Skrifter i Samling Band 2 - Aasentunet

222 Skrifter i Samling II
store Viddom, som liggja kringum oss. Naar me
standa paa ein Stad, som er so tilliggjande, at me
hava fri Umsyn til alle Sidor, so sjaa me berre nokre
faae Miler ut i Rømdi og lika langt paa alle Leider,
so den heile Umkverven viser seg som ei rund Skiva,
og me sjølve standa i Midten. Men naar me so fara
ut paa ei Langferd, so faa me sjaa, at Umkverven
elder Augleitet skapar seg um, med di at det kjem
upp ei ny Himmelsyning 1 paa Framsida, og derimot
den gamle Syningi paa Baksida kverv undan, so at
me snart koma inn i eit nytt Augleite og tapa det
gamle av Synom. Soleides kunna me fara i mange
Dagar og sjaa mange nye Umkvervar berre i eit
einaste Rike; men endaa faa me høyra, at der er
mange andre Land, som era mange Gonger større.
Yverflata paa Jordi er anten Land elder Sjo. Landet
er ujamt i Høgdi, og Sjobotnen lika eins; men
Sjoen sjølv stig allstad lika høgt, og difyre kann ein
ogso segja, at naar Grunnen stig upp yver Sjoflata,
so er det Land, og naar han ligg under Sjoflata, so
er det Sjo. Store Deilder av Landjordi liggja i ei
heil og samanhangande Muga, og daa kalla me det
eit Fastland; men ymse Smaadeilder liggja skilde
fraa Fastlandet og kringfløytte i Sjoen, og slike kalla
me Øyar elder Holmar. Med Sjoen er det nokot
likt som med Landet, at han paa sume Stader kann
rekka langt ut igjenom store Vidder, og daa kalla
me det eit Hav; men paa andre Stader tøygjer han
seg ut i mindre Greiner imillom ymse Land elder
Øyar, og daa kalla me det ein Fjord elder eit Sund.
Det salte Vatnet, som fyller Havet og Fjordarne,
kalla me Sjo elder Sjovatn; eit annat Slag er Aavatnet
elder det reine Vatnet, som samnar seg i ymse
Dypter paa Landet og derifraa sig ut i Aaer elder
Elvar imot Sjoen. Naar eit Land hallar so til, at
Vatnet kann strøyma saman fraa store Vidder og
1 Horizont.