strong>د</strong>ي تاريخ په اړه <strong>د</strong> يوى بى سارى<br />

ټولګې ګڼو ته لاسرسي وړان<strong>د</strong>ى كوي.‏<br />

<strong>د</strong>[‏ 2001 كال څخه وروسته افغانستان كې <strong>د</strong>يني فعالين او م<strong>د</strong>ني ټولنې]‏<br />

په افغانستان <strong>د</strong>ين او مذهب يو نفوذ كوونكى ځواك <strong>د</strong>ى<br />

چې هم –<br />

سياست او هم <strong>د</strong> خلكو ورځنى ژون<strong>د</strong> تر اغيزى لان<strong>د</strong>ى راولي.‏ <strong>د</strong> طالبانو <strong>د</strong><br />

<strong>د</strong>يكتاتوري رژيم <strong>د</strong> نسكوري<strong>د</strong>و څخه وروسته په ننني افغانستان كې <strong>د</strong><br />

پرمختګ او سولى <strong>د</strong> رامنځته كي<strong>د</strong>و په سر په نړيواله مناقشه او مباحثه<br />

كې مذهب هرو مرو تل په كلكه توګه ذكر كيږي،‏ او له هم<strong>د</strong>ى كبله،‏ <strong>د</strong>يني<br />

فعالينو او سازمانونو ته په پاليسۍ او پروګرامونو كې خورا ډيره لږه<br />

ونډه وركول كيږي.‏ <strong>د</strong> م<strong>د</strong>ني ټولنې تقويت او پياوړتيا چې هم <strong>د</strong> ملي او هم<br />

<strong>د</strong> نړيوال پرمختيايي فعالينو لخوا ګټور ګڼل كيږي،‏ نو بيا ولى <strong>د</strong>وى<br />

مذهبي ډلو او سازمانونو ته لږه پاملرنه كوي؟ <strong>د</strong>يني م<strong>د</strong>ني ټولنه چې <strong>د</strong><br />

افغانستان اساس جوړوي،‏ <strong>د</strong> اوسنۍ سولى او پرمختګ پروسه څنګه<br />

انګيري؟ او په عمومي توګه،‏ <strong>د</strong>يني م<strong>د</strong>ني ټولنه په افغانستان كې څه رول<br />

لري او كوم فعاليتونه پرمخ بيايي؟ <strong>د</strong>غه پوښتنې <strong>د</strong> پيل <strong>د</strong> ټكي په توګه په<br />

پام كې نيولو سره،‏ <strong>د</strong> نړيوالى سولى <strong>د</strong> څيړنې انستيتيوت<br />

كريس ميكيلسن انستيتيوت<br />

،(PRIO)<br />

(CMI) او <strong>د</strong> سولى او اتحا<strong>د</strong> لپاره <strong>د</strong><br />

همكارۍ ا<strong>د</strong>ارى (CPAU) <strong>د</strong> يوى نوى څيړنيزى پروژى هوډ وكړ.‏ <strong>د</strong> څيړنې<br />

مون<strong>د</strong>نې په <strong>د</strong>وه خپرونو كې <strong>د</strong> لاسرسنى وړ <strong>د</strong>ي:‏<br />

• Wardak, Mirwais, Idrees Zaman <strong>and</strong> Kanishka Nawabi. The<br />

role <strong>and</strong> functions of religious civil society in <strong>Afghanistan</strong>:<br />

case studies from Kunduz <strong>and</strong> Sayedabad. Kabul:<br />

CPAU, 2007. www.cpau.org.af<br />

‏[په افغانستان كې <strong>د</strong> <strong>د</strong>يني م<strong>د</strong>ني ټولنې رول او فعاليتونه]‏<br />

• Borchgrevink, Kaja. Religious actors <strong>and</strong> civil society in<br />

post-2001 <strong>Afghanistan</strong>. Oslo: international Peace <strong>Research</strong><br />

Institute (PRIO), 2007. www.prio.no/page/<br />

p r e v i e w / p r e v i e w / 9 4 2 9<br />

/50746.html<br />

<strong>د</strong>[‏ 2001 كال څخه وروسته افغانستان كې <strong>د</strong>يني فعالين او م<strong>د</strong>ني ټولنې]‏<br />

10

<strong>د</strong>(‏<br />

<strong>د</strong>(‏<br />

<strong>د</strong> ورى مياشت 1387 لمريز كال<br />

Community peacebuilding in <strong>Afghanistan</strong>: <strong>the</strong> case for a national<br />

strategy / Matt Waldman. (Oxfam research report).<br />

[Kabul]: Oxfam International, 2008. 34 p. ; 30 cm. Also published<br />

in Dari.<br />

‏[په افغانستان كې <strong>د</strong> ټولنيزى سولى رامنځته كول]‏<br />

pendent Panel on Canada’s Future Role in <strong>Afghanistan</strong>. [Ottawa,<br />

Canada]: Minister of Public Works <strong>and</strong> Government Services, 2008.<br />

90 p. ; 30 cm.<br />

‏[په افغانستان كې <strong>د</strong> كاناډا <strong>د</strong> راتلونكي رول خپلواك پينل]‏<br />

په افغانستان كې <strong>د</strong> حالاتو اټكل او په افغانستان كې <strong>د</strong> كاناډا<br />

مشغولتيا <strong>د</strong> كاناډا <strong>د</strong> ولسي جرګې لپاره.‏ په ځينو موار<strong>د</strong>و كې <strong>د</strong>”مينلى<br />

رپوټ“‏ ته ورته نسبت وركول كيږي.‏ هم<strong>د</strong>ارنګه په فرانسوي ژبه هم خپور<br />

شوى:‏<br />

Manley panel on <strong>Afghanistan</strong>: <strong>the</strong> Senlis Council’s analysis. Ottawa:<br />

Senlis Council, 2008. 6 p. ; 30 cm.<br />

‏[<strong>د</strong> افغانستان په اړه <strong>د</strong> مينلى منصفه هيأت [<br />

<strong>د</strong> پاسني رپوټ په اړه <strong>د</strong> سينليس شورا نظريې.‏<br />

www.senliscouncil.net/modules/publications/<br />

manley_report_analysis (PDF 158 KB)<br />

Joint Coordination <strong>and</strong> Monitoring Board: papers from <strong>the</strong> seventh<br />

Joint Coordination <strong>and</strong> Monitoring Board (JCMB) meeting, 5-6<br />

February 2008. Kabul: <strong>Afghanistan</strong> National Development Strategy<br />

Office, 2008. 1 v. (various pagings) ; 30 cm. Also published in Dari.<br />

‏[<strong>د</strong> ګډ تنظيم او څارنې هيأت:‏ : <strong>د</strong> ګډ تنظيم او څارنې هيأت <strong>د</strong> اومې غونډى<br />

اسنا<strong>د</strong>،‏ ‎2008‎كال <strong>د</strong> فبروري 6-5. كابل:‏ <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> ملي پرمختګ <strong>د</strong><br />

ستراتيژۍ ا<strong>د</strong>اره،‏ 2008 كال]‏<br />

من<strong>د</strong>رجات:‏ [01] <strong>د</strong> ويب پاڼې چاپ ‏(<strong>د</strong> فبرورۍ 2008 19. كال،‏ ‎2‎م مخ)‏ – ]<br />

02] <strong>د</strong> عنوانونو ج<strong>د</strong>ول (1 مخ)‏ – [02] اجن<strong>د</strong>ا (1 مخ)‏ – [03] <strong>د</strong> مشورتي<br />

ډلو غونډى:‏ <strong>د</strong> مشورتي ډلو <strong>د</strong> غونډو په اړه رپوټ ‏(<strong>د</strong> جنورۍ 14-8،<br />

2008) ‏(‏‎33‎م مخ)‏ – [04] <strong>د</strong> سياسي لارښوونكو لپاره څيړنيز اسنا<strong>د</strong>،‏ <strong>د</strong><br />

ګ<strong>د</strong> تنظيم او څارنې هيأت <strong>د</strong> غونډى لومړۍ ورځ<br />

‏(‏‎3‎م مخ)‏ – [05<br />

<strong>د</strong>]‏<br />

افغانستان <strong>د</strong> ملي پرمختګ ستراتيژۍ <strong>د</strong> قضايي سكتور ستراتيژۍ <strong>د</strong><br />

مسو<strong>د</strong>ى لنډيز<br />

2008)<br />

كال جنوري)‏ ‏(‏‎9‎م مخ)‏ – [06] <strong>د</strong> سيمه ايزى<br />

همكارۍ ستراتيژي:‏ مسو<strong>د</strong>ه:‏ <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> ملي پرمختګ ستراتيژۍ<br />

اساسي موضوع ‏(<strong>د</strong> ‎2008‎م كال جنوري)‏ ‏(‏‎4‎م مخ)‏ – [07] <strong>د</strong> نشه يي توكو<br />

<strong>د</strong> كنترول <strong>د</strong> ملي ستراتيژۍ پلي كول:‏ <strong>د</strong> ګډ تنظيم او څارنې هيأت لپاره<br />

رپوټ ‏(<strong>د</strong> 2008 م كال فبروري)‏ ‏(‏‎9‎م مخ)‏ – [08] <strong>د</strong> الف ضميمه/ملحق:‏ <strong>د</strong><br />

نشه يي توكو <strong>د</strong> كنترول <strong>د</strong> ملي ستراتيژۍ لپاره غوره شوى تطبيقي پلان<br />

‏(<strong>د</strong> ‎2008‎م كال جنوري)‏ ‏(‏‎9‎م مخ)‏ – [09] <strong>د</strong> افغان ملي پوليسو <strong>د</strong> كيفيت<br />

او ماهيت،‏ جورښت،‏ او ځواب وينې نق<strong>د</strong> او بيا كتنه ‏(<strong>د</strong> ‎2008‎م كال<br />

جنوري)‏ ‏(‏‎9‎م مخ)‏ – [10] <strong>د</strong> ملي ع<strong>د</strong>ل پروګرام:‏ <strong>د</strong> روم كانفرانس په تعقيب<br />

‎2008‎م كال جنوري)‏ ‏(‏‎4‎م مخ)‏ – [11] سرشميرنه او ټاكنې:‏ <strong>د</strong> ګډ تنطيم<br />

او څارنې <strong>د</strong> هيأت لپاره وروستى اوم رپوټ ‏(<strong>د</strong> ‎2008‎م كال <strong>د</strong> جنورۍ 29)<br />

‏(‏‎3‎م مخ)‏ – [12] <strong>د</strong> افغان ملي پوځ <strong>د</strong> كيفيت،‏ شمير او مالي ثبات ‏(<strong>د</strong><br />

2008 كال جنوري)‏ ‏(‏‎6‎م مخ)‏ – [13] <strong>د</strong> ناقانونه وسله والو ډلو <strong>د</strong> انحلال<br />

پروګرام <strong>د</strong> ا<strong>د</strong>ارى تاسيس:‏ <strong>د</strong> ګ<strong>د</strong> تنظيم او څارنې هيأت لپاره <strong>د</strong><br />

D&R<br />

كميسيون او <strong>د</strong> كورنيو چارو <strong>د</strong> وزارت ګډ پروپوزل ‏(پيشنها<strong>د</strong>)،‏<br />

‎2008‎كال جنوري)‏ ‏(‏‎2‎م مخ)‏ – [14] <strong>د</strong> نيستۍ <strong>د</strong> كمښت لپاره <strong>د</strong> مرستو<br />

<strong>د</strong>غه خپرونه <strong>د</strong> 2007 كال په منځ مو<strong>د</strong>ه كې <strong>د</strong> اكسفام امنيتي سروى په اساس<br />

چمتو شوى،‏ چې <strong>د</strong><strong>د</strong>غه سروى په بهير كې <strong>د</strong><br />

اغيزمنتيا ته و<strong>د</strong>ه وركول:‏ مسو<strong>د</strong>ه ‏(<strong>د</strong> 2008 كال جنوري)‏ ‏(‏‎12‎م مخ)‏ – [15]<br />

<strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> ملي پرمختګ په ستراتيژۍ كې <strong>د</strong> ولايتي پراختيايي<br />

پلانونو بشپړتيا(<strong>د</strong> 2008 كال جنوري)‏ ‏(‏‎3‎م مخ)‏ – [16] <strong>د</strong> چاپيريال اړون<strong>د</strong><br />

كانفرانسونو تقويت:‏ <strong>د</strong> خصوصي سكتور پرمختګ:‏ <strong>د</strong> شپږ مياشتني<br />

رپوټ پرمختګ<br />

500<br />

‏(<strong>د</strong> 2008<br />

افغانانو سره په شپږو<br />

ولايتونو ‏(هرات،‏ ننګرهار،‏ بلخ،‏ غزني،‏ <strong>د</strong>ايكن<strong>د</strong>ي او كن<strong>د</strong>هار)‏ كې <strong>د</strong> افغان<br />

مركه چيانو لخوامركې ترسره شوى.‏ <strong>د</strong><strong>د</strong>غه مركو لپاره <strong>د</strong> نمونى په څير يوه<br />

كړنلاره چې څو متع<strong>د</strong><strong>د</strong>ه پړاوونه يې <strong>د</strong>رلو<strong>د</strong>ه،‏ <strong>د</strong> ګډون كوونكو <strong>د</strong> ټاكنى په<br />

موخه وكارول شوه،‏ تر څو <strong>د</strong> افغان ولس <strong>د</strong> عمر،‏ جنس،‏ توكم او حرفه يا<br />

<strong>د</strong>ن<strong>د</strong>و بيلابيل اړخونه منعكس كړي.‏ <strong>د</strong> ملي توكم پيژن<strong>د</strong>نې <strong>د</strong> برڅيره كولو په<br />

بهير كې <strong>د</strong>ا معلومه شوه چې <strong>د</strong> ځوابويونكو ‏(چاسره چې مركې ترسره<br />

شوى)‏ كابو <strong>د</strong>وه <strong>د</strong> <strong>د</strong>ريو برخو څخه يې په كليوالي سيمو كې اوسيږي.‏ په<br />

كليوالي او ښاري سيمو كې هم نمونه يي نښى په بى ترتيب ډول ‏(چې طرح<br />

او پلان شوى نوي)‏ وټاكل شوى ‏(‏‎8‎م مخ).‏ په افغانستان كې <strong>د</strong> سولى پړاو <strong>د</strong><br />

ګړن<strong>د</strong>ى كولو په موخه <strong>د</strong> موجو<strong>د</strong>ه هڅو او فعاليتونو تشخيص چې كاميابه<br />

او اغيزمنې ن<strong>د</strong>ي،‏ يوه فوري اړتيا <strong>د</strong>ه.‏ <strong>د</strong> هڅو او كوښښونو ناكامه پايلى<br />

يواځې <strong>د</strong> طالبانو <strong>د</strong> بيا پر پښو و<strong>د</strong>ري<strong>د</strong>لو او قوت مون<strong>د</strong>لو له كبله ن<strong>د</strong>ي.‏ <strong>د</strong>ا په<br />

ځانګرېتوګه هم كي<strong>د</strong>اى شي <strong>د</strong> هغه حقيقت پوسيله توضيح او څرګن<strong>د</strong> شي<br />

چې <strong>د</strong> كورنيو،‏ ټولنو،‏ او قبيلو لپاره – چې <strong>د</strong> افغاني ټولنې بنسټيزى برخى<br />

تشكيلوي،‏ ډير لږ معقوله او <strong>د</strong> پاموړ كارونه ترسره شوي تر څو هغوى ته<br />

ډاډ وركړي چې <strong>د</strong> هغوى ژون<strong>د</strong> تر پخوا ښه شوى.‏ لكه څنګه چې <strong>د</strong> اكسفام<br />

څيړنه ښيي،‏ چې ستونزى <strong>د</strong> افغانانو <strong>د</strong> ډير اكثريت لپاره سيمه ايز <strong>د</strong>لايل<br />

لري او خلك <strong>د</strong> خپلو لانجو <strong>د</strong> هوارولو په موخه سيمه ايزو ارګانونو او<br />

انفرا<strong>د</strong>ي اشخاصو ته مراجعه كوي.‏ لاتر اوسه <strong>د</strong> سيمه ايز ارګانونو او<br />

فعالينو په برخه كې ډير لږ كارونه ترسره شوي،‏ په خاصه توګه <strong>د</strong> شوراګانو<br />

سره څو په سيمه كې <strong>د</strong> سولى <strong>د</strong> راپورته كولو او ټينګولو په موخه <strong>د</strong> هغوى<br />

ظرفيت لوړ كړي.‏ سوله ايز فعاليتونه <strong>د</strong> ټولنې په كچه <strong>د</strong> ټولنې پيوستون او<br />

اتحا<strong>د</strong> پياوړى كوي،‏ تاوتريخوالى كموي،‏ او <strong>د</strong> اورپكو په وړان<strong>د</strong>ى مبارزه<br />

غښتلى كوي.‏ په افغانستان كې يو لړ فعاليتونه او نوښتونه اړين <strong>د</strong>ي څو په<br />

ملي كچه تل پاتى سوله رامنځته كړي،‏ چې يواځې <strong>د</strong> ښه حكومت<strong>د</strong>ارۍ <strong>د</strong><br />

جوړولو،‏ <strong>د</strong> كليواله پراختيا <strong>د</strong> راوستلو،‏ او <strong>د</strong> ملي پوليسو او امنيتي<br />

ځواكونو <strong>د</strong> تخصصي كولو اړون<strong>د</strong> اق<strong>د</strong>اماتو پورى منحصر نوي.‏ په سيمه<br />

ايزه كچه <strong>د</strong> سولى ټينګونه <strong>د</strong> <strong>د</strong>غه ستراتيژۍ يو اغيزمن او بشپړونكى<br />

عنصر <strong>د</strong>ى.‏ ‏(نتيجه،‏ ‎28‎م مخ).‏<br />

www.oxfam.org/en/policy/briefingnotes/comm<br />

unity_peacebuilding_in_afghanistan_report_feb08<br />

كال جنوري)‏ ‏(‏‎4‎م مخ)‏ – [17] <strong>د</strong>فسا<strong>د</strong> پر<br />

وړان<strong>د</strong>ى ستراتيژي:‏ <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> ملي پرمختګ <strong>د</strong> ستراتيژۍ اساسي<br />

11

<strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> څيړنو خبر پاڼه<br />

موضوع:‏ مسو<strong>د</strong>ه ‏(<strong>د</strong> 2008 كال جنوري)‏ ‏(‏‎5‎م مخ)./‏www.<strong>and</strong>s.gov.af .<br />

<strong>and</strong>s/jcmb/site/index.asp?page=home (PDFs total 6.71 MB)<br />

Reconstructing <strong>Afghanistan</strong>: fourth report of session 2007-08:<br />

volume 1, report toge<strong>the</strong>r with formal minutes / House of Commons<br />

Internatational Development Committee. London: <strong>the</strong> Stationery<br />

Office, 2007. 77 p.: col. maps ; 30 cm. “Published on 14<br />

February 2008 by authority of <strong>the</strong> House of Commons”.<br />

‏[<strong>د</strong> افغانستان بيا رغونه:‏ <strong>د</strong> 2008-2007 كلونو <strong>د</strong> جلسى څلورم رپوټ [<br />

لنډيز:‏ <strong>د</strong> عمومي څيړنې رپوټ په ځانګړې توګه <strong>د</strong> بريتانيا حكومت <strong>د</strong><br />

اژانسونو په اړه چې په افغانستان كې <strong>د</strong> حالت <strong>د</strong> پرمختګ په موخه <strong>د</strong><br />

‎2007‎م كال <strong>د</strong> اكتوبر په مياشت كې تنظيم شو.‏<br />

www.publications.parliament.uk/pa/reports_recent.htm<br />

Reconstruction, stability <strong>and</strong> security in <strong>Afghanistan</strong>: <strong>the</strong> role of<br />

regional countries: international conference held at <strong>the</strong> Ministry<br />

of Foreign Affairs, Kabul, April 19-20, 2006 / edited by Karl<br />

Fischer, Kabul, April 19-20, 2006 / edited by Karl Fischer. Kabul:<br />

Center for Strategic Studies, Ministry of Foreign Affairs <strong>and</strong> Hanns-<br />

Seidel Foundation, Kabul, 2007. 144 p. ; 25 cm.<br />

‏[په افغانستان كې بيارغونه،‏ ثبات او امنيت:‏ <strong>د</strong> سيمه ايزو هيوا<strong>د</strong>ونو رول]‏<br />

من<strong>د</strong>رجات:‏ <strong>د</strong> اي<strong>د</strong>يتور نوټ / كارل فيسچر (8-6 م مخونه)‏ – <strong>د</strong> مركز په<br />

/ هكله<br />

محم<strong>د</strong> مونى غياسى<br />

– (10-9)<br />

لومړۍ جلسه.‏ <strong>د</strong> افغانستان<br />

بيارغونه،‏ ثبات او امنيت:‏ امنيت،‏ ثبات او اقتصا<strong>د</strong>ي پرمختګ<br />

/<br />

ه<strong>د</strong>ايت امين ارسلا (18-11) – <strong>د</strong> امنيتي سكتور <strong>د</strong> بياجوړونې ننګونې،‏<br />

عب<strong>د</strong>لرحيم ور<strong>د</strong>ك (27-19) – <strong>د</strong> افغانستان په پرمختګ او بيا رغونه كې<br />

<strong>د</strong> ملكي خ<strong>د</strong>متونو <strong>د</strong> سمون رول<br />

/<br />

احم<strong>د</strong> مشاه<strong>د</strong><br />

– (42-36)<br />

<strong>د</strong>ويمه<br />

جلسه.‏ سيمه ايزه همكاري:‏ <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> خصوصي سكتور رول<br />

حمي<strong>د</strong>االله فاروقى<br />

/<br />

– (46-43)<br />

ترمنځ كلتوري همكاري<br />

/<br />

<strong>د</strong> افغانستان او مركزي اسيا هيوا<strong>د</strong>ونو<br />

كلارا خفيزووا<br />

– (49-47)<br />

افغانستان:‏ <strong>د</strong><br />

پرمختګ كړنلارى او <strong>د</strong> ثبات ټينګښت ‏(صيف االله سفروف)‏ (51-50) –<br />

افغانستان <strong>د</strong> مركزي اسيا <strong>د</strong> سيمه ايزى همكارۍ په سيستم كې:‏<br />

ستونزو او مستقبل ته كتنه / مرت نريبايوف (58-52) – <strong>د</strong>ريمه جلسه.‏<br />

<strong>د</strong> سيمه ايزى همكارۍ اهميت:‏ <strong>د</strong> سيمه ايزى انرجۍ امنيت<br />

مقصو<strong>د</strong> /<br />

الحسن نيورى (66-59) – <strong>د</strong> افغانستان او ايران ترمنځ جغرافيايي او<br />

سياسي او جغرافيايي او اقتصا<strong>د</strong>ي همكاري او په مركزي اسيا كې <strong>د</strong><br />

افغانستان ايران ترمنځ ترانسپورتي شبكه / بهرام اميراحم<strong>د</strong>يان (-85<br />

67) – څلورمه جلسه.‏ سيمه ايزه همكاري او <strong>د</strong> جغرافيايي او سياسي<br />

اړيكو ب<strong>د</strong>لون:‏ په سيمه كې <strong>د</strong> ‎2001‎كال راپ<strong>د</strong>ى خوا جغرافيايي او سياسي<br />

