Skrifter i Samling Band 2 - Aasentunet

Skrifter i Samling II
Valdhavarom. Heile store Folkeskarar drogo aust
igjenom Landi til denne Striden; men ei stor Mengd
av deim gavst upp og fekk sin Bane paa den lange
Vegen. Ein sterk Her av duglege Stridsmenner, med
Hertugen Gottfrid (av Bouillon) til Formann, vann
daa endelege so myket, at dei toko Jerusalem og
sette kristne Hovdingar yver Landet (Aar 1099), men
det nye Riket fekk ingen Fred, og ikkje varde det
lenge helder, fyrr dei ukristne fingo Yvertaket. Seinare
gjekk det fleire store Krossferder vestanifraa;
men alt, som vardt vunnet, gjekk atter tapt, og det
heile vardt berre til ei stor Spilling av Liv og Mannskraft.
I det kristne Kyrkjelaget hadde der nyst fyrr vordet
eit Tviskifte, med di at Bisparne i det græske Riket
skilde seg av fraa Paven i Rom og toko Bispen i
Konstantinopel til Formann (1054). Dermed miste
daa Pavarne nokot av sitt Herredøme; men so vaaro
dei og so myket herdugare til aa auka si Magt yver
dei vestlege Riki. Mest kjende fyre denne Trøytingi
etter Magt og Velde era Pavarne Gregor VII (død 1085)
og Innocentius III (død 1216). Etter deira Fyreskipnad
skulde Pavarne ikke berre raada yver Kyrkja og
Prestestandet, men dei kunde ogso taka seg Løyve
til aa tugta sjølve Kongarne og setja deim av fraa
Embættet, naar dei gjorde nokot Motstand.
Med Kunnskap og Boklærdom var det i lang Tid
myket smaatt i dei fleste Land; men so er det daa
likt til, at dei store Krossferderna til Austerlandet
hava havt ymse gode Fylgjor i Vesterlandet og vakt
ein friskare Hug til bokleg Kunst. Umkring som paa
Tolvhundrad-Talet viser der seg alt eit munarlegt
Uppstig i Vesterbolken, so som i Frankrike og paa
fleire andre Stader, og mange gilde Bøker og Diktarverk
era i desse Tidom tilkomne. Ogso i vaart eiget
Land var der gjort ymse gode Tiltak i boklegt
Verk, og Sogomennerne paa Island hava endaa
293