Skrifter i Samling Band 2 - Aasentunet

Skrifter i Samling II
I Nørdre-Luten av Tydskland var der uppkomet
eit nytt Rike, som traadde sterkt etter større Magt
og Landvinning. Det var Prussland elder «Preuszen»,
som eingong var eit Hertugdøme under Polsland,
men sidan vardt sambundet med Brandenburg og
fleire Landstykke. Det hadde fenget Namn av Kongerike
(1701) og kom til stor Magt og Uppgang under
Kong Fredrik II elder den store (1740 til 1786).
Det polske Riket kom derimot i Nedfall. Detta
Riket hadde i nokor Tid voret eit Kongedøme med
den Fyreskipnad, at Landsens Adel skulde velja den
nye Kongen, naar den gamle var fraafallen. Men
detta Kongevalet førde ofta til innbyrdes Strid, og
sidstpaa gjekk det so, at Grannarne, Russland, Prussland
og Austerrike, drogo seg inn i denne Striden
og toko kvar sitt Stykke av Landet (1772). Dei
polske Hovdingarne reiste seg sidan til Motstand;
men dei tapte mot Yvermagti, og daa toko Grannarne
det Stykket, som atter var, og bytte det imillom
seg. (1795).
Engelsmennerne hadde, som fyrr er umtalat, teket
eit stort Landstykke i Amerika, og myket Folk hadde
flutt ut og busett seg der. Dei hadde skipat seg i
ymse Fylke elder Smaarike med kvar sitt Riksting
og ikkje trengt til nokor Hjelp fraa Heimlandet. Daa
no den engelske Regjeringi kravde Skatt av deim,
so vilde dei ingen Skatt giva, og trettan Fylke slogo
seg saman og sagde seg frie fraa Engellands Herredøme
(1776). Dei fingo Medhald av Frankrike og
Spania, so at Engelland fekk Ufred paa alle Sidor.
Og Enden paa Striden vardt daa den, at dei trettan
Fylki fingo sin Fridom og vordo standande som eit
Sambandsrike, som vardt kallat Unionsstatarne elder
dei sambundne Statarne i Nord-Amerika. (Aar 1783).
Det Landet, som no eit Bil frametter vakte den
største Tilspurnad, var Frankrike. Det franske Folket
hadde lenge boret store Tyngslor og var myket mis-
301