Skrifter i Samling Band 2 - Aasentunet

Skrifter i Samling II
ymist i Strid med kvarandre, og detta visste dei framande
Gjesterne aa nøyta so, at dei snart sjølve
vordo Herrar i Landet og kunde fara med Folket,
som dei vilde. Spaniorarne toko dei gildaste Landi
i Midbolken; Portugalsmennerne toko myket av Sud-
Amerika; Franskmenner og Engelsmenner toko store
Stykke av Nord-Amerika. Og paa same Tider foro
Portugisar og Engelsmenner ogso paa Austerleidi og
lagde under seg ymse Nylende i Sudhavet og det
indiske Hav.
Den megtugaste Hovdingen paa denne Tid var
Karl V, som var Keisar i Tydskland (1519 til 1556),
og som dertil og ved Erverett hadde vordet Konung
av Spania og Herre yver Holland med eit stort
Stykke av Italia. Til hans Rike i Spania kom no
ogso det nye Landet i Amerika, so det var sagt, at
«Soli gjekk ikkje ned i hans Rike». Men hadde han
stor Magt, so hadde han og myket til aa strida med.
Um Herredømet i Italia fekk han ein lang Strid med
Kongen av Frankrike (Frants I), og um Styringi i
Tydskland fekk han Strid med sine Underhovdingar.
I sine seinare Aar var han myket sjukleg, og difyre
avleet han Keisarriket til Broder sin (Ferdinand I) og
det spanske Riket til Son sin (Filip II). Tvau Aar
seinare døydde han (1558).
Keisar Karl hadde ikkje berre havt Strid um Land
og Rike, men han vardt og uroad av eit Kivsmaal
um Tru og Kyrkjesed. Pavarne i Rom hadde lenge
havt eit Velde, som var til Tyngsla fyre Folket og
til Skræmsla fyre sjølve Kongarne. Bibelen var litet
kjend, og Lærdomen var forvend og umvavd med
mange nye Paabod; og dermed fylgde daa streng
Refsing fyre alle, som mistoko seg elder gløymde
nokot av desse Paabodom. Detta Meinveldet hadde
paa ymse Stader vakt myket Misnøgje. Alt i det
tolvte Aarhundradet var der i Frankrike ein Flokk
(Valdensarne), som traadde etter ein reinare Lærdom
297