Skrifter i Samling Band 3 - Aasentunet

Skrifter i Samling III
det endaa ljota ganga i Villmannskapen i nokre hundrad
Aar, elder «igjenom myrke Aarhundrad’s Strid.»,
fyrr en det kunde koma til nokon Kultur med sitt
eiget Maal, og at dette endaa vilde vera so utrulegt,
at det var berre eit Kann-henda, eit «Maaskee», um
det endaa var mogolegt, – so er dette vistnog eit
av dei største Skamord, som segjast kann, um Landsens
Folk og um Landsens Maal. Etter denne Umlysingi
er dette Maalet inkje stort betre en Rauting
og onnor Læta, som ein høyrer av Feet, og Folket
sjølv er inkje stort betre en Fe. Naar ein høyrer
slikt, skulde ein snaraste tru, at det var ein lystig
Prettemakar av vaare eigne Folk, som her var ute
med nokre forvaagalege Speord og soleides vilde
hjelpa vaar Sak paa ein uventad Maate. For at han
hjelper vaar Sak, er det myket Likinde til. Naar
alle dei gamle og gapalege Lastord imot Bondestandet
verda soleides uppatter friskade, so er det
Voner til, at dette Standet vil eggjast upp til at
tenkja paa sin Rett, og at alle dei gilde Bondeborni,
som hava strævat seg fram til Upplysning og Kunnskap,
vilja leggja større Elske paa sin Nordmannskap
og hevda og verja honom betr, en dei fyrr hava
gjort. Og sidan desse Folk ero dei, som kjenna
Maalet best og kunna verka mest fyre det, so er
det lett at sjaa, kvat Tilstyrknad dette vil vera fyre
vaar Part.
Og um me no vilde taka denne Talen berre som
eit Lastord paa Maalet og inkje just paa Folket, so
verd det endaa lika galet. Kvat er no dette for ein
undarleg Tankaskapnad, at eit Folk, som no skal
koma til Kultur med sitt eiget Maal, skal fyrst ganga
nokre hundrad Aar tilbaka og gjera uppatter alt det,
som gjort er fyrr. Me skulde daa tru, at den Lærdomen,
som Verdi no hever vunnet i desse Aarhundradi,
maatte vera ein vunnen Skatt fyre alle Folkaslag,
og ein Skat, som aldri nokot Folkaslag kunde
153