Skrifter i Samling Band 3 - Aasentunet

Skrifter i Samling III
FEMTE RØDA.
(Or Christiania-Posten fyre 3dje December.)
Det høyrer meir til eit Kultur-Maal en berre ein
formleg (formell) Rikdom; ein slik Rikdom hjelper
til ingen Ting, sosnart som desse Formerna i Grammatik
og Ordbok inkje heilt og haldet samsvara til det
indre Fremda-Stig (Dannelsestrin), som Folket er komet
til; og eit høgre Kultur-Stig krever andre Former en
eit laagare. – Um Ljodlag og Formlag og Ordskapnad
er altsaman nog so vænt i Aalmuga-Maalet, so
kann det endaa vera lika uført fyre ein Kultur, som
høver til Tidi. Og det er det; for det stend paa eit
myket eldre maalkunnelegt Stig (lingvistisk Standpunkt)
i alle Maatar en vaart Bokmaal. 1
UMRØDA.
At eit høgre Stig i Upplysning vil stundom krevja
ei større Ordmengd en eit laagare Stig, er nokot,
som inkje hever voret motsagt; men at det skulde
1 Denne Røda er her teki serskilt, fyredi ho inkje vilde rett fella
saman med dei fyregangande Rødorna. Um desse Ordi ellers
skulo takast som ei Kjerne-Setning, er vandt at vita; for det er
inkje lett at finna nokon Kjerne i dette Stykket i Posten. Der
er talat myket att og fram, og ofta med slik ein kunstig Sving,
at naar ein skal til at heimføra det paa sjølve Saki, so veit ein
inkje rett, kvarhelst det skal høva. Det, som ein snaraste seer,
er det, at Innsendaren hever havt ein stor Hug til at giva Folk
Lastord. Motstandaren i «Nyhedsbladet» fær soleides riklega
paasmurt; han verd inkje berre skuldad fyre «Fraser» og «Manøvrer»
og urette Skilningar, men endaa fyre «komplet Konfusion»
og «komplet Misforstaaelse av baade Maal og Kultur».
Men alt slikt er no lettare at segja en at sanna; og det seer inkje
ut til, at der er framkomet nokot fullnøgjelegt Prov paa, at desse
Skuldingarne ero sanne. Det kunde endaa henda seg, at sumt
av dette vilde høva just paa sjølve Stykket i Posten. Der er f.
Ex. talat um «Fraser», og no er der millom annat ei Setning i
Posten, som lyder paa Lag som so: «Naar Aalmugamaalet inkje
hever tilskapat nokot Bokmaal av seg sjølv, so er det fyredi, at
det i Grunnen vantar Liv; men Liv er Framstig, og Framstig
163