Skrifter i Samling Band 2 - Aasentunet

282 Skrifter i Samling II
Rettleiding, at ingen Mann kann vinnast yver det
utan Hjelp, so lyt Hovdingen alltid hava nokre
Raadsmenner med seg til aa halda Verket i Gang,
og dermed verd det daa eit Riksraad elder ei Regjering,
som fyrr er umtalat. I sume Rike heve Hovdingen
den høgste Magti i alle saker, so han kann
bjoda og forbjoda som han sjølv vil; daa heiter det
eit ubundet Einvelde. I andre Rike er der ein tiljamnad
Riksskipnad 1 , so at nokre Landssaker (som
Logsetning og Skattekrav) verda avgjorde i ei Samning
av Tingmenner, som era valde av Landsens
Folk til Møting og Samraad paa visse tilsette Tider;
daa er det eit avmaatat elder bundet Einvelde, som
er so tilskipat, at Hovdingen og Riksraadet skal
styra i Samraad med Riks-Tinget.
I ymse andre Rike er det so tilskipat, at der ikkje
skal vera nokon Erve-Hovding elder Konung, men
berre ein Formann (Fyrestandar, Præsident), som er
dertil utvald fyre nokre Aar, og som ogso kann
velja seg eit Riksraad, men elles alltid maa styra i
Samraad med eit Riks-Ting, som er valt av sjølve
Folket. Eit slikt Valmanns-Rike er jamnaste kallat
ein Fristat (elder Republik); og daa Magti her er
jamnare og vidare utskift, so skulde ein og venta,
at der maatte vera ein større Fridom og mindre
Faare fyre nokot Ovrike elder Meinvelde. Men der
er jamlege den Uheppa med, at der lett kann verda
Sundring og Tvidrætte anten um Formanns-Valet
elder Styringi; og naar daa den eine Hopen vil
bruka Magt og Meinraad imot den andre, so kann
der snart verda so stor Ugreida, at Folket vil langt
helder hava ein Einvaldsherre til aa hævda Landsfreden
og Landsretten. Og difyre er det og so
mange av dei gildaste Folkeslag, som finna seg best
nøgde med et linnt og lempelegt Kongedøme.
I Storleike og Folketal er dei einskilde Riki myket
1 Konstitution.