/ ب<strong>د</strong>لون<br />

وكتور كورګن<br />

– (94-86)<br />

<strong>د</strong> افغانستان په بيا رغونه كې <strong>د</strong><br />

متح<strong>د</strong>ه عرب اماراتو رول / احم<strong>د</strong> صيف عب<strong>د</strong>االله البلاوشى (99-95) –<br />

‏”<strong>د</strong>رى اړخيزه“‏ همكاري:‏ په افغانستان كې <strong>د</strong> سولى،‏ ثبات او نيكمرغۍ<br />

په راوستلو كې <strong>د</strong> هن<strong>د</strong> او پاكستان <strong>د</strong> همكاريو لپاره كاري چوكاټ<br />

سي.‏ راجا موهان<br />

/<br />

– (111-100)<br />

پنځمه جلسه.‏ <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> امنيت<br />

ننګونې:‏ <strong>د</strong> سيمه ايز امنيت ننګونې / ياسين رسولى (120-112) – شپږمه<br />

جلسه.‏ <strong>د</strong> افغانستان امنيت او سيمه ايز حكومتونه:‏ هن<strong>د</strong>وستان او <strong>د</strong><br />

افغانستان ثبات<br />

/<br />

اس.‏ ډي.‏ ميوني<br />

– (126-121)<br />

امنيت په سرح<strong>د</strong>ي<br />

سيمو كې:‏ <strong>د</strong> افغانستان او پاكستان لپاره خطر / امتياز ګل (136-127)<br />

– <strong>د</strong> افغانستان او تركمنستان ترمنځ راتلونكې اړيكې / حضرت واهريز<br />

.(144-137)<br />

The situation in <strong>Afghanistan</strong> <strong>and</strong> its implications for international<br />

peace <strong>and</strong> security: report to <strong>the</strong> Secretary-General / General<br />

Assembly, Security Council. New York: United Nations, 2008. 18 p.<br />

; 30 cm.<br />

‏[په افغانستان كې بحراني حالت او <strong>د</strong> نړيوالى سولى او امنيت لپاره <strong>د</strong> هغې<br />

پايلې:‏ سكرتر جنرال / عمومي اسمبلۍ،‏ <strong>د</strong> امنيت شورا ته رپوټ.‏ نيويارك:‏<br />

ملګري ملتونه،‏ 2008 كال]‏<br />

په افغانستان كې <strong>د</strong> بحراني حالاتو <strong>د</strong>غه موقوته كتنه،‏ غوره سياسي<br />

پرمختګ،‏ امنيت،‏ <strong>د</strong> قانون حاكميت،‏ حكومت<strong>د</strong>اري،‏ بشري حقونه،‏<br />

بشري مرستى،‏ <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong>ملي پرمختګ <strong>د</strong> ستراتيژۍ پړاوونه او<br />

<strong>د</strong>اسى نور تر پوښښ لان<strong>د</strong>ى راوړي./‏www.un.org/Docs/sc etc.<br />

index.html.<br />

كرنه<br />

<strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> اګروميتيورولوجيكل مياشتني اخبار<br />

‏(<strong>د</strong> 2008<br />

كال <strong>د</strong><br />

جنورۍ او فبرورۍ <strong>د</strong> مياشتو خپاره شوي موضوعات)،‏ <strong>د</strong> 2007 كال په<br />

پرتله <strong>د</strong> هيوا<strong>د</strong> په ډيرو سيمو كې <strong>د</strong> ورښت په ميزان كې ځانګړى<br />

زياتوالى ښيي،‏ په ګر<strong>د</strong>يز كې <strong>د</strong><strong>د</strong>غه مو<strong>د</strong>ى په بهير كې <strong>د</strong> تو<strong>د</strong>وخى ټيټه<br />

<strong>د</strong>رجه<br />

29-<br />

<strong>د</strong>رجې سانتي ګرا<strong>د</strong> وه.‏ www.agriculture.gov.af/farsi/<br />

wea<strong>the</strong>r.htm; http://afghanistan.cr.usgs.gov/agro.asp.<br />

Analysis of <strong>the</strong> seed market in <strong>Afghanistan</strong> / Sam Kugbei <strong>and</strong> Shahabuddin<br />

Shahab. Rome: Food <strong>and</strong> Agriculture Organization of <strong>the</strong><br />

United Nation[s], 2007. vii, 61 p. ; col. ill.; 30 cm. ISBN<br />

9789251050000.<br />

‏[په افغانستان كې <strong>د</strong> تخمونو <strong>د</strong> ماركيټ تجزيه]‏<br />

په افغانستان كې <strong>د</strong> پټي <strong>د</strong> عم<strong>د</strong>ه محصولاتو <strong>د</strong> تخمونو لپاره <strong>د</strong> موثرى<br />

تقاضا په اړه <strong>د</strong> معلوماتو نشتوالى/كموالى وجو<strong>د</strong> لري.‏ <strong>د</strong> <strong>د</strong>غه راز<br />

معلوماتو څخه پرته <strong>د</strong>ا خورا ستونزمن او ګران كار <strong>د</strong>ى څو بزګرانو ته <strong>د</strong><br />

خرڅلاو په موخه <strong>د</strong> سو<strong>د</strong>اګريز تخمونو تولي<strong>د</strong> ته و<strong>د</strong>ه وركړل شي.‏ <strong>د</strong><br />

2004<br />

<strong>د</strong>)‏ 1<br />

كال سروى رپوټ وركړ چې په لړ كې يې <strong>د</strong>غه <strong>د</strong>رى قضيې ازمايل شوي:‏ )<br />

كرونډه ګړو كورنيو <strong>د</strong> تخمونو <strong>د</strong> پيري<strong>د</strong>لو صلوك ؛ (2) <strong>د</strong> ماركيټ<br />

لپاره <strong>د</strong> تخمونو <strong>د</strong> تولي<strong>د</strong> امكانات؛ او (3) <strong>د</strong> نرخونو طبيعت او <strong>د</strong><br />

مختلفو او بيلابيلو ټاكنو او <strong>د</strong> تخمونو <strong>د</strong> كارولو په برخه كې <strong>د</strong> بزګرانو<br />

كړه وړه،‏ او <strong>د</strong> هغه لارو او كړنلارو سپړل او څيړل چې <strong>د</strong>غه موار<strong>د</strong> تر<br />

اغيزى لان<strong>د</strong>ى راولي څو <strong>د</strong> با كيفيته تخمونو لپاره <strong>د</strong> تقاضا كچه لوړه<br />

كړي.‏ <strong>د</strong> 2880 څخه زياتو كرونډه ګرو كورنيو <strong>د</strong> 3500 پوښتنليكونو په<br />

برخه كې مرسته وكړه (1 مخ).‏<br />

Characterization of nut species in <strong>Afghanistan</strong> / N. Kaska, S.<br />

Kafkas, S. Padulosi, N. Wassimi <strong>and</strong> B.E. Ak. Published in “Acta<br />

Horticulturae” 726 (2006), p. 147-155, 157-163.<br />

‏[په افغانستان كې <strong>د</strong> زڼي لرونكو ميوو <strong>د</strong> خصوصياتو تشريح]‏<br />

12

<strong>د</strong> ورى مياشت 1387 لمريز كال<br />

The Buddhist monastery of Fondukistan, <strong>Afghanistan</strong> [photocopy]:<br />

a reconstruction / Susanne Novotny. 2007. p. [31]-37, 181-182:<br />

col. ill. ; 30 cm.<br />

[ ]<br />

من<strong>د</strong>رجات:‏ 1. با<strong>د</strong>ام – 2. پسته.‏ با<strong>د</strong>ام يو ترټولو مهمه او ارزښتناكه وچه<br />

ميوه <strong>د</strong>ه چې په كن<strong>د</strong>ز،‏ تخار،‏ بلخ،‏ بغلان،‏ هرات او په خاصه توګه <strong>د</strong><br />

سمنګان ولايت په سيمو كې زرغونيږي.‏ په <strong>د</strong>غه مطالعه كې <strong>د</strong> با<strong>د</strong>ام<br />

ډولونه تجزيه شوي چې <strong>د</strong> باغ<strong>د</strong>ارۍ له لحاظه <strong>د</strong> با<strong>د</strong>امو <strong>د</strong> غوره<br />

خاصيتونو ځانګړي توپيرونه په ګوته كوي او له هم<strong>د</strong>ى كبله په نړيواله<br />

كچه <strong>د</strong> با<strong>د</strong>امو <strong>د</strong> روزونكو لپاره بالقوه اهميت لري.‏ په افغانستان كې<br />

پسته په طبيعي ځنګلونو كې زرغونيږي نو پ<strong>د</strong>ى <strong>د</strong>ليل <strong>د</strong> حاصل،‏ رنګ<br />

‏(شين)،‏ <strong>د</strong> واح<strong>د</strong> نوعيت او تن<strong>د</strong>رسته ونو له نظره <strong>د</strong> عضوي/ژون<strong>د</strong>ي<br />

محصول نسبت وركول كيږي،‏ <strong>د</strong>غه ځنګلونه په نړۍ كې <strong>د</strong> پستې <strong>د</strong> كرنى<br />

او تم<strong>د</strong>ن له پلوه <strong>د</strong> ډير اهميت څخه برخمن <strong>د</strong>ي.‏<br />

L<strong>and</strong> issues <strong>and</strong> poverty reduction : requirements for lasting<br />

peace in Sudan <strong>and</strong> <strong>Afghanistan</strong> / Gunnar M. Sørbø <strong>and</strong> Arne<br />

Str<strong>and</strong>. Washington, D.C. : International Food Policy <strong>Research</strong><br />

Institute, 2007. 4 p. ; 30 cm. www.ifpri.org/2020Chinaconference/<br />

p d f / b e i j i n g b r i e f<br />

_sorbo.pdf (PDF 103 KB).<br />

‏[<strong>د</strong> مځكو پر سر <strong>د</strong> لانجو او فقر كمول:‏ په سوډان او افغانستان كې <strong>د</strong> <strong>د</strong>وام<strong>د</strong>اره<br />

سولى شرايط]‏<br />

The medicinal plant sector in <strong>Afghanistan</strong>: mission 2 (August-<br />

October 2007): report on work carried out for GCP/AFG/O36/UK<br />

& GCP/AFG/047/GER / Keith Shawe. Kabul, <strong>Afghanistan</strong>: FAO,<br />

2007. 46 p. ; 30 cm.<br />

‏[په افغانستان كې <strong>د</strong> شفابخښونكو بوټو سكتور]‏<br />

ساحوي سروى او <strong>د</strong> هغه خلكو سره مركې چې په افغانستان كې <strong>د</strong>رملى<br />

يا شفابخښونكي بوټي راغونډوي،‏ او هم<strong>د</strong>ارنګه <strong>د</strong>غه رپوټ يوه<br />

موضوعي مطالعه هم لري چې <strong>د</strong> بوټو پلورلو فعاليتونه څرګن<strong>د</strong>وي.‏<br />

A selection of forbs from central <strong>Afghanistan</strong>. [Dan Robinett].<br />

[Kabul: USAID, 2008?]. [116] p.: col. ill. ; 22 cm. Also published in<br />

Dari. .Forbs<br />

‏[<strong>د</strong> مركزي افغانستان څخه <strong>د</strong> پلنو پاڼو (Forbs) ټاكنه]‏<br />

‏(فاربس)‏ پلنى پاڼې،‏ بوټي،‏ ګل <strong>د</strong>اره يا ګل نيوونكي بوټي <strong>د</strong>ي چې ډنډر<br />

يا منډه يې لرګې نلري او واښه وزمه هم ن<strong>د</strong>ي.‏ <strong>د</strong>غه كتاب<br />

بيلابيل 51<br />

افغاني ‏”فاربس“‏ تر پوښښ لان<strong>د</strong>ى راولي چې انځورونه او عكسونه <strong>د</strong><br />

ځان سره لري او په هم<strong>د</strong>ى شان ساينسي نومونه،‏ په <strong>د</strong>ري او انګليسي<br />

ژبو كې عام نومونه،‏ توضيحات،‏ <strong>د</strong> ژوو او نباتاتو <strong>د</strong> ژون<strong>د</strong>ون او<br />

استوګن ځاى په اړه،‏ توزيع او تبصرې ورسره مل <strong>د</strong>ي.‏ <strong>د</strong>غه خپرونه <strong>د</strong><br />

ځمكو <strong>د</strong> ح<strong>د</strong>و<strong>د</strong>و <strong>د</strong> لست او اټكل لپاره <strong>د</strong> پيل ټكې <strong>د</strong>ى.‏<br />

كلتور او لرغون پوهنه<br />

<strong>Afghanistan</strong>: aktuelle Lage afghanischer Hindus / Auskunft der<br />

SFH-Länderanalyse ; Corinne Troxler. Bern [Switzerl<strong>and</strong>]:<br />

Schweizerische Flüchtlingshilfe (SFH), 2007. 24 p. ; 30 cm.<br />

په افغانستان كې <strong>د</strong> هن<strong>د</strong>وانو او سكانو <strong>د</strong> حالت په اړه ‏(په خاصه توګ په<br />

كابل كې)‏ <strong>د</strong> ځينو تاريخي تفصيلاتو سره <strong>د</strong> معاصرو معلوماتو تاليف<br />

او تصنيف.‏ www.osar.ch/2007/09/13/afg_hindus.<br />

<strong>د</strong> فن<strong>د</strong>وكستان <strong>د</strong> بو<strong>د</strong>ايي روحانيونو استوګنځاى،‏ افغانستان<br />

<strong>د</strong> كابل ميوزيم او <strong>د</strong> پاريس په ښار كې <strong>د</strong> Musée Guimet ميوزيم <strong>د</strong><br />

فن<strong>د</strong>وكستان <strong>د</strong> بو<strong>د</strong>ايي روحانيونو <strong>د</strong> استوګنځي <strong>د</strong> ځيني معروف توكو<br />

نن<strong>د</strong>ارتون لري چې په بيلابيله حفرونو كې ترلاسه شوي.‏ <strong>د</strong> <strong>د</strong>غه توكو<br />

ټوټې <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> اسلام څخه مخكې <strong>د</strong> صنعت او علمي مهارت<br />

اهميت او لوړ كيفيت تص<strong>د</strong>يقوي.‏ <strong>د</strong> <strong>د</strong>غه غني صنعت ځانګرتيا په<br />

عمومي ډول ارزول كيږي او <strong>د</strong> ارزښت وړ <strong>د</strong>ه،‏ خو سرله <strong>د</strong>ې هم،‏ <strong>د</strong><strong>د</strong>ى<br />

اصلي او اساسي موضوع ښه پيژن<strong>د</strong>ل شوى ن<strong>د</strong>ه.‏ <strong>د</strong> پراخى ارشيفي څيړنې<br />

او <strong>د</strong> فن<strong>د</strong>وكستان <strong>د</strong> لومړنۍ مطالعې په اساس <strong>د</strong>غه سن<strong>د</strong><strong>د</strong> لومړي ځل<br />

لپاره <strong>د</strong> روحانيونو <strong>د</strong> استوګنځي حقيقي سينګار او نښو <strong>د</strong> بيارغونې<br />

<strong>د</strong>رجه بن<strong>د</strong>ي وړان<strong>د</strong>ى كوي.‏ <strong>د</strong> ‏”اسيا <strong>د</strong>اخلي صنعت او لرغون پيژن<strong>د</strong>نى<br />

مجله“‏ تر سرليك لان<strong>د</strong>ى چاپ شوه.‏ ‎2‎م ټوك<br />

2007) كال)‏ [31] – ،37<br />

182-181 مخونه.‏<br />

Monuments of Bamiyan province, <strong>Afghanistan</strong> / by Jonathan Lee.<br />

p. 230-252: ill. ; 30 cm. Published in “Iran” 44 (2006), p. [229]-<br />

252.<br />

‏[<strong>د</strong> باميان ولايت منار،‏ افغانستان]‏<br />

<strong>د</strong> باميانو په ولايت كې <strong>د</strong> لرغون پيژن<strong>د</strong>نې <strong>د</strong> و<strong>د</strong>انيو په اړه يوه توضيحي<br />

علمي سروى.‏<br />

اقتصا<strong>د</strong>ي پرمختګ او مالي چارې<br />

په افغانستان كې <strong>د</strong> سو<strong>د</strong>اګرۍ لپاره لارښو<strong>د</strong><br />

1387 national budget. Kabul: Ministry of Finance, 1387 [2008] [ca.<br />

140] p. ; 30 cm.<br />

<strong>د</strong>[‏ 1387 كال ملي بو<strong>د</strong>جه]‏<br />

من<strong>د</strong>رجات:‏ <strong>د</strong> بو<strong>د</strong>جې اعلاميه – <strong>د</strong> بو<strong>د</strong>جې <strong>د</strong> اجرا <strong>د</strong>ستورالعمل<br />

–<br />

Investors’ directory 2008. Kabul: <strong>Afghanistan</strong> Investment<br />

Support Agency (AISA). 479 p. ; 22 cm.<br />

<strong>د</strong>[‏ 2008 كال <strong>د</strong> پانګه اچوونكو لارښو<strong>د</strong> كتاب]‏<br />

<strong>د</strong>غه افتتاحي لستونه <strong>د</strong> 3000 <strong>د</strong>رج شويو كمپنيو <strong>د</strong> اړيكو تفصيل په بركې<br />

لري چې اوس مهال په افغانستان كې <strong>د</strong> زراعت،‏ سو<strong>د</strong>اګرۍ او مشورتي<br />

خ<strong>د</strong>متونو،‏ ابا<strong>د</strong>ونه،‏ مالي خ<strong>د</strong>متونو،‏ صنعت،‏ او <strong>د</strong> خ<strong>د</strong>متونو سكتور په<br />

برخو كې فعاليت كوي.‏ پ<strong>د</strong>ى لړ كې اضافي 3000 غير فعاله كمپنۍ <strong>د</strong><strong>د</strong>غه<br />

لستونې څخه بهر شوي،‏ چې كال په كال به <strong>د</strong> خپري<strong>د</strong>و لپاره چمتو شي.‏ په<br />

پام كې <strong>د</strong>ه چې <strong>د</strong>كمپنيو <strong>د</strong>غه لست <strong>د</strong> انټرنټ په پاڼه <strong>د</strong> لاسرسنى وړ وګړځي:‏<br />

. www.aisa.org.af/directory.html<br />

پروګرام او <strong>د</strong> ولايتي بو<strong>د</strong>جو <strong>د</strong> لنډيز ج<strong>د</strong>ول – اصلي بو<strong>د</strong>جه <strong>د</strong> افغانستان<br />

<strong>د</strong> ملي پرمختګ ستراتيژي <strong>د</strong> كټګوريو پوسيله – تمويلي سرچينې –<br />

مالي ج<strong>د</strong>ول – ب<strong>د</strong>لونونه – عا<strong>د</strong>ي بو<strong>د</strong>جه – <strong>د</strong> اصلي انكشافي بو<strong>د</strong>جې<br />

ج<strong>د</strong>ول – <strong>د</strong> بهرنۍ بو<strong>د</strong>جې صورت حساب.‏ <strong>د</strong> ماليې وزارت <strong>د</strong> ويب پاڼې<br />

13

<strong>د</strong>”‏<br />

<strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> څيړنو خبر پاڼه<br />

پرمخ <strong>د</strong> ‏”بو<strong>د</strong>جې“‏ لينكونه ‏(رابطې)‏ پ<strong>د</strong>غه ويب پاڼه www.mof.gov.af/<br />

budget.html كې <strong>د</strong> 2008 كال <strong>د</strong> اپريل مياشت څخه وروسته <strong>د</strong> اسنا<strong>د</strong>و<br />

اړون<strong>د</strong> رابطې موجو<strong>د</strong>ى ن<strong>د</strong>ى ‏(<strong>د</strong> 1387 يا تر هغې وړان<strong>د</strong>ى كلونو رابطې<br />

موجو<strong>د</strong>ى <strong>د</strong>ى).‏<br />

<strong>Afghanistan</strong>: economic incentives <strong>and</strong> development initiatives to<br />

reduce opium production / Christopher Ward, David Mansfield,<br />

Peter Oldham <strong>and</strong> William Byrd. Kabul: World Bank, DFID, 2008.<br />

xx, 101 p.: col. ill. ; 30 cm. Includes bibliography.<br />

‏[افغانستان:‏ <strong>د</strong> كوكنارو <strong>د</strong> كمولو لپاره اقتصا<strong>د</strong>ي انګيزى او پرمختيايي<br />

نوښتونه]‏<br />

<strong>د</strong>غه رپوټ هغه موضوع ګانې څيړي چې څنګه او په څه ډول <strong>د</strong><br />

پرمختيايي نوښتونو او <strong>د</strong> قانوني او پاي<strong>د</strong>اره معيشت په لورى <strong>د</strong><br />

اقتصا<strong>د</strong>ي انګيزو <strong>د</strong> اړولو پوسيله <strong>د</strong> افغانستان اتكا په ت<strong>د</strong>ريجې ډول <strong>د</strong><br />

كوكنارو په كر كمه كړي . هم<strong>د</strong>ارنګه هغه عكس العملونه تشخيصوي<br />

چې كولاى شي <strong>د</strong> كوكنارو <strong>د</strong> اقتصا<strong>د</strong>ي ګټو تعا<strong>د</strong>ل برابر كړي.‏<br />

http://go.worldbank.org/VL2B6Z7NH0<br />

<strong>Afghanistan</strong> National Development Strategy (ANDS) [incomplete<br />

draft of February 23, 2008].<br />

‏[<strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> ملي پرمختګ ستراتيژي]‏<br />

كابل:‏ <strong>د</strong> افغانستان اسلامي جمهوريت،‏ 2008 كال.‏ من<strong>د</strong>رجات:‏ <strong>د</strong> اسنا<strong>د</strong>و<br />

غوره ټكي – 2. پروسى،‏ پايلى او ز<strong>د</strong>ه كړاى شوي <strong>د</strong>رسونه – 3. ولايتي<br />

پرمختيايي پلانونه – 4. وروستى تاريخ او پرمختګ<br />

– 5. <strong>د</strong> فقر<br />

تاريخچه – 6<br />

2020 <strong>د</strong>.‏<br />

م كال لپاره<br />

(1400) پرمختيايي لرلي<strong>د</strong> – 7 <strong>د</strong>.‏<br />

پرمختګ پر وړان<strong>د</strong>ى تح<strong>د</strong>ي<strong>د</strong>ونه او ننګونې – 8. <strong>د</strong> ستر اقتصا<strong>د</strong> كاري<br />

چوكاټ – 9. <strong>د</strong> و<strong>د</strong>ى او پرمختګ كړنلارى – 10. <strong>د</strong> مرستو موثريت او<br />

تنظيم – 11. ملي امنيت – 12. حكومت<strong>د</strong>اري،‏ <strong>د</strong> قانون حاكميت او بشري<br />

حقونه – 13. ټولنيز او اقتصا<strong>د</strong>ي پرمختګ – 14. اساسي مسالى – 15 <strong>د</strong>.‏<br />

تطبيقاتو كاري چوكاټ – 16. <strong>د</strong> څارنې كاري چوكاټ<br />

– ضميمه .1<br />

مخففات او اختصار – 2. <strong>د</strong> عمل ملي پلان ‏(<strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> ملي<br />

پرمختګ <strong>د</strong> ستراتيژۍ <strong>د</strong> عمل <strong>د</strong> پاليسۍ ج<strong>د</strong>ول:‏ زراعت او كليواله<br />

پراختيا،‏ ښوونه او روزنه،‏ انرژي،‏ حكومت<strong>د</strong>اري،‏ روغتيا او تغذيه،‏<br />

