Skrifter i Samling Band 3 - Aasentunet

156 Skrifter i Samling III
Samlaget saman som eit Samlag; dertil saknar det
Friheit og aalmenneleg Gildskap (Almeengyldighed);
det hever hittil viist seg fullkomlega ubrukande dertil,
og ingen hever kunnat paavisa nokor Von til, at
det eingong vil verda meir brukande. Me taka det
uppatter: Kvat Bondemaalet vantar, er just «sann
aalmenneleg Nationalitet». Vilde Folk berre minnast,
at Maalet og Kultur-Stiget ero uskiljande sambundne!
Det er berre ein logen (løiet) Rikdom, som Bondemaalet
kann faa med det, at ein Aasen elder ein
Vinje sitja og grunda paa, korleides ei og onnor
Skilning (Begreb), som eigenlega er nokot framand
fyre Bonden, paa ein meir elder mindre likleg Maate
kann ordast i hans Maal; eit slikt Ordalag kann so
inkje verda skynat av andre en deim, som kjende
det fyrr i ei onnor Form, som det daa ved Gissning
maa førast tilbaka til. Slikt er berre unaturlege Umvegar,
og paa den Maaten kjem inkje Maal fram,
inkje nokot livande med naturleg Innreidning, men
berre i beste Fall eit Kunstverk, sedvanlega endaa
berre eit Spotteverk (ein Karrikatur), utan Førleike
og Fagerleike som utan indre Kraft og Liv, «ein
Møkkurkalf av Leir med eit Merrarhjarta».
UMRØDA.
Dette var og ei stor Røda, som vist maa verda
vel likad av deim, som tru, at Maalet i Morgonbladet
er vaart rette Maal, og at slike Ord som: Sfære, Civilisation,
organisk, Hensigtsmæssighed m. m. er altsaman
store Fyremuner, som Dansken hever, og som
det norske Landsmaalet vantar. Fyre ymse andre
Folk vilja desse Sakerna syna seg i eit annat Ljos.
Naar det heiter, at Landsmaalet er godt nog fyre
Bonden men inkje fyre Landslyden (Nationen), so
kunde dette gjelda, naar det var berre eit forvanskat
Bygdarmaal, som her var Tale um, og naar det var