Skrifter i Samling Band 3 - Aasentunet

Skrifter i Samling III
berre læra og inkje mukka. Og so tilsidst skal heile
dette paanøydde Fuskarverket kallast «Nationalitet».
Fyrst faa me eit Maal ifraa eit annat Land til Grunnlag,
dernæst ei Tilskiping av alle heimelege Ting
etter denne framande Maalformi, so at alle dei heimelege
Ord, som inkje høva til denne Formi, skulo utestengjast,
og at alle dei heimelege Ord og Namn,
som ein inkje kann stengja ute, skulo lempast og
vendast etter den framande Formi – og so dernæst
ei Utfylling i dette Maalet av framande Ord ifraa
alle Heimsens Hyrnor; – og endaa skal dette Maalet
heita «nationalt» og vera det einaste som er gildt
og gjengelegt fyre Landslyden. Det strider imot alt
Heimhøve, og endaa skal det vera det rette heimhøvelege;
det strider imot Hugen og Smaken aat
Landsens Folk, og endaa skal det vera det rette
folkelege. Sannelega, naar ein høyrer slikt, skulde
ein snaraste tru, at Landet hadde nyst voret hervunnet
(erobret) av framande Folk, og at Hervinnararne
hadde skift Landet imillom seg, so at dei sjølve
skulde no vera den rette Landslyden og styra Landet
aaleine. Det er klaart, at her er eit stort Mistak.
Det er klaart, at eit Maal, som er soleides innført
utan Rett og berre med Magt, kann aldri vinna nokor
aalmenneleg Vedkjenning, nokor «livande Tileigning»
hjaa Landsens Aalmuge. Det maa drivast fram med
Tvang; for Folket vil inkje læra meir av det, en som
det er nøydt og tvingat til. Vistnog kann dei endaa
faa ei viss Hevd, ein viss Gildskap med Tidi; men
dette vil gjelda berre fyre ein liten Part av Landslyden;
den største Parten vil standa utanfyre; og
kvat Verknad dette vil hava paa den aalmennelege
Upplysningi, kann lett lata seg tenkja. Skulde det
uppdagast, at det, til Traass fyre den lange Hevdi,
endaa inkje stend betre til, en at vaare greidaste
Bøker trenga til ideleg Uttyding, at største Parten
av Folket aldri kann skyna Maalet i ei norsk Avisa
159