معلوماتي او مخابراتي تكنالوجې،‏ ع<strong>د</strong>الت او <strong>د</strong> قانون حاكميت،‏<br />

مطبوعات/رسنۍ،‏ كلتور او ځوانان،‏ كانونه او طبيعي سرچينى،‏<br />

كډوال او كورني بى ځايه شوي خلك،‏ ټولنيز تحفظ،‏ <strong>د</strong> ترانسپورت<br />

سكتور،‏ ښاري پراختيا،‏ <strong>د</strong> اوبو سكتور.‏ ‏”يواځې <strong>د</strong> مشورتي غونډى<br />

لپاره مسو<strong>د</strong>ه.‏ “ ټول فصلونه <strong>د</strong> لاسرسنى وړ ن<strong>د</strong>ي ‏(<strong>د</strong> بيلګې په ډول.‏ <strong>د</strong><br />

لومړى فصل سريزه او عمومي كتنه).‏ ‎2‎مه ضميمه يواځې هغه اسنا<strong>د</strong> <strong>د</strong><br />

ځان سره لري چې <strong>د</strong> چاپ پر مهال <strong>د</strong> لاسرسنى وړ وي.‏<br />

<strong>Afghanistan</strong> Reconstruction Trust Fund: report to donors.<br />

‏[<strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> بيارغونې وجهي صن<strong>د</strong>وق]‏<br />

<strong>د</strong><strong>د</strong>غه رپوټ وروستۍ نسخه چې <strong>د</strong> لاسرسنې وړ <strong>د</strong>ه،‏ <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong><br />

1386 مالي كال <strong>د</strong>ريمه ربع ‏(<strong>د</strong> 2007 كال <strong>د</strong> سپتمبر 23 څخه تر <strong>د</strong> <strong>د</strong>سمبر 21<br />

پورى).‏ وروستي موضوعات <strong>د</strong> نړيوال بانك <strong>د</strong> ويب پاڼې څخه <strong>د</strong><br />

راكښته كي<strong>د</strong>و وړ <strong>د</strong>ي:‏http://go.worldbank.org/8KVNEB2CN0‎<br />

Assessing <strong>the</strong> contribution of international actors in <strong>Afghanistan</strong>:<br />

results from a representative survey / Jan Koehler, Christoph<br />

Zürcher. Berlin: DFG <strong>Research</strong> center (SFB), 2008. 21 p.: map,<br />

ports ; 30 cm. (SFB-governance working paper series ; no. 7).<br />

‏[په افغانستان كې <strong>د</strong> نړيوالى مرستى اټكل]‏<br />

<strong>د</strong> افغانستان په شمال شرقي سيمو كې <strong>د</strong> 2034 كورنيو <strong>د</strong>غه سروى ‏(<strong>د</strong><br />

2007 كال پسرلۍ)‏ <strong>د</strong> پرمختګ <strong>د</strong> خوځښت مون<strong>د</strong>نې تر څيړنې لان<strong>د</strong>ى<br />

ونيولى.‏ نړيوال پرمختيايي سازمانونه <strong>د</strong> مثبت او پراخو ب<strong>د</strong>لونونو <strong>د</strong><br />

راوستلو له كبله <strong>د</strong> ډير اعتبار وړ <strong>د</strong>ي،‏ په خاصه توګه <strong>د</strong> څښلو <strong>د</strong> اوبو،‏<br />

سركونو او ښوونځيو په برخه كې.‏ كه څه هم چې <strong>د</strong><strong>د</strong>غه كورنيو <strong>د</strong> پنځو<br />

څخه يوه برخه <strong>د</strong>اسى احساس كوي چې ګواكې <strong>د</strong> هغوى فزيكي امنيت<br />

ته<strong>د</strong>يږي،‏ البته <strong>د</strong> طالبانو لخوا نه بلكې <strong>د</strong> تنظيم شوي مجرمينو او<br />

جنايتكارانو پوسيله.‏<br />

www.sfb-governance.de/en/publikationen<br />

Assessment of <strong>Afghanistan</strong> gemstone industry : final report /<br />

United States Agency for International Development ; prepared by<br />

Gary Bowersox, Donna Sibley, Lawrence Snee, Mary Louise Vitelli.<br />

[Washington, D.C.?] : Sibley International, 2007. 23 p. ; 30 cm.<br />

http://pdf.usaid.gov/pdf_docs/PNADK597.pdf<br />

‏[<strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong>قيمتي ډبرو <strong>د</strong> صنعت اټكل:‏ وروستى رپوټ / <strong>د</strong> نړيوال<br />

پرمختګ لپاره <strong>د</strong> متح<strong>د</strong>ه ايالاتو ا<strong>د</strong>اره]‏<br />

Financial markets report: draft phase 2 report, volume 3 / report<br />

submitted by L<strong>and</strong>ell Mills Limited … [author] of report Larry<br />

Hendricks. [Kabul?]: [Asian Development Bank (ADB)], 2007. 111 p.<br />

; 30 cm.<br />

‏[<strong>د</strong> مالي چارو <strong>د</strong> ماركيټونو رپوټ]‏<br />

2007 كال مارچ.‏ “ <strong>د</strong>غه رپوټ په افغانستان كې مالي خ<strong>د</strong>متونه چې<br />

زراعتي صنعت ته <strong>د</strong> لاسرسنى وړ <strong>د</strong>ي ‏(<strong>د</strong> كوچنيو پورونو په ګډون)‏ او<br />

هم<strong>د</strong>ارنګه <strong>د</strong> سو<strong>د</strong>اګرۍ <strong>د</strong> و<strong>د</strong>ى او پرمختګ <strong>د</strong> هڅونې په موخه اړين<br />

فعاليتونه سروى كوي.‏<br />

Gaps in aid accountability: a study of [<strong>the</strong>] National Solidarity<br />

Programme (NSP) finances / Economic Literacy <strong>and</strong> Budget Analysis<br />

Group (ELBAG). Kabul: ActionAid, 2007. 62 p. ; 27 cm.<br />

‏[<strong>د</strong> مرستو په اړه <strong>د</strong> ځواب ويلو خلاګانې:‏ <strong>د</strong> ملي پيوستون <strong>د</strong> پروګرام مالي/‏<br />

اقتصا<strong>د</strong>ي پوهى او بو<strong>د</strong>جى <strong>د</strong> تجزيې ډلى (ELBAG) يوه مطالعه]‏<br />

لنډيز:‏ ‏”په <strong>د</strong>غه رپوټ كې هڅه شوى څو په افغانستان كې <strong>د</strong> <strong>د</strong>ولتي<br />

مصرف وضع او <strong>د</strong> ملي پيوستون پروګرام مالي م<strong>د</strong>يريت تحليل كړي.“‏ –<br />

‎3‎م مخ.‏<br />

Islamic Republic of <strong>Afghanistan</strong>: Poverty Reduction Strategy Paper:<br />

Progress report of ANDS/PRSP (2006/2007) / prepared for<br />

IMF/World Bank Board of Directors ; Islamic Republic of Afghani-<br />

14

<strong>د</strong>”‏<br />

<strong>د</strong> ورى مياشت 1387 لمريز كال<br />

stan, <strong>Afghanistan</strong> National Development Strategy (ANDS). Washington,<br />

D.C.: International Monetary Fund (IMF), 2008. 26 p. ; 30 cm.<br />

‏[<strong>د</strong> افغانستان اسلامي جمهوريت:‏ <strong>د</strong> فقر <strong>د</strong> كمولو ستراتيژي پاڼه]‏<br />

2008 كال فبروري.“‏ ‏”<strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> حكومت لپاره،‏ <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong><br />

ملي پرمختګ ستراتيژي هم <strong>د</strong> فقر/نيستۍ <strong>د</strong> كمولو ستراتيژي <strong>د</strong>ه“‏ – 12<br />

مخ.‏<br />

www.imf.org/external/pubs/cat/longres.cfm?sk=21738.0<br />

Maidan Wardak Province on rehabilitation path: three years’ report:<br />

translation of Pashto <strong>and</strong> Dari version. Maidan Shahr: Maidan<br />

Wardak Province, 2008. 102 p. ; 30 cm.<br />

‏[<strong>د</strong> مي<strong>د</strong>ان ور<strong>د</strong>ك ولايت <strong>د</strong> بيارغونې په لور:‏ <strong>د</strong>رۍ كلن رپوټ]‏<br />

<strong>د</strong>ا <strong>د</strong> 2006 2005، او 2007 زيږ<strong>د</strong>يز كلونو په بهير كې <strong>د</strong> ور<strong>د</strong>ك په ولايت كې<br />

<strong>د</strong> پرمختګ او روزنې پروژى <strong>د</strong> رپوټ يو لنډيز <strong>د</strong>ى.‏<br />

Market survey of <strong>the</strong> embroidered garment <strong>and</strong> h<strong>and</strong>icraft subsector<br />

in rural <strong>and</strong> urban <strong>Afghanistan</strong>: final report. Kabul: Zardozi,<br />

2007. 76 p. ; col. ill., col. map ; 30 cm.<br />

‏[<strong>د</strong> افغانستان په ښاري او كليواله سيمو كې <strong>د</strong> ګل <strong>د</strong>وزۍ او لاسي صنايعو <strong>د</strong><br />

ماركيټ سروى:‏ وروستنۍ رپوټ.‏ كابل:‏ زر<strong>د</strong>وزي،‏ 2007 كال،‏ ‎76‎م مخ]‏<br />

<strong>د</strong>غه سروى په افغانستان كې <strong>د</strong> خامك <strong>د</strong>وزۍ/ګل <strong>د</strong>وزۍ او مرۍ يا<br />

موشكنيزو محصولاتو <strong>د</strong> تولي<strong>د</strong> په اړه لټونه او ارځونه ترسره كړه او <strong>د</strong>ا<br />

نتيجه يې ترلاسه كړه چې <strong>د</strong> <strong>د</strong>غه محصولاتو څخه <strong>د</strong> ځينو لپاره ‏(په خاصه<br />

توګه <strong>د</strong> خامك <strong>د</strong>وزۍ لپاره)‏ <strong>د</strong> صا<strong>د</strong>راتو بالقوه ماركيټ وجو<strong>د</strong> لري.‏<br />

Mid-term evaluation report of <strong>the</strong> National Solidarity Programme<br />

(NSP), <strong>Afghanistan</strong> / evaluation team leader Sultan Barakat. Heslington,<br />

York [United Kingdom] : Post-war Reconstruction <strong>and</strong><br />

Development Unit (PRDU), University of York, 2006. 337 p. : ill.,<br />

col. maps ; 30 cm. Bibliography (p. 333-337). www.cmi.no/<br />

publications/file/?2446=mid-term-evaluation-report-of-<strong>the</strong>national<br />

‏[<strong>د</strong> ملي پيوستون پروګرام <strong>د</strong> منځ مهالى ارزونې رپوټ،‏ افغانستان / <strong>د</strong> ارزونې<br />

<strong>د</strong> ډلى مشر سلطان بركت.‏ هسلينټن،‏ يارك ‏[بريتانيا]‏ : <strong>د</strong> جګړې څخه وروسته <strong>د</strong><br />

بيارغونې او پرمختګ ا<strong>د</strong>اره،‏ <strong>د</strong> يارك پوهنتون،‏ 2006 كال.‏ ‎337‎م مخ]‏<br />

Information <strong>and</strong> communication technologies for reconstruction<br />

<strong>and</strong> development: <strong>Afghanistan</strong> challenges <strong>and</strong> opportunities /<br />

Larry Wentz, Frank Kramer, <strong>and</strong> Stuart Starr. [Washington, D.C.]:<br />

Center for Technology <strong>and</strong> National Security Policy, National Defense<br />

University, 2008. iv, 50 p. ; 30 cm.<br />

‏[<strong>د</strong> پرمختګ او بيارغونې لپاره <strong>د</strong> معلوماتو او مخابراتو تكنالوجۍ]‏<br />

<strong>د</strong>سكتور په حيث <strong>د</strong> معلوماتو او مخابراتو تكنالوجۍ خبرى اترى او <strong>د</strong><br />

بيارغونې او پرمختګ سكتور غښتلى كوي او <strong>د</strong> افغانستان څخه <strong>د</strong><br />

تجربو لپاره <strong>د</strong> مذاكراتو زمينه برابروي.‏ <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> شرايطو يوه<br />

عمومي كتنه،‏ <strong>د</strong> هيوا<strong>د</strong> او <strong>د</strong> معلوماتو او مخابراتو تكنالوجۍ<br />

چاپيريال چې <strong>د</strong> لوستونكو <strong>د</strong> ښه پوهي<strong>د</strong>و سره مرسته كوي او هم<strong>د</strong>ارنګه<br />

لوستونكي <strong>د</strong> كلتور،‏ بيخبناوو،‏ مهارتي بنسټ،‏ او <strong>د</strong> تطبيق <strong>د</strong> ستونزو<br />

او ننګونو اړون<strong>د</strong> لومړنيو حالاتو څخه خبروي.‏ <strong>د</strong> تنظيم او معلوماتو<br />

اړون<strong>د</strong> مشتركې ستونزى او ننګونى چې څو-مليتي ملكي وګړي او<br />

نظامي ګ<strong>د</strong>ونكوونكي ورسره مخ <strong>د</strong>ي او هم<strong>د</strong>ارنګه هغه كړنلارى چې<br />

<strong>د</strong><strong>د</strong>غه ستونزو او ننګونو <strong>د</strong> څرګن<strong>د</strong>ولو په موخه كارول كيږي،‏ تر بحث<br />

لان<strong>د</strong>ى <strong>د</strong>ي.‏ بالاخره،‏ پ<strong>د</strong>غه رپوټ كې <strong>د</strong> عامه او <strong>د</strong> خصوصي معلوماتو او<br />

مخابراتو <strong>د</strong> تكنالوجۍ بيخبناوو فوري عكس او په هم<strong>د</strong>ى شان <strong>د</strong><br />

معلوماتو او مخابراتو <strong>د</strong> تكنالوجۍ ځينى بيلګې چې <strong>د</strong> معارف او<br />

روغتيا په سكتورونو كې كارول كيږي،‏ وړان<strong>د</strong>ى كيږي.‏ <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong><br />

معلوماتو او مخابراتو تكنالوجي په ريښتني توګه <strong>د</strong> برياليتوب يو<br />

منزل <strong>د</strong>ى چې په يو <strong>د</strong>اسى هيوا<strong>د</strong> كې چې <strong>د</strong> جګړى قابو 23 كاله يې<br />

زغملي،‏ راپورته كيږي.‏ <strong>د</strong> معلوماتو او مخابراتو <strong>د</strong> تكنالوجۍ <strong>د</strong>رسونه<br />

چې <strong>د</strong><strong>د</strong>غه برياليتوب له امله رامنځته شوي ارزښتناك او ځانګړي <strong>د</strong>ي،‏<br />

لكه څنګه چې په راتلونكي كې <strong>د</strong> معلوماتو او مخابراتو <strong>د</strong> تكنالوجۍ<br />

څخه <strong>د</strong> اغيزمنې او موثرې استفا<strong>د</strong>ى په اړه ځيني نظريې موجو<strong>د</strong>ى <strong>د</strong>ي.“‏ )<br />

‎3‎م مخ).%‏www.ndu.edu/ctnsp/Def_Tech/DTP%2045%20Afghan<br />

20ICT.pdf (PDF 868 KB)<br />

ښوونه او روزنه<br />

1386 (2007) schools survey: summary report: survey period May<br />

2007 to August 2007 / EMIS Department, Department of Planning,<br />

Ministry of Education. Kabul: Ministry of Education, 2008. 123 p. ;<br />

30 cm. Chiefly tables. “Dalw 1386 (January 2008).”<br />

] <strong>د</strong> (2007) 1386 كال <strong>د</strong> ښوونځيو سروى]‏<br />

<strong>د</strong> سروى قابو 196 ټيمونه جوړ شو څو <strong>د</strong> 70 ورځو په مو<strong>د</strong>ه كې <strong>د</strong> 9500<br />

ښوونځيو څخه كتنه وكړي.‏ <strong>د</strong> سروى هر ټيم <strong>د</strong> <strong>د</strong>وه كاركوونكو څخه جوړ<br />

ؤ چې يو يې په كابل كې <strong>د</strong> ښوونې او روزنې <strong>د</strong> وزارت لخوا او بل يې <strong>د</strong><br />

ولايتي تعليمي څانګې <strong>د</strong> څارنې <strong>د</strong> ډلى غړې وو.‏ <strong>د</strong> روزونكو او<br />

لارښوونكو په حيث <strong>د</strong> ولسواليو <strong>د</strong> تعليمي څانګو<br />

400<br />

غړو په خپلو<br />

اړون<strong>د</strong>ه سيمو كې ګډون وكړ.‏ وروسته بيا سروى كوونكي او څارونكي<br />

سره راغونډ شول څو <strong>د</strong> سروى 34 ولايتي ټيمونه تشكيل كړي،‏ <strong>د</strong> هر<br />

ولايت لپاره يو ټيم.‏ <strong>د</strong> سروى ولايتي ټيمونه مخكې ل<strong>د</strong>ى چې خپلو<br />

مربوطه ولايتونو ته واستول شي،‏ هغوى ته په كابل كې<br />

ورځنۍ 10<br />

چټكه روزنه وركړل شوه.‏ <strong>د</strong>غه ټيمونو په ولايتي مركزونو كې <strong>د</strong> ښوونې<br />

او روزنې <strong>د</strong> وزارت ولايتي څانګو سره يوځاى <strong>د</strong> پلانونو او طرحو<br />

غونډى جوړى كړې څو <strong>د</strong> ښوونځيو <strong>د</strong> لي<strong>د</strong>و لپاره <strong>د</strong> كاري پلان<br />

تفصيلاتو ته و<strong>د</strong>ه وركړي.‏ هر ټيم ته چې <strong>د</strong> <strong>د</strong>وه سروى كوونكو څخه جوړ<br />

ؤ،‏ يوه يا <strong>د</strong>وه ولسوالۍ ورسپارل كي<strong>د</strong>ى<br />

چې <strong>د</strong> پوښښ لان<strong>د</strong>ى يې راولي.‏ په اته<br />

ولايتونو كې ‏(هلمن<strong>د</strong>،‏ كن<strong>د</strong>هار،‏ غزني،‏<br />

فراه،‏ نيمروز،‏ پكتيكا،‏ زابل او ارزګان)‏<br />

<strong>د</strong> خرابو او ش<strong>د</strong>ي<strong>د</strong>و امنيتي حالاتو له كبله<br />

<strong>د</strong> ټولو ښوونځيو څخه كتنه ونه شوه.‏ په<br />

عين حال كې،‏ ځيني نور ميتو<strong>د</strong>ونه لكه<br />

ولايتي مركزونو ته <strong>د</strong> اړينو اسنا<strong>د</strong>و سره <strong>د</strong><br />

15

<strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> څيړنو خبر پاڼه<br />

<strong>Afghanistan</strong>: regaining momentum / Ali A. Jalali. 2007. p. 5-19 ;<br />

30 cm. Published in “Parameters” Winter 2007-2008, p. 5-19.<br />

‏[افغانستان:‏ بيا خوځښت مون<strong>د</strong>ل / <strong>د</strong> على احم<strong>د</strong> جلالي ليكنه.‏ 2007 كال]‏<br />

م<strong>د</strong>يرانو استول،‏ وكارول شو،‏ ليكن په ځينو موار<strong>د</strong>و كې م<strong>د</strong>يران چمتو<br />

نه وو څو <strong>د</strong> <strong>د</strong>غه اسنا<strong>د</strong>و سره سفر وكړي.‏<br />

<strong>Afghanistan</strong> education fact sheet <strong>and</strong> questions <strong>and</strong> answers [for<br />

2007] / UNICEF. [Kabul]: UNICEF, [2008?]. 3 p. ; 30 cm.<br />

<strong>د</strong>[‏ 2007 كال لپاره <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> ښوونې او روزنې موجو<strong>د</strong>ي پاڼه او پوښتنې او<br />

ځوابونه]‏<br />

په افغانستان كې په كال 2007 كې <strong>د</strong> ښوونې او روزنې په هكله ‏(لومړنۍ<br />

او متوسطه)‏ <strong>د</strong> احصايې تصنيف.‏ <strong>د</strong> لويانو <strong>د</strong> بى سوا<strong>د</strong>ۍ <strong>د</strong>رجه چې<br />

71٪<br />

وركړل شوى پ<strong>د</strong>اسى حالكې چې <strong>د</strong> اناثو <strong>د</strong> بى سوا<strong>د</strong>ۍ <strong>د</strong>رجه 86٪ <strong>د</strong>ه.‏ قابو<br />

تر 30٪ <strong>د</strong> لومړنيو ز<strong>د</strong>كړو <strong>د</strong> ښوونځيو ماشومان <strong>د</strong> خپلو كورنيو سره <strong>د</strong><br />

مرستې او ساتلو په موخه كار كوي.‏ په پام كې <strong>د</strong>ه چې <strong>د</strong> ‎1387‎م كال<br />

لپاره <strong>د</strong> ز<strong>د</strong>ه كوونكو شمير 2.6 ميليونو ته ورسيږي.‏<br />

www.reliefweb.int/rw/RWB.NSF/retrieveattachments?openagent<br />

&shortid=EGUA-7C6MM6&file=Full_Report.pdf.<br />

National education strategic plan <strong>Afghanistan</strong>: 1385-1389. Kabul,<br />

<strong>Afghanistan</strong>: Ministry of Education, [2007]. 128 p.: col. ill. ; 30 cm.<br />

“Hamal 1386 [March-April 2007]”.<br />

‏[<strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> ملي تعليمي ستراتيژۍ پلان:‏ 1389-1385. كابل،‏ افغانستان:‏<br />

<strong>د</strong> ښوونې او روزنې وزارت،‏ 2007 كال]‏<br />

<strong>د</strong> ‎1389‎كال تر پايه 7.7 ميليونه ماشومان به په ښوونځيو كې شامل<br />

شي ‏(چې <strong>د</strong> هغې <strong>د</strong> ډلى څخه 60٪ نجونې او 75٪ هلكان په عمومي<br />

لومړنيو ز<strong>د</strong>كړو كې شامل شي).‏ سربيره پر<strong>د</strong>ى <strong>د</strong> ټاكلى مو<strong>د</strong>ى <strong>د</strong>مخه <strong>د</strong><br />

ښوونځيو 90٪<br />

و<strong>د</strong>انۍ به <strong>د</strong> ز<strong>د</strong>ه كوونكو لپاره چمتو شي.‏<br />

www.moe.gov.af/Misc/National%20Education%20Strategic%<br />

20Plan.pdf.<br />

Revised strategic plan for Kabul University. [2008]. 21 p. ; 30 cm.<br />

Includes “Draft” plan dated August 18, 2005. PDFs (188 KB <strong>and</strong> 176<br />

KB)<br />

‏[<strong>د</strong> كابل پوهنتون لپاره <strong>د</strong> ارزول شوى ستراتيژيك پلان مسو<strong>د</strong>ه]‏<br />

حكومت<strong>د</strong>اري او سياست<br />

Achievements of <strong>the</strong> Wolesi Jirga in <strong>the</strong> … legislative year.<br />

