Skrifter i Samling Band 2 - Aasentunet

Skrifter i Samling II
men sidan sviklege yverfallne og drepne i Tusundtal.
(Bartholomæus-Natti 1572). Men med alt detta vaaro
dei endaa mangmennte nog til Motstand; og daa
Henrik IV vardt Konung (1593), fingo dei daa umsider
Løyve til aa halda sin eigen Kyrkjesed.
I Tydskland vardt det alt større og større Tvidrætte
millom det gamle og det nye Kyrkjelaget;
og sidstpaa kom det endaa til ein rasande Herstrid,
som varde i 30 Aar og difyre er kallad Trettiaars-
Striden. 1618 til 1648. Nordtydskarne, som stridde
fyre Lærdomsboti, kunde i Fyrstningi ikkje standa
seg imot Keisaren; men fingo sidan stor Framgang,
daa den namnfræge svenske Kongen, Gustav Adolf,
kom deim til Hjelp. Han fall i eit Slag (1632); men
hans Fylgjesmenner sigrade, og daa Keisaren sidan
ogso fekk Strid med Frankrike, laut han umsider
bjoda Fred og lata Lærdomsboti hava sin Gang.
Engelland hadde i desse Tider fenget stor Magt
paa Sjoen og vunnet seg mange Hamnestader og
Nylende baade i Amerika og paa Austerleidi. Nokot
likt var det og med Holland, som under Keisar Karl
V var sambundet med Spania, men sidan sette seg
upp mot det spanske Meinveldet (1579) og fekk Hjelp
dertil av Engelland. I den lange Striden mot Spania
og Portugal vann Holland mange rike Nybygder i
India og Austerhavet.
Engelland hadde ymist fyrr leget i Strid med Skotland,
som i lange Tider var eit Kongerike fyre seg
sjølv; men daa Drottning Elisabeth døydde (1603),
var det den skotske Kongen Jakob (elder James), som
var næste Ervingen etter henne, og dermed kom daa
Engelland og Skotland under same Kongen. Engelland
hadde i nokre hundrad Aar havt eit Riks-Ting
(Parlament), som skulde raada saman med Kongen
um Landsens Saker; men det hende so ymist, at
Kongarne fylgde sin eigen Vilje og ikkje lydde etter
Rikstinget. So gjorde ogso Karl I, Son til Kong
299