Skrifter i Samling Band 2 - Aasentunet

300 Skrifter i Samling II
Jakob; men so vardt der ein Fiendskap, som steig
so høgt, at Kongen og Tinget førde Herstrid mot
kvarandre, og Kong Karl vardt fangad og dømd til
Daude og halshoggen (1649). Sidan var Engelland i
nokre Aar kongelaust, og Herføraren Cromwell styrde
Riket med stor Klokskap men myket strengt og einraadugt,
so at Folket leiddest av «Fristaten»; og daa
Cromwell var daaen, toko dei Kongssonen, Karl II,
til Konung (1660). Etter honom fylgde Broderen
Jakob II; men hans Regjering vardt so illa likad, at
han sidstpaa vardt avsett, og Maagen hans, William
III, vardt teken til Konung (1689). Men daa vardt
der og gjort ei ny Grunnlog med greide Skilvangar
fyre Kongemagti, so at Engelland dermed fekk ein
friare og tryggare Skipnad en dei fleste andre Rike.
I Frankrike var i desse Bilom ein Konung, Ludvig
XIV, som jamnan traadde etter Yvermagt paa alle
Sidor og dermed vakte myken Ufred. Paa sine gamle
Dagar førde han ein stor Strid um Kongedømet i
Spania; det er kallat den spanske Ervestriden (1701
til 1714). Der hadde han baade Tydskland og fleire
Magter imot seg og leid mange store Tap; men paa
Enden fekk han daa sin Vilje fram, so at Sonarson
hans, Filip V, fekk hava det spanske Kongedømet.
I same Tidom var det og ein stor Strid i dei
nørdste Rikjom. Sverike hadde med Gustav Adolf
og etter hans Tid fenget stor Magt og vunnet ymse
Landstykke innanfyre Øystersjoen. Dei næste Riki
tykte detta vera ottesamt; og Kongarne av Danmark
og Polsland og Russland bundo seg saman mot den
unge Kongen Karl XII. Kong Karl var so god Stridsmann,
at han vann paa deim alle i Hop og var
nokre faae Aar i stor Uppgang; men seinare vende
det seg so, at hans Fiendar fingo Yvertaket. Det
Riket, som gjekk sterkaste ut av Striden, var Russland,
som i detta Bilet hadde fenget ein ovlege djerv
og dugleg Hovding, Zar Peter den store (død 1725).