[Kabul]: [Wolesi Jirga]. v. ; 30 cm. AREU holds Second year (First<br />

session of <strong>the</strong> second legislative year (May 2007) (p. 1-8), Second<br />

session of <strong>the</strong> second legislative year (p. 9-12)).<br />

w w w . p a r l i a m e n t . a f \ m e d i a \ f i l e s<br />

\Annual_Report_of_ WJ.pdf<br />

‏[په مقننه كال كې <strong>د</strong> ولسي جرګې لاسته راوړنې]‏<br />

<strong>Afghanistan</strong>: postwar diplomacy <strong>and</strong> internal security threats /<br />

prepared by Center for Strategic Studies, Ministry of Foreign Affairs.<br />

Kabul, <strong>Afghanistan</strong>: Center for Strategic Studies, Ministry of<br />

Foreign Affairs, 2007.<br />

‏[افغانستان:‏ <strong>د</strong> جګړې څخه وروسته <strong>د</strong>يپلوماسي او كورني امنيتي ته<strong>د</strong>ي<strong>د</strong>ونه/‏ <strong>د</strong><br />

بهرنيو چارو وزارت <strong>د</strong> ستراتيژيكو مطالعو <strong>د</strong> مركز لخوا چمتو شوى.‏ كابل،‏<br />

افغانستان:‏ <strong>د</strong> بهرنيو چارو <strong>د</strong> وزارت <strong>د</strong> ستراتيژيكو مطالعو مركز]‏<br />

‏”<strong>د</strong> افغانستان لپاره <strong>د</strong> سياسي او امنيتي مركب وركړل شوى چاپيريال،‏<br />

ثبات په <strong>د</strong>و<strong>د</strong>يز ډول ترلاسه كي<strong>د</strong>اى نشي.‏ جزيي او نا معقوله ب<strong>د</strong>لونونه يا<br />

تع<strong>د</strong>يل هم نشي كولاى حالات خون<strong>د</strong>ى وساتي.‏ په ملي او نړيواله كچه<br />

غوره سياسي او ستراتيژيك ب<strong>د</strong>لونونه اړين <strong>د</strong>ي څو <strong>د</strong> افغانستان<br />

راتلونكى خون<strong>د</strong>ي كړي.‏ <strong>د</strong> كورنيو او نړيوالو فعالينو <strong>د</strong> نظريو <strong>د</strong> موافقى<br />

او هوكړو پوسيله <strong>د</strong> يوى ستراتيژۍ طرح ضروري <strong>د</strong>ه.‏ <strong>د</strong>غه فعالين <strong>د</strong><br />

سولى او ثبات <strong>د</strong> ټينګولو لپار <strong>د</strong> اغيزمنو او موثره كړنلارو او وسيلو<br />

‏(سرچينو)‏ <strong>د</strong> كارولو په اړه پريكړې كوي.‏ تطبيقات په ملي او نړيواله<br />

كچه <strong>د</strong> ” ظرفيتونو لوړوالي“‏ ته اړتيا لري.‏ <strong>د</strong>غه مقاله هغه ستونزى او<br />

ننګونې ازمايي چې افغانستان ورسره مخ <strong>د</strong>ى او <strong>د</strong> هغه لارو وړان<strong>د</strong>يز<br />

كوي چې <strong>د</strong> بنسټيز،‏ ذهني،‏ او <strong>د</strong> كړنلارو اړون<strong>د</strong> ب<strong>د</strong>لون پوسيله ثبات<br />

ترلاسه كيږي.“‏ (6-5 مخونه).‏ <strong>د</strong> يا<strong>د</strong>ى شوي مقالى مولف <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong><br />

كورنيو چارو وزارت وو .www.carlisle.army.mil/usawc/Parameters<br />

/07winter/jalali.pdf PDF (231 KB)<br />

<strong>Afghanistan</strong> in 2007: a bleeding wound / Nasreen Ghufran. 2007.<br />

p. 154-163 ; 30 cm. Published in “Asian survey” v. 48 (no. 1) January/February<br />

2008, p. 154-163. A short survey of events in 2007<br />

focusing on security <strong>and</strong> opium.<br />

‏[افغانستان په 2007 كال كې:‏ وينه بهي<strong>د</strong>ونكې زخم / <strong>د</strong> نسرين غفران ليكنه.‏<br />

2007 كال]‏<br />

Consolidated position paper on <strong>the</strong> CDC bylaw. 2007. 15, 1 p. ; 30<br />

cm.<br />

‏[<strong>د</strong> سيمه ايز پرمختګ <strong>د</strong> شوراګانو <strong>د</strong> اصولنامى په اړه <strong>د</strong> م<strong>د</strong>غم حالت پاڼه]‏<br />

‏”مونږ <strong>د</strong> تسهيلونكو شريكبانډو په توګه،‏ <strong>د</strong>غه سن<strong>د</strong> <strong>د</strong> خپل منځې<br />

مشورو او <strong>د</strong> ټولنو سره <strong>د</strong> كليو په كچه <strong>د</strong> لاس په لاس كارونو څخه <strong>د</strong><br />

تجربو پربنسټ طرح كړى <strong>د</strong>ى.‏ په پام كې <strong>د</strong>ه چې <strong>د</strong>غه سن<strong>د</strong> په ساختاري<br />

ډول <strong>د</strong> ټولنيز پرمختګ شورا قانون <strong>د</strong>جاري او ډير خوشحالوونكي<br />

مشورتي پړاو سره مرسته وكړي او زمونږ تشويق او ترغيب په<br />

افغانستان كې <strong>د</strong> قوي،‏ فعال او پايې<strong>د</strong>ونكي سيمه ايز حكومت<strong>د</strong>ارۍ<br />

پرمختګ <strong>د</strong>ى.“‏<br />

The Independent Directorate for Local Governance (IDLG) / Jonathan<br />

Hadaway. 2008. 2 p. ; 30 cm. Civil-Military Fusion Center /<br />

CFC/CMO. Summary of <strong>the</strong> functions <strong>and</strong> aims of <strong>the</strong> IDLG.<br />

https://cmo.act.nato.int/cmo/<strong>Afghanistan</strong>/Pages/<strong>Afghanistan</strong>%<br />

2 0 H o m e % 2 0 P a g e<br />

.aspx.<br />

‏[<strong>د</strong> سيمه ايزى حكومت<strong>د</strong>ارۍ خپلواك م<strong>د</strong>يريت / جونتن ه<strong>د</strong>اوى.‏ 2008 كال]‏<br />

IDLG strategic framework / The Independent Directorate for Local<br />

Governance (IDLG). Kabul: The Independent Directorate for Local<br />

Governance (IDLG), 2007. 39 p. ; 30 cm.<br />

16

<strong>د</strong> ورى مياشت 1387 لمريز كال<br />

<strong>Afghanistan</strong> health survey 2006: estimates of priority health<br />

indicators for rural <strong>Afghanistan</strong> / Ministry of Public Health,<br />

General Directorate of Policy <strong>and</strong> Planning, Monitoring &<br />

<strong>Evaluation</strong> Department. [Kabul?]: Ministry of Public Health,<br />

[2007?]. 110 p.: col. maps, forms ; 30 cm.<br />

‏[<strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> 2006 كال <strong>د</strong> روغتيا سروى:‏ <strong>د</strong> كليواله افغانستان/‏ <strong>د</strong>عامى<br />

روغتيا وزارت او <strong>د</strong> پلان او پاليسۍ <strong>د</strong> عمومي رياست <strong>د</strong> څارنې او ارزونې<br />

څانګې لپاره <strong>د</strong> روغتيايي شاخصونو <strong>د</strong> لومړيتوب اټكل]‏<br />

<strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> 2006 كال روغتيايي سروي (AHS) <strong>د</strong> نفوسو په اړه يوه سروى<br />

<strong>د</strong>ه چې <strong>د</strong> افغانستان په كليوالي سيمو كې <strong>د</strong> مورګانو او ماشومانو <strong>د</strong><br />

روغتيا،‏ <strong>د</strong> ماشومانو بقا يا ژون<strong>د</strong>ي پاتى كي<strong>د</strong>نه،‏ كورني پلانونه،‏ <strong>د</strong><br />

روغتنپالنې څخه استفا<strong>د</strong>ه او اړون<strong>د</strong>ه مصارفو په اړه <strong>د</strong> معلوماتو <strong>د</strong> برابرولو<br />

په موخه طرح شوى.‏ <strong>د</strong>غه راز نورى ملي سروى لكه <strong>د</strong> څو اړخيزه شاخصونو<br />

ډله ايزه سروى (2003 (MICS او <strong>د</strong> ملي ګواښ او زيانمننى اټكل ) NRVA<br />

2005) <strong>د</strong>واړه يا<strong>د</strong>ى شوى سروى <strong>د</strong> مين<strong>د</strong>و او ماشومانو <strong>د</strong> روغتيا <strong>د</strong><br />

ړومبيتوب شاخصونو په اړه وړان<strong>د</strong>وينى چمتو كړي <strong>د</strong>ي.‏ كه څه هم چې،‏ <strong>د</strong> څو<br />

اړخيزه شاخصونو ډله ايزه سروى او هم <strong>د</strong> ملي ګواښ او زيانمننى اټكل<br />

سروى هغه معلومات نه برابروي چې <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> روغتيا په سكتور كې<br />

نوښتونه او پرمختګ په ګوته كوي.‏ په هر حال،‏ اوس مهال <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong><br />

روغتيا سكتور <strong>د</strong> لومړنيو روغتيايي خ<strong>د</strong>متونو <strong>د</strong> بيلګى<br />

(BPHS) موخى<br />

تعقيبوي.‏ <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> روغتيايي سروى پايلى <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> روغتيا په<br />

سكتور كې <strong>د</strong> پرمختګ <strong>د</strong> كچې <strong>د</strong> ارزولو په برخه كې موثر او ګټورى <strong>د</strong>ي.‏<br />

پ<strong>د</strong>غه سكتور كې پرمختګ او نوښت <strong>د</strong> 2003 او 2004 كلونو راپ<strong>د</strong>يخوا <strong>د</strong><br />

لومړنيو روغتيايي خ<strong>د</strong>متونو <strong>د</strong> بيلګى پروژى پوسيله رامنځته شو.‏ په<br />

افغانستان كې <strong>د</strong> روغتيا سروى يوه څوګونى ډله ايزه سروى <strong>د</strong>ه چې <strong>د</strong><br />

افغانستان <strong>د</strong> ډيرو كليواله سيمو استازيتوب كوي ‏(<strong>د</strong> 6 سترو ښارونو،‏<br />

ولايتونو او ولسواليو په استثناء چې <strong>د</strong> امنيتي ستونزو له امله تر پوښښ<br />

لان<strong>د</strong>ى راتلى نشي).‏ <strong>د</strong> نمونو هغه چوكاټ چې <strong>د</strong> كليو <strong>د</strong> ټاكنو په موخه كارول<br />

كي<strong>د</strong>ه،‏ <strong>د</strong> 2006 كال <strong>د</strong> جولاى په مياشت كې <strong>د</strong> سروى لپاره <strong>د</strong> احصاييې <strong>د</strong><br />

مركزي <strong>د</strong>فتر څخه ترلاسه شو.‏ <strong>د</strong> نمونو نوموړى چوكاټ په كليواله او ښاري<br />

سيمو كې <strong>د</strong> سرشميرنې تر 45000 زيات جل<strong>د</strong>ونه يې <strong>د</strong>رلو<strong>د</strong>ل.‏ AHS مجموعاً‏<br />

425 <strong>د</strong> پيري<strong>د</strong>ل شويو نمونو ګيډۍ <strong>د</strong> ځان سره لرلى چې <strong>د</strong> هغى ډلى څخه<br />

397 يې بشپړى شوى.‏ پاتى اته ويشت ګيډۍ يې <strong>د</strong> امنيتي ستونزو له امله<br />

بشپړى نه شوى.‏ <strong>د</strong><strong>د</strong>غه سروى وروستنۍ نمونى <strong>د</strong> 8278 كورنيو سروى په بر<br />

كې <strong>د</strong>رلو<strong>د</strong>ه.‏ <strong>د</strong> نمونى په څير سروى شوى <strong>د</strong> هرى كورنۍ اكثره وا<strong>د</strong>ه شوى<br />

ښځى چې مركې ورسره وشوى <strong>د</strong> 10 او 49 كلونو ترمنځ عمرونه يې <strong>د</strong>رلو<strong>د</strong>ل،‏<br />

او هم<strong>د</strong>ارنګه پ<strong>د</strong>غه كورنيو كې ځينى نورى ښځې چې <strong>د</strong> هغه ماشومانو<br />

لومړنۍ پالنه يې په غاړه اخستى وه <strong>د</strong> كومو چې مورګانى يا مړى<br />

او يا په<br />

كورنۍ كې نورى نه اوسي<strong>د</strong>ى،‏ <strong>د</strong>غه ماشومانو شاو خوا <strong>د</strong><br />

59-0<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

ترمنځ عمرونه يې <strong>د</strong>رلو<strong>د</strong>ل.‏ <strong>د</strong><br />

معلوماتو غونډول <strong>د</strong> سپتمبر <strong>د</strong><br />

مياشت په مينځيو كې پيل او <strong>د</strong><br />

‎2006‎م كال <strong>د</strong> <strong>د</strong>سمبر تر وروستيو<br />

پورى بشپړ شول.‏ <strong>د</strong><strong>د</strong>غه رپوټ<br />

اصلي موخه <strong>د</strong> افغانستان كليواله<br />

سيمو لپاره <strong>د</strong> روغتيايي<br />

شاخصونو <strong>د</strong> لومړيتوب <strong>د</strong><br />

وړان<strong>د</strong>وينى برابرول <strong>د</strong>ي.‏ <strong>د</strong><br />

لومړيتوب شاخصونه چې باي<strong>د</strong><br />

ان<strong>د</strong>ازه شي،‏ په لان<strong>د</strong>ى ډول <strong>د</strong>ي:‏<br />

مياشتو<br />

<strong>د</strong> زيږي<strong>د</strong>نى <strong>د</strong> څارنى او پالنى تناسب چې <strong>د</strong> ډاكټر/نرس/قابلى پوسيله<br />

ترسره كيږي ؛<br />

<strong>د</strong> حاملګۍ زياتي<strong>د</strong>ونكې <strong>د</strong>رجه؛<br />

<strong>د</strong> هغه ښځو تناسب چې <strong>د</strong> حاملګۍ پرمهال <strong>د</strong> ماشوم زيږولو څخه<br />

مخكى ت<strong>د</strong>ابير ترلاسه كوي؛<br />

<strong>د</strong> 23-12 مياشتني ماشومانو تناسب چې <strong>د</strong> BCG مصونيت لري؛<br />

<strong>د</strong> 23-12 مياشتني ماشومانو تناسب چې <strong>د</strong> OPV3 مصونيت لري؛<br />

<strong>د</strong> 23-12 مياشتني ماشومانو تناسب چې <strong>د</strong> DPT3 مصونيت لري؛<br />

<strong>د</strong> 23-12 مياشتني ماشومانو تناسب چې <strong>د</strong> شري مرض څخه<br />

مصونيت لري؛<br />

<strong>د</strong> 23-12 مياشتني ماشومانو تناسب چې په پوره توګه مصون <strong>د</strong>ي؛<br />

<strong>د</strong> 59-6 مياشتني ماشومانو تناسب چې <strong>د</strong> ويتامين اى<br />

(A) كورس<br />

•<br />

•<br />

•<br />

•<br />

ترلاسه كوي؛<br />

<strong>د</strong> 5-0 مياشتني ماشومانو تناسب چې <strong>د</strong> 24 ساعتو په بهير كې <strong>د</strong> مور<br />

شي<strong>د</strong>ى خوري؛<br />

<strong>د</strong> 9-6 مياشتني ماشومانو تناسب چې په 24 ساعتو كې <strong>د</strong> مور شي<strong>د</strong>و<br />

سره سره نور غوره كړاى شوى خواړه هم خوري؛<br />

<strong>د</strong> شي<strong>د</strong>ى خوړونكو ماشومانو <strong>د</strong> مړينى <strong>د</strong>رجه؛<br />

<strong>د</strong> پنځو كلونو څخه <strong>د</strong> ټيټ عمر ماشومانو <strong>د</strong> مړينى <strong>د</strong>رجه؛<br />

17

<strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> څيړنو خبر پاڼه<br />

‏[<strong>د</strong> سيمه ايزى حكومت<strong>د</strong>ارۍ <strong>د</strong> خپلواك م<strong>د</strong>يريت ستراتيژيك كاري چوكاټ]‏<br />

<strong>د</strong> سيمه ايز حكومت لپاره خپلواك م<strong>د</strong>يره هيأت چې <strong>د</strong><br />

كال <strong>د</strong> 2007<br />

اګست <strong>د</strong> ‎30‎مى نيټي <strong>د</strong> فرمان په اساس تاسيس شو،‏ <strong>د</strong> ولايتونو <strong>د</strong><br />

واليانو او <strong>د</strong> ولسواليو <strong>د</strong> ولسوالانو او هم<strong>د</strong>ارنګه <strong>د</strong> ولايتي شوراګانو،‏<br />

او ښاروالانو ‏(<strong>د</strong> كابل څخه پرته)‏ <strong>د</strong> څارنې <strong>د</strong>ن<strong>د</strong>ه لري.‏ <strong>د</strong> <strong>د</strong>غه م<strong>د</strong>يره هيأت<br />

عمومي او اساسي موخه او لرلي<strong>د</strong> <strong>د</strong> سولى او ثبات،‏ <strong>د</strong> پرمختګ او <strong>د</strong><br />

مساوي اقتصا<strong>د</strong>ي و<strong>د</strong>ى لاس ته راوړل او يواځى <strong>د</strong> <strong>د</strong>موكراتيكو او <strong>د</strong> ښه<br />

حكومت<strong>د</strong>ارۍ <strong>د</strong> ارګانونو له لارى <strong>د</strong> خ<strong>د</strong>ماتو په وړان<strong>د</strong>ى كولو كې ترقي<br />

رامنځته كول <strong>د</strong>ي.‏ مربوط اسنا<strong>د</strong> <strong>د</strong> سيمه ايز حكومت لپاره <strong>د</strong> خپلواك<br />

م<strong>د</strong>يره هيأت اوږ<strong>د</strong> مهاله ستراتيژى <strong>د</strong>ه ‏(‏‎2‎م مخ)؛<br />

On <strong>the</strong> trail of a lion: Ahmed Shah<br />

Massoud, oil, politics, <strong>and</strong> terror /<br />

A.R. Rowan ; edited by Aaron Rain.<br />

Toronto, ON: Mosaic Press, 2006. 193<br />

p., [8] p. of plates: ill. ; 23 cm.<br />

‏[<strong>د</strong> زمري په لاره تګ:‏ احم<strong>د</strong> شاه مسعو<strong>د</strong>،‏<br />

تيل،‏ سياستونه،‏ او ترور]‏<br />

<strong>د</strong> احم<strong>د</strong> شاه مسعو<strong>د</strong> <strong>د</strong> ژون<strong>د</strong> ليك مفصل<br />

راپور او <strong>د</strong> ليكوال نكل چې مسعو<strong>د</strong> سره<br />

يې <strong>د</strong> طالبانو پر ض<strong>د</strong> <strong>د</strong> جګړى په بهير كې <strong>د</strong> پنجشير په <strong>د</strong>ره كې وخت تير<br />

كړى وو.‏<br />

كول،‏ ستيو.‏<br />

<strong>د</strong>سپتامبر تر<br />

--<br />

<strong>د</strong>پيريانو جګړى<br />

:<br />

10<br />

<strong>د</strong>سى.‏ آى.‏ اى.‏<br />

سټيو كول ؛ ژباړه غلام محم<strong>د</strong> زرملوال.‏<br />

<strong>د</strong>شوروى له يرغل،‏ <strong>د</strong>‎2001‎كال<br />

افغانستان اوبن لا<strong>د</strong>ن پټ تاريخ / ليك<br />

: پيښور --<br />

<strong>د</strong>انش خپرن<strong>د</strong>ويه<br />

ټولنه،‏ .1386 -- ‎847‎مخه ؛ 22 س م.‏ Ghost wars : <strong>the</strong> secret history<br />

of <strong>the</strong> CIA, <strong>Afghanistan</strong> <strong>and</strong> Bin Laden, from <strong>the</strong> soviet invasion to<br />

/ by Steve Coll.2001, 10September<br />

<strong>د</strong>ا كتاب <strong>د</strong>لمړي ځل لپاره په انګريزي ژبه بان<strong>د</strong>ى <strong>د</strong> سټيو كول نامتو<br />

ژورنالست لخوا ليكل شوى،‏ لكه څنګه چى په لوړه پيمانه لوستونكى<br />

يى <strong>د</strong>رلو<strong>د</strong>ل او زياتره سياسى حقيقتونه پكى په ګوته شوى <strong>د</strong>ى<br />

ژباړونكى <strong>د</strong>اتوره وكړه چى <strong>د</strong>لمړى ځل لپاره يې په پښتو ژبه بان<strong>د</strong>ى<br />

وژباړي.‏ چى <strong>د</strong>كتاب <strong>د</strong>متن ځينى برخى <strong>د</strong>لته پ<strong>د</strong>ى ډول رااخلو:‏ <strong>د</strong>كتاب په<br />

شپږم فصل كى <strong>د</strong>افسانوي قومن<strong>د</strong>ان احم<strong>د</strong> شاه مسعو<strong>د</strong> پر كوچنيوالي<br />

اوږ<strong>د</strong>ى،‏ ځلان<strong>د</strong>ى خبرى كړي <strong>د</strong>ي او<strong>د</strong>على آبا<strong>د</strong> <strong>د</strong>غره پر څوكو په جنګلوبو<br />

كى يى <strong>د</strong>نوموړي <strong>د</strong>نبوغ نښى نښانى په ګوته كړي <strong>د</strong>ي.‏ افسانه <strong>د</strong>يوى<br />

فانتيزي فلمي صحنې پر څير خورا رنګينه او<strong>د</strong>لوستونكي پام ځانته<br />

رااړوي،‏ هم<strong>د</strong>ارنګه په شپږم فصل <strong>د</strong>ويم پايليك <strong>د</strong>ى 2002 كال <strong>د</strong>مى پر 7<br />

نيټه په كابل كى له احم<strong>د</strong> ولى مسعو<strong>د</strong> سره <strong>د</strong>مركى په هكله <strong>د</strong>ى.‏ سټيو<br />

كول <strong>د</strong>كتاب په ‎605‎مخه،‏ اتم فصل په<br />

7<br />

پايليك كى ليكى چى:‏<br />

څرګن<strong>د</strong>يږى چى له برتانيا سره <strong>د</strong>مسعو<strong>د</strong> اړيكى <strong>د</strong>جګړې په لومړيو كى<br />

پيل شوى <strong>د</strong>هغو لاسون<strong>د</strong>ونوسره سم،‏ چى <strong>د</strong>افغان پټ پروګرام په لااوس<br />

هم محرم <strong>د</strong>ى.‏ سى آى اى ته له هغه وروسته چى <strong>د</strong>‎1985‎ په مارچ كى<br />

<strong>د</strong>ملى امنيت لارښو<strong>د</strong><br />

166<br />

<strong>د</strong> ‏[اولسمشر ريګن]‏ له خوا لاسليك شو،‏<br />

اجازه وركړ شوه چى <strong>د</strong>خپلو يو اړخيزه ايجنټانو شبكه پراخه كړي.‏ خو<br />

<strong>د</strong>اسلام آبا<strong>د</strong> اډى مخكى له مخه <strong>د</strong>اواك <strong>د</strong>رلو<strong>د</strong> چى ورته <strong>د</strong>ورځنى مخبرى<br />

