Skrifter i Samling Band 2 - Aasentunet

Skrifter i Samling II
3. UM FRIDOMEN.
Mangt eit Ord hever voret sagt, og mang ei Visa
sungi um Fridomen i Norigs Land sidan det fekk
sin eigen Riksskipnad fyre femti Aar sidan. «Fuglen
i Skogom og Baara i Nordhavet er inkje friare en
Norigs Mann», heiter det i Landssongen. Det er rett
nog, at Rikslogi gav eit serlege godt Grunnlag til
Fridom, og detta viste seg so myket klaarare, daa
ymse Grannrike hadde større Hindringar imot sin
Fridom. Men det var med dette som med mangt
annat, som eingong kjem i Utrop. Den eine talar
etter den andre, og faae er det, som tenkja nokot
vidare paa det. Eit godt Grunnlag til Fridom i eit
Land er ein stor Ting, men det vilde ogso vera godt
um Fridomen kom til at trengja igjenom til alla Greiner
av Landslyden, alle Stand og Lag i det store
Samnøytet. Det vil lettlege syna seg, at det kann
vera lika so stor Tvang og Trældom i eit Land, som
læst vera fritt, som i eit som heiter ufritt. Det kjem
alt ut paa Tenkjemaaten hjaa deim, som hava nokot
Vald i Landet. Ero dei uppfostrade til at vanvyrda
Landsens Aalmuge, so dei berre vyrda seg sjølve
som Landsens Herrar og Aalmugen som ingen Ting,
so kunna dei lett faa laga til ein dugande Trældom,
til Traass fyre all Tale um Fridom. Ero dei sjølve
innflutte fraa andre Land, elder hava dei gjort seg
sjølve framande og berre skapat seg til etter framande
Mønstrer, so vilja dei ogso tykjast at Landsens heile
Sed og Bruk er usømeleg og dermed faa dei lettlege
ogso den Tanken at dei skulo tukta Aalmugen upp
til at læra deira eigen Sed; og naar slik ein Tuktarskap
skal koma i Gang, so verd det sannelege liten
Fridom fyre Størsteparten av Landsens Folk. Det
kann paa ein Maate endaa verda mindre Fridom en
i eit Einvaldes Rike, for der er det daa ofta so, at
Einvaldsherren lyt gjera seg kjær fyre Aalmugen, so
197