لپاره جاسوسان استخ<strong>د</strong>ام كان<strong>د</strong>ى له مسعو<strong>د</strong> سره <strong>د</strong>سى آى اى مرستى په<br />

1984 كى پيل شوى.‏ ‏(<strong>د</strong>كتاب له وړان<strong>د</strong> وينى څخه).‏<br />

Revitalizing our efforts, rethinking our strategies: <strong>Afghanistan</strong><br />

study group report / co-chairs James L. Jones, Thomas<br />

R. Pickering. Washington, D.C.: Center for <strong>the</strong> Study of <strong>the</strong> Presidency,<br />

2008. 2nd. ed. 43 p. ; 30 cm.<br />

‏[خپلې مبارزې بيا غښتلى كول،‏ خپلى ستراتيژۍ بيا ارزول:‏ <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong><br />

مطالعاتي ډلى رپوټ]‏<br />

په افغانستان كې <strong>د</strong> متح<strong>د</strong>ه ايالاتو <strong>د</strong> پاليسۍ لپاره سپارښتنې ‏(<strong>د</strong><br />

امنيت،‏ حكومت<strong>د</strong>ارۍ،‏ <strong>د</strong> نشه يي توكو پر وړان<strong>د</strong>ى مبارزې،‏ پرمختګ،‏<br />

او سيمه ايزې پاملرنې په ګډون)‏ . <strong>د</strong> ستراتيژيك تمركز او حركت <strong>د</strong> بيا<br />

ترلاسه كي<strong>د</strong>و اړتيا په نښه شوه.‏<br />

www.<strong>the</strong>presidency.org/pubs/<br />

Afghan_Study_Group_highlights.pdf<br />

The situation in <strong>Afghanistan</strong> <strong>and</strong> its implications for international<br />

peace <strong>and</strong> security / report of <strong>the</strong> Secretary-General. New York:<br />

United Nations.<br />

‏[په افغانستان كې بحراني حالت او <strong>د</strong> نړيوالى سولى او امنيت لپاره <strong>د</strong> هغې<br />

پايلى / <strong>د</strong> سكرتر جنرال رپوټ.‏ نيويارك:‏ ملګري ملتونه]‏<br />

<strong>د</strong> ملګرو ملتونو <strong>د</strong> امنيت شورا ته رسمي رپوټونه چې په افغانستان كې<br />

وروستي پرمختګونه خلاصه كوي،‏ په كال 2007 كې رپوټونه <strong>د</strong> مارچ<br />

15، سپتمبر 21، او اكتوبر 15 په اړه وركړل شو.‏ www.un.org/Docs/sc/<br />

sgrep07.htm.<br />

روغتيا<br />

HIV <strong>and</strong> AIDS awareness <strong>and</strong> knowledge in <strong>Afghanistan</strong> / [report<br />

authors Haleh Vaziri, Sonja Gloeckle]. Washington, D.C.: InterMedia,<br />

2008. 13 p. ; 30 cm.<br />

‏[په افغانستان كې <strong>د</strong> ايچ آى وي (HIV) او اي<strong>د</strong>ز (AIDS) په اړه پوهه او<br />

معلومات]‏<br />

يوه ملي سروى چې اووه جغرافيايي زونونه ‏(<strong>د</strong> 34 ولايتونو څخه جوړ<br />

شوي)‏ تر پوښښ لان<strong>د</strong>ى راولي؛ 2057 افغان ځواب ويونكي ‏(هغه كسان<br />

چې ورسره مركې ترسره شوى)‏ چې عمرونه يې 15 يا تر هغې ستر ؤو <strong>د</strong><br />

60 <strong>د</strong>قيقو په مخامخ مركو كې چې <strong>د</strong> هغوى په كورنو كې ترسره شوى،‏<br />

سروى شول.‏ اړيكه:‏ wooleya@intermedia.org<br />

Mapping <strong>and</strong> situation assessment of high risk key populations [for<br />

HIV] in three cities of <strong>Afghanistan</strong>: final report / prepared by<br />

University of Manitoba team, Robert Chase … [et al] ; behavioural<br />

<strong>and</strong> HIV prevalance provided by <strong>the</strong> UCSD/WRAIR/NAMRU project,<br />

Ca<strong>the</strong>rine S. Todd … [et al.]. [Kabul]: University of Manitoba,<br />

2007. 11 p. ; 30 cm.<br />

18

<strong>د</strong>”‏<br />

<strong>د</strong> ورى مياشت 1387 لمريز كال<br />

<strong>Afghanistan</strong>: opium winter rapid assessment survey [sic].<br />

Vienna: United Nations Office on Drugs <strong>and</strong> Crime (UNODC).<br />

(February 2008). (40 p.: col. maps ; 30 cm.)<br />

‏[افغانستان:‏ <strong>د</strong> ژمي په موسم كې <strong>د</strong> كوكنارو <strong>د</strong> چټك اټكل سروى]‏<br />

‏[<strong>د</strong> افغانستان په <strong>د</strong>ريو ښارونو كې <strong>د</strong> HIV لپاره <strong>د</strong> سترګواښ غوره نفوس <strong>د</strong><br />

نخشې او حالت اټكل:‏ وروستى رپوټ]‏<br />

لنډيز:‏ <strong>د</strong> ‏”<strong>د</strong>غه پروژى موخه <strong>د</strong> افغانستان په <strong>د</strong>ريو ښاري سيمو ‏[كابل،‏<br />

هرات،‏ مزار شريف]‏ كې <strong>د</strong> ستر ګواښ ډلو (HRGs) <strong>د</strong> ان<strong>د</strong>ازى او<br />

خصوصياتو په اړه <strong>د</strong> <strong>د</strong>قيقو او معتبرو معلومات چمتو كول وو چې <strong>د</strong>غه<br />

معلومات كي<strong>د</strong>اى شو <strong>د</strong> ستراتيژۍ <strong>د</strong> پرمختګ او <strong>د</strong> پروګرام <strong>د</strong> طرح<br />

لپاره وكارول شي[‏ <strong>د</strong> اي<strong>د</strong>ز يا HIV مرض <strong>د</strong> كنترول]“‏<br />

تاريخ<br />

Kabul at war (1992-1996): state, ethnicity <strong>and</strong> social classes /<br />

Gilles Dorronsoro. Published in, “South Asia multidisciplinary academic<br />

journal (SAMAJ)”, 2007. [25 p.] ; 30 cm.<br />

‏[كابل په جګړه كې (1996-1992): حكومت،‏ توكم او ټولنيزې ډلى]‏<br />

لنډيز:‏ كابل <strong>د</strong> 95-1992 كلونو <strong>د</strong> <strong>د</strong>وران په بهير كې <strong>د</strong> ش<strong>د</strong>ي<strong>د</strong>و جګړو<br />

شاه<strong>د</strong> وو.‏ <strong>د</strong>غه مقاله توضيح كوي چې څه ډول،‏ په كال<br />

كې <strong>د</strong> 1992<br />

حكومت <strong>د</strong> ويجاړي<strong>د</strong>و څخه وروسته چې <strong>د</strong> كمونست رژيم <strong>د</strong> پرزي<strong>د</strong>و په<br />

تعقيب رامنځته شو،‏ ښار <strong>د</strong> بيلابيلو او متع<strong>د</strong><strong>د</strong>و وسله والو ډلو ترمنځ <strong>د</strong><br />

تاوتريخوالي او اخ او ډب نن<strong>د</strong>ارتون ګرځي<strong>د</strong>لى وو.‏ <strong>د</strong> عمومي نظريو<br />

برعكس،‏ په كابل كې تاوتريخوالى <strong>د</strong> غيرمنطقي قومي تبعيض<br />

محصول نه وو،‏ بلكه <strong>د</strong> منطقي او پلان شويو ستراتيژيو غير مترقبه<br />

پايلى وى.‏ په مشخص ډول،‏ ښار <strong>د</strong> حكومت لپاره <strong>د</strong> يوى استعا<strong>د</strong>ى بڼه<br />

خپله كړى وه،‏ يو مركزي اقتصا<strong>د</strong>ي خطر،‏ او يو <strong>د</strong>اسى ځاى چيرى چې<br />

مخالفى ټولنيزى ډلى يو <strong>د</strong> بل پر وړان<strong>د</strong>ى جنګي<strong>د</strong>ل.‏ http://<br />

samaj.revues.org/document212.html<br />

بشر <strong>د</strong>وستانه مرستې<br />

Falling short: aid effectiveness in <strong>Afghanistan</strong> / Matt Waldman.<br />

Kabul: Oxfam International, 2008. (ACBAR advocacy series). 30 p.:<br />

ill. ; 30 cm.<br />

‏[<strong>د</strong> مرستو كمښت:‏ په افغانستان كې <strong>د</strong> مرستو اغيزمنتيا]‏<br />

‎2008‎كال مارچ.‏ “ په افغانستان كې <strong>د</strong> بيارغونې مرستى <strong>د</strong> نظامي<br />

مصارفو يو كسر <strong>د</strong>ى،‏ لكه څنګه چې په<br />

هيوا<strong>د</strong> كې <strong>د</strong> متح<strong>د</strong>ه ايالاتو سرتيري په<br />

يوى ورځى كې كابو<br />

ميليونه 100<br />

امريكايي ډالر مصرف لري چې <strong>د</strong>ا رقم<br />

36 ميليار<strong>د</strong> امريكايي ډالره <strong>د</strong> كال<br />

ښيي.‏ پ<strong>د</strong>اسى حالكې چې،‏ <strong>د</strong><br />

افغانستان لپاره <strong>د</strong> نړيوالو مرستو<br />

اوسط مق<strong>د</strong>ار چې <strong>د</strong> 2001 كال راهيسى <strong>د</strong><br />

ټولو مرسته كوونكو هيوا<strong>د</strong>ونو لخوا<br />

<strong>د</strong><strong>د</strong>غه ژمي اټكل په پراخه ټوګه وړان<strong>د</strong>وينه كوي چې <strong>د</strong><strong>د</strong>ى ژمي څخه څه<br />

تمه كي<strong>د</strong>اى شي:‏ <strong>د</strong> ساحى<br />

څخه كتنې او <strong>د</strong> كليو <strong>د</strong><br />

مشرانو سره مركې ښيي<br />

چې <strong>د</strong> كر كچه به په پراخه<br />

توګه تير كال ته ورته يا<br />

شاي<strong>د</strong><strong>د</strong> تير كال<br />

<strong>د</strong>محصولاتو <strong>د</strong> ريكارډ په<br />

پرتله يوه ان<strong>د</strong>ازه ټيته<br />

اوسي.‏ <strong>د</strong> 2008 كال لپاره <strong>د</strong><br />

كرنې تګلارى <strong>د</strong> تير كال<br />

روڼ <strong>د</strong>وه اړخيز توپير لاډيروي.‏ <strong>د</strong> هيوا<strong>د</strong> په شمال او مركزي ولايتونو<br />

كې <strong>د</strong> كوكنارو <strong>د</strong> خو<strong>د</strong>مختاره كر په شمير كې ممكن زياتوالى راشي؛<br />

او په جنوب او لوي<strong>د</strong>يځو سيمو كې چيرته چې بى ثباتي تر ح<strong>د</strong>ه ډيره <strong>د</strong>ه –<br />

<strong>د</strong> كرنى كچې ممكن لوړې شي.‏ په شمال كې مثبته تګلار ‏(<strong>د</strong> كوكنارو <strong>د</strong><br />

نه كر په برخه كې)‏ په ننګرهار او ب<strong>د</strong>خشان كې <strong>د</strong> كوكنارو <strong>د</strong> كر <strong>د</strong><br />

كموالي له امله رامنځته شوه.‏ په جنوب او جنوب لوي<strong>د</strong>يځو ولايتونو<br />

كې <strong>د</strong> كوكنارو كر <strong>د</strong> ان<strong>د</strong>يښنې وړ ح<strong>د</strong> ته ا<strong>د</strong>امه لري،‏ شاي<strong>د</strong> <strong>د</strong> تير كال په<br />

پرتله كله چې په افغانستان كې ترياك په مجموعي توګه<br />

په سلو 78<br />

كې اټكل شوى وو،‏ ډير زيات وي.‏ <strong>د</strong> كوكنارو په كر كې زياتوالى <strong>د</strong><br />

حكومت ض<strong>د</strong> ځواكونو لپاره چې تر خپل ولكې لان<strong>د</strong>ى سيمو كې <strong>د</strong> ټول<br />

اپين 10 په سلو كې ماليه ‏(عشر)‏ اخلي <strong>د</strong> غيرمتوقعه ګټى يا سو<strong>د</strong> بڼه<br />

لري – سربيره پر <strong>د</strong>ى،‏ <strong>د</strong>غه حالت <strong>د</strong> افراطيت او ترياكو ترمنځ <strong>د</strong><br />

خطرناكې اړيكې په اړه لاډير شواه<strong>د</strong> په ګوته كوي.‏<br />

<strong>د</strong>غه سروى <strong>د</strong> لومړي ځل لپاره،‏ <strong>د</strong> ترياكو <strong>د</strong> زيرمو په اړه معلومات په بر<br />

كې لري.‏ <strong>د</strong> بنګو ‏(چرسو)‏ منظم كر هم يو مغشوشه تګلاره <strong>د</strong>ه،‏ چې نړۍ<br />

90 ته <strong>د</strong><br />

په سلو كې <strong>د</strong> غيرقانوني نشه يي توكو <strong>د</strong> برابرولو سربيره،‏<br />

افغانستان ته په نړۍ كې <strong>د</strong> چرسو تر ټولو ستر برابرونكي ‏(رسوونكي)‏<br />

اوڅار نوم ور په برخه كوي.‏<br />

Available at www.reliefweb.int/rw/rwb.nsf/<br />

retrieveattachments?openagent&shortid=EGUA-<br />

7BKPZA&file=Full_Report.pdf.<br />

19

<strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> څيړنو خبر پاڼه<br />

چمتو شوى،‏ يواځې په ورځ كې 7 ميليونه امريكايي ډالر په ګوته كوي.‏<br />

<strong>د</strong> مرستو <strong>د</strong>غه ن<strong>د</strong>رت،‏ <strong>د</strong> في كس عاي<strong>د</strong> رقم په نسبتي مرسته كې منعكس<br />

كيږي.‏ <strong>د</strong> نړيوالى م<strong>د</strong>اخلى <strong>د</strong> <strong>د</strong>وه كلونو په بهير كې،‏ افغانستان په كال<br />

كې <strong>د</strong> في كس عاي<strong>د</strong> لپاره 57 امريكايي ډالره تر لاسه كړي <strong>د</strong>ي،‏ پ<strong>د</strong>اسى<br />

حالكې چې بوسنيا او شرقي تيمور په ترتيب سره 679<br />

او 233<br />

امريكايي ډالر ترلاسه كړي <strong>د</strong>ي.‏ <strong>د</strong>غه سن<strong>د</strong> په افغانستان كې <strong>د</strong> مرستو<br />

برابرول تر ازموينې لان<strong>د</strong>ى راوړي او هم<strong>د</strong>ارنګه كابو <strong>د</strong> هيوا<strong>د</strong> په ټولو<br />

سيمو كې <strong>د</strong> مرستو ش<strong>د</strong>ي<strong>د</strong>كموالى برڅيره كوي.‏ پ<strong>د</strong>ى لړ كې التهابات،‏ <strong>د</strong><br />

مرستو په اړه <strong>د</strong> ژمنو،‏ هوكړو او <strong>د</strong> ‎2008‎م كال <strong>د</strong> فبروري مياشت لپاره <strong>د</strong><br />

پيسو <strong>د</strong> تا<strong>د</strong>يې په برخه كې <strong>د</strong> ماليې وزارت ارقام او <strong>د</strong> 1386 لمريز كال )<br />

2008/2007) لپاره <strong>د</strong> كورنۍ او بهرنۍ بو<strong>د</strong>جې مجموعي تخصيص <strong>د</strong><br />

امريكايي ډالرو په حساب <strong>د</strong> في كس عاي<strong>د</strong> مصرف،‏ په بر كې لري.‏<br />

www.acbar.org/ACBAR%20Publications/ACBAR%20Aid%<br />

20Effectiveness%20(25%20Mar%2008).pdf<br />

قانون،‏ ع<strong>د</strong>الت او بشري حقونه<br />

<strong>Afghanistan</strong>: female prisoners <strong>and</strong> <strong>the</strong>ir social reintegration /<br />

[Tomris Atabay]. Vienna: United Nations Office on Drugs <strong>and</strong><br />

Crime, 2007. v, 98 p. ; 30 cm.<br />

‏[افغانستان:‏ ښځينه زن<strong>د</strong>انيانې او په ټولنه كې <strong>د</strong> هغوى <strong>د</strong>وباره ا<strong>د</strong>غام]‏<br />

<strong>د</strong>غه پروژه له زن<strong>د</strong>ان څخه <strong>د</strong> خوشى كي<strong>د</strong>و وروسته نجونو او ښځو لپاره<br />

فرصتونو ته و<strong>د</strong>ه وركوي.‏ نوموړې زن<strong>د</strong>اني نجونې او ښځې په هغه<br />

مرستو متكي <strong>د</strong>ي چې <strong>د</strong> ښځينه مجريمينو <strong>د</strong> ښيګڼې په موخه <strong>د</strong> مخه<br />

چمتو كيږي او هم<strong>د</strong>ارنګه <strong>د</strong>غه پروژه <strong>د</strong> زن<strong>د</strong>ان څخه <strong>د</strong> ازا<strong>د</strong>ي<strong>د</strong>و وروسته<br />

ضروري مرستو په اړتياوو تمركز كوي ‏....چې په افغانستان كې <strong>د</strong><br />

ښځينه قي<strong>د</strong>يانو <strong>د</strong> هر اړخيز حالت اټكل او ارزونې په اړه <strong>د</strong> جرمونو او<br />

نشه يي توكو پر وړان<strong>د</strong>ى <strong>د</strong> ملګرو ملتونو <strong>د</strong> مبارزى سازمان يو<br />

كميسيون راغونډ كړ.‏ <strong>د</strong><strong>د</strong>غه وروستۍ پاڼې موخه چې <strong>د</strong> څيړنې <strong>د</strong> پايلو<br />

په بنسټ تركيب شوى،‏ <strong>د</strong> ښځو <strong>د</strong> حبس،‏ <strong>د</strong> جرمونو بڼې چې هغوى لاس<br />

پرى پورى كوي،‏ <strong>د</strong> جرمونو په قضايي نظام كې <strong>د</strong> هغوى سره چلن<strong>د</strong>،‏ <strong>د</strong><br />

هغوى ټولنيز پس منظر،‏ تعليم،‏ <strong>د</strong> كار كولو مهارتونه او <strong>د</strong> زن<strong>د</strong>ان څخه <strong>د</strong><br />

خوشى كي<strong>د</strong>و پرمهال كورنيو ته <strong>د</strong> هغوى <strong>د</strong> ستني<strong>د</strong>و راتلونكې ارزولو په<br />

اړه په موجو<strong>د</strong>ى پوهى كې اضافه كول <strong>د</strong>ي ترڅو تر ټولو غوره كړنلار<br />

تعقيب شي.‏ يا<strong>د</strong>ه شوى پاڼه په ټولنه كې <strong>د</strong> ښځينه مجريمينو په <strong>د</strong>وباره<br />

ا<strong>د</strong>غام تمركز كوي چې <strong>د</strong> حبس په بهير كې روزنه او لارښوونه او <strong>د</strong> زن<strong>د</strong>ان<br />

څخه <strong>د</strong> خوشى كي<strong>د</strong>و وروسته مرسته او ملاټر په بر كې لري.‏ <strong>د</strong><strong>د</strong>غه پاڼې<br />

اساسي برخه <strong>د</strong> كابل په پلچرخي زن<strong>د</strong>ان كې <strong>د</strong> زن<strong>د</strong>انيانو سره مركې<br />

تشكيلوي چې <strong>د</strong> ‎2006‎م كال <strong>د</strong> نومبر او <strong>د</strong>سمبر په مياشتو كې تنظيم<br />

شوى وى.‏ په نوموړي زن<strong>د</strong>ان كې په ټوليزه توګه <strong>د</strong> 56 زن<strong>د</strong>انيانو سره<br />

مركې ترسره شوى چې <strong>د</strong>ا رقم په افغانستان كې <strong>د</strong> ښځينه زن<strong>د</strong>انيانو<br />

لړۍ تاريخ <strong>د</strong><strong>د</strong>ولت قوانين فرامين مقررى او<strong>د</strong>اسى نور .<br />

په سلو كې تشكيلوي.‏ www.unodc.org/pdf/criminal_jus<br />

tice/Afghan_women_prison_web.pdf.<br />

<strong>د</strong>افغانستان <strong>د</strong>قوانينو،‏ فرمانونو اومقررو ډيټابيس<br />

<strong>د</strong>افغانستان <strong>د</strong>ع<strong>د</strong>لى وزارت په ويب پاڼه كى <strong>د</strong>افغانستان <strong>د</strong>قوانينو<br />

<strong>د</strong>پلټنى <strong>د</strong>يټابيس <strong>د</strong>ع<strong>د</strong>لى او قضايى امورو <strong>د</strong>پروژى او <strong>د</strong>افغانستان<br />

<strong>د</strong>ع<strong>د</strong>لى <strong>د</strong>وزارت لخوا پرانستل شو.‏ <strong>د</strong>غه پرانستنه <strong>د</strong>كب په 2 نيټه 1386<br />

<strong>د</strong>صافى لنډ مارك په هوټل كى <strong>د</strong>يوى كوچنى غونډى په ترڅ كى ترسره<br />

شوه،‏ چى <strong>د</strong>افغانستان كتاب<strong>د</strong>ارانو،‏ فرهنګيانو او <strong>د</strong>ولتى مامورينو<br />

پكى ونډه اخيستى وه.‏ <strong>د</strong><strong>د</strong>غه ډيټابيس مالى چارى <strong>د</strong><br />

USAID<br />

2007/1386 923<br />

<strong>د</strong>افغانستان <strong>د</strong>اسلامى جمهوريت <strong>د</strong>رئيس<br />

فرمانونه،‏ <strong>د</strong>محبسونو اوتوقيف ځآيونو قانون.‏<br />

2007/1386 925 <strong>د</strong>تجارتى علايمو او سن<strong>د</strong>ونو <strong>د</strong>ثبت اعلانونه<br />

2007/1386 927<br />

<strong>د</strong>ځمكنيو نقليه وسايطو <strong>د</strong>ګرځي<strong>د</strong>و<strong>د</strong> جواز ‏(جواز<br />

سير)‏ مقرره.‏<br />

2007/1386 928 <strong>د</strong>تجارتى علايمو او سن<strong>د</strong>ونو <strong>د</strong>ثبت اعلانونه<br />

2007/1386 929<br />

په بهر كى <strong>د</strong>بورسونو اوز<strong>د</strong>ه كړو ‏(تحصيلاتو)‏<br />

مقرره.‏<br />

2007/1386 930 <strong>د</strong>تجارتى علايمو او سن<strong>د</strong>ونو <strong>د</strong>ثبت اعلانونه .<br />

2007/1386 933 <strong>د</strong>تجارتى علايمو او سن<strong>د</strong>ونو <strong>د</strong>ثبت اعلانونه .<br />

2007/1386 934 <strong>د</strong>م<strong>د</strong>افع وكيلانو قانون .<br />

2007/1386 935<br />

<strong>د</strong>محبسونو او توقيف ځايونو <strong>د</strong> چارو <strong>د</strong>تنظيم<br />

مقرره.‏<br />

2007/1386 937 <strong>د</strong>تجارتى علايمو او سن<strong>د</strong>ونو <strong>د</strong>ثبت اعلانونه .<br />

2007/1386 938 <strong>د</strong>تجارتى علايمو او سن<strong>د</strong>ونو <strong>د</strong>ثبت اعلانونه .<br />

لخوا<br />

ترسره شوى وى،‏ پ<strong>د</strong>غه ډيټابيس كى زمونږ هيوا<strong>د</strong>وال او <strong>د</strong>نړى په ګوټ<br />

ګوټ كى پلټونكى كولاى شى چى <strong>د</strong>خپلى خوښى وړ قوانين او<br />

فرمانونه وپلټى،‏ پورته يى كړى او چاپ يى كړى.‏ <strong>د</strong>غه الكترونيكى<br />

ډيټابيس چى <strong>د</strong>افغانستان ټولى رسمى جري<strong>د</strong>ى په بركى نيسى په <strong>د</strong>وه<br />

شكله وجو<strong>د</strong> لرى:‏ چى <strong>د</strong>ډى وى ډى او او پخپله <strong>د</strong>متن په شكل سره.‏<br />

<strong>د</strong><strong>د</strong>غه ډيټابيس په تيارولو كى <strong>د</strong>رى كاله كار ترسره شوى ترڅو <strong>د</strong> 20000<br />

په شاوخواكى پاڼى راټولى او شميره وركړل شى.‏ <strong>د</strong><strong>د</strong>غه ډيټابيس <strong>د</strong>ويب<br />

پاڼى پته <strong>د</strong>افغانستان <strong>د</strong>ع<strong>د</strong>ليې وزارت په ويب پاڼه كى په لان<strong>د</strong>ى ډول <strong>د</strong>ه:‏<br />

پ<strong>د</strong>ى ويب پاڼه http://www.moj-research.gov.af/ كى مونږ كولاى شو<br />

چى <strong>د</strong>افغانستان ټول قوانين،‏ فرمانونه او مقررى په اصلى اومتنيشكل<br />

سره نظر وعنوان،‏ <strong>د</strong>رسمى جري<strong>د</strong>ى شميرى،‏ نظر <strong>د</strong>ولت اى رژيم او<br />

22 باالاخره نظر وكليمواو ټكو ته په پښتو او<strong>د</strong>رى ژبه وپلټو.‏<br />

20

<strong>د</strong>”‏<br />

<strong>د</strong> ورى مياشت 1387 لمريز كال<br />

Legal pluralism in <strong>Afghanistan</strong> / Es<strong>the</strong>r Meininghaus. Bonn :<br />

Zentrum für Entwicklungsforschung = Center for Development<br />

<strong>Research</strong>, 2007. 29 p. ; 30 cm. (Amu Darya series : paper no. 8).<br />

‏[په افغانستان كې حقوقي اكثريت]‏<br />

‏”په افغانستان كې <strong>د</strong> حقوقي نظام تجزيه كول په <strong>د</strong>ريو بيلابيلو پايو<br />

بان<strong>د</strong>ى <strong>د</strong> تمركز په معنا <strong>د</strong>ى.‏ <strong>د</strong>غه <strong>د</strong>رى پايې عبارت <strong>د</strong>ي له:‏<br />

<strong>د</strong>و<strong>د</strong>يز قانون<br />

‏(هغه قانون چې په كليو او بانډو كې <strong>د</strong> كليو <strong>د</strong> مشرانو او كليوالو تر منځ<br />

رابطه ښيي او پريكړې په كليواله كچه <strong>د</strong> مشرانو يا په كليو كې <strong>د</strong><br />

ميشتو وګړو <strong>د</strong> اكثريت ‏(ډيركو)‏ په رايو كيږي.)،‏ مشروع يا اصولي<br />

قانون چې <strong>د</strong> ولسي جرګې او مشرانو جرګې لخوا طرح كيږي او <strong>د</strong>ريم،‏<br />

شرعى ‏(اسلامي)‏ قانون <strong>د</strong>ى.‏ له <strong>د</strong>ى كبله هرڅوك <strong>د</strong> ‏”قانوني اكثريت“‏ له<br />

پلوه خبرى كوي.‏ په <strong>د</strong>غه سن<strong>د</strong> كې زيار ايستل شوى څو <strong>د</strong> موضوع<br />

پيچلتيا انځور او خلاصه شي او <strong>د</strong> څو متع<strong>د</strong><strong>د</strong>ه بيلګو پوسيله <strong>د</strong> هيوا<strong>د</strong><br />

اړون<strong>د</strong> <strong>د</strong> اوسني مقننه هيأت او حقوقي كړنلارى تر ټولو عاجلى او فوري<br />

ستونزى په ګوته او څرګن<strong>د</strong>ى شي.‏ “ http://131.220.109.9/fileadmin/<br />

webfiles/downloads/projects/amudarya/publications/<br />

ZEF_Working_Paper_Meininghaus_33.pdf.<br />

نخشى<br />

<strong>Afghanistan</strong> [map] / NATO = OTAN. [Brussels: NATO, 2008?]. 1 col.<br />

map ; 84 x 120 cm.<br />

‏[<strong>د</strong> افغانستان نخشه / ناتو 2008 كال]‏<br />

لنډيز:‏ <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> نخشى او <strong>د</strong> ګونډيو هيوا<strong>د</strong>ونو سره <strong>د</strong> ولايتي<br />

سرح<strong>د</strong>ونو،‏ په نښه شوي سين<strong>د</strong>ونو او سركونو عمومي كتنه.‏<br />

www.nato.int/isaf/docu/epub/maps/index.html.<br />

كډواليتوب<br />

Afghan refugees in Pakistan: not all refugees, not always in Pakistan,<br />

not necessarily Afghan? / Daniel A. Kronenfeld. 2008. 21 p. ;<br />

30 cm.<br />

‏[افغان كډوال په پاكستان كې:‏ نه ټول كډوال،‏ تل په پاكستان كې هم نه،‏<br />

ضروري ن<strong>د</strong>ه چې ټول كډوال افغانان اوسي؟]‏<br />

‏”په كال 2001 كې،‏ كابو <strong>د</strong> <strong>د</strong>وه ميليونه افغان كډوالو اټكل شوى وو چې<br />

په پاكستان كې اوسيږي.‏ كه څه هم چې په تيرو شپږو كلونو كې 3.5<br />

ميليونه كډوال خپل هيوا<strong>د</strong> ته بيرته راستانه شوي او <strong>د</strong> احصايې<br />

وروستي معلومات ښيي چې نږ<strong>د</strong>ى 2.5 ميليونه افغان كډوال اوس هم<br />

په پاكستان كې پاتى <strong>د</strong>ي.‏ <strong>د</strong><strong>د</strong>غه تاريخي توپير او تناقص لپاره <strong>د</strong>رى<br />

واضح او څرګن<strong>د</strong>ه توضيحات په لان<strong>د</strong>ى ډول <strong>د</strong>ي:‏<br />

<strong>د</strong> افغانانو <strong>د</strong> ماشوم زيږونې لوړه <strong>د</strong>رجه،‏ <strong>د</strong> سرح<strong>د</strong> بلى غاړى ته <strong>د</strong> هغوى <strong>د</strong><br />

مهاجرت تاريخ،‏ او په پاكستان كې <strong>د</strong> هغوى <strong>د</strong> ښاري كي<strong>د</strong>و<br />

زياتي<strong>د</strong>ونكې كچه.‏ اوس هم هغه حقيقت چې هيڅ يو <strong>د</strong> يا<strong>د</strong>و شويو<br />

پړاوونو څخه <strong>د</strong> هغه څيړونكو لپاره چې <strong>د</strong> افغان كډوالو <strong>د</strong> تاريخ سره<br />

اشنا <strong>د</strong>ي،‏ <strong>د</strong> اريانتيا وړ وي،‏ چې <strong>د</strong>غه مساله <strong>د</strong> لاډير ژور سوال است<strong>د</strong>عا<br />

كوي:‏ څنګه او ولى <strong>د</strong><strong>د</strong>غه پروسو څخه په كال 2001 كې په څرګن<strong>د</strong>ه توګه<br />

اغماض كي<strong>د</strong>ه؟ <strong>د</strong><strong>د</strong>ى ځواب ښايي <strong>د</strong>ا وي چې،‏ <strong>د</strong>ا يوه فوري او اړينه<br />

موضوع <strong>د</strong>ه،‏ يوه بنسټيزه مغشوشتيا <strong>د</strong>ه،‏ نه يواځې <strong>د</strong>اچې مونږ په څه<br />

ډول كډوال شميرو بلكې په څه توګه <strong>د</strong> هغوى ذهنونه او فكرونه <strong>د</strong>غه<br />

پروسو ته را اړه وو.‏ <strong>د</strong> كډوالو او غير كډوالو ترمنځ اوڅار توپير په هغه<br />

وخت كې معين قانوني وضاحت غوره كوي چې <strong>د</strong> انفرا<strong>د</strong>ي اشخاصو <strong>د</strong><br />

حقيقت <strong>د</strong> څرګن<strong>د</strong>ولو لپاره ضعيف عمل كوي.‏ <strong>د</strong>ا هغه انفرا<strong>د</strong>ي اشخاص<br />

<strong>د</strong>ي چې حركت او خوځښت يې <strong>د</strong> متع<strong>د</strong><strong>د</strong>ه او پرلپسى ټولنيز،‏ سياسي،‏<br />

او اقتصا<strong>د</strong>ي فكتورونو پوسيله تر اغيزى لان<strong>د</strong>ى راځي.“‏<br />

“Voluntary repatriation” <strong>and</strong> <strong>the</strong> case of <strong>Afghanistan</strong>: a critical<br />

examination / Agata Bialczyk. Oxford: Refugee Studies Centre,<br />

University of Oxford, 2008. 33 p. ; 30 cm. (Working paper series ;<br />

no. 46).<br />

‏[”خپل خوښيز راستني<strong>د</strong>نه“‏ او <strong>د</strong> افغانستان قضيه:‏ يوه بحراني ازموينه]‏<br />

‎2008‎م كال جنوري.“‏ <strong>د</strong>غه رپوټ <strong>د</strong> افغانستان په قضيه كې <strong>د</strong> ټاكنى<br />

اهميت او ان<strong>د</strong>ازه او هغه ا<strong>د</strong>اره چې هيوا<strong>د</strong> ته <strong>د</strong> كډوالو <strong>د</strong> خپل خوښيز<br />

راستني<strong>د</strong>و چارى پرمخ بيايي تر ازموينې لان<strong>د</strong>ى راولي او په مشخصه<br />

توګه <strong>د</strong> <strong>د</strong>اوطلب راستني<strong>د</strong>ونكو په خپل خوښيز اړخ تمركز كوي او <strong>د</strong>غه<br />

راز <strong>د</strong> خپل خوښيزى كړنلارى جواز،‏ مفهوم او قانوني او سياسي اړون<strong>د</strong><br />

كړه وړو ډايناميزم سپړي.‏ <strong>د</strong>غه څيړنه او تجزيه،‏ افغانستان ته <strong>د</strong><br />

راستني<strong>د</strong>و په برخه كې <strong>د</strong> <strong>د</strong>اوطلبۍ <strong>د</strong> پراخې مباحثې لپاره اساس برابروي.‏<br />

www.rsc.ox.ac.uk/PDFs/RSCworkingpaper46.pdf (PDF 208 KB).<br />

طبيعي سرچينې<br />

Water-balance simulations of runoff <strong>and</strong> reservoir storage for <strong>the</strong><br />

upper Helm<strong>and</strong> watershed <strong>and</strong> Kajakai reservoir, Central <strong>Afghanistan</strong><br />

/ by Kevin C. Vining <strong>and</strong> Aldo V. Vecchia. Reston, Virginia<br />

[United States]: US Geological Survey, 2007. iv, 16 p.: col. maps ;<br />

30 cm. (US Geological Survey Scientific investigations report 2007-<br />

5148).<br />

‏[<strong>د</strong> روانو اوبو <strong>د</strong> توازن ورته والى او په مركزي افغانستان كې <strong>د</strong> پاسني هلمن<strong>د</strong> <strong>د</strong><br />

اوبو <strong>د</strong> لوړي او <strong>د</strong> كجكي <strong>د</strong> بن<strong>د</strong> لپاره <strong>د</strong> اوبو زيرمه كول]‏<br />

يوه مطالعه چې <strong>د</strong> هلمن<strong>د</strong> ولايت <strong>د</strong> اوبو يلوونكي لوړې او <strong>د</strong> كجكۍ په<br />

بن<strong>د</strong> كې <strong>د</strong> اوبو زيرمې <strong>د</strong> راتلونكي لپاره مياشتني لرغوني او فرضي<br />

معلومات چمتو كوي،‏ په لاره واچول شوه،‏ چې <strong>د</strong>غه بن<strong>د</strong> كي<strong>د</strong>اى شي <strong>د</strong><br />

افغانستان <strong>د</strong> چارواكو لپاره <strong>د</strong> استفا<strong>د</strong>ه وړ وګرځي څو له <strong>د</strong>غه لارى هغه<br />

اقتصا<strong>د</strong>ي او احصايوي پريكړې وكړي چې <strong>د</strong> بن<strong>د</strong> طرح او كارول،‏ <strong>د</strong> بن<strong>د</strong><br />

تل ته كښيناستونكي موا<strong>د</strong>و،‏ او <strong>د</strong> هلمن<strong>د</strong> <strong>د</strong> سين<strong>د</strong> په اوږ<strong>د</strong>و پرمختګ په<br />

بركې لري.‏ “ – لنډيز،‏<br />

[1] مخ//:‏http —Abstract, p. [1].<br />

pubs.usgs.gov/sir/2007/5148/pdf/SIR2007-5148.pdf.<br />

ترياك<br />

Counter-narcotics to stabilize <strong>Afghanistan</strong>: <strong>the</strong> false promise of<br />

crop eradication / Barnett R. Rubin, Jake Sherman. New York:<br />

21

<strong>د</strong>”‏<br />

<strong>د</strong>”‏<br />

<strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> څيړنو خبر پاڼه<br />

Discussion paper: is poverty driving <strong>the</strong> Afghan opium boom?<br />

[Vienna?]: United Nations Office on Drugs<br />

<strong>and</strong> Crime, 2008. 15 p. ; 30 cm.<br />

New York University, 2008. 63 p. ; 30 cm.<br />

‏[<strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> استحكام لپاره <strong>د</strong> نشه يي توكو پر وړان<strong>د</strong>ى مبارزه:‏ <strong>د</strong> محصولاتو<br />

<strong>د</strong> ريښه ايستنې په اړه غلطې ژمنې]‏<br />

‏”<strong>د</strong> افغانستان خلك پ<strong>د</strong>ى باور <strong>د</strong>ي چې <strong>د</strong> كوكنارو كر نه خوښي<strong>د</strong>ونكې<br />

او <strong>د</strong> معيشت لپاره نامطلوبه لار <strong>د</strong>ه.‏ خو په <strong>د</strong>اسى حالاتو كې چې نيستي<br />

او ناامني خپل عوج ته رسي<strong>د</strong>لى وي او چيرته چې <strong>د</strong> باثباته اقتصا<strong>د</strong><br />

نورى لارى هم موجو<strong>د</strong>ى نه وي،‏ <strong>د</strong> كوكنارو كر خورا ډير اړينه او ناچاره<br />

لار <strong>د</strong>ه.‏ <strong>د</strong> نشه يي توكو كر <strong>د</strong> ناامنۍ لامل ن<strong>د</strong>ى بلكه <strong>د</strong> ناامنۍ پايلى<br />

<strong>د</strong>ي .... <strong>د</strong> معيشت <strong>د</strong> مناسبو او ريښتينو ب<strong>د</strong>يلونو يا نورو لارو <strong>د</strong> وړان<strong>د</strong>ى<br />

كولو او رامنځته كولو څخه مخكې <strong>د</strong> كوكنارو ريښه ايستنه ښايي<br />

افغانان يواځې <strong>د</strong>اسى قانع كړي چې <strong>د</strong> نړيوالو شتون او حكومت چې <strong>د</strong><br />

نړيوالو لخوا يې ملاتړ كيږي،‏ خپل مشروعيت <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> خلكو<br />

څخه نه بلكه <strong>د</strong> بهرني طاقت پوسيله يې ترلاسه كړى“‏ www.cic.nyu.<br />

edu/afghanistan/docs/counternarcoticsfinal.pdf<br />

وار<strong>د</strong>،‏ كرستوفر.‏<br />

افغانستان --<br />

:<br />

اقتصا<strong>د</strong>ى تشويقى او پرمختيايى<br />

نوښتونه <strong>د</strong>ترياكو <strong>د</strong>تولي<strong>د</strong> او كمولو لپاره / كرستوفر وار<strong>د</strong> ... ‏[او<strong>د</strong>اسى<br />

نور].‏ -- كابل : نړيوال بانك،‏ ډفيډ،‏ [1386]. 2008 -- ‎99‎مخه ؛ 30 س<br />

م.‏ <strong>د</strong>غه راپور <strong>د</strong><strong>د</strong>ى لپاره <strong>د</strong>ى چى څنګه په <strong>د</strong>وام<strong>د</strong>اره توګه افغانستان<br />

<strong>د</strong>ترياكو <strong>د</strong>تابعيت څخه <strong>د</strong>وخت په تيري<strong>د</strong>و سره خلاص شى<br />

كوم چى –<br />

اوس اقتصا<strong>د</strong>ى فعاليتونه <strong>د</strong>پرمختيايى نوښتونو له لارى <strong>د</strong>هبرى كوى<br />

او اقتصا<strong>د</strong>ى تشويقى مرستى په قانونى معيشتونو ب<strong>د</strong>لوى.‏ <strong>د</strong>غه اړخونه<br />

<strong>د</strong>مخ<strong>د</strong>ره توكو <strong>د</strong>منع <strong>د</strong>پراخ بنسټه ستراتيژى ضرورى برخى جوړوى په<br />

كوم كى چى <strong>د</strong>قانون حاكميت،‏ سياسى او ا<strong>د</strong>ارى ماركيټ،‏ <strong>د</strong>امنيت ښه<br />

والى،‏ ښه واكمنى،‏ <strong>د</strong>خبرتيا و<strong>د</strong>ه،‏ <strong>د</strong>غوښتنى كمښت او<strong>د</strong>هغو افغانانو<br />

<strong>د</strong>رملنه شامله <strong>د</strong>ه كوم چى <strong>د</strong> مخ<strong>د</strong>ره توكو استعمال كوونكى <strong>د</strong>ى.‏ په<br />

راپور كى نور موضوعات شامل ن<strong>د</strong>ى،‏ كه څه هم <strong>د</strong>افغانستان <strong>د</strong><strong>د</strong>ولت<br />

<strong>د</strong>مخ<strong>د</strong>ره توكو <strong>د</strong>منع په ستراتيژى كه پرى ټينګار شوى،‏ خو <strong>د</strong>ايوازى<br />

يوه پراخ بنسټه ستراتيژى <strong>د</strong> ه چى ټول هغه مهم عناصر پكښى<br />

شاميليږى <strong>د</strong>كومو په واسطه چى هيوا<strong>د</strong> غواړى <strong>د</strong>ترياكو <strong>د</strong>تابعيت څخه<br />

ځان وژغورى.‏ په ځانګړى توګه پرته <strong>د</strong> غښتلى اقتصا<strong>د</strong> او پرمختيا<br />

څخه،‏ <strong>د</strong>مخ<strong>د</strong>ره توكو <strong>د</strong>منع نور زيارونه نشى كولاى چى <strong>د</strong> وام<strong>د</strong>اره<br />

برياليتوب ترلاسه كړى.‏<br />

په ځانګړى توګه،‏ راپور اضافى پانګى اچونى،‏ پاليسى او موسساتى<br />

اق<strong>د</strong>امات ټاكى تر څو <strong>د</strong>پرمختيايى غبرګونونو ملاتړ وكړى كوم چى<br />

<strong>د</strong>ترياكو اقتصا<strong>د</strong>ى وړوالى ته سمون وركولاى شى.‏ راپورهغه لارى<br />

تحليلوى چى <strong>د</strong>هغو په ترڅ كى تشويقى اړون<strong>د</strong>ه مرستى <strong>د</strong>قانونى او غير<br />

قانونى حاصلاتو په اړون<strong>د</strong> ب<strong>د</strong>لون مومى تر څو <strong>د</strong>بيوزله او هغو خلكو<br />

لپاره چى په ناامنه شرايطو كه ژون<strong>د</strong>كوى <strong>د</strong>كليوالى معيشت په و<strong>د</strong>ه كى<br />

مرسته وكړى.‏ راپور ځانګړى سپارښتنى وړان<strong>د</strong>ى كوى،‏ او<strong>د</strong> و<strong>د</strong>ى<br />

<strong>د</strong>بيوزلى <strong>د</strong>كمولو او <strong>د</strong>ترياكو <strong>د</strong>اقتصا<strong>د</strong> په هكله منتظره اغيزى ارزول<br />

كيږى.‏ – <strong>د</strong>كړنى له لنډيز څخه.‏<br />

‏[څيړنيزه پاڼه:‏ آيا فقر افغانان <strong>د</strong> كوكنارو كر ته اړباسي؟]‏<br />

2008 كال مارچ“‏ ‏”<strong>د</strong> هغه فكتورونو پيژن<strong>د</strong>ل چې <strong>د</strong> كوكنارو كر اړون<strong>د</strong>ه<br />

پريكړې اغيزمنى كوي،‏ <strong>د</strong> پاليسۍ طرح كوونكو لپاره چې غواړي <strong>د</strong><br />

پريكړه كولو <strong>د</strong>غه پړاو ‏(<strong>د</strong> كوكنارو <strong>د</strong> كر په برخه كې)‏ متأثره او <strong>د</strong><br />

كوكنارو <strong>د</strong> كر تګلار نسكوره كړي،‏ <strong>د</strong> خورا ډير ارزښت څخه برخمن <strong>د</strong>ي.‏<br />

<strong>د</strong>غه پاڼه پ<strong>د</strong>ى هڅه كې ن<strong>د</strong>ه چې <strong>د</strong> <strong>د</strong>اسى يو پيچلى پوښتنې لپاره يو<br />

پراخ او جامع ځواب چمتو كړي،‏ بلكه <strong>د</strong> موجو<strong>د</strong>ه لومړنيو معلوماتو په<br />

اساس ازموينې تر سره كوي تر څو په ډاګه كړي چې آيا يو <strong>د</strong>و<strong>د</strong>يز فكتور<br />

يا فقر <strong>د</strong> افغانستان په اوسني حالت كې <strong>د</strong> كوكنارو <strong>د</strong>كر په چټكه و<strong>د</strong>ه<br />

كې مركزي كر<strong>د</strong>ار يا رول لوبولى <strong>د</strong>ى.‏ <strong>د</strong><strong>د</strong>غه موضوع <strong>د</strong> تحليل او تجزيې<br />

غښتلتوب <strong>د</strong> موجو<strong>د</strong>و لومړنيو معلوماتو <strong>د</strong> كيفيت پورى اړه لري او<br />

پ<strong>د</strong>ى ارتباط <strong>د</strong> افغانستان حالت واضح او روڼ مح<strong>د</strong>و<strong>د</strong>يتونه تحميلوي.‏<br />

<strong>د</strong>يا<strong>د</strong> شوي ستر ګواښ په پام كې نيولو سره،‏ نوموړې پاڼه <strong>د</strong>اسى<br />

قضاوت كوي چې فقر او نيستي <strong>د</strong>اسى نه بريښي چې په <strong>د</strong>غه وروستيو<br />

كلونو كې <strong>د</strong> كوكنارو <strong>د</strong> كر <strong>د</strong> پراخوالي اصلي او اساسى عامل وي.“‏<br />

Drugs production <strong>and</strong> trafficking in <strong>Afghanistan</strong> / Deepali Gaur<br />

Singh. New Delhi: Pentagon Press, 2007.xxvi, 380 p.: ill., maps ;<br />

23 cm.<br />

‏[په افغانستان كې <strong>د</strong> نشه يي توكو تولي<strong>د</strong> او قاچاق]‏<br />

<strong>د</strong>غه كتاب <strong>د</strong>افغانستان <strong>د</strong> سياسي تاريخ په خاصو پړاوونو كې <strong>د</strong> ترياكو<br />

<strong>د</strong> سو<strong>د</strong>اګرۍ <strong>د</strong> و<strong>د</strong>ى او پراختيا حالت او طبيعت په تيره بيا <strong>د</strong><br />

لسيزو څخه راپ<strong>د</strong>ى خوا،‏ تر بحث لان<strong>د</strong>ى راولي.‏<br />

1980<br />

US policy in <strong>Afghanistan</strong>: Senlis Council recommendations.<br />

London: Senlis Council, 2008. 6 p. ; 30 cm.<br />

‏[په افغانستان كې <strong>د</strong> متح<strong>د</strong>ه ايالاتو پاليسي:‏ <strong>د</strong> سينليس شورا وړان<strong>د</strong>يزونه:‏<br />

لن<strong>د</strong>ن [<br />

2008 كال فبروري“‏ . امنيت،‏ <strong>د</strong> نشه يي توكو پر وړان<strong>د</strong>ى مبارزه او <strong>د</strong><br />

پرمختګ وړان<strong>د</strong>يزونه.‏<br />

www.senliscouncil.net/modules/<br />

publications/us_policy_recommendations.<br />

تڼيوال،‏ محم<strong>د</strong> ظريف.‏<br />

--<br />

جغرافياى اقتصا<strong>د</strong>ى<br />

افغانستان / محم<strong>د</strong> ظريف تڼيوال،‏ حمي<strong>د</strong>االله امين.‏<br />

-- ‏[پشاور]‏ :<br />

ختيځ بيا رغونى موسسه ‏(كور)،‏<br />

1382. -- ‎204‎ص.‏ : مصور،‏ نقشه ؛ 22 س م.‏<br />

امنيت<br />

The Afghan-Pakistan war: threat developments / Anthony H. Cordesman.<br />

Washington, D.C. : Center for Strategic <strong>and</strong> International<br />

Studies, 2008. 64 p. : col. maps ; 21 x 30 cm.<br />

‏[<strong>د</strong> افغانستان-پاكستان جګړه]‏<br />

22

<strong>د</strong>”‏<br />

<strong>د</strong>”‏<br />

<strong>د</strong> ورى مياشت 1387 لمريز كال<br />

2008 كال <strong>د</strong> فبرورۍ لومړۍ نيټه“‏ په افغانستان كې <strong>د</strong> افراطيت په<br />

ګډون <strong>د</strong> اوسني حالت عمومي كتنه.‏<br />

www.humansecuritygateway.com/documents/<br />

CSIS_afghanpakistanwar.pdf<br />

<strong>Afghanistan</strong>: Decision point 2008 /<br />

Senlis Council. London: Senlis Council,<br />

2008.117 p.: col. ill., col. maps ; 30<br />

cm.<br />

‏[افغانستان:‏ <strong>د</strong> 2008 كال پريكړه ټكې / <strong>د</strong><br />

سينليس شورا.‏ لن<strong>د</strong>ن]‏<br />

په افغانستان كې <strong>د</strong> اوسني امنيتي حالت<br />

ان<strong>د</strong>يښنه او <strong>د</strong><br />

2009<br />

زيږ<strong>د</strong>يز كال <strong>د</strong><br />

ولسمشرۍ <strong>د</strong> ټاكنو لپاره <strong>د</strong> هغې پايلى<br />

www.senliscouncil.net/modules/<br />

publications/Decision_Point.<br />

<strong>Afghanistan</strong>: Europe’s forgotten war. London : European Council<br />

on Foreign Relations (ECFR), 2008. 35 p. ; 30 cm. ISBN<br />

9781906538033.<br />

‏[افغانستان:‏ <strong>د</strong> اروپا هيره شوى جګړه:‏ لن<strong>د</strong>ن:‏ <strong>د</strong> بهرنۍ اړيكو په اړه اروپايي<br />

شورا،‏ 2008 كال]‏<br />

لنډيز:‏ <strong>د</strong>غه رپوت است<strong>د</strong>لال كوي چې په افغانستان كې <strong>د</strong> ستراتيژيو <strong>د</strong><br />

همغږى كولو په برخه كې <strong>د</strong> اروپا اتحا<strong>د</strong>يې <strong>د</strong> حكومتونو پاتى راتلل <strong>د</strong><br />

متح<strong>د</strong>ه ايالاتو په مشرۍ <strong>د</strong> توازن او استحكام په اجن<strong>د</strong>ا كې <strong>د</strong> اروپا <strong>د</strong><br />

اتحا<strong>د</strong>يې حقيقي اغيز او تاثير مح<strong>د</strong>و<strong>د</strong> كړې <strong>د</strong>ى.‏ ‏”<strong>د</strong> اروپا اتحا<strong>د</strong>يې<br />

هيوا<strong>د</strong>ونو په افغانستان كې عمومي مبارزه <strong>د</strong> يو <strong>د</strong>اسى ميلمستيا په<br />

څير ګڼلى چېرته چې هر ميلمه كولاى شي خپل <strong>د</strong> خوړو لوخى په خپله<br />

راولي،‏ “ <strong>د</strong> <strong>د</strong>انيل كورسكي ليكنه،‏ چا چې پخوا په افغانستان او عراق<br />

كې <strong>د</strong> جګړې څخه وروسته بيا رغونې بان<strong>د</strong>ى كار كاوه.‏ <strong>د</strong>غه رپوټ<br />

تجويز كوي چې اوسنۍ ستراتيژي چې په پوځي ايتلاف تمركز كوي<br />

باي<strong>د</strong> <strong>د</strong> يوى پراخې سياسي ستراتيژۍ سره عوض شي.‏ http://<br />

ecfr.eu/page/-/documents/ECFR-<strong>Afghanistan</strong>-report.pdf.<br />

<strong>Afghanistan</strong>, Iraq & self-inflicted wounds: <strong>the</strong> strategic lessons of<br />

armed nation building / Anthony H. Cordesman. Washington, DC:<br />

Center for Strategic <strong>and</strong> International Studies (CSIS), 2007. 30 p. ;<br />

21 x 30 cm.<br />

‏[افغانستان،‏ عراق او خپل ځاني وركړل شوي زخمونه]‏<br />

2007 كال اكتوبر“‏ <strong>د</strong> افغانستان او عراق لپاره په ستراتيژۍ كې <strong>د</strong><br />

څرګن<strong>د</strong> شويو تيروتنو ارزونه.‏ www.csis.org/media/csis/congress/<br />

ts070215cordesman.pdf.<br />

All <strong>the</strong> way? : <strong>the</strong> evolution of German military power / Timo<br />

Noetzel <strong>and</strong> Benjamin Schreer. 2008. p. 211-221 ; 30 cm. Published<br />

in “International affairs” 84 (2) (2008) p. 211-221.<br />

‏[ټولى لارې؟ : <strong>د</strong> آلمان <strong>د</strong> پوځي ځواك ت<strong>د</strong>ريجي تكامل / <strong>د</strong> ټيمو نيوتزل او<br />

بينجامن سچرير ليكنه.‏ 2008 كال]‏<br />

<strong>د</strong>غه مقاله است<strong>د</strong>لال كوي چې آلمان <strong>د</strong> پخواني شوروي اتحا<strong>د</strong> چې <strong>د</strong><br />

خپل طاقت كارولو ته يې پراختيا وركوله،‏ <strong>د</strong> وتو څخه وروسته<br />

افغانستان ته راغى،‏ په افغانستان كې <strong>د</strong> آلمان <strong>د</strong> پوځي <strong>د</strong>خالت په<br />

كارولو سره <strong>د</strong>غه مقاله زياتوي چې عملياتي حقيقت ته <strong>د</strong> ب<strong>د</strong>لون يا بلى<br />

بڼې په وركولو سره ښايي <strong>د</strong>ا هيوا<strong>د</strong> <strong>د</strong> منزوي حالت لوري ته رهبري<br />

كړي،‏ خو په ت<strong>د</strong>ريجې توګه ښايي <strong>د</strong> آلمان كړه وړه <strong>د</strong> طاقت كارولو په<br />

لور تكامل وكړي.‏<br />

The German army <strong>and</strong> counterinsurgency in <strong>Afghanistan</strong>: <strong>the</strong> need<br />

for strategy / Timo Noetzel <strong>and</strong> Benjamin Schreer. Stiftung Wissenschaft<br />

und Politik, 2008. 4 p. ; 30 cm.<br />

‏[آلماني پوځ او په افغانستان كې <strong>د</strong> اورپكو په وړان<strong>د</strong>ى نظامي عمليات]‏<br />

په افغانستان كې <strong>د</strong> افراطيت په وړان<strong>د</strong>ى <strong>د</strong> آلمان <strong>د</strong> ستراتيژۍ <strong>د</strong> تصفيه<br />

كولو <strong>د</strong> اړتيا څيړنه.‏www.humansecurity<br />

gateway.com/documentsGIIA_Germanarmy<strong>and</strong><br />

counterinsurgency<strong>Afghanistan</strong>.pdf.<br />

Islamic Republic of <strong>Afghanistan</strong>: military system summary. 2007.<br />

13 p.: map ; 30 cm.<br />

‏[<strong>د</strong> افغانستان اسلامي جمهوريت:‏ <strong>د</strong> پوځي نظام لنډيز.‏ ‎2007‎كال]‏<br />

<strong>د</strong> افغان ملي پوځ او ملي پوليسو او هم<strong>د</strong>ارنګه <strong>د</strong> ناقانونه وسله والو<br />

ډلو <strong>د</strong> جوړښت يوه لنډه كتنه.‏<br />

NATO support to Afghan National Army (ANA): fact sheet: December<br />

2007. [Brussels?]: NATO, 2007. 3 p.<br />

‏[ناتو <strong>د</strong> افغان ملي پوځ ملاتړ كوي]‏<br />

Pakistan’s new generation of terrorists / author Jayshree Bajoria.<br />

[New York]: Council on Foreign Relations, 2008. 5 p.: map ; 30 cm.<br />

‏[<strong>د</strong> پاكستان <strong>د</strong> تروريستانو نوى نسل]‏<br />

<strong>د</strong> پاكستان په ګډون معاصرو ډلو ته يوه كتنه،‏ چې <strong>د</strong> پاكستان لخوا په<br />

پنځو بيلابيلو ډلو ويشل كيږي ‏(فرقه يي ډلى،‏ <strong>د</strong> هن<strong>د</strong> ض<strong>د</strong> ډلى،‏ افغاني<br />

طالبان،‏ القاع<strong>د</strong>ه،‏ پاكستاني طالبان).‏ www.cfr.org/<br />

publication/15422.<br />

Provincial reconstruction teams: lessons <strong>and</strong> recommendations /<br />

authors Nima Abbaszadeh … [et al.] ; project advisor Robert<br />

Perito. Princeton, NJ: Woodrow Wilson School of Public & International<br />

Studies, 2008. 52 p. ; 30 cm.<br />

‏[<strong>د</strong> ولايتي بيارغونې ټيمونه:‏ <strong>د</strong>رسونه او وړان<strong>د</strong>يزونه]‏<br />

پ<strong>د</strong>غه رپوټ كې هڅه شوى څو <strong>د</strong> پوهى خلا <strong>د</strong> ډكولو په موخه <strong>د</strong>ريو<br />

پوښتنو ته ځوابونه وويل شي:‏ (1) آيا متح<strong>د</strong>ه ايالات او متح<strong>د</strong>ين يې<br />

باي<strong>د</strong> <strong>د</strong> ولايتي بيا رغونې <strong>د</strong> ډلو كارولو ته ا<strong>د</strong>امه وركړي؟<br />

(2) آيا <strong>د</strong><br />

ولايتي بيارغونې ډلى هغه مقاص<strong>د</strong> ترلاسه كوي <strong>د</strong> كومو لپاره چې<br />

هغوى ته پيسى وركول كيږي؟ (3) <strong>د</strong> مرستن<strong>د</strong>ويه هيوا<strong>د</strong>ونو لپاره چې <strong>د</strong><br />

ولايتي بيارغونې ډلو سره مرسته كوي او <strong>د</strong> هغوى مالي لګښت يې په<br />

غاړه اخستى،‏ تر ټولو غوره كړنلارى كومى <strong>د</strong>ي؟“‏ ‏(‏‎4‎م مخ).‏ http://<br />

wws.princeton.edu/research/pwreports_f07/wws591b.pdf (600<br />

KB)<br />

Provincial Reconstruction Teams in <strong>Afghanistan</strong>: an innovative<br />

instrument of international crisis management being put to <strong>the</strong><br />

23

<strong>د</strong>”‏<br />

<strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> څيړنو خبر پاڼه<br />

Hatch Dupree (80-82)—Building Kabul: mimars, architects <strong>and</strong><br />

engineers / Abdul Wassay Najimi (82-84)—White city / Sean Anderson<br />

(84-87)—A city in <strong>the</strong> making / Anna Soave (87-89)—Traditional<br />

Kabul revisited: or <strong>the</strong> discovery of <strong>the</strong> historic city / Marcus<br />

Schadl (89-91).<br />

<strong>د</strong>[‏<br />

test / by Markus Gauster. Garmisch-Partenkirchen, Germany:<br />

George C. Marshall Center, 2008. 62 p. ; 30 cm. (Occasional paper<br />

series ; no. 16). ISSN 1863-6039.<br />

‏[په افغانستان كې <strong>د</strong> ولايتي بيارغونې ټيمونه]‏<br />

2003 كال راپ<strong>د</strong>ى خوا،‏ <strong>د</strong> ولايتي بيارغونې ټيمونه زيار ايستى څو په<br />

افغانستان كې <strong>د</strong> ملكى وګړو او پوځي اړون<strong>د</strong>ه كوچني عناصر سره<br />

يوځاى كړي،‏ تر څو <strong>د</strong> ولايتي او ولسواليو <strong>د</strong> مركزونو <strong>د</strong> تمركز پوسيله<br />

پراخى پايلى تر لاسه كړي او <strong>د</strong>غه راز <strong>د</strong> سياسي ګون<strong>د</strong>ونو او هم<strong>د</strong>ارنګه<br />

په پراخه توګه <strong>د</strong> افغاني ټولنې سره مرسته او <strong>د</strong> هغوى څخه ملاتړ وكړي.‏<br />

تر اوسه پورى،‏ <strong>د</strong> ولايتي بيارغونې ډلو ‏(<strong>د</strong><strong>د</strong>غه ډلو شمير <strong>د</strong> 2003 او<br />

2007 ترمنځ كلونو په بهير كې <strong>د</strong> اوو څخه پنځه ويشتو ته زيات شو)‏<br />

څخه تجربى <strong>د</strong> پراخ بحران په ا<strong>د</strong>اره او ولسپالنه كې <strong>د</strong> يوى اغيزمنې<br />

وسيلى په څير <strong>د</strong><strong>د</strong>غه ډلو <strong>د</strong> پاموړ پټ قوت ته اشاره كوي.‏ <strong>د</strong>غه پاڼه <strong>د</strong><br />

ولايتي بيارغونې <strong>د</strong> ډلو په مفهوم او عملي فعاليتونو په هكله پوښتنې<br />

بان<strong>د</strong>ى تمركز<br />

—Abstract. www.marshallcenter.org/.../page-<br />

كوي.‏ “<br />

pubs-index-1/static/xdocs/research/static/occpapers/occ-<br />

paper_16-en.pdf<br />

Strategic chaos <strong>and</strong> Taliban resurgence in <strong>Afghanistan</strong> : hearing<br />

before <strong>the</strong> Subcommittee on <strong>the</strong> Middle East <strong>and</strong> South Asia, April<br />

02, 2008. [Washington, D.C. : Subcommittee on <strong>the</strong> Middle East<br />

<strong>and</strong> South Asia, House of Representatives], 2008. 1 v. (various<br />

pagings) ; 30 cm. Contents: [Hearing notice]—Statement of Chairman<br />

Larry L. Ackerman : strategic chaos <strong>and</strong> Taliban resurgence in<br />

<strong>Afghanistan</strong> (2 p.)—House Foreign Affairs Committee Testimony /<br />

David W. Barno (5 p.)—Getting back on track in <strong>Afghanistan</strong> / Seth<br />

G. Jones (Santa Monica, California : RAND Corporation, 2008) (8<br />

p.)—Testimony by Mark L. Schneider (6 p.). http://<br />

foreignaffairs.house.gov/sub_mideast.asp<br />

‏[په افغانستان كې ستراتيژيكه بى نظمي او <strong>د</strong> طالبانو بيا راپورته كي<strong>د</strong>نه:‏ <strong>د</strong><br />

منځني ختيځ او سهيلي اسيا په اړه <strong>د</strong> جرګه ګۍ څخه مخكې سامعه ‏(اوري<strong>د</strong>نه)،‏<br />

<strong>د</strong> اپريل ‎2‎مه نيټه،‏ 2008 كال]‏<br />

Troops killed since 2001 [map showing troops killed in <strong>Afghanistan</strong><br />

<strong>and</strong> ISAF troop numbers]. 1 col. map ; 30 cm.<br />

2001 كال راهيسى مړه شوي سرتيري ‏(نخشه چې په افغانستان كې <strong>د</strong> مړه<br />

شويو سرتيرو او <strong>د</strong> نړيوال سوله ساتو ځواكونو <strong>د</strong> سرتيرو شمير ښيي]‏<br />

په افغانستان كې <strong>د</strong> مړينې يو كال ‏(<strong>د</strong>غه نخشه ښيي چې <strong>د</strong> تير كال په<br />

بهير كې كوم ځايونه <strong>د</strong> ش<strong>د</strong>ي<strong>د</strong>ى او خونړۍ جګړې ښكارن<strong>د</strong>وى <strong>د</strong>ي،‏ يوه<br />

<strong>د</strong>ايره چې <strong>د</strong> ناتو <strong>د</strong> هر سرتيري <strong>د</strong> مړينې څخه وروسته هغه ځاى په نښه<br />

كوي)‏ – <strong>د</strong> طالبانو پراختيا – <strong>د</strong> مرستو كموالى ‏(<strong>د</strong><br />

2007<br />

كال <strong>د</strong> پيښو<br />

رپوټ)‏ – نړيوال سوله ساتي ځواكونه ‏(<strong>د</strong> ځواك تركيب)‏ – په هيوا<strong>د</strong> كې<br />

<strong>د</strong> سرتيرو <strong>د</strong> مړينې مجموعه.‏<br />

<strong>د</strong> ښارونو پالنه او پرمختګ<br />

ښځې<br />

Peacebuilding in <strong>Afghanistan</strong>: how to reach <strong>the</strong> women: conference<br />

report 16 February 2008 / Kaja Borchgrevink, Helga Hernes &<br />

Ingeborg Haavardsson. Oslo [Norway]: International Peace <strong>Research</strong><br />

Institute (PRIO), [2008] c2007. 12 p. ; 30 cm.<br />

‏[په افغانستان كې <strong>د</strong> سولى رامنځته كول:‏ ښځو ته څنګه رسي<strong>د</strong>ى شي:‏ <strong>د</strong> 2008<br />

كال <strong>د</strong> فبروري مياشت <strong>د</strong> ‎16‎مى نيټې <strong>د</strong> كانفرانس رپوټ]‏<br />

لنډيز:‏ ‏”په افغانستان كې <strong>د</strong> سولى <strong>د</strong> رامنځته كولو پروسې“‏ تر عنوان<br />

لان<strong>د</strong>ى كانفرانس كې تركيبي مباحثې:‏ ښځو ته څنګه لاسرسى تر لاسه<br />

كي<strong>د</strong>اى شي (2005 كال نومبر،‏ په اوسلو كې)‏ “ . <strong>د</strong><strong>د</strong>غه كانفرانس موخه<br />

افغاني ميرمنو ته <strong>د</strong> رسي<strong>د</strong>و <strong>د</strong> لارو مشخصول او په سوليز،‏ امنيتي او<br />

پرمختيايي پروسو كې <strong>د</strong> هغوى ګډون وو.‏<br />

www.prio.no/files/file50825_women_<strong>and</strong>_<br />

peacebuilding_in_afghanistan_prio_paper_feb_08_complete.pdf?<br />

PHPSESSID=b8a30ac.<br />

Taking stock update: Afghan women<br />

<strong>and</strong> girls seven years on / [Lauryn<br />

Oates] ; editors Ceri Hayes, Kathryn<br />

Lockett. 4 th ed. London: Womankind<br />

Worldwide, 2008. 65 p.: ill., map ; 30<br />

cm. This is <strong>the</strong> fourth edition of Womankind<br />

Worldwide’s “Taking stock:<br />

Afghan women <strong>and</strong> girls,” a series that<br />

began in 2002.” (p. 6).<br />

www.womankind.org.uk/upload/<br />

Taking%20Stock%20Report%2068p.pdf.<br />

‏[<strong>د</strong> اووه كلونو څخه پورته افغانې ښځې او<br />

نجونې / <strong>د</strong> لاورين اوتس ليكنه]‏<br />

Women <strong>and</strong> nation building / Cheryl Benard … [et al.]. Santa<br />

Monica, California : R<strong>and</strong> Corporation, 2008. xx, 191 p. ; 23 cm.<br />

‏[ښځې او اولس پالنه]‏<br />

مطالعاتي ټيم په لومړي سر كې <strong>د</strong> ښځو اړون<strong>د</strong> مسايلو ټول اړخونه<br />

وڅيړل چې،‏ په پرمختګ كې <strong>د</strong> ښځو جامع ا<strong>د</strong>بيات،‏ ښځې په حكومت<br />

كې،‏ ښځې په بحران او <strong>د</strong> ولسپالنې په پروسه كې <strong>د</strong> هغوى ونډه او<br />

<strong>د</strong>اسى نور موضوعات يې په بر كې لرل . په <strong>د</strong>ويم سر كې <strong>د</strong>غه مطالعى <strong>د</strong><br />

افغانستان په حالاتو تمركز كاوه.‏ ځكه چې (1) <strong>د</strong>ا <strong>د</strong> نننۍ ورځې مساله<br />

<strong>د</strong>ه او <strong>د</strong> اوږ<strong>د</strong>مهالى ولسپالنې ‏”<strong>د</strong> پيښو يا لاسته راوړنو <strong>د</strong> وړان<strong>د</strong>وينى<br />

ثبت“‏ وړان<strong>د</strong>يز كوي،‏ او له <strong>د</strong>ى كبله <strong>د</strong> عراق په پرتله ډير لومړني<br />

معلومات يې راغونډ كړل.‏ بله معاصره قضيه؛ (2) <strong>د</strong> جګرې او پريكړې<br />

<strong>د</strong> اړون<strong>د</strong> طرحى تعقيب او ارزول اسانه كار <strong>د</strong>ى ځكه چې <strong>د</strong> جن<strong>د</strong>ر<br />

‏(جنسيت)‏ مسايل په افغانستان كې <strong>د</strong> جګړې وروسته بحران په بهير<br />

كې <strong>د</strong> متح<strong>د</strong>ه ايالاتو <strong>د</strong> <strong>د</strong>خالت <strong>د</strong> پيل څخه راپ<strong>د</strong>يخوا په ښكاره توګه <strong>د</strong><br />

مذاكراتو په ميز ايښو<strong>د</strong>ل شوي <strong>د</strong>ي،‏ له بله پلوه،‏ <strong>د</strong> جن<strong>د</strong>ر په مسايلو <strong>د</strong><br />

Svel<strong>and</strong>o Kabul [photocopy]. 2007. p. [78]-[92]: ill. ; 30 x 27 cm.<br />

Excerpts of “Parametro: rivista internazionale di architettur e<br />

urbanistica” no. 272, special issue on Kabul. Contents: Kabul /<br />

Ashraf Ghani [p. 78].—Unveiling Kabul / Anthony Fitzherbert <strong>and</strong><br />

Ajmail Maiw<strong>and</strong>i ([78]-80)—The changing face of Kabul / Nancy<br />

24

ټ‎2‎<br />

<strong>د</strong> ورى مياشت 1387 لمريز كال<br />

طالبانو مخكينى اوڅار ټينګار چې <strong>د</strong> هغوى ‏(طالبانو)‏ <strong>د</strong> رژيم كيفيت<br />

څرګن<strong>د</strong>وي،‏ هم <strong>د</strong> يا<strong>د</strong>ى شوى موضوع لامل كي<strong>د</strong>ى شي.‏ <strong>د</strong> ولسپالنې <strong>د</strong><br />

لومړنيو قضيو <strong>د</strong>مقايسى له مخى،‏ په اوسني حالت كې <strong>د</strong> ښځو <strong>د</strong><br />

مسايلو ګډون <strong>د</strong> هرى پرمختيايي اجن<strong>د</strong>ا رسمي برخه <strong>د</strong>ه ‏(<strong>د</strong>يارلسم<br />

څوارلسم مخونه).‏ www.r<strong>and</strong>.org/pubs/monographs/2008/<br />

–<br />

RAND_MG579.pdf.<br />

افغانستان په<br />

كال كى 2007<br />

:<br />

سرشميرنه<br />

<strong>د</strong>افغانستان <strong>د</strong>وګړو سروى<br />

ايشيا /<br />

فونډيشن.‏ -- كابل : ايشيا فونډيشن،‏ 2007[1386]. -- ‎194‎مخه ؛ 24<br />

س م.‏ <strong>د</strong>اسروى <strong>د</strong>هيوا<strong>د</strong> <strong>د</strong>تولو ولايتونو څخه <strong>د</strong> 6263 ځواب وركونكو په<br />

منځ كى ترسره شوه <strong>د</strong>تير يوه كال په اوږ<strong>د</strong>وكى په سياسى،‏ اقتصا<strong>د</strong>ى او<br />

امنيتى حالت كى يو لړب<strong>د</strong>لونونه رمنځته شول.‏ <strong>د</strong>اسروى هغه وخت ترسره<br />

شوه چى <strong>د</strong>ولسمشر <strong>د</strong>واكمنى <strong>د</strong>ورى نيمايى تيره شوى <strong>د</strong>ه،‏ پ<strong>د</strong>اسى حال<br />

كى چى فكر كيږى <strong>د</strong>حكومت مخالف ځواكونه په لويه پيمانه خپل<br />

ځواكونه منسجم كوى اوپه <strong>د</strong>ى كال كى هيوا<strong>د</strong> <strong>د</strong>كوكنارو په كرلو كى<br />

لوړى كچى ته رسي<strong>د</strong>لى <strong>د</strong>ى.‏ <strong>د</strong>ى حالت مونږ ته ځانګړى امكانات<br />

برابركړل تر څو <strong>د</strong>افغانستان <strong>د</strong>تاريخ <strong>د</strong>خورا مهم پړاو په هكله <strong>د</strong>خلكو<br />

<strong>د</strong>نظرونو خرنګوالى معلوم كړو.‏ <strong>د</strong><strong>د</strong>ى نظر غوښتنى موخه <strong>د</strong>ا<strong>د</strong>ه تر څو<br />

<strong>د</strong>اسى معلومات برابر شى چى <strong>د</strong>هغه پر بنسټ پر نظرونو اوانګيرنو<br />

بان<strong>د</strong>ى په هيوا<strong>د</strong>كى <strong>د</strong>ب<strong>د</strong>لونونو اغيزه وارزول شى.‏ <strong>د</strong><br />

2007<br />

كال سروى<br />

<strong>د</strong>افغان نظر وركونكو نظرونه په پرله پسى توګه-<strong>د</strong>خلكو <strong>د</strong>عمومى<br />

حالت،‏ امنيت،‏ پرمختګ او اقتصا<strong>د</strong>،‏ ځايى ا<strong>د</strong>اره،‏ <strong>د</strong>قضا سيستم،‏<br />

<strong>د</strong>يموكراسى او<strong>د</strong>يموكراتيك ارزښتونه،‏ <strong>د</strong>ښځو ستونزى او رسنيو په<br />

هكله تر پوښښ لان<strong>د</strong>ى راوستى <strong>د</strong>ى.‏ <strong>د</strong>اسروى نه يواځى <strong>د</strong>زمانى لحاظه<br />

<strong>د</strong>هيوا<strong>د</strong> انځور وړان<strong>د</strong>ى كوى بلكه په <strong>د</strong>ى كى مرسته كوى ترڅو <strong>د</strong>طالبانو<br />

څخه په وروسته <strong>د</strong>وره كى <strong>د</strong>هيوا<strong>د</strong> تګ لاره وارزوى.‏ <strong>د</strong><strong>د</strong>ى سروى <strong>د</strong>لاسته<br />

راوړنى لپاره <strong>د</strong>ايشيا فونډيشن <strong>د</strong>فتر ته مراجعه وكړى او <strong>د</strong>لوستلو لپاره<br />

<strong>د</strong>افغانستان <strong>د</strong>څيړنى اوارزونى <strong>د</strong>ا<strong>د</strong>ارى كتابتون ته مراجعه كولاى شى.‏<br />

رسنۍ او ا<strong>د</strong>بيات<br />

پښتو قاموس : پښتو ‏–<strong>د</strong>رى / <strong>د</strong>افغانستان <strong>د</strong>علومو اكاډمى.‏ -- كابل :<br />

خيرى كتابخانه،‏ 1386. --<br />

. ؛ 25 س م.‏ پښتو <strong>د</strong>وه ټوكيز قاموس تر<br />

پښتو سين<strong>د</strong> سپيڅلى پښتو او لس زره لغتونو را وروسته لومړنى<br />

قاموس <strong>د</strong>ى چى <strong>د</strong>افغانى ټولنى <strong>د</strong>پوهمنو او پوهتږيو <strong>د</strong>علمى،‏ ا<strong>د</strong>بى او<br />

كلتورى تن<strong>د</strong>ى په خړوبولو كى يى ژووب ‏(آب حيات)‏ كار كړى <strong>د</strong>ى،‏ لخ<br />

څه بان<strong>د</strong>ى نيمى پيړى راهيسى يى <strong>د</strong>پښتو ټولنى <strong>د</strong>هغه مهال <strong>د</strong>ا<strong>د</strong>ب مينو<br />

و هيوا<strong>د</strong>مينو څيړونكيو <strong>د</strong>سپيڅلى مينى <strong>د</strong>يوه ښكارن<strong>د</strong>وى علمى اثر<br />

اوميراث په توګه <strong>د</strong>خپل اغيز پلوشى خپرى كړى <strong>د</strong>ى.‏ پښتو قاموس<br />

<strong>د</strong>خپل وخت اوپير <strong>د</strong>څيړنيزو او قاموسى آرونو او<strong>د</strong>و<strong>د</strong>ونو له مخى يو<br />

خورا <strong>د</strong>ډاډوړ اوباورى اثر <strong>د</strong>ى.‏ چى <strong>د</strong>كلمو غږيزى،‏ ځپيزى او ان خجيزى<br />

باريكى پكى په پام كى نيول شوى <strong>د</strong>ى.‏ <strong>د</strong>پښتو قاموس <strong>د</strong>واړه ټوكه هم<br />

په همغى آثارو كى راځى چى له اړتيا او تن<strong>د</strong>ى سره سره يى څرك نه<br />

لګي<strong>د</strong>ه كه څه هم وخت او ناوخت پټ او ښكاره ځينو خپرن<strong>د</strong>ويانو په ډيره<br />

ټيټ كيفيت چاپ كړ خوله نوى سره په نوى بڼه چاپولو <strong>د</strong>رانه پيټى ته چا<br />

زړه نه ښه كاوه.‏<br />

څاروان،‏ عصمت االله.‏<br />

عصمت االله څاروان.‏<br />

--<br />

ژورنالستى قاموس<br />

:<br />

انګليسى-پښتو<br />

/<br />

: پيښور --<br />

<strong>د</strong>انش خپرن<strong>د</strong>ويه ټولنه،‏<br />

-- .1386<br />

‎602‎مخه ؛ 23 س م.‏ <strong>د</strong>لمړى ځل لپاره <strong>د</strong>انګريزى څخه پښتوژبى ته<br />

ژورناليستى قاموس خپور شو.‏ <strong>د</strong>اقاموس <strong>د</strong>شل<br />

زرو په شاوخواكى لغاتونه لرى او په څنګ كى<br />

يى <strong>د</strong>هم<strong>د</strong>غو لغاتو ډيرى برخه په جملو كى<br />

كارول شوى،‏ چى <strong>د</strong>اكار له لوستونكو سره په<br />

ژورناليستى عبارتونو بان<strong>د</strong>ى <strong>د</strong>ښه پوهي<strong>د</strong>ا په<br />

لړ كى مرسته كوى.‏ <strong>د</strong>اقاموس په آسانۍ سره<br />

<strong>د</strong>بازار څخه ترلاسه كولاى شى،‏ او<strong>د</strong>لي<strong>د</strong>لو لپاره<br />

يى <strong>د</strong>افغانستان <strong>د</strong>څيړنى اوارزونى <strong>د</strong>ا<strong>د</strong>ارى كتابتون ته مراجعه وكړئ.‏<br />

ولسى جرګه<br />

--<br />

ق<strong>د</strong>يرى،‏ عب<strong>د</strong>الرسول.‏ -- <strong>د</strong>رايى ارزښت / ليكوال عب<strong>د</strong>الرسول ق<strong>د</strong>يرى ؛<br />

ژباړن فضل ولى شيرانى.‏ -- كابل : <strong>د</strong>ولسى جرګى <strong>د</strong>اطلاعاتو اوعامه<br />

21<br />

:<br />

.1386<br />

‎10‎مخه شكل رنګه ؛ س م.‏<br />

اړيكو رياست،‏<br />

www.nationalassembly.af پ<strong>د</strong>ى رساله كى چى <strong>د</strong> ولسى جرګى<br />

<strong>د</strong>چارو <strong>د</strong>ا<strong>د</strong>ارى <strong>د</strong>حقوقى څيړنو <strong>د</strong>امريت <strong>د</strong>حقوقى او مسلكى بور<strong>د</strong> په<br />

لارښوونه <strong>د</strong>اطلاعاتو او عامه اړيكو <strong>د</strong>رياست <strong>د</strong>عامه پوهاوى <strong>د</strong>م<strong>د</strong>يريت<br />

په مرسته ترتيب شوى،‏ زيار ايستل شوى،‏ څو لوستوالو ته <strong>د</strong>رايى،‏<br />

<strong>د</strong>هغى ارزښت،‏ <strong>د</strong>رايې <strong>د</strong> وركړې <strong>د</strong> لارو چارو او<strong>د</strong>رايې وركولو <strong>د</strong>پروسى<br />

په اړه بشپړ او كره معلومات وړان<strong>د</strong>ى كړي.‏ څو مينه وال وكولاى شي له<br />

هغې څخه <strong>د</strong>خپلو معلوماتو په زياتوالي كې پوره ګټه پورته كړي.‏ <strong>د</strong><strong>د</strong>ى<br />

رسالې <strong>د</strong>لاسته راوړلو لپاره <strong>د</strong>افغانستان <strong>د</strong>ملي شورا <strong>د</strong> اطلاعاتو او<br />

عامه اړيكو رياست ته ورشئ او كه غواړۍ چى <strong>د</strong>ا رساله ولولۍ<br />

<strong>د</strong>افغانستان <strong>د</strong>څيړنې او ارزونې ا<strong>د</strong>ارى كتابتون ته مراجعه وكړئ.‏<br />

پايا،‏ احم<strong>د</strong> جاوي<strong>د</strong>.‏<br />

--<br />

ستاسو پارلمان ستاسو لپاره كاركوي<br />

ليكونكى احم<strong>د</strong> جاوي<strong>د</strong> پايا ؛ ژباړه فضل ولى شيرانى.‏<br />

كابل<br />

/<br />

:<br />

<strong>د</strong> ولسى جرګې <strong>د</strong>اطلاعاتو اوعامه اړيكو رياست،‏<br />

‎10‎مخه ؛ 21 س م.‏<br />

-- .1386<br />

پ<strong>د</strong>ى رساله كې <strong>د</strong>ى بحث ته ځاى وركړ شوى چى خلك څنګه كولاى شي<br />

خپل نظرونه <strong>د</strong> پارلمان په پريكړو كى چى <strong>د</strong>ملت اوخلكو <strong>د</strong>استازيتوب<br />

يوازينى ځاى <strong>د</strong>ى ورسوى او هم<strong>د</strong>ا راز پ<strong>د</strong>ى رساله كې <strong>د</strong>اهم څيړل شوي<br />

چى پارلمان څنګه تصميم نيسي اواستازى كوم فعاليتونه ترسره كوى؟<br />

25

<strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> څيړنو خبر پاڼه<br />

هيله من يو چى <strong>د</strong>ا كوچنۍ رساله <strong>د</strong>هيوا<strong>د</strong> <strong>د</strong> ا<strong>د</strong>ارى او ملى پريكړو په<br />

نيولو كى <strong>د</strong> خلكو <strong>د</strong> ذهنونو په روښانه كولو كې مرستن<strong>د</strong>ويه واقع شي<br />

او <strong>د</strong> نن او سبا ورځې نسلونه <strong>د</strong> هيوا<strong>د</strong> <strong>د</strong> ارامۍ او ابا<strong>د</strong>ۍ لور ته وهڅوي.‏<br />

<strong>د</strong><strong>د</strong>ى رسالې <strong>د</strong> لاسته راوړلو لپاره <strong>د</strong> ولسي جرګې <strong>د</strong> اطلاعاتو او عامه<br />

اړيكو رياست ته ورتلاى شۍ او ياهم <strong>د</strong> لوست لپاره يې <strong>د</strong> افغانستان<br />

<strong>د</strong>څيړنې اوارزونې <strong>د</strong>ا<strong>د</strong>ارى كتابتون ته مراجعه كولاى شى.‏<br />

پايا،‏ احم<strong>د</strong> جاوي<strong>د</strong>.‏<br />

--<br />

قانون جوړونه<br />

:<br />

وركوى چى خپل كارونه په ډاډه زړه سرته ورسوي<br />

/<br />

قانون يوه اړتيا<strong>د</strong>ه خلكوته ډاډ<br />

جاوي<strong>د</strong> پايا،‏ عب<strong>د</strong>الرسول ق<strong>د</strong>يرى ؛ ژباړن سلطان احم<strong>د</strong> زى.‏<br />

ليكونكى احم<strong>د</strong><br />

: كابل --<br />

<strong>د</strong>ولسي جرګې <strong>د</strong>اطلاعاتو اوعامه اړيكو رياست،‏ 1386. -- ‎16‎مخه ؛ 21<br />

س م.‏<br />

<strong>د</strong>ا كوچنۍ خپرونه هم چى <strong>د</strong> ولسى جرګې <strong>د</strong> اطلاعاتو او عامه اړيكو <strong>د</strong><br />

رياست لخوا خپور شوى <strong>د</strong><strong>د</strong>ى موضوعاتو لرونكى <strong>د</strong>ى لكه:‏ ولى<br />

پارلمان ته اړتيا لرو؟،‏ <strong>د</strong>قوانينو ډولونه،‏ پارلمان څه ډول قانون<br />

جوړوي،‏ <strong>د</strong>پيشنها<strong>د</strong>ي طرحو ډولونه،‏ <strong>د</strong>حكومت <strong>د</strong>قانون لپاره<br />

<strong>د</strong>پيشنها<strong>د</strong>ي طرحى پړاوونه،‏ <strong>د</strong>پيليزو يا مق<strong>د</strong>ماتى اوت<strong>د</strong>اركاتو تيارول،‏<br />

يوه قانوني طرحه څه ډول په پارلمان كى تصويبيږي او <strong>د</strong>اسى نور<br />

موضوعات يې په بركې نيولي <strong>د</strong>ي چې <strong>د</strong> لازياتو معلوماتو لپاره يې<br />

كولاى شى چى <strong>د</strong> ولسى جرګې <strong>د</strong> اطلاعاتو اوعامه اړيكو څخه ترلاسه<br />

كړۍ او يا تاسو كولاى چى <strong>د</strong> لوستلو لپاره يې <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> څيړنې<br />

اوارزونې <strong>د</strong>ا<strong>د</strong>ارى كتابتون ته مراجعه وكړۍ.‏<br />

<strong>د</strong> افغانستان په اساسي قانون كې او حقوقي نظام كې <strong>د</strong> قانون جوړونو<br />

پړاوونه / راټولونكي غلام بهايى ؛ پښتو ژباړه مياګل آروال.‏ -- كابل :<br />

<strong>د</strong> ولسي جرګې <strong>د</strong> اطلاعاتو او عامه اړيكو رياست،‏ 1386. -- ‎35‎مخه<br />

؛ 22 س م.‏<br />

پ<strong>د</strong>ى رساله كې پنځه موضوع ګانى څيړل شوى <strong>د</strong>ي چې عبارت <strong>د</strong>ي له:‏<br />

قانون <strong>د</strong> ق<strong>د</strong>رت او اعتبار له مخى،‏ عا<strong>د</strong>ي قوانين،‏ <strong>د</strong>ولتي مقررې او<br />

لوايح او <strong>د</strong> قوانينو وضع كول او اجرا.‏ پ<strong>د</strong>ى رساله كى هڅه شوى چى<br />

موضوع ګانى په روانه ژبه او روښانه توګه مطرح شي.‏ <strong>د</strong>ارساله ملى<br />

شورى ته <strong>د</strong>مراجعينو <strong>د</strong> اړتياوو <strong>د</strong> ځواب وركولو لپاره <strong>د</strong>ملي شورى<br />

<strong>د</strong>ولسي جرګې <strong>د</strong> چارو رياست <strong>د</strong>حقوقي بور<strong>د</strong> <strong>د</strong> ا<strong>د</strong>ارى<br />

‏(حقوقي<br />

اومسلكي مطالعاتو <strong>د</strong> آمريت)‏ لخوا تياره شوى <strong>د</strong>ه.‏ <strong>د</strong><strong>د</strong>ى <strong>د</strong> لاسته<br />

راوړلو لپاره <strong>د</strong> ولسي جرګې <strong>د</strong> اطلاعاتو اوعامه اړيكو رياست ته<br />

ورشئ او <strong>د</strong> لوستلو لپاره يې كولاى شۍ چې <strong>د</strong> افغانستان <strong>د</strong> څيړنې او<br />

ارزنې <strong>د</strong> ا<strong>د</strong>ارى كتابتون ته مراجعه وكړئ.‏<br />

پايا،‏ احم<strong>د</strong> جاوي<strong>د</strong>.‏ -- په ملي شورى كې بحثونه : په پارلمان كې اجازه<br />

شته چې خبرى اترى،‏ ان<strong>د</strong>ونه ‏(نظريات)‏ <strong>د</strong>بحث لان<strong>د</strong>ى ونيول شي او ښى<br />

پايلى ته ورسيږى / تيارونكى احم<strong>د</strong> جاوي<strong>د</strong> پايا،‏ عب<strong>د</strong>الرسول ق<strong>د</strong>يرى؛<br />

ژباړن سلطان احم<strong>د</strong> زى.‏<br />

--<br />

اړيكو رياست،‏ 1386. -- ‎11‎مخه ؛ 21 س م.‏<br />

كابل:‏ <strong>د</strong>ولسي جرګې <strong>د</strong> اطلاعاتو او عامه<br />

پ<strong>د</strong>ى رساله كى هم <strong>د</strong> بحثونو په اړون<strong>د</strong> په ټولنه كى <strong>د</strong>هغه رول،‏ په<br />

ځانګړى ډول په پارلمان كى بحثونه،‏ په نظر كى نيول شوى <strong>د</strong>ي او هڅه<br />

شوى <strong>د</strong>ه چې <strong>د</strong> خبرو اترو اهميت <strong>د</strong> ټولنيز ژون<strong>د</strong>انه په جوړولو كې تر<br />

څيړنې لان<strong>د</strong>ى ونيسي،‏ چى <strong>د</strong> يو شمير پوښتنو په طرحه كولو سره <strong>د</strong> هغې<br />

بيلابيلى خواوى يې روښانه كړى <strong>د</strong>ي او په يقين سره كولاى شو چې<br />

لوستونكي متقاع<strong>د</strong> كړي چې <strong>د</strong> خبرو اترو پر محور بان<strong>د</strong>ى وڅرخي او يو<br />

<strong>د</strong>بل منل خپل شعار وګرځوي او له صحنى څخه يو <strong>د</strong> بل حذف كول <strong>د</strong><br />

بيلابيلو عقي<strong>د</strong>و او يا <strong>د</strong>مخالفو نظريو له امله لرى والى اختيار كړئ.‏<br />

<strong>د</strong>اباي<strong>د</strong> په نظر كې ولرو چى زمونږ هيوا<strong>د</strong> <strong>د</strong> ډيرو كلونو جګړې او وسله<br />

وال مخالفتونه شاته پريښى <strong>د</strong>ي او اوس هم <strong>د</strong><strong>د</strong>ى هيوا<strong>د</strong> په ځينو برخو<br />

كې جګړه <strong>د</strong>وام لري او <strong>د</strong><strong>د</strong>ى وطن انسان اوس هم پر<strong>د</strong>ى فكر كوي،‏ چې<br />

خپل مخالف سړى له منځه يوسى<br />

... <strong>د</strong> رسالى له مق<strong>د</strong>مى څخه.‏ لپاره <strong>د</strong><strong>د</strong>ى<br />

چى <strong>د</strong>ا رساله لاسته راوړۍ <strong>د</strong>افغانستان <strong>د</strong> ولسي جرګې <strong>د</strong> اطلاعاتو<br />

اوعامه اړيكو رياست ته مراجعه وكړئ او <strong>د</strong> بشپړى لوستنى لپاره يې<br />

<strong>د</strong>افغانستان <strong>د</strong>څيړنې اوارزونې ا<strong>د</strong>ارى كتابتون ته مراجعه وكړئ.‏<br />

